De Katinpers (1943-1946)

Tags

N.K.J.van Waas, Nieveen van Dijkum

DE ILLEGALE KATINPERS (1943-1946)

In geen land in Europa is verhoudingsgewijs zo’n hoeveelheid illegale blaadjes, brochures en boeken verschenen als in Nederland. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen clandestiene literatuur (fictie ofwel belletrie) en drukwerk van de ondergrondse ofwel illegale pers. Tot de eerste categorie behoort het boekje ‘Voorste linie: flitsen uit het illegale leven”, geschreven door Claes Compaen, een schuilnaam van de journalist Ben Korsten.

Vooromslag van illegale uitgave: ‘Voorste Linie; door Claesz. Compaen (= Ben Korsten).

Een uitgave van ‘de Patriot, een in Heemstede verschenen illegaal nieuwsblad. Het is aanvankelijk voorbereid in Mariënbosch (C.A.M.Warmerdam) in Aerdenhout, vervolgens in de bedrijfsgebouwen van bloemisterij Thoolen aan de Zandvoortselaan. Een persoon die (met zijn echtgenote) veel joden hielp, verspreider was van ‘Vrij Nederland’, ‘Berichtendienst van de BBC’ en ‘De Patriot’ betrof de heer N.K.J. van Waas. Op 15 april gearresteerd in zijn huis Havenstraat 35 kwam hij op 11 januari 1945 om in het concentratiekamp Neuengamme.

N.K.J.van Waas

In Heemstede zijn tussen eind 1942 en Bevrijdingsdag 11 illegale bladen vervaardigd, die zijn verzorgd door vijf groepen. Andere oorlogsslachtoffers die bij de illegale pers betrokken waren zijn Marinus Hoebe, A.Hofland, Dirk Koomen,  ir. H. van Tongeren, Joh. de Haas, J. de Hartog, Gerrit van der Hulst en Marinus Vaumont. Ten slotte handelsreiziger, journalist en gemeenteraadslid (voor de S.D.A.P. van 1931 tot 1941) W.A. de Tello, die met 13 andere Parool-medewerkers de doodstraf kreeg. Ze zijn gezamenlijk 5 februari 1943 op een stille plek van de Soesterbergse heide door Duitsers doodgeschoten.

Bijgaande foto is afkomstig van de heer A.J.M.Hermans, zoon van een vroegere gemeenteambtenaar, die zelf als jongeman  exemplaren van de Katinpers destijds heeft verspreid. Afgebeeld zijn 29 personen, allemaal medewerkers van de Katinpers en is kort na de Bevrijding als herinnering op zondag 8 juli 1945 vervaardigd. Redacteur en drijvende kracht van het blad was de heer Franciscus Armand Nieveen van Dijkum (geb. 1897 in Den Haag) (1), geassisteerd door zijn echtgenote en twee zonen van wie de oudste radio-uitzendingen opving. Verschillende telgen van de families Roozen, Van der Horst, Gozeling en Van der Weiden waren bij de verspreiding betrokken. Gelukkig is het dat ondanks alle risico’s die men nam het altijd goed is gegaan en geen medewerkers zijn opgepakt geweest. De krant is aanvankelijk dagelijks getypt en vanaf 1945 in gestencilde vorm.  De rooms-katholieke Nieveen van Dijkum had in 1937 de organisatie ‘Broederschap Ridders van Christus’ tot hulpverlening aan de vluchtelingen uit Oost-Europa opgericht. Ook gedurende de bezetting zette hij deze actie, toen illegaal, voort. Hij woonde met zijn gezin op het adres Kerklaan 97b, tegenwoordig domicilie van het echtpaar Barry Hughes en Elles Berger. Onmiddellijk na het bevel tot inlevering van radiotoestellen begon hij met behulp van zijn gezinsleden de uitgave van Katinpers.

Voorzijde stencil Katinpers Heemstede, 3e jaargang, nummer 120, zondag 15 april 1945

Achterzijde Katinpers Heemstede, 3e jaargang, nummer 120, zondag 15 april 1945.

Ofschoon ‘Katinpers’ een afkorting is van ‘katholieke Informatiedienst’, was de uitgave niet slechts tot rooms-katholieken gericht. Op 24 juni 1945 verscheen nummer 191. Vanaf 23 november 1945 (nummer 193) is de krant in drukvorm nog enige tijd als weekblad uitgekomen tot eind 1946 (of begin 1947?)  met Fr. Armand Nieveen van Dijkum als hoofdredacteur en A.H.J. Nieveen van Dijkum als waarnemend directeur. In de Heemsteedse bibliotheek zijn via schenkingen een aantal edities bijeengebracht [intussen verhuisd naar depot Noord-Hollands Archief], daarbij ook het op 6 mei 1945 gemaakte raambiljet waarop het einde van de Tweede Wereldoorlog wed aangekondigd. Verder zonder datum een nummer met artikel ‘Rond een godshuis in Heemstede’, over neerkomen en hij bij demontage ontploffen van een V-1 wapen in de Kerklaan.

Op de fotoafbeelding zien we van links naar rechts op de voorste rij: A.Nieveen van Dijkum, J.Leuven, mej. N.v.d.Putten, onbekend, mej. B.Vosse, mej. W.Steinhoff, F.Hermans.

Middelste rij: H.Gozeling, mevrouw W.van der Horst-v.d.Weiden, heer en mevrouw Stregnart (ouders van mevrouw Nieveen van Dijkum), Fr.Armand Nieveen van Dijkum, mevrouw Nieveen van Dijkum, mevrouw A.van der Horst-v.d.Weiden, mej. N.v.d. Weiden.

Achterste rij: onbekend, P.Zegwaart, L.van den Hoonaard, onbekend, mej. J.Roozen, M.Gozeling, R.Nieveen van Dijkum, J.Dix (de befaamde bloembollenkweker) J. Groenland (?), K.Preijde, J.Gozeling, J.Tromp, Ant. Roozen en C.v.d. Linden.

De heer L.van den Hoonaard (in 1984 overleden) was sinds 1919 bouwkundig opzichter bij de gemeente Heemstede in dienst en werkte behalve voor de illegale Katinpers mee bij de voedselvoorziening van ondergedoken Joden via bonkaarten e.d.

De gestencilde editie van Katinpers, 8 mei 1945

(1) Fr. Armand Nieveen van Dijkum zond aan het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (nu NIOD) een resumé (afschrift)  betreffende de door hem zelf en later mede door hem gestichte organisatie ‘Broederschap Ridders van Christus’ verleende hulp aan Duitsland en Oost-Europa gevluchte personen in de jaren 1937-1941. Aanwezig in NIOD, onder nummer 249-1228 Vluchtelingen – hulpverlening.

Zie ook: M.Bulte en H. Krol. Heemstede 1940-1945; een gemeente in bezettingstijd. Haarlem, De Vrieseborch, 1995, 2^e druk 2005 (Serie Haarlemse miniaturen, deel 39).

Bericht van en over de Katinpers van 3 mei 1945. In november is het blad nog even als weekblad verschenen waarna opheffing plaatsvond.

Katinpers Heemstede, 23-11-1945

DE Katinpers.Uit: de Heemstedervan 5 juli 1995.

Herinneringsbord, vervaardigd bij Kon. Goedewaagen in Gouda. Op de achterzijde staat: ‘Ter dankbare herinnering. Lezers van Katinpers.’In bezit van de heer Frans Roozen