ARCHITECTUUR KERKGEBOUW POSTLAAN 16 HEEMSTEDE EN ARCHITECT HUIB TUNINGA / Heemstede (Co Brandes)

Tags

Co Brandes, Heemkerk, Kleine Vermaning, Maria Gazan, Protestantenbond

ARCHITECTUUR  KERKGEBOUW  POSTLAAN 16  HEEMSTEDE EN ARCHITECT HUIB TUNINGA (1898-1958)

Dit pand met kosterswoning is in 1926 als als verenigingsgebouw en kerk van de Nederlandse Protestantenbond, afdeling Heemstede-Bennebroek gebouwd onder architectuur van H.Tuninga. Na opheffing van deze afdeling van de NPB in 1996 is na een interne verbouwing het gebouw in gebruik genomen van de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Haarlem. In aansluiting op de ‘Grote Vermaning’ in de Spaarnestad de ‘Kleine Vermaning’ genoemd. [Vermaning is een oude naam voor een Doopsgezinde kerk]

Ontwerptekening van Huib Tuninga voor pand van de Ned. Protestantenbond Heemstede

‘Kleine Vermaning’. Beschrijving in HVHB-rapport ‘Religieus Erfgoed en Herbestemming’. door drs. Michel Bakker, 2019. Correctie: geen provinciaal monument, komt volgens de samensteller wel in aanmerking voor gemeentelijk moment. Tuininga moet zijn Tuninga

Nederlandse Protestanten Bond (NPB)

De bouw van het kerkgebouw voor de Nederlandse Protestantenbond in 1926, ontworpen door Tuninga en gebouwd door aannemer R.Jorritsma, Postlaan 4. (MHA)

R.Jorritsma was behalve aannemer in Heemstede, die o.a. de Montessorischool bouwde, ook (kritisch) gemeenteraadslid voor de DAP gedurende 1 termijn van 1923 tot 1926. (bericht uit de Maasbode van 67-1-1924)

Kerkgenootschap de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap Nederlandse Protestantenbond (NPB) is een richting binnen het protestantisme. In 1870 gesticht door Willem Opzoomer, Cornelis Petrus Tiele e.a. als reactie op de in 1862/1864 ontstane Confessionele vereniging. Binnen de NPD tekenden zich twee stromingen af van personen die een eigen zelfstandig kerkgenootschap wensten en anderen die de vrijzinnigheid als stroming binnen de hervormde kerk beschouwden. Vandaag de dag telt de NPD nog een paarduizend belijdende leden en ruim 60 afdelingen. Sommigen beleggen eigen zondagsdiensten, anderen participeren binnen de Protestantse kerk. In de regio Zuid-Kennemerland zijn eind 19^e en begin 20^e eeuw afdelingen opgericht in Haarlem, Haarlem-Noord, Bloemendaal, Zandvoort en Heemstede-Bennebroek. In Haarlem is het gebouw van de NPB intussen overgenomen door de vereniging van vrijzinnig Hervormden. De Heemsteedse afdeling (tevens Bennebroek omvattende) is in 1922 in zijn Haarlemse tijd opgericht door predikant dr. Arie Trouw (1891-1950). Medeoprichter was de heer J.C.Scheffer. Als voorzitter fungeerde lange tijd de heer Th.W.Blikslager, accountant te Heemstede, opgevolgd door mr.J.E.Goudsmit (1904-1991). Dr.H.Jansen, emeritus predikant van de Indische kerk was jarenlang voorganger van de afdeling Heemstede-Bennebroek der NPD, In 1951 is mejuffrouw L.A.van der Voort als voorganger benoemd en zijn heeft deze functie tot 1 december 1973 vervuld. Als organist was musicus Pieter Zwaansdijk gedurende bijna een halve eeuw aan de kerk verbonden.

Het orgel in de Kleine Vermaning, in 1937 gebouwd door H.W.Flenstrop voor de Ned. Protestantenbond

Vanwege het afnemend aantal leden is in 1996 besloten het kerkgebouw af te stoten en kreeg het een nieuwe bestemming als gebedsruimte van de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente Haarlem.

Van Godshuis van de Ned. Protestantenbond naar kerkgebouw ‘kleine vermaning’ van de Doopsgezinde Gemeente (Haarlems Dagblad, 10-11-1997)

Terug naar het begin

Historie oprichting Ned.Protestanten Bond afd. Heemstede in 1922-1926 (1) Uit: Haarlem’s Dagblad 8-11-1951

Vervolg historie oprichting Ned. Prot. Bond Heemstede 1922-1926 , uit: Haarlem’s Dagblad, 8-11-1951

                    

Ansichtkaart uit circa 1930 van gebouw Ned. Protestanten Bond, Postlaan 16 met zicht op Lieven de Keylaan. Uitgave van leesbibliotheek M.van Eijk, Heemstede

Achterkant van een door de Ned. Protestantenbond uitgegeven kalender.

Vermeld op voornoemde kalender

Geschilderd portret uit 1982 van mw. Maria Gazan, gehuwd geweest zijnde met Cornelis Louis de Veer (geb.1863), in 1928 te Haarlem getrouwd,  en vervolgens met Johannes Coenraad Scheffer (1871 geboren en in 1958 overleden, begraven Heemstede), die tot de oprichters behoorde van de Ned. Prot. Bond afd. Heemstede-Bennebroek in 1926 . Zij was erelid van de Nederlandse Protestanten Bond, afdeling Heemstede, woonde in de Valkenburgerplein 23, en is 23 oktober 1990 overleden. Gesigneerd met J.A.v.G. = J.A. (Agnes) van Gelder . Deze kunstenares verhuisde vanuit Groningen naar Heemstede. Sinds 2001 in bezit van Historische Vereniging Heemstede Bennebroek dankzij mevrouw Th.A.Slatius-Jordens uit Katwijk.

Etiket in ‘John Ruskin, De Koning van de Gouden Stroom’ Namens de Zondagsschool der Ned. Protestanten Bond Heemstede Kerstmis 1956 aangeboden aan Marjan Smit.

Ned. Protestanten Bond, afd. Heemstede-Bennebroek (Adresboek Heemstede 1951)

De bouw

Na stichting van een Heemsteedse afdeling in 1922 kon men voorlopig over een ruimte aan de Bronsteeweg beschikken, maar werd uiteindelijk besloten te komen tot een eigen huisvesting, te financieren via schenkingen door leden en de uitgifte van aandelen. Gekozen werd voor een leeg terrein aan de Postlaan, op de hoek van de Lieven de Keylaan. Het Haarlem’s Dagblad berichtte op 18 mei 1926 over het te stichten ‘afdeelingsgebouw’ van de Nederl. Protestantenbond alsmede over de plannen van architect Tuninga die uiteindelijk zijn goedgekeurd. “Onder voorzitterschap van mr. W.J.Keuskamp vergaderde maandagavond de afdeeling Heemstede-Bennebroek van den Nederlandschen Protestantenbond. Op de agenda stond ‘Voordracht van de heer H.Tuninga, architect, betreffende het te stichten afdeelingsgebouw. Zooals bekend is, heeft men indertijd de heer Tuninga opdracht verstrekt tot het vervaardigen van een plan. Dit plan ondervond van verschillende zijden critiek. De heer Tuninga vervaardigde daarna een aantal teekeningen die in het gebouwtje van de afdeeling Heemstede dezer dagen werden tentoongesteld. Op deze vergadering zou worden beslist of de teekeningen voor het te bouwen tehuis goedgekeurd konden worden. De vergadering was goed bezocht. Merken wij op dat thans voor den bouw ƒ 19.500,- aan geplaatste aandelen en schenkingen enz. een beschikbaar bedrag van totaal ƒ 23.204,- hebben opgeleverd. De heer Tuninga gaf in zijn inleiding een overzicht van de moeilijkheden die een architect heeft te overwinnen, als hij over een betrekkelijk kleine bouwsom beschikken mag. Daarna behandelde hij zijn onderwerp als een product van artistieken arbeid dat de critiek van de schoonheidscommissie (Jos Cuypers) had doorstaan en dat zoo goed als ongewijzigd door de schoonheidscommissie was teruggezonden. De aanwezigen werd de gelegenheid gegeven vragen te stellen. Uit deze vragen en een ingekomen brief bleek dat een deel van de leden zich niet kon vereenigen met de plannen van de heer Tuninga, omdat deze het gebouw met rechthoekige ramen had ontworpen. Het gebouw van de Ned. Protestantenbond zal ook kerkgebouw zijn. Daarom hadden deze leden gaarne gezien dat de architect een gebouw met ronde ramen had ontworpen. De heer Tuninga antwoordde dat als de leden dat wenschten hij in zijn ontwerp wijzigingen kon aanbrengen door de rechthoekige in ronde ramen te veranderen. Doch hij zou dit dan met de grootsten tegenzin doen. Volgens zijn vaste overtuiging pasten in zijn ontwerp alleen rechthoekige ramen. Verschillende der aanwezigen sloten zich bij de woorden van den heer Tuninga aan. Onder anderen werd opgemerkt, dat men zich wel tweemaal moest bedenken, voor men als leek veranderingen ging brengen in een ontwerp van een deskundige. Ten slotte werd na eenige dicussie besloten (zonder hoofdelijke stemming) de tekeningen van den heer Tuninga goed te keuren en opdracht te geven tot den bouw. Binnenkort zal dus de aanbesteding plaatsvinden.” De aanbesteding had al op 14 juni 1926 plaats met Joh. Sietses uit Haarlem met ƒ 15.407,-  als laagste inschrijver. Toch werd het werk gegund aan de Heemsteedse aannemer Jorritsma.

Knipsel uit een krant, gedateerd 9 augustus 1926, waarin over de eerste steenlegging door dominee Trouw wordt bericht. De naam van de aannemer wordt abusievelijk Torringa genoemd in plaats van Tuininga.

Prentbriefkaart met kerkgebouw Ned. Protestanten Bond en links het huis Postlaan 18. Uitgave van Weduwe A.Zwart, Heemstede

Huizen in de Postlaan op een foto uit omstreeks 1930

Gedemoraliseerde Duitse soldaten druipen 6 mei 1945 af via de Postlaan richting ‘die Heimat’

Het in 1927 onder architectuur van Tuninga tot stand gekomen kerk- en ontmoetingsgebouw met aangebouwde kosterwoning is een zogenaamde zaalkerk. Het pand bestaat uit een enkele bouwlaag onder een hoge overkapping waarvan de noklijn haaks op de Postlaan is gericht met in de nok een kleine klokkenstoel. De zijgevels van de kerk worden geleed door uitgemetselde steunberen waardoor vier traveeën ontstaan. De travee nabij de Postlaan heeft in tegenstelling tot de overige traveeën geen verticale vensters, maar een deur wordt door een lage topgevel afgesloten. De deur aan de Postlaan is een dubbele voordeur die aan de bovenzijde driehoekig is afgewerkt. De gevels zijn opgetrokken uit geelrode baksteen met gesintelde exemplaren en worden onderbroken door verticale vensterreeksen met deels figuratief glas-in-lood, voorstellende Christus en de vier evangelisten. De 5 glas-in-loodramen in de zijwanden zijn ontworpen door glazenier Huib de Ru (1902-1980) uit Haarlem en uitgevoerd in atelier ‘de Vonk’. Het geheel wordt overkapt door een samengesteld zadeldak en is met rode Hollandse pannen bedekt. De bouwstijl is zakelijk expressionistisch met accenten in de Amsterdamse Schoolstijl [zie intermezzo] Na aankoop van het pand door de Ver. Doopsgezinde gemeente Haarlem hebben enige vernieuwingen en inwendige bouwkundige aanpassingen plaatsgehad onder leiding van Six Architects (jonkheer ir. D.K.Six).

Doopsgezinde Kerk; door Marenka Groenhuijzen (Heemsteder, 18-8-2021)

(Heemsteder, 25-8-2014)

Gedenkbord in de kerkzaal. ‘Dit gebouw is ingewijd op 1 november 1926. Bestuur: H.J.A.Bron, erelid; mr.W.J.Keuskamp, voorzitter, J.A.J.Smit, secretaris, J.F.Mirandolle, penningmeester. Bestuursleden: mevr. B.Roelvink-Rynveld, mevr.J.T.Heuff-Schoonacker, Th.W.Blikslager, J.de Jong, A.Rutgers, J.C.Scheffer, A.Trouw, C.de Vries. Bouwcommissie: J.C.Scheffer, voorzitter, mr.W.J.Keuskamp, secretaris, Th.W.Blikslager, C.Boendermaker. Architect: Huib Tuninga; aannemer: R.Jorritsma.

Gedenkbord: Dit gebouw werd overgenomen en gerestaureerd door de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente op 1 december 1996. Onder de leiding van: J.W.Lugard, G.H.Kaars Sijpesteijn, mw.C.Kemp, C.van Werkhoven, J.Gulmans, leraar. Wijkbestuur Heemstede en bollenstreek: mw.W.E.Grin-de Visser, mw.M.M.de Jong, G.N.Bettink, mw. N.C.Slikboer, mw.J.Dreijer-de Jong, mw.C.J.Krom-Eggers, mw. P.L.Goudswaard-de Visser, Aw.A.Kool-Corbet. Wijkbestuur Schalkwijk: mw.E.de Haas-Misset, mw.M.Donkhorst-Hooning, mw.J.C.L.Donkel, H.F.Ris. Architect: jhr.ir.D.L.Six; aannemer: J.Nieuwenhuizen.

‘De Kleine Vermaning’, Postlaan 16, sedert 1997 in gebruik van de Ver. Doopsgezinde Gemeente Haarlem. Daarachter de kosterswoning. (foto Olga van der Klooster)

Glas-in-loodramen van de vier evangelisten in kerkgebouw De Kleine Vermaning, in 1926 ontworpen door Huib de Ru van atelier de Vonk , Spaarnzichtlaan 13 Heemstede (foto Theo Out)

Atelierreclame De Vonk (firma Schrier  & De Ru), Spaarnzichtlaan 13, Heemstede

Doopsgezinde kerk gekoesterd, door Alex Noord, predikant (de Heemsteder, 27 mei 2020)

Werk aan het orgel in Heemstede (Dick Koomans in ‘de Heemsteder, 27 mei 2020)

========

Kerk der Vergadering van Gelovigen ‘Heemskerk’ Herenweg 141 Heemstede, ontworpen door Co Brandes

Op de website van de Doopsgezinde Gemeente is sprake van een provinciaal monument, doch hiervan is geen sprake. Opmerkelijk is dat commissie Karakterbehoud van de VOHB/HVHB in het jaarverslag 1992 meende dat het pand “te sterk is aangetast” om op de provinciale monumentenlijst te worden opgenomen. In vrijwel dezelfde stijl is de ’s Heerenwegkerk – sinds 2008 ‘Heemkerk’ genoemd – van de Vergadering van Gelovigen, Herenweg 141 Heemstede, in 1930 gebouwd onder architectuuur van J.J.Brandes, bekend als Co Brandes [die in 1915 enige tijd aan de Kerklaan woonde] en opgenomen in het gemeentelijk monumentenregister.

Voorzijde van ’s Herenweg, gebedsruimte van de Vergadering der Gelovigen

Informatie Heemkerk. Uit: HVHB-rapport Religieus Erfgoed en Herbestemming; door drs. Michel Bakker, 2019

Co Brandes is voornamelijk bekend geworden als architect van huizen in de Haagse wijk Marlot. Hij was o.a. supervisor van het tweede deel. Uit de folder: 100 jaar Nieuwe Haagse School: excursie Marlot.

Zelfportret door Co Brandes uit 1920 (Nai010)

========

Intermezzo: De Amsterdamse School

De Amsterdamse School is de benaming van een richting in de Nederlandse bouwkunst tussen 1913 en omstreeks 1930. Deze architectuuruiting is ten dele ontstaan als reactie op de strenge constructieve opvattingen van de aanhangers van Berlage en verder nauw verwant met de expressionistische kunsttheorieën, zoals de Eerste Wereldoorlog en de navolgende jaren tot uitdrukking kwamen. Een kenmerk voor de stroming is de uiterst individuele bouwkunst, waarbij het streven naar schoonheid voorop stond. Niet het doel van het object of de constructie ervan waren uitgangspunt: het handelde om een schoonheidsideaal met behulp van expressieve of fantastische vormen, die daarna constructief mogelijk werden gemaakt. De constructie en de functie van het geheel werden hieraan volledig ondergeschikt gemaakt. Dragende constructiedelen werden symbolisch aangebracht, meer decoratief dan als dragend materiaal. Zonder zichtbare ondersteuning werd het metselwerk tegen een verborgen steunconstructie aangebracht: de kleefkracht van de specie moest het maar op zijn plaats houden. De Amsterdamse School kan worden gezien als een laatste grote manifestatie van puur ambachtelijk bouwen met zo sterk mogelijke samenwerking van architect en kunstnijverheid. Het doel was immers een totale gemeenschappelijkheid in dienst van een sociaal betere maatschappij. De stelling dat de functie en de constructie van het gebouw bepalend zijn voor de uiteindelijk vorm ervan, zoals die sinds de opkomst van het rationalisme verkondigd werd, gaat door deze architectuur niet langer op. De vertegenwoordigers van deze nieuwe richting gingen juist uit van een idee over de uiteindelijke vorm en werkten dit uit. Dit noemden zijzelf de vorm-wil, het bewust zoeken naar een bepaalde decoratieve vorm: het idee over deze vorm is bepalend voor de constructie van het materiaal wat vaak vergaande constructies dat voor dit materiaal, omdat het soms volstrekt onnatuurlijk gebruikt werd. De aparte vormentaal van de Amsterdamse School architectuur is veelal bepalend voor het gebruik van het gebouw. Bij de architecten die gebruik maakten van 3-dimensionale decoratie, werd de plasticiteit vaak verkregen door details die absoluut niet functioneel waren voor het bouwwerk, maar voor het totaalbeeld wel belangrijk. Dat was bijvoorbeeld het geval met torens. Hetzelfde is van toepassing voor de hoekoplossing: vaak kregen deze extra nadruk, doordat zij tot torenachtige vormen werden opgewekt. De parabool- en trapeziumvormen waarin details als raam en deuropeningen en soms zelfs hele gevelvlakken gegoten werden, zijn ook kenmerkend voor de Amsterdamse School Architectuur. Het materiaal waarmee hoofdzakelijk gewerkt werd is baksteen. De harde natuursteen was niet ‘kneedbaar’ genoeg. Wanneer de voegen tussen de voegen diep genoeg uitgehold werden, kon de plasticiteit verhoogd worden, omdat er een reliëfwerking ontstond van de vooruitstekende baksteen (waar het licht opvalt) en de dieper liggende voeg (die in de schaduw komt). Een ander voordeel van de baksteen was dat men die precies op zo’n manier kon laten bakken, als men zelf wilde, zelfs zo dat men er hele scultpturen mee kon maken. Hiervan is door de bouwkundigen van de Amsterdamse School veelvuldig gebruik gemaakt.

De door Cornelis van Gelder ontworpen Dreefschool in Heemstede (1930) bevat elementen van de Amsterdamse School

Het begin en tevens hoogtepunt van de Amsterdamse School is het Scheepvaarthuis in Amsterdam, gebouwd tussen 1913 en 1916 door Van der Mey, De Klerk en Kramer, de belangrijkste architecten van de Amsterdamse School. H.A.van den Eijnde maakte in samenwerking Hildo Krop in 1915-1916 het beeldhouwwerk voor de hoofdingang van het Scheepvaarthuis.

De hoofdentree van het Scheepvaarthuis in Amsterdam

In de provincie Noord-Holland werd de Amsterdamse School verspreid dankzij de ‘Adviescommissie voor bouwontwerpen en uitbreidingsplannen in Noord-Holland’ die in 1917 is opgericht om esthetische adviezen te geven bij de wederopbouw na een overstroming. Deze commissie bleef ook bestaan toen een wederopbouw allang  voltooid was en kreeg de positie van Schoonheidscommissie Noord-Holland. Veel van de Amsterdamse School architecten waren verbonden aan deze commissie en konden, omdat veel werk door hen herzien moest worden, de Amsterdamse Schoolstijl op die manier doorvoeren.

Architect H. Tuninga (1898-1958)

Huibert Tuninga B.N.A is in 1898 te Bussum geboren als zoon van Hendrik Tuninga [van beroep timmerman, uit een geslacht van tuinlieden] en Hillegje Cornelia Verbeek. Hij volgde een opleiding voor bouwkundig opzichter en trouwde op 21 juni 1923 met de in Haarlem geboren Dirkje de Ruiter. Hij werkte voornamelijk vanuit zijn adres Duinoordstraat 2 in Haarlem, maar heeft ook tijdelijk kantoor gehouden op het adres Zandvoortselaan 54. Tuninga ontwierp voornamelijk huizen (arbeidershuizen, middenstandswoningen en villa’s) en is op 6 december 1958 overleden.

Hoek Laan van Boreel in Bloemendaal, gebouwd door A.Brand; de overige huizen zijn ontworpen door Huib Tuninga in 1930 (foto Noord-Hollands Archief)

Villa’s op de hoek van de dr. Dirk Bakkerlaan/ Acacialaan, Bloemendaal, in 1924 gebouwd door Huib Tuninga. 1999 (NHA)

Verder ontwierp hij kantoren en fabrieksruimten, voornamelijk in Haarlem (Schoten) en Bloemendaal, maar ook in o.a. Heemstede, Hillegom en Velsen, en Santpoort. Tevens was bij betrokken bij verbouwingen onder meer van winkelpanden.

Advertentie uit Beverwijksche Courant Kennemerland van 13 december 1941 betreffende verbouwing winkelpand Oosten in de Barteljorisstraat 13-17, Haarlem

In Haarlem ontwierp hij circa 220 huizen in de Bomenbuurt en omgeving tussen 1928 en 1933 in traditioneel-zakelijke stijl. Arbeidershuizen en middenstandswoningen in o.a. de Acaciastraat, Akendamstraat, Hogerwoerdstraat, Blekenbergplein, Delftlaan, Duinoordstraat etcetera (1) Ook een aantal middenstandswoningen en herenhuizen in Haarlem-Zuid (2). In het Bosch en Vaartkwartier Haarlem (tot 1927 gemeente Heemstede zijn door Tuninga ontworpen: Wagenweg 210, Eindenhoutstraat 10-4, Prinsessestraat 8-2.

Prentbriefkaart van de Kastanjestraat met plein in de Bomenbuurt van Schoten, in 1920-1922 ontworpen door Gulden en Geldmaker uit Amsterdam met in het midden van het plein een kolom van baksteen, in de volksmond ‘Troelstra-naald’ genoemd, vervaardigd door de beeldhouwer H.A.van den Eijnde. Om het plein heen in Haarlem-Noord ontwierp Tuninga vanaf 1928 een paarhonderd huizen.

Aanwezig in de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief is de scriptie van R.A.van Oijen: Bouwen en wonen in Schoten; volkshuisvestings- en woningbouwbeleid in het tegenwoordige Haarlem-Noord [1900-1927]. Haarlem, 1991, 100 p. + bijlagen.

Voor zijn eigen huis in de Duinoordstraat is door een dochtertje van Tuninga op 1 april 1929 de eerste steen gelegd.

In Heemstede behalve het kerkgebouw Postlaan 18, huizen voor de annexatie in Heemstede-Noord, sinds 1927 Haarlem-Zuid, zoals in het Bosch en Vaartkwartier Wagenweg 210 en Prinsessestraat 2-8. In 1933 het herenhuis Herenweg 89 in opdracht van bouwbureau Baalbergen & Volkers, tegenwoordig in gebruik als kantoorruimte.

Woonhuis ‘Beuckenduyn’, op kolommen toegangshek) Heerenweg 78 Heemstede. Ontworpen door H.Tuninga

‘Villa Beuckenrode’, Herenweg 78 Heemstede. Beschrijving door dr. W.A.de Wagt in rapport ‘Wederopbouwarchitectuur in Heemstede’, november 2015 verschenen in opdracht van de Historische Vereniging Heemstede Bennebroek (HVHB)

Bouwtekening landhuis Herenweg 89, door H. Tuninga. In opdracht van bouwbureau J.E. Baalbergen & Volkers. Opgeleverd 6-12-1933. De eerste bewoner was K.W. van der Toorren.

Pand Herenweg 89 in Heemstede, ontworpen door Huib Tuninga, in opdracht van woningbouwbureau J.E.Baalbergen & Volkers in 1933. In Heemstede ontwierp hij ook het pand Johannes Verhulstlaan 15 evenals een aantal huizen in de J. Vermeerstraat.

Ontwerptekeningen pand Herenweg 99 door H.Tuninga

In 1930 ontwierp Huib Tuninga zes huizen aan de Julianalaan in Heemstede, de nummers 12/14/16/18/20/22

Wim Post schrijft: “Opvallend is het grote aantal ontwerpen van de Haarlemse architect Huib Tuninga. In de jaren twintig en dertig was hij zeer actief in Bloemendaal en ontwierp hij circa 240 middenstandswoningen. Ook in Overveen is een aantal woningen van zijn hand. Tuninga woonde aan de Duinoordstraat (nr.2), hoek Marnixstraat te Haarlem, welke woning hij zelf had ontworpen (1929). Na Mulder en Van Asdonk, met in Bloemendaal het hoogste aantal ontwerpen (circa 280 woningen), is hij de derde architect.”

Flatgebouw Valkenburgerplein1-4, Heemstede, in 1953-1954 gebouwd onder architectuur van H.Tuninga.

Valkenburgerplein 1-4 Heemstede Flatgebouw ontworpen door H.Tuninga

Presentatieontwerp voor de woningen Plantsoenlaan nrs. 19, 21 en 23 door architect H.Tuninga (Publieke Werken Bloemendaal, dossier nr.61)

Presentatieontwerp voor woning Essenlaan 3 Bloemendaal. Architect H.Tuninga. Haarlem, 1928 (uit: Bloemendaal sythese van heden en verleden. Uitgave van Cobraspen, bij gelegenheid van appartementencomplex ‘Bloomingdale’ in voormalig PEN-gebouw

Presentatietekening voor woningen Dr.D.Bakkerlaan 23-39 in het Kinheimpark Bloemndaal. Architect H.Tuninga.

Huib Tuninga was aangesloten bij de Haarlemsche Architecten Vereeniging Lieven de Key. Uit liefhebberij was hij een aantal jaren actief lid van de Haarlemse Letterlievende Vereniging J.J.Cremer, als toneelspeler en jurylid. In 1942 verzorgde Tuninga de architectuur voor de film ‘Three weeks footman’ ofwel ‘drie weken huisknecht’, een korte komische speelfilm over de veramde jonker Alfred de Beaucour, die vanwege schulden zijn kasteel moet verkopen; geregisseerd door Walter Smith. Postlaan

Postlaan 12-4 (foto Olga van der Klooster)

De Postlaan heeft deze naam gekregen bij gemeentebesluit van 21 december 1922 als verbindingsweg van de Raadhuisstraat naar de aan te leggen Heemsteedse Dreef. De laan kreeg deze naam omdat op de hoek van de Raadhuisstraat destijds het postkantoor lag maar vooral in herinnering aan de 17 eeuwse bouwkundige Pieter Post (1608-1669), zoals omliggende straten ook naar Nederlandse architecten zijn vernoemd, te weten: Lieven de Keylaan , Hendrik de Keyserlaan en dr.P.Cuyperslaan. Aan de Postlaan liggen voornamelijk huizen (totaal 32 nummers) met uitzondering van nummer 1 (noordzijde post- en telegraafkantoor), nummer 16 godshuis ‘De Kleine Vermaning’ en nummer 2 voorheen Vosse installatiebedrijf, waar tegenwoordig o.a een huisartsenpraktijk Van Burink is gevestigd.

Personeel en wagenpark van Vosse bv aan de Postlaan. In 1995 verhuisde het installatiebedrijf naar Kerklaan 9

Aan de overzijde bevindt zich nu een parkeerterrein en was van 1925 tot 1965 het gemeentelijk badhuis gehuisvest, waaraan Pierre Bussen twee artikelen wijdde in het historisch tijdschrift ‘HeerlijkHeden’.

Het voormalig Badhuis in Heemstede aan de Postlaan dat in 1925 verrees op initiatief van wethouder dr.E.A.M.Droog

De nummers 4 en 6 zijn woningen in 1922 gebouwd in eigen beheer door timmerman R.Jorritsma in moderne vorm van Amsterdamse Schoolstijl. De nummers 8, 10 en 12 idem drie woningen in dezelfde stijl in 1924 gebouwd met openheid van binnen naar buiten en ook met een plat dak [naar het voorbeeld van Tuinwijk-Zuid]. Bevat fantasievol metselwerk en karakteristiek gebruik van houten rabatbeschieting op balkons. De nummers 18 en 20 (uit 1926): een dubbel woonhuis met typische ronde kapvorm; nummer 20 nog met authentieke geveldetails. De nummers 22 en 24, (in 1925 gebouwd) een dubbel woonhuis waarvan op 24 nog met originele details. In 1928 kwam het dubbele woonhuis Postlaan 26 en 28 gereed. Verder de nummers 30 en 32 tegen de Heemsteedse Dreef aan. Aan de noord- ofwel oneven zijde (de nummers 5-19) liggen veelal symmetrisch gebouwde dubbele woonhuizen passende in de stijl van de laan. De Postlaan vormt een goed voorbeeld van Heemsteedse woningbouw in de periode van annexatieperikelen, waarbij het noordelijk deel van de gemeente in 1927 bij Haarlem is gevoegd.

Hans Krol

Postlaan 7, Heemstede

Panden Postlaan 12-4, hoek Lieven de Keylaan (foto Olga van der Klooster)

Postlaan 20-18 (foto Olga van der Klooster)

Bronnen en literatuur:

– Bestemmingsplan Haarlem-Zuid. – Bouwkundearchief Bomenbuurt Haarlem, – Christelijke Encyclopedie. Kampen, 2005. Lemma: Nederlandse Protestantenbond. – Rapport aan de Vereeniging Doopsgezinde Gemeente Haarlem over de NPB kerk aan de Postlaan te Heemstede, april 1995 door drs.C.H.Broers. – J.J.Vriens. Repertorium voor de geschiedenis der bouwkunst. Bewerkt door ing. J.de Vos. 9e druk, 1989. – Wim Post. Bouwen aan Bloemendaal; architectuur en bouwhistorie vanaf 1883. Haarlem, Schuyt & Co, 1997. – Collectie Heemstede in het Noord-Hollands Archief, waaronder verslagen van werkgroep karakterbehoud VOHB/HVHB  

Panden Postlaan 24-22 (foto Olga van der Klooster)

Annex (Noot 1) In de Bomenbuurt (Haarlem-Noord) zijn de volgende huizen ontworpen door Huib Tuninga: Acaciastraat 46-54 en 60-78 in 1931 + nummer 82 in 1936; Akendamstraat 3-15 en 4-10 in 1930; Blekenbergplein 1-7, 5-15, 17-37, 2-10 in 1928/1929; Delftlaan 5-37, 63-79, 141-175 in 1933 en 141-145 in 1936/1937; Duinoordstraat 1-3, 5-11, 4-10 in 1929 + 12-22 in 1933 + 62-82 in 1929-1930; Hogerwoerdstraat 45-45rd in 1928; Jan Haringstraat 25-55, 4-20a, 22-32 in 1932/1933 + 34-86 in 1934; Marnixplein 12-21 en 21rd in 1931 + 21-31 in 1927; Marnixstraat 65-67, 69-85, 69rd, 73rd, 75rd, 79rd, 81rd, 85rd, 87-105, 87rd – 105rd in 1931-1933 + 30-34 en 36-42 in 1928 + 108-126, 108rd-110rd, 114rd, 126rd in 1930; Platanenlaan 99 nummer 99 in 1937 een verbouwing van winkel-woonhuis; Pijnboomstraat 134 in 1931 + 27-31, 33-37 in 1938 + 18-22 in 1938; Van Dortstraat 4-9-, 16rd, 18rd, 80rd in 1932/1933; Veenbergplein 4-27, 2rd, 10rd in 1933 + 11rd, 15rd, 16rd, 28-40; 31rd, 37rd in 1933; Voorduinstraat 1-23, 27-67, 27rd, 47rd, 49rd, 2-54 in 1931-1932; Weteringstraat 4-50 in 1931; Zaanenlaan 145-151 in 1934.

De Bomenbuurt op een kaart van Haarlem uit 1955, uitgave van G.Eikelenboom en Zoon, Heemstede

De overige huizen in de Haarlemse Bomenwijk zijn ontworpen door J.C.Dop en H.Heidstra en verder door de volgende bouwkundigen: W.J.Nelissen, A.J.Prinsenberg, A.J.Kuiper, C.F.Kruijff, J.van Straaten, H.J.W.Meijran, A.ten Broeke, A.Verschoor, Gulden en Geldmaker (Amsterdam), B.Bousema, J.van de Wateren, H.W.van Kempen (Bloemendaal), G.Kamminga, Joseph Herman, S.Stam, J.Bors, H.Lamberts, J.Alta, L.Puijenman, L.Jonker en Cornelis van Gelder.

Annex (noot 2). In Haarlem-Zuid ontworpen huizen door H.Tuninga: – Kennemerplein 2 (dubbele villa) – Anna van Burenlaan 6-16 (1929/1930), 36, 38, 40, 42, 44 en 46. Bouwjaar 1929-1930 [één geheel vormend met Frederik Hendriklaan 29-39 en Willem de Zwijgerlaan 24-40). Overwegend gaaf bewaard vanuit één opzet gerealiseerd complex met ruime middenstandswoningen. De woningen zijn voorzien van twee bouwlagen en een zolderverdieping onder zadeldaken. Ingang met luifels.

Door H.Tuninga via zijn N.V. Exploitatiemaatschappij ‘Wilsonhoek’ in 1929-1930 ontworpen huizen aan de Anna van Burenlaan

– Churchilllaan 10. Bouwjaar 1930. Vrijstaande villa op de hoek van de Frederik Hendriklaan;69-71 (1957/1958) – Crayenesterlaan 73. Bouwjaar 1933. – Crayenesterlaan 75. Bouwjaar 1936-1937 [één geheel vormend met Prins Mauritslaan 60] – Frederik Hendriklaan 29, 31, 33, 35, 37, 39. Bouwjaar 1929; 60 (1937/1938); 64 (1956); 13,15,17 (1933) – Prins Mauritslaan 60. Bouwjaar 1936-1937. [één geheel vormend met Crayenesterlaan 75] – Jacob van Lenneplaan 11-13 Bouwjaar 1933-1936 – Willem de Zwijgerlaan 24, 26, 28, 30, 32, 34, 36, 38, 40. Bouwjaar 1929 [één geheel vormend met Anna van Burenlaan 36-46 en Frederik Hendriklaan 29-39]; 46 (1937/1928)

Willem de Zwijgerlaan 24, ontworpen door Huib Tuninga (foto Klaas de Jong)

Huizen ontworpen door Huib Tuninga. Uit” Klaas de Jong, Zuidenhout, 2015, pagina 99.

Het laatste project van Huib Tuninga betrof de verbouwing van een pand in het Kenaupark, afgemaakt door J.van Brugge (Uit Haarlem’s Dagblad van 28 april 1958).

Huib Tuninga is 6 december 1958 overleden in het Diaconessenhuis te Haarlem. Eerste deel van levensbericht uit het Haarlems Dagblad van 8 december 1958.

Vervolg levensbericht Huib Tuninga, Haarlems Dagblad, 8 december 1958

Advertentie van weduwe mw. D.Tuninga-De Munnik (Haarlem’s Dagblad, 28 april 1959).

Huib Tuninga was in zijn vrije tijd een liefhebber van toneelspelen en was lid van de Haarlemse toneelverening ‘Jacob van Lennep ‘ en letterlievende vereniging ‘J.J.Cremer’. Bovenstande recensie is afkomstig uit: Kroniek; Maandblad van Handel, Industrie, Kunst en Verkeer, jrg. 21, 1935, nummer 21.

======================

Ontwerp voor 3 woningen door Tuninga in de dr.Schaepmanlaan Heemstede, oktober 1940 voor J.Bosma & H.Bovenkamp. Vanwege oorlogsperiode niet gerealiseerd. Aan de Heemsteedse Dreef ontwierp Tuninga de panden op nummer 102 en 154.

BIJLAGE: DOOR HUIB TUNINGA IN BLOEMENDAAL ONTWORPEN HUIZEN MET JAARTAL EN AANVRAGER [Bron: Wim Post, Bouwen aan Bloemendaal, architectuur en bouwhistorie vanaf 1883. Haarlem, Schuyt & Co., 1997]. Acacialaan 30, 1931, J.H.Meijer (Haarlem) Alberdingk Thijmlaan 1 tot 15, 1929, W.Swart (Haarlem) Dr.D.Bakkerlaan 21, jaar onbekend, J.H.Baggerman Dr.D.Bakkerlaan 72, 1929, A.Pinxter Dr.D.Bakkerlaan 82, 1927, J.Vis (Santpoort) Dr.D.Bakkerlaan 23 tot 39, 1929, J.Baggerman (Bloemendaal) Dr.D.Bakkerlaan 28 tot 38, 1932, J.Baggerman (Bloemendaal) Dr.D.Bakkerlaan 40 tot 44, 1929, G.J.Stekelenburg (Laren) Dr.D.Bakkerlaan 46-50, 1929, A.Lassing (Haarlem) Dr.D.Bakkerlaan 52 tot 66, 1932, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Dr.D.Bakker, 55 tot 59, 1927, J.H.Kneteman (Bloemendaal) Dr.D,Bakkerlaan 84 tot 88, 1924, H.Kamminga (Haarlem) Berkenlaan 1 tot 15, 1929, Bastiaenen en Lubken Borskilaan 1 tot 5, 1938, J.H.Kneteman (Bloemendaal) Borskilaan 7 tot 11, 1938, W.Swart (Haarlem) Borskilaan 8 tot 18, 1939, P.J.Voorneveld (Haarlem)

Borskilaan, 1938,  door Huib Tuninga ontworpen huizen

Huizen aan de Borskilaan

Essenlaan 1, 1925, H.Kamminga (Haarlem) Essenlaan 4a, 6 en 8, 1930, Bastiaenen en Lubken Essenlaan 7 tot 17, 1930, D.Middelkoop (Bloemendaal)

Door Tuninga ontworpen huizen in de Essenlaan

Essenlaan 14 en 16, 1934, Joh. Sietses (Haarlem) Essenlaan 21 tot 25, 1930, Bastiaenen en Lubken Hoge Duin en Daalseweg 48, 1927, mw. M.Henneman (Haarlem) Iepenlaan 1, 3 en 3a, 1955 (Handels Ven, Mij, Haarlem) Iepenlaan 7, 1928, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Iepenlaan 11, 1927, J.Baggerman (Bloemendaal) Iepenlaan 19 tot 23, 1926, P.Kroon (Haarlem) Iepenlaan 25 en 27, 1933, A. Bastiaenen en A.Lubken Iepenlaan 31, 1931, P.H.Meyer (Haarlem) Iepenlaan 37 tot 43, 1932, P.H.Meijer (Haarlem) Iepenlaan 58 tot 62, 1927, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Iepenlaan 68 en 70, 1929, J.H.Kneteman (Bloemendaal) Iepenlaan 74 tot 84, 1929, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Iepenlaan 86 tot 90, 1929, J.Veen (Bloemendaal) Ign.Bispincklaan 2 tot 12, 1938, J.Th.Keuning (Santpoort) Ign. Bispincklaan 9 tot 15, 1932, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Ign.Bispincklaan 30 tot 36, 1931, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Kastanjelaan 1 tot 7, 1931, J.H.Baggerman Kastanjelaan 9 tot 19, 1931J.H.Baggerman Kastanjelaan 21 tot 31, 1931, A.J.Bastiaenen/A.Lubken Kastanjelaan 33 tot 43, 1930, Bastiaenen en Lubken Kennemerweg 6, 1929, J.W.Cieremans Kennemerweg 8, 1929, G.H.Oudhaarlem Kinheimweg 75 tot 81, 1931, D.Antonisse Laan van Boreel 14 tot 18, 1938, W.Swart (Haarlem) Laan van Boreel 20, 1956, N.C.van Zwijndregt (Bloemendaal) Pinellaan 10 en 12, 1934, J.H.Baggerman (Bloemendaal)

Pinellaan, in 1934 ontworpen door Tuninga

Plantsoenlaan 1, 1927, J.H.Baggerman (Bloemendaal) Plantsoenlaan 2 tot 8, 1926, A.Lassing (Bloemendaal) Plantsoenlaan 3 tot 17, 1927, A.G.Zevenhuizen (Haarlem) Plantsoenlaan 19 tot 1923, 1927 Bastiaenen en Lubken Planetenlaan 28 tot 38, 1928, D.Middelkoop (Bloemendaal) Schaepmanlaan 1 tot 5, 1930, W.G.Vrenegoor (Haarlem) Schaepmanlaan 2 tot 6, 1930, H.Vreenegoor (Haarlem) Schaepman 7 tot 15, 1930, A.Th.Joosten (Haarlem) Schaepmanlaan 8 tot 18, 1930, A.Th.Joosten (Haarlem) Schaepmanlaan 19 tot 23, 1930, J.Broere (Haarlem) Schaepmanlaan 20 tot 24, 1930, F.Heneker (Haarlem) Schaepmanlaan 26 en 28, 1931, W.Swart (Bloemendaal) Schaepmanlaan 30 tot 34, 1930, W.Swart Van Valckenburchlaan 5 tot 9, 1930, N.A.Scheffers, aannemer

Weg in 1938 aangelegd door de gemeente Bloemendaal. De meeste huizen zijn eind jaren 30 ontworpen door Huib Tuninga, nrs 1-11 en 8-18. Foto uit 1949 (NHA)

Links de drie villa’s aan de Laan van Boreel nrs. 8, 10 en 12 naar ontwerp van J.A.van Asdonk. Rechts de drie villa’s aan de Van Valckenburghlaan nrs. 5, 7 en 9 door H.Tuninga.

Hoek Laan van Boreel: twee huizen onder één kap (nr.1 en 3), architect A.Brandt; overige huizen ontworpen door Huib Tuninga. Foto 1999 (NHA)

Van Valckenburchlaan 11 tot 15, 1930, N.A.Scheffers aannemer Verbindingsweg 39, 1932, J.D.van Es (Bloemendaal) Vijverweg 39 en 41, 1938, J.Th.Keuning (Santpoort) Van Wickevoort Crommelinlaan  18 tot 22, 1938, Kennemer Exploitatie Mij Bloemendaal

Blok van twee villa’s onder één kap in het Kinheimpark Bloemendaal. In 1934 ontworpen door Huib Tuninga

Dubbel woonhuis Bloemendaal, grens Bloemendaal, in 1934 ontworpen door Huib Tuninga.

De tijdens WO2 verwoeste dubbelvilla Verbenalaan 1-3 in Aerdenhout In 1921 ontworpen door Huib Tuninga. In de nacht van 29 op 30 oktober 1941 sloegen door een vergissing van geallieerde vliegtuigen zes bommen in op de grens van Heemstede en Aerdenhout nabij Vondelkade en Goudsbloemplein. Een bom op grondgebied van Heemstede en 5 in gemeente Bloemendaal (Aerdenhout). Hierbij waren 3 doden te betreuren, 2 bewoners van Verbenalaan 3 en 1 van Verbenalaan 1. De slachtoffers zijn op 3 november 1941 begraven op de Algemene Begraafplaats te Heemstede.

Ontwerptekening van Huib Tuninga uit 1921 van villa Verbenalaan 1-3

Verbenalaan 1 in de winter van 1943 (Maarten Devant)

Het in 1941 verwoeste pand Verbenalaan 1-3 in Aerdenhout

Nog een foto van het in 1941 door bommen verwoeste pand Verbenalaan 1-3

Na de bevrijding. De dubbelvilla Verbenalaan 1-3 is intussen afgebroken, in tegenstelling tot het beschadigde huis op nummer 5 op deze foto. Nieuwe huizen (Verbenalaan 1-3 en 5 zijn pas in 1956 gebouwd (informatie ir. Pierre Geelen).

BIJLAGE: Huib Tuninga, veelbouwer in Bloemendaal; door Wim Post en Gert Jan van Setten (Ons Bloemendaal, , nummer 2, jaargang 40, zomer 2016, p. 14-17.

Vooromslag van ‘Ons Boemendaal’, zomer 2016, over Huib Tuninga, architect.

Huib Tuninga; door Wim Post en Gert Jan van Setten

Vervolg Huib Tuninga (Ons Bloemendaal, zomer 2016)

Vervolg artikel over architect Huib Tuninga als veelbouwer in Bloemendaal

Slot van artikel over architect Huib Tuninga in het tijdschrift Ons Bloemendaal, 2016