LIBRARIANA DEEL 40 (november-december 2013) / Johannes Torrentius / 111 PIN UP LIBRARIANS/ Buchmesse Frankfurt 2018

Tags

antiquariaat Putman, bibliotheek Amersfoort, bibliotheek Arnhem, bibliotheek Helmond, bibliotheek Riga, bibliotheek Tropenmuseum, Boudien de Vries, Eddy Grootes, Frankfurter Buchmesse 2018, Frans Masereel, Georgië, Hans van Hartevelt, Irma Boom, Louis Putman, Lucinda Riley, Nancy Pearl, Nationale Bibliotheek Letland Riga, pin-up librarians, Stadbibliotheek Stuttgart, Thierry Baudet bibliotheken, uitgeverij Xander

Megan Rosenbloom, death positive medical librarian at the Norris Medical Library of the University of Southern California in Los Angeles Old librarians never die they just get checked out (Polly Antonia Photography)

2014 is Riga (Letland) culturele hoofdstad van Europa. De evenementen zijn gestart met de opening van een prachtige nieuwe Nationale Bibliotheek waarbij de boeken via een menselijke keten van 2 kilometer van het oude naar het nieuwe gebouw zijn verhuisd.

Knipsel uit de Frankfuter Allgemeine Zeiting van 19 november 2018 met afbeelding van de nieuwe Ntionale Bibliotheek van Letland in Riga en een beeld van de dichter , toneelschrijver en politicus Rainis (1865-1929)

Het bibliotheekgebouw in Riga bij avond

Interieurfoto van de Nationale Bibliotheek van Letland in Riga (Juan de Santiago Ochoa)

(Tales from Riga: Latvia celebrates 100 years, page 107).

Love of bols (Tales from Riga. Latvia celebrates 100 years, page 108).

De hal van de Nationale Bibliotheek van Letland in Riga met de vermoededelijk grootste boekenkast ter wereld

Atlas. Koning kijkt hoe zijn rijk is ontstaan. (Haarlems Dagblad, 18-10-2013). En uitvoerig artikel van 2 pagina’s over de kaartenexpositie verscheen in De Volkskrant van 15 oktober 2013

‘Librarian’. Litho exlibris, opus 36 by Zhivko Mutechiev (Bulgaria)

bibliothecaresse in boekenuniform

De menselijke ketting gold een verwijzing naar de Baltische Keten van 1989 toen mensen onafhankelijkheid eisten. Het eerste in de nieuwbouw van Riga aangekomen boek -van de ruim 4 miljoen verhuisde boeken in meer dan 50 talen – was de eerste in Letland gedrukte Bijbel.

Twee postzegels in 2014 uitgegeven door de posterijen van Letland bij gelegenheid van de opening der nieuwe nationale Bibliotheek in Riga.

=========

Nieuwe Stadsbliotheek van Stuttgart, Duitsland,  met 9 verdiepingen, kosten: 80 miljoen euro Architectenbureau: Eun Young Yi (Zuid-Korea)

Gebouw van de stadsbibliotheek Stuttgart

De bibliotheek aan het Mailänder plein in Stuttgart bij avond

Bibliothek 21 Stuttgart Archiktekt Eun Young Yi / Hürth Köln

Interieur stadsbibliotheek Stuttgart met mee dan een half miljoen media

Doorsnede stadsbibliotheek Stuttgart

Living body art vor der Bibliothek in Stuttgart

Erweiterungsbau der Württembergische Landesbibliothek in Stuttgart (2021)

Leeszaal van de Württembergische Landesbibliothek in Stuttgart

======

Vooromslag van boek door Hans van Hartevelt: ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’. Roman over de opgeheven bibliotheek van het Tropen na rijksbezuinigingen op Cultuur. Op de voorzijde een foto van de universiteitsbibliotheek Kopenhagen

Een vergeefs protest tegen verdwijning van de zeer rijke bibliotheek van bijna 1 miljoen boeken en andere documenten gewijd aan ontwikkelingslanden  Affiche van George Knight (De Barmhartige Samaritaan). De meeste Engelstalige publicaties zijn dankzij bibliothecaris professor Ismail Serageldin naar de nieuwe Bibliotheca Alexandrina in Egypte verhuisd.

Voormalig interieur bibliotheek Tropenmuseum

Een van de laatste foto’s van leeszaalbibliotheek  Kon. Instituut voor de Tropen

In het fraai uitgegeven boek ‘Een stad vol boeken’ door Nelleke Noordervliet, 2008,is nog een hoofdstuk gewijd aan de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Tien jaar later is de bibliotheek wegbezuinigd, een groot deel nochtans gered dankzij opname in de Bibliotheca Alexandrina in Alexandrië, Egypte; een klein deel is overgebracht naar de Universiteitsbibliotheek Leiden

Minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, – naast cultuurbezuiniger Halbe Zijlstra – verantwoordelijk voor de opheffing van de KIT-bibliotheek, door R.Komduur e.a. omschreven als ‘een afschuwelijke misdaad’. (De Barmhartige Bibliothecaris)

Recessie Sleutelroman over wegbezuinigen bibliotheek (Uit: Boekenpost, nummer 134, 2014)

De vroegere leeszaal van het Koninklijk Instituut voor de Tropen

BOEKENVEILINGNIEUWS NEDERLAND

Such fun give books

– Veilinghuis Bubb Kuyper blijft nummer 1 in ons land voor wat betreft boeken en grafiek, gevolgd door de andere veilinghuizen zoals Burgersdijk & Niermans (Leiden), Beijers (Utrecht), Van Stockum (Den Haag), Zwiggelaar en de Eland (vh. Van Gendt) (beide in Amsterdam. De najaarsveiling van 26-29 november bevat meer dan 6.000 nummers in 5 aparte catalogi, waaronder ‘Surinam, the Willy Lindwer Collection’ en een tweede deel van de avant-gardistische ontwerper-typograaf Piet Zwart; a choice from his personal archive. Adams Amsterdam Auctions richt zich tegenwoordig op bijzondere collecties. In juni bracht de online Jan Cremer-veiling, bestaande uit privé spullen van de schrijver en beeldend kunstenaar, 150.000 euro op. Topstuk was eren editie van een nooit verschenen boek van Cremer: ‘De gil na morgen’ uit 1958 dat 12.000 euro opbracht. In oktober zijn 250 originele foto’s van Vincent Mentzel op deze wijze geveild voor de prijzen van gemiddeld 200 tot 600 euro per stuk, waarbij ongeveer de helft onverkocht bleef. Boekhandel en antiquariaat Bart de Roo uit Zwijndrecht bracht in september een collectie protestants-theologische boeken onder de hamer, waaronder ook boeken uit eigen antiquariaat. De auctie had plaats in een zaaltje van het Hervormd Centrum in Hardinxveld-Giessendam. In het verleden was Ton Bolland op dit terrein actief, overgenomen door Den Hertog en voortgezet onder de naam Den Hertog Bolland Rare Books in Houten.  Een zesde catalogus verscheen in mei 013.Bij De Roo kwamen volgens een verslag van Enny de Bruijn ongeveer 70 veel al stemmige geklede oudere heren. Namens de Vrije Universiteit echter een vrouw die ook voor andere universiteitsbibliotheken optrad. Een doos met 61 delen Matthew Henry uit midden 18^e eeuw ging voor 3.200 euro weg maar verder is weinig tegen elkaar opgeboden, bleef veel onverkocht of ging weg voor de prijs van het eerste bod. In opkomst is het online veilen, waarbij in ons land de verzamelsite Catawiki duidelijk aan de winnende hand is. Intussen met wekelijks 21 verschillende veilingen van affiches tot wijn. Maar ook boeken, strips en cartografie (=kaarten en historische topografie). Op 6 december is gestart met een nieuwe wekelijkse veilingrubriek voor ansichtkaarten. Te bieden vanaf 1 euro brengen sommige boeken en gravures meer dan gemiddeld hoge prijzen op. Zelf kocht ik onlangs in een album 1700 boekhandelsmerkjes + ongeveer 1000 doublures; een verdubbeling van mijn deelcollectie. In december is een collectie Reviana geveild. Intussen is Catawiki met een eigen (verzamel)magazine gestart, met als eerste nummer najaar 2013 en dat gratis onder leden wordt verspreid. Daarin een rubriek ‘de vondst’ met het verhaal van Wouter Mestdagh die in 2010 in een tweedehands winkel in Ledegem (België) voor 1 euro een voor hem onbekend stripalbum aankocht, getiteld ‘De Vrolijke Avonturen van Doris Dobbel’ van Marc Sleen. Door een striphandelaar in Brugge werd hij geattendeerd op de waarde van de zeldzame strip uit 1952. Een tiental jaar geleden is al eens een album van Doris Dobbel voor tienduizend euro verkocht. Mestdagh veilde de strip bij Catawiki en de hoogste bieding bleek 12.000 euro. De koper is een Nederlandse en niet zoals verwacht een Vlaamse verzamelaar. Het boek is daarmee het duurste Nederlandse stipalbum, Belgische strips zoals van Hergé brachten in hert verleden meer op, maar waren altijd Franstalig. In het blad is ook een artikel gewijd aan Pierre Roth [met thuispers bekend vanwege zijn bibliofiele uitgaven onder de door Vic van de Reijt bedachte naam ‘Literaire loodgieters’, omdat Roth in het verleden als loodgieter werkzaam was.] De 71-jarige Roth is de eigenaar van 463 Proost Prikkels – mist er nog slechts 1 – promotie-uitgaven van papierfabrikant Proost en Brandt, anno 2013 onderdeel van BührmannUbbens, Proost en Brandt en Velpa, één van de grootste papierleveranciers van West-Europa.

‘Literaire loodgieter’ Pierre Roth in zijn atelier (Catawiki)

Algemeen directeur van Proost en Brandt Jan Willem Kleppers toont Proost Prikkels nummer 463 over het druk- en printproces. (foto Renelouman)

In hetzelfde nummer van Catawiki ook ‘een verzameling in beeld’, ditmaal de collectie nulnummers en eerste tijdschriftuitgaven van Jan Knaap, door hem ‘babynummers’ genoemd en ruim een eeuw omvattende telt zijn collectie na 34 jaar verzamelen ongeveer 2.000 nummers. De collectie is de afgelopen drie jaar tentoongesteld in het Nederlands Openluchtmuseum. Knaap mist nog het eerste nummer van ‘Elegance’ uit 1937. De eerste aflevering van Catawiki magazine wordt afgesloten met een agenda van beurzen en veilingen. Van 6 tot en met 12 december vindt een Gerard Reve-veiling plaats  www.catawiki.nl/reve  Van 13 tot en met 15 december wordt in het Cultuurcentrum Mechelen een Antiquarenbeurs gehouden. In ons land is de Maastricht Antiquarian Book & Print Fair 2014 – tijdens TEFAF – gepland op 14, 15 en 16 maart. www.mabp.eu Boeken van Lucebert bij opbod

Uit De Volkskrant van 7-12-2013

BOEKENVEILINGNIEUWS BUITENLAND In het vorige nummer berichtte ik al de veiling bij Sotheby’s in Parijs van het eerste deel  van de bibliotheek van de achtste hertog van Luynes: Honoré d’Albert  – kasteel van Dampierre. 22 en 23 oktober volgde het tweede deel met zeldzame boeken uit de 16^e tot 19^e eeuw met veilingprijzen van 1.000 tot 200.000 euro. Hoogtepunt was Auguste Salzmann’s ‘Jerusalem’ met 189 foto’s – zgn. calotypes of talbotypes, een vroeg fotografisch proces, in 1841 geïntroduceerd door William Henry Fox Talbot – uit 1843. De opbrengst bedroeg 463.500 euro, een nieuw record voor een album van Salzmann. De totale opbrengst was ditmaal 5 miljoen euro. Eerder is in juni 2013 deel 1 van de boekencollectie van Raoul Simonson en diens dochter en schoonzoon Monique en Albert Kies bij Sotheby’s geveild met een opbrengst van meer dan 4 miljoen dollar, het dubbele van wat vooraf was geschat. Een recordopbrengst behaalde het manuscript van twee verzen door Charles Baudelaire uit 1853-1854), later gepubliceerd in ‘Les fleurs du mal’ (1857), die 613.500 euro opbrachten. Antiquaar Raoul Simonson (1896-1965) was een welbekende figuur binnen de Belgische bibliofilie. Hij was zeer bevriend met boekhandelaar Charles Hayoit en verzamelde ook manuscripten van Verlaine. Na diens dood ging een kostbaar deel van de collectie over naar zijn dochter Monique en schoonzoon Albert Kies (1915-1998). Laatstgenoemde was filoloog breidde de geërfde verzameling nog uit met uitzonderlijke literaire teksten. Raoul Simonson komt uitvoerig ter sprake in het standaardwerk van Piet J.Buijnsters: Geschiedenis van antiquariaat en bibliofilie in België (1830-2012). Die beschrijft de geschiedenis van het antiquariaat en veilinghuis Librairie Simonson dat werd vervolgd door Raymond Degreef (1923-1998) en in 1996 ten onder ging.  Deel 2 van de kostbare bibliotheek van Simonson-Kies wordt in december 2013 geveild en bevat o.a. van Marcel Proust: Du côté de chez Swann. De eerste editie uit 1913 in bijzondere band verschenen in 5 exemplaren en thans aangeboden voor een getaxeerde waarde van 200.000 tot 300.000 euro. Aanvulling: de veiling van het tweede deel van Raoul Simonson en Monique + Albert Kies gracht in totaal 2.1 miljoen euro op. Het voornoemde exemplaar van Proust bracht ver boven de raming zelfs 601.500 euro op. 29 mei 2013 veilde Sotheby’s in Parijs ook al een uitzonderlijke verzameling boeken en handschriften van Franse letterkundigen en denkers als Rousseau, Voltaire en Chateaubriand. Persoonlijke brieven van Jean Jacques Rousseau brachten het dubbele van de verwachting op, namelijk 505.500 euro. De totale opbrengst was 2.800.000 euro. Op 26 november kwamen bij Sotheby’s in Parijs wederom enkele buitengewoon exclusieve manuscripten van Franse letterkundigen onder de hamer, zoals een brief van André Gide aan Marcel Proust, gewaardeerd op 100.000 tot 150.000 euro. Verder een manuscript van 68 pagina’s door Montesquieu geschreven voor zijn ‘Réflections sur le caractère de quelques princes et sur quelques évenements de leur vie’, met een verwachte opbrengst van 150.000 tot 200.000 euro, dat op liefst 457.000 is afgeslagen.

Geveild manuscript van Montequieu dat bijna een half miljoen euro opbracht

De totaalopbrengst bedroeg meer dan 2 miljoen euro. Een auctie van waardevolle boeken en manuscripten bij Sotheby’s bracht 5 december 3.8 miljoen dollar op met als topstuk een typoscript van Yoko Ono, echtgenote van John Lennon, dat voor 485.000 dollar werd afgehamerd. Eind juni bracht in New York een bijbel met daarin enkele zinnen van natuurkundige Albert Einstein ruim 52.000 euro op. Einstein schreef op het schutblad in het Duits dat de Bijbel een ‘onuitputtelijke bron van levenswijsheid en troost is.’  Einstein en zijn echtgenote zetten hun handtekening in de bijbel, vermoedelijk cadeau geweest voor hun Amerikaanse vriendin Harriet Hamilton. Het veilinghuis had het exemplaar vooraf gewaardeerd op 1100 tot 1900 euro. Zoals bekend is Einstein godsdienstig opgevoed, maar beschouwde hij zich later agnost.

Enkele regels van Albert Einstein in een bijbel bleken een kapitaal waard (foto Bonham)

Kuifje-veilingen blijven goede prijzen maken. Dagblad De Morgen berichtte 22 september dat een door Catawiki georganiseerde Hergé-collectie bijna 100.000 euro opbracht. Topstuk was een zeldzaam album ‘Tintin et Milou en Amérique’ uit 1934 dat bijna 17.000 euro opbracht. Voor deze veiling hebben meer dan 1.000 personen een bod uitgebracht uit o.a. de Verenigde Staten, Australië, Zwitserland, Frankrijk, Hongkong en Scandinavië. Een stripboek met het eerste verhaal van Superman in de hoofdrol bracht op een internetveiling 170.000 dollar op, ruim 130.000 euro. Het gaat om ‘Action Comics No. 1’ uit 1938, waarin schrijver Jerry Siegel en illustrator Joe Shuster hun held Superman voor het eerst lieten opdraven. De strip, die bij publicatie 10 dollarcent kostte, werd te koop aangeboden door dakdekker David Gonzales uit de staat Minnesota die het boekje tijdens renovatiewerkzaamheden ontdekte in een stapel papier die als isolatie in een muur diende. De strip was in zeer slechte staat. Een gaaf exemplaar zou miljoenen waard zijn geweest. Aangenomen wordt dat van de bij verschijning 200.000 exemplaren en niet meer dan 100 nog bestaan. Een exemplaar in nieuwstaat bracht in december 2011 ruim 2,1 miljoen dollar (1,6 miljoen euro) op, een recordbedrag voor een stripboek. Verzet tegen veiling van vroege edities Shakespeare.  De universiteit van Londen wil vier van de eerste folio-edities van het verzameld werk van Shakespeare veilen. Daartegen wordt geprotesteerd door wetenschappers en shakespeareanen. De universiteit hopt met de verkoop van de in 1623 gedrukte boeken 3,5 tot 5,9 miljoen euro op te halen en dat geld investeren in historisch onderzoek. In ‘The Telegraph’ spreken de tegenstanders van een ‘act of stupidity of the highest order’ en stellen zij dat geen enkele vroege editie hetzelfde is. Henry Woudhuysen, rector van het Lincoln College, voert aan dat de kans groot is dat de folio-drukken bij rijke verzamelaars belanden waarmee wetenschappelijk onderzoek onmogelijk wordt gemaakt. Zeven vroege drukken van toneelstukken van Shakespeare blijven wel in het bezit van de universiteitsbibliotheek. The Bay Psalm Book nu duurste gedrukte boek

Na Gutenberg en Audubon nu het duurste boek: een Amerikaans Psalmenboek uit 1640

December 2010 werd een compleet exemplaar van J.J.Audubon: ‘Birds of America’ bij Sotheby’s Londen geveild voor omgerekend 8,64 miljoen euro. Het record van tot nu toe duurste boek is op 26 november bij Sotheby’s New York gebroken met een boek dat voor 14,2 miljoen dollar werd afgeslagen, ruim 10 miljoen euro. In 1640 is een Engelse vertaling gedrukt van de Hebreeuwse psalmen in opdracht van puriteinse leiders van de Massachusetts Bay Colony. Het eerste in de Verenigde Staten gedrukte boek. Van de 1.700 gedrukte exemplaren zijn er nog 10 bewaard gebleven, aanwezig in bibliotheken en museumcollecties in de Verenigde Staten en verder 1 in Groot-Brittannië.  Het was voor het eerst sinds 1947 dat en exemplaar van ‘The Whole Booke of Psalmes’ werd geveild. Vooraf bedroeg de schatting 15 tot 30 miljoen dollar. Koper is David Rubenstein, investeerder en filantroop, die na de veiling te kennen gaf het boek wisselend aan bibliotheken in de Verenigde Staten te zullen uitlenen om te exposeren. De Old South Church in Boston (in 1669 gesticht) die het boekje op de veiling bracht beschikt nog over een ander exemplaar dat men wil behouden. Voor zover bekend is twee keer eerder een exemplaar van ‘The Bay Psalm Book’ verkocht, namelijk in 1897 bij de ‘Brinley sale of Americana’ waar het 1.200 dollar opbracht en in 1947 op een veiling in New York, toen aangekocht door antiquaar Abraham Simon Wolf Rosenbach in opdracht van de Yale University voor 151.000 dollar (ook toen al een recordprijs).

Titelblad van ‘The whole booke of Psalms’, een geveild drukwerkje dat 10,4 miljoen euro opbracht

New York Public Library (NYPL) koopt archief van Tom Wolfe voor 2.15 miljoen dollar Thomas (Tom) Kennerly Wolfe, geboren op 2 maart 1931, is een Amerikaans auteur en journalist. Hij wordt als één van de grondleggers van het ‘New Journalism’ beschouwd, een mengeling van journalistiek en de literaire methoden van de Beat Generation-schrijvers. Wolfe schreef onder meer over Amerikaanse subculturen, zoals de hippie-tijd. In 1987 kwam zijn roman ‘The Bonfire of the Vanities’ uit (Het vreugdevuur der ijdelheden), een satire op de sociale en raciale spanningen in New York gedurende jaren 80 van de vorige eeuw. De NYPL vond het archief van Wolfe, bestaande uit 190 dozen, waaronder meer dan 10.000 brieven, belangrijk genoeg om voor de instelling te verwerven. Het miljoenenbedrag is grotendeels bijeengebracht dankzij een particuliere donatie. In overleg met Tom Wolfe zal het materiaal in de toekomst integraal openbaar gemaakt worden. (New York Times, 21-11-2013).

De Amerikaanse schrtijver Tom Woolfe (foto Mark Seliger)

BOEKEN – BOEKHANDELS – ANTIQUARIATEN

20 augustus 2013 is op bijna 90-jarige leeftijd antiquaar en verzamelaar Louis Putman overleden. Hij stierf bijna 90 jaar oud in verzorgingshuis De Flesseman, niet ver van zijn antiquariaat aan het Rusland. Twee dagen later werd een boekje met oude Amsterdamse prentbriefkaarten uit zijn collectie gepresenteerd. Putman heeft zijn privécollectie, inclusief een gigantische hoeveelheid ansichtkaarten, geschonken aan de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Dr. Buijnsters heeft de kleurrijke figuur die Putman was beschreven in zijn ‘Geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat’, en hem getypeerd als een ‘verzamelaar voor verzamelaars’, altijd struinend langs kramen aan het Waterlooplein en de Oudemanhuispoort. Putman leverde talloze zeldzame brochures aan de bibliotheek van het Amsterdams gemeentearchief. Na zijn overlijden zijn veel dozen met boeken (weer) terecht gekomen bij Jos Albers op het Waterlooplein

Louis Putman met vriendin Conchita van der Linde temidden van zijn boeken (foto René Louman)

In het boek ‘Offeren aan Mercurius en Minerva’ (1995) komt Louis Putman niet voor, maar een uitvoerig portret van Vincent van de Vrede verscheen in het tijdschrift ‘De Boekenwereld’ van december 2007, p.58-65.  Vriend van Louis Putman en uitgever van de Buitenkant Jan de Jong hield een voordracht over hem voor de leden van genootschap ‘Het Beschreven Blad’ bij veilinghuis Bubb Kuyper in Haarlem op 23 oktober 2014.

Louis Putman als lezer op de voorzijde van ‘National Geographic’ , volume 86, 17 September 2009.

‘Uitgelezen boeken’, katern voor boekverkopers en boekenkopers, jaargang 17, nummer 1, 17 september 2014, is gewijd aan Louis Putman. Als losse bijlage is bovenstaande montagekaart gevoegd van Putman die zelf niet verder kwam dan zijn pand Rusland in Amsterdam. Een hommage aan Louis Putman, antiquaar 1923-2013. Op de achterzijde staat verder: ‘Foto(montage): René Louman. ‘Een groet aan het internationale proletariaat vanuit het Kremlin ‘zei Louis Putman zelf.

prentbriefkaart van antiquariaat Louis Putman, Rusland 29 Amsterdam

Louis Putman en Conchita van der Linde in de winkel op het Rusland, Amsterdam (foto René Louman). Uit: Jan de Jong, In memoriam Louis Putman (1923-2013) in: De Boekenwereld, , 29, nr.5, 2013, p.31.

In de reeks ‘Uitgelezen Boeken’ verscheen juni 2021 een door Reinder Storm samengestelde uitgave: ‘Kaarten uit het kastje van Louis Putman‘, bevattende tussen 1835 en 1840 uitgegeven provinciekaarten, tevens van ‘Koningrijk der Nederlanden’ en  Omnibus Kaart van Amsterdam‘. Thans aanwezig bij Bijzondere Collecties van de Universiteit Amsterdam

Toelichting bij Holland Noorderdeel (1839) [= Noord-Holland]De kaart is verder apart verkleind weergegeven + opgevouwen op het oorspronkelijk formaat van 63 x 36,6 centimeter

Uitsnede van de kaart uit 1939 met de omeving van Amsterdam, Haarlem en het Haarlemmermeer

Antiquariaat De Bovenste Plank in de Rechtstraat van de Maastrichtse stadswijk Wijck is per 1 oktober 2013 na 11 jaar gestopt met de winkel. ‘Ingehaald door internetconcurrentie, een slinkende groep verzamelaars en een overschot aan boeken’, aldus Dagblad De Limburger – Limburgs Dagblad van 2 september 2013. De redacteur van ‘Gezien Maastricht’  schrijft: ‘Maastricht verliest wederom een van zijn parels’. ‘Volgens eigenaar Roeland Gordijn kwamen weliswaar nog dagelijks 80 tot 100 mensen over de vloer, maar meer kijkers dan kopers en dat was voor hem reden om de winkel te sluiten. Wèl gaat hij door met zijn antiquariaat [circa 30.000 boeken] op het internet en wordt hiervoor beschikt over een ruim magazijn in Eijsden. Waanders boekhandel nu in Broerenkerk Zwolle In de voormalige zeven eeuwen oude kloosterkerk van de Dominicanen in Maastricht bevindt zich tegenwoordig een boekwinkel van concern Polare. Die wordt als één van de fraaiste van ons land en de wereld beschouwd. Op 13 juli 2013 opende boekhandel Waanders in Zwolle zijn deuren in de vroegere Broerenkerk, nadat dit rijksmonument een spectaculaire metamorfose had ondergaan. De Broerenkerk is vanaf 1466 gebouwd en in 1512 gewijd. Bij de grondige restauratie zijn fraaie, kleurrijke schilderingen teruggevonden. In het koor is een prachtig nieuw glas-appliquéraam aangebracht, gebrandschilderd door de Noorse kunstenaar Kjell Nupen. Aan de overzijde bevindt zich het gerestaureerde orgel uit 1824. Onder het orgel is de Tourist Info van Zwolle ondergebracht. De kerk-boekhandel leent zich uitstekend voor culturele activiteiten zoals tentoonstellingen, concerten, presentaties en signeersessies.

Gezicht op Waanders boekhandel in Zwolle met het orgel van de Broerenkerk

Best verzorgde boeken 2012 Jaarlijks presenteert Stichting De Best Verzorgde Boeken de mooiste uitgaven van het jaar daarvoor. Van de 305 inzendingen uit 2012 zijn in totaal 33 boeken geselecteerd, die van 14 september tot 27 oktober in zaal 29 van het Stedelijk Museum Amsterdam uitgestald hebben gelegen. De vakjury bestond ditmaal uit Ada Lopes Cardozo, Johan Holterman, Rob van den Nieuwenhuizen, Marlies Visser en Peter de Winter. Keesings Historisch Archief stopt na 83 jaar In 1931 startte journalist/uitgever Isaäc Keesing (1886-1966) met de wekelijkse uitgave van Keesings Historisch Archief met als ondertitel ‘Geïllustreerd dagboek van het hedendaagsch wereldgebeuren met voortduren bijgewerkten alphabetischen index.” De Heemsteedse bibliotheek beschikte in de leeszaal (later magazijn en nadien verhuisd naar Haarlem) over een volledige set vanaf 1946.  In mijn beroepspraktijk als bibliothecaris  heb ik er talrijke malen gebruik van gemaakt bij vragen via het informatiebureau. ‘Keesings’ was en is een ideaal naslawerk vooral voor wetenschappers, historici, journalisten en documentalisten.

Cartoon van Keesings Historisch Archief

Veranderende tijden hebben de uitgever doen besluiten met ingang van januari 2014 met de uitgave te stoppen. De huidige uitgever Paul van der Erve (68), hoofdredacteur sinds 1999, meldt in Elsevier van 14 december 2013 dat vanwege het afhaken van steeds meer abonnees tot dit besluit hebben geleid. Ook stopt hij met ‘Spectrum Jaarboek’. Eerder waren al de Keesing-edities in Frankrijk en Duitsland verdwenen, zodat enkel nog een Engelstalige versie resteert ‘Keesing’s Record of World Events’, sinds 1996 in Amerikaanse handen. Wat wèl blijft is de website van Keesing, waarop alle jaargangen van na de Tweede Wereldoorlog zijn te raadplegen met in totaal 140.000 artikelen. Toegang kost 89 euro op jaarbasis.

De banden van Keesings Historisch Archief van 1932 tot 1974 (foto Elsevier)

Boek ‘Een stad vol lezers’ van Boudien de Vries bekroond Aan mevrouw dr. Boudien de Vries uit Heemstede, literatuurhistorica aan de Universiteit van Amsterdam, is op 4 november in de Janskerk van het Noord-Hollands Archief de Professor Van Winterprijs uitgereikt. Zij ontving deze tweejaarlijkse prijs voor lokaal en regionaal geschiedkundig onderzoek voor haar publicatie ‘Een stad vol lezers; leescultuur in Haarlem 1850-1920’, uitgegeven bij Van Tilt. Dr. De Vries wees erop dat het Haarlems archief één van de weinige instellingen in ons land (en Europa) is waar naast de gedrukte catalogi ook de oude uitleenregisters zijn bewaard gebleven, die zij met nauwkeurigheid doornam om te zien welke schrijvers en boeken onze voorouders graag lazen.

Dr. Boudien de Vries, universitair hoofddocent Sociale Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam (foto Bea Ros) Zie ook: Boudien de Vries “De negentiende-eeuwer wilde lezen” door Bea Ros, in: Boekenpost, nummer 114, juli/augustus 2011, p. 21-23.

Voorzijde stofomslag van het bekroonde boek over Leescultuur in Haarlem 1850-1920 door Boudien de Vries

boekenlegger: Professot Van Winterprijs in 2013 gewonnen door dr. Boudien de Vries voor haar boek: ‘Een dtad vol lezers). Uitgave van Noord-Hollands Archief en Huygens Instituut

===========

Overlijden van profesor Eddy Grootes 5 februari 2020 in Heemstede

Overlijdensadvertentie E.K.Grootes, 5 februari 2020 overleden in Heemstede, in NRC van 8 februari 2020

E.K.Grootes achter zijn bureau. De Volkskrant wijdde op 20 maart 2020 een in memoriam aan hem geschreven door Peter de Waard in de serie ‘Het eeuwige leven’ onder de titel: ‘Timmermanszoon die Bredero omarmde’, De  laatste alinea hiervan: ‘Drie jaar na het overlijden van zijn eerste vrouw, hertrouwde hij met universitair historica Boudien de Vries met wie hij in Heemstede ging wonen. Na zijn emeritaat publiceerde hij eerst een bloemlezing uit Hoofts “Historiën”. Daarna stak hij met een literator en geschiedkundige het hele werk in een nieuw jasje’.  Het Noord-Hollands Dagblad publiceerde 13 februari 2020 een artikel; EDDY GROOTES (1936-2020) ‘Een briljante hoogleraar wiens wieg in Anna Paulowna stond

Bijzondere boekvormen en boeken als kunst

Dit drie meter hoge beeld van een uil met boeken is door Wout te Boekhorst vervaardigd uit de stronk van een oude beuk en staat in de tuin van zorgcentrum Sint Jacob in de Hout (Haarlems Dagblad)

Museum Meermanno in Den Haag heeft dit jaar een nieuwe expositieruimte voor bijzondere vormen ingericht. Daarin is o.a. de Bibliotheca Thurkowiana Minor opgesteld, een miniatuurbibliotheek met 1515 miniboeken van Guus Thurkow (1942-2011). CODA museum in Apeldoorn stelde tot 27 oktober ‘Paper Garden’ ten toon met onder meer de bijzondere bloementuin van papier volgens origamitechniek door Anouk Vogel, evenals objecten van afgeschreven boeken door de bekende Spaanse kunstenares Alicia Martin. Verder waren ‘kunst’werken van papier en of boeken te zien van de Chinese Movanna Chen en Mieke Meijer. In 2014 is een dergelijke expositie in Museum Rijswijk voorzien.

‘In Breeding’ , boeken als kunst door Alicia Martin

Papieren kunstwerk van Olaf Metzel in de vernieuwde Staatsbibliotheek van Berlijn aan Unter den Linden

Papieren sculptuur door Olaf Metzel, Staatsbibliothek Berlin

Boek als landschappelijk kunstwerk door Martin Schwarz

Een geletterde dame vervat in gedrukt papier maché

De Beurs van Kleine Uitgevers vindt dit jaar plaats op zondag 8 december in Paradiso aan de Weteringschans in Amsterdam. Ruim 100 uitgevers uit het Nederlandse taalgebied presenteren hun nieuwe en oude titels op het gebied van literatuur, non-fictie en beeldende kunst, in totaal ongeveer 2.500 titels. Tijdens de beurs is de Grote Inktslaaf Literatuurprijs worden uitgereikt, een initiatief van schrijver/journalist en uitgever Guus Bauer voor een boek dat in de pers ten onrechte weinig aandacht kreeg. De uitverkorene was dit jaar Bart Kersten voor zijn boek ‘Kersen eten om middernacht; muzikale herinneringen.’ Boekenkamers in studenten hostels van Amsterdam en Rotterdam

In de Jan van Galenstraat 355 te Amsterdam bevindt zich The Student Hotel met 700 kamers . Behalve een sportschool, een game room en een wasserette is ook gezamenlijke een bibliotheekkamer ingericht

Groter dan in Amsterdam is de Nederlandstalige bibliotheek in het studentenhotel van Rotterdam

                                            Homes with libraries

Huis met boekenkamer in Ellison Bay, Wisconsin, USA

Sotheby’s, ’s werelds grootste veilinghuis, beperkt zich niet uitsluitend tot het veilen van kunst en antiek. Ook bijzondere huizen worden verkocht. Met ingang van 29 oktober 2012 zijn op het internet uitzonderlijke bibliotheken in al niet minder uitzonderlijke landhuizen, appartementen en villa’s op het internet gezet. Te beginnen met huisbibliotheken in: 1) Los Altos Hills, Californië , vraagprijs 27 miljoen dollar.2) Dallas, Texas, vraagprijs 9.750.000 dollar, 3) Sag Harbor, New York, vraagprijs 36 miljoen dollar, 4) Ellison Bay, Wisconsin, vraagprijs 8.750.000 dollar, 5) Düsseldorf, Duitsland [chic appartement in het centrum van de stad ontworpen door de Belgische architect Sigisbert Engelbosch], vraagprijs 3.950.000 euro.

Villa in Los Altos (Californië) met bibliotheek staat voor 27 miljoen dollar te koop.

Cartoon van Stefan Verwey in De Volkskrant van 7 december 2013

Cartoon van Stefan Verwey uit De Volkskrant van 8-2-2014

De populaire professor Richard A.Macksey, emeritus hoogleraar van de John Hopkins universiteit in Maryland, beschikt over een bibliotheek van meer dan 75.000 boeken.

De Britse publiciste Nigella Lawson aan het werk in haar bibliotheekkamer

BIBLIOTHEKEN Meer dan 100.000 personen, merendeels bibliotheekleden hebben afgelopen zomer gebruik gemaakt van de ‘VakantieBiebapp’, een app met ruim 50 e-books. Gezamenlijk zijn ruim 535.000 boeken gedownload, om te beginnen een redelijk succes. Door de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) is een proefproces aangespannen tegen de Stichting Leenrecht om een principiële uitspraak te krijgen over het uitlenen van ebooks via bibliotheken. Als gevolg van lokale bezuinigingen zijn afgelopen tijd al tientallen openbare bibliotheken gesloten. De overheid geeft duidelijk de voorkeur aan de digitale bibliotheek. De Koninklijke Bibliotheek krijgt hierbij een hoofdrol. Intussen heeft de ministerraad ingestemd met een nieuwe bibliotheekwet met als doel dat burgers toegang houden tot een bibliotheek elders wanneer een filiaal sluit. In de nieuwe wet zal de bibliotheek als ontmoetingsplaats worden gedefinieerd, waar studenten kunnen studeren, buurtbewoners elkaar ontmoeten en debatten en cursussen worden georganiseerd. Schrijvers als Marcel Möhring zijn van mening dat de bibliotheek geen buurthuis is maar kerntaak moet zijn het bewaren en verspreiden van geschreven cultuurgoed. Volgens Möhring laat de politiek zich teveel leiden door wat de mensen leuk zouden moeten vinden en minder dat wat van wezenlijk belang is aan de bibliotheek. Dat is geen kwestie van geld, maar meer van prioriteiten. Erik of het klein insectenboek in oplage van 550.000 exemplaren

NANCY PEAR: AMERICAN ACTION LIBRARIAN

Librarian Action Figure: Nancy Pearl (*12-1-1945) former director of the Washington Center for the Book at Seattle Public Library. Also author. Named ‘Librarian of the year’ by Library Journal in 2011.

Nancy Pearl Librarian Action Figure

Nancy Pearl: action figure

Librarian action figure

Nancy Pearl cartoon by Lindsay Mound

Booklust by Seattle librarian Nancy Pearl

quote Nancy Pearl: ‘The role of a librarian is to make sense of the world of information. If that’s not a qulifiction for superhero-dom, what is? ‘

=============

Als achtste leesboek in het kader van de CPNB-actie ‘Nederland Leest’ – oorspronkelijk in 1998 door bibliothecaresse Nancy Pearle geïntroduceerd in Seattle en in vele Amerikaanse steden overgenomen – is voor 2013 gekozen voor het eind 1940 verschenen boek ‘Erik of het klein insectenboek’ . De schrijver Godfried Bomans werd – evenals Simon Carmiggelt – in 1913 geboren. Binnen één  jaar verschenen al 9 herdrukken. De 57^ste editie van 2013 verscheen in 11 verschillende vormen van luisterboek tot e-book. Leden van de openbare bibliotheken ontvingen een gratis exemplaar. Een luxe uitgave voor de boekhandel – aangeduid als 59^ste druk – kwam uit met als bijlage een ‘heruitgave’ van Solms’ Natuurlijke Historie. Deel VII: Insecten en ander ongedierte uit den tuin.[Haarlem, uitgeverij Teisterbant, 1913] is verzorgd door wetenschapsjournalist Alexander Reeuwijk. Zowel de opening door Philip Freriks op 1 november als afsluiting 30 november vond toepasselijk plaats in Museum Naturalis te Leiden.

Ontwerp voor een bronzen borstbeeld dat beeldhouwster Ellen Wolff uit Heemstede vervaardigde bij gelegenheid van het honderdste geboortejaar van Godfried Bomans

Negen openbare bibliotheken herdenken eeuwfeest Anno 2013 bestaan 9 openbare bibliotheken in ons land een eeuw, alle opgericht in 1913: Amersfoort, Den Helder, Vlissingen, Weesp, Zaandam, Veendam, Franeker, Tilburg en Helmond. In Helmond is de r.k. leeszaal Sint Augustinus op 14 december 1913 officieel geopend, precies één eeuw later vindt op 14 december 2013 ’s middags een receptie plaats. Na drie eerdere huisvestingen mag de gemeente Helmond trots zijn op het huidige eigentijdse gebouw aan de Watermolenwal 11. Stadsdichter Wim Daniëls hield een lofrede en Bert Kuijpers schreef een speciaal vers ‘Honderd jaar Stadsbibliotheek’ dat op de site van de bibliotheek is te vinden.  www.bibliotheekhelmondpeel.nl

Bericht over de opening van de r.k. openbare leeszaal en bibliotheek in Helmond, uit: Het Centrum van 16-12-1913 (Kon. Bibliotheek)

Links de huisvesting in 1913 en rechts 2013 van de openbare bibliotheek in Helmond

De journalist en emancipator Hendrik Ouwerling stond in 1913 in zijn krant ‘Zuid-Willemsvaart’ nog ambivalent tegenover de stichting van een bibliotheek in Helmond, die kort na Tilburg de tweede in Noord-Brabant zou worden. De stichting met P.C.P.de Louw als president en F.G.van Thiel als secretaris had plaats op 1 juli en de openstelling al op 14 december 1913. De geschiedenis van de bibliotheek in Helmond is onlosmakelijk verbonden met de naam Knippenberg. Dr. H.H.Knippenberg (1879-1964), rector van het Carolus Borromeus College [tegenwoordig dr.Knippenbergcollege geheten] en publicist over historische letterkunde en folklore, was ongeveer 40 jaar verbonden aan ‘de leeszaal’ waarvan ruim een kwarteeuw als voorzitter.

Borstbeeld van Herman Hubert Knippenberg (foto dr.Knippenbergcollege Helmond) Onder goedkeuring van de Centrale Vereniging voor Openbare Leeszaal en bibliotheken is hij in 1921 benoemd tot directeur-bibliothecaris, een nevenfunctie die hij tot 1937 vervulde toen de o.a. in Leipzig onder de in Duitsland befaamde bibliothecaris Walther Hofmann opgeleide Tiny Janssen als eerste gediplomeerde directrice van de bibliotheek in Helmond is benoemd.

Dochter mej. Elly Knippenberg (1915-1994) begon in 1932 als volontaire haar loopbaan in de bibliotheek en haar zuster Corry Knippenberg was de eerste gediplomeerde assistente in Helmond.

Vooromslag van de brochure ‘Stilte” met memoires van bibliothecaresse E.Knippenberg over haar werk in Helmond. Een verwijzing naar teksten met vroegere verboden als ‘Voor de middag niet rooken’, ‘Pijpen rooken verboden’, ‘Niet hardop spreken’ en ‘STILTE’.

Hoofdstuk uit de publicatie ‘STILTE: het rooie kastje‘ ofwel het gifkastje waar gecensureerde boeken bewaard werden die veelal op de index stonden

Vervolg tekst mej. E.Knippenberg + foto van de r.k. Helmondse openbare leeszaal en bibliotheek

Elly van Knippenberg, die vanaf 1960 directrice was van de openbare bibliotheek in Valkenswaard en in 1976 een boekje met herinneringen van 40 jaar liet verschijnen onder de titel ‘Stilte’ publiceerde in 1983 een historie: ’70 jaar Openbare Bibliotheek Helmond 1913-1983′. Bij het 75 jarig bestaan werd een speciale jubileumkrant uitgegeven onder het motto ‘Op naar de 100’.

In het witte gebouw met torentje op de Markt in Helmond, voormalig raadhuis tot 1920/1923, was van 1937 tot 1966 de r.k.openbare leeszaal en bibliotheek van Helmond gehuisvest. Na een verbouwing werd op 22 september 1937 de nieuwe bibliotheek officieel in gebruik gesteld. ’s Morgens werd in de kapel van de zusters op de Markt een heilige mis opgedragen, waarna het gebouw werd ingezegend. Directeur Knippenberg hield in de fraai gerestaureerde bovenzaal zijn openingsrede. Door de aankoop van het gebouw bleef een historisch pand gespaard en kreeg de bibliotheek, tot dan sinds 1913 gevestigd in de Kerkstraat, een waardige behuizing. De pas benoemde burgemeester Moons verrichtte symbolisch de opening door met een rood-wit-blauw versierde sleutel de deuren van de zaal te ontsluiten. Later dat jaar werd Tiny Janssen als opvolger van dr. Knippenberg tot directrice aangesteld, “een bijzondere persoonlijkheid, vol esprit en zeer inventief.” In die tijd was door de bisschop een censor aangesteld die schriftelijk dispensatie kon verlenen bepaalde boeken voor studie-doeleinden te gebruiken. De in Lectuur-repertorium streng voorbehouden literatuur was verborgen in de bestuurskamer in een kastje van rood glanzend gelakt hout. Daar stonden o.a. ‘Merijntje Gijzen’s jeugd’ van A.M.de Jong en verder boeken van Sigrid Undset, M.Szekely-Lulofs, Vicky Baum, Lode van der Schelde en Vicky Baum.  Elly Knippenberg schreef: ‘Een heuse nostalgie is mij gebleven naar het gehakketak, de spanning en de ruzie soms rondom het rode kastje, als een van de weinige vormen van pep in het zo saaie bibliotheekleven van toen.’ Vanaf 1941 heeft gedurende tien jaar, aanvankelijk onder moeilijke oorlogsomstandigheden, mej. H.Schoonhoven als directrice aan de bibliotheek leiding gegeven.

Begin van de open uitleen in de openbare bibliotheek van Helmond, april 1963

Het voormalig raadhuis met torentje als huisvesting van de openbare leeszaal en bibliotheek Helmond (Katholieke Illustratie 1939)

De r.k openbare leeszaal Sint Augustinus in Helmond (foto Ton van Mierlo; RHC-Eindhoven)

Van 1966 tot 2010 was de openbare bibliotheek Helmond gevestigd op het adres Markt 43

Open uitleen in bibliotheek Helmond sinds 1963

De Bibliotheek Helmond-Peel verzorgt bibliotheekvoorzieningen in Asten, Deurne, Helmond en Someren

Uitleencentrum in de nieuwe bibliotheek van Helmond

Werkplekken in de bibliotheek van Helmond

Onder de enthousiaste leiding van Ruud Hakvoort timmert de bibliotheek Helmond-Peel aan de weg. Met ingang van januari tot en met maart 2014 vindt een proef met openstelling van de Helmondse bibliotheek op zondag plaats van 12.00 tot 16.00 uur.

Breaking News: koninklijke erepenning voor Bibliotheek Helmond-Peel

Op zaterdag 14 december 2013 is ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Helmondse bibliotheek de Koninklijke Erepenning toegekend. Deze werd uitgereikt door burgemeester mw. Elly Blanksma-van den Heuvel. Voorts is voorzitter A.H. (Toon) Geerts van de Stichting Bibliotheek Helmond-Peel benoemd tot ridder in de Orde van Oranje Nassau (foto gemeente Helmond)

Op bovenstaande foto staan van links naar rechts: Ruud Hakvoort (directeur), W.Steenbakkers  (bestuurslid), R.van Doeselaar (bestuurslid). L. Sars (bestuurslid), F.Berkers (bestuurslid), T.Geerts (voorzitter), mw. E.Blanksma-van den Heuvel (burgemeester), E.Wissink (bestuurslid) en mw. M.Goris (bestuurslid) ===================================================

Overzicht van oprichting openbare bibliotheken Nederland van 1892 tot april 1914. Uit: Maandblad voor Bibliotheekwezen, 1914, p. 104.

Eerste gebouw van openbare leeszaal Den Helder

Openbare Bibliotheek Den Helder in 1913

100 JAAR OPENBARE BIBLIOTHEEK AMERSFOORT (EEMLAND) Op inititatief van de Bond van Nederlandse Onderwijzers is begin 1913 een openbare leeszaal en bibliotheek in Amersfoort gesticht. Uit: Maandblad voor Bibliotheekwezen, jaargang 1, 1913: ‘De openbare leeszaal te Amersfoort is 15 januari officieel geopend in haar woning Beukenlaan 2, door den voorzitter W.H.E.Vrijdag. Tegenwoordig waren o.a. de wethouder van onderwijs, raadsleden, bestuursleden van de r.k. openbare leeszaal, en belangstellenden. Bizonderheden over het ontstaan vindt men in de openingsrede van den voorzitter, opgenomen in de Amerfoortsche Crt. van 16 Januari. We stippen daaruit aan, dat aan de leeszaal het grootste gedeelte der gemeente-bibliotheek in bruikleen is afgestaan. De beneden-suite met serre is als leeszaal ingericht; ruim 100 periodieken zij hier ter lezing gelegd; de studiezaal bevindt zich op de eerste verdieping vóór. De uitleenbibliotheek is ondergebracht in de ineenloopende achtervertrekken; zij bevat reeds een 2500 banden. Verder bevinden zich op deze verdieping een binderij en een administratiekamer. De tweede verdieping is ingericht voor magazijn. De leeszaal is geopend dagelijks van 10 – 1,30 uur en half drie tot 10 uur; s Zondags allen van half drie tot 10 uur. Als bibliothekaresse is aangesteld Mej. A.Labrijn; als assistente Mej. B.de Haas.’  P.S. Al in 1902-1903 is in Amersfoort een leeszaal gesticht, waarvan de statuten bij Koninklijk Besluit van 27 januari 1903 werden goedgekeurd, maar in hetzelfde jaar had de opheffing plaats.

Links eerste huisvesting van de openbare bibliotheek Amersfoort en rechts het eerste filiaal. Uit: Gedenkboek C.V. 1933

Openbare bibliotheek Amersfoort in 1913

Leeszaal in openbare bibliotheek Amersfoort in 1913

De Roomsch-katholieke openbare leeszaal te Amersfoort, opgericht in 1913, in: de Katholieke Illustratie, 3-1-1914

(R.K. openbare leeszaal te Amersfoort, Katholieke Illustratie, 14-1-1914)

Foto interieur openbare bibliotheek Amersfoort, 1920

Openbare leeszaal en bibliotheek Amersfoort op een foto uit 1934

Bij het 25-jarig bestaan van r.k. openbare bibliotheek Amersfoort (4-3-1938)

Evenals de algemene openbare bibliotheek voorbereid in 1912 is 6 februari 1913 de rooms-katholieke openbare leeszaal van Amersfoort opengesteld. Uit Maandblad voor Bibliotheekwezen 1913, pagina 46-47: ‘Op 6 Februari werd te Amersfoort de eerste katholieke leeszaal opengesteld, welke, behoudens de onpartijdige samenstelling van de boekerij, op één lijst wenscht te worden gesteld met het instituut der ‘openbare leeszaal’ ten onzent. De wijding had enkele dagen vroeger plaats gehad, in tegenwoordigheid van de geestelijkheid der stad, door pastoor J.L.Hoorneman. Bij de opening was o.a. de burgemeester van Amersfoort aanwezig, alsook het bestuur der enkele weken vroeger geopende openbare leeszaal ter stede. De voorzitter, de heer B.H.Kuiper, sprak de openingsrede uit, welke door den burgemeester werd beantwoord. Gewezen werd op den steun van Gemeente en Rijk. de derde spreker was kapelaan C.van Dijk, door den aartsbisschop van Utrecht belast  met het toezicht opdat niets zou binnenkomen, wat strijdig is met het r.k.geloof en de zedenwet der kerk. Zoo iemand, die daartoe bevoegd is, voor zijn studie b.v. een z.g. verboden boek wil lezen, zal het bestuur er hem aan helpen, desnoods door het van elders te leenen. Spreker verklaarde nog, dat naast of boven het bestuur geen ander lichaam stond. De voorzaal is bestemd voor leeszaal voor kranten en tijdschriften, de middenzaal voor de eigenlijke bibliotheek, de achterzaal voor studievertrek. De inrichting is dagelijks geopend van 10 tot 1 en 3 tot 10 uur; ‘s-Zondags 11,5 tot 2 en 7 rot 10 uur. Aanvankelijk waren lees- en studiezalen alleen toegankelijk voor leden. Blijkens mededeeling in de plaatselijke bladen zijn zij thans kosteloos geopend voor ieder.’ Aan het eind van 1913 bedroeg het aantal leden 168.

Het gebouw van de r.k. openbare leeszaal te Amersfoort, Kampstraat 18 (Katholieke Illustratie, 3-1-1914)

De leeszaal van de r.k. openbare leeszaal en bibliotheek te Amersfoort in 1913 (K.I., 3-1-1914)

Een kijkje in de openbare leeszaal en bibliotheek Amersfoort (K.I. 3-1-1914)

Exterieur van de Zonnehof, tot 2014 huisvesting van de openbare bibliotheek Amersfoort (Eemland)

In het voorjaar van 2014 zal de centrale bibliotheek Eemland in Amersfoort verhuizen van de Zonnehof baar het nieuwe ‘Eemhuis’ aan het Eemplein. Gezamenlijk met ‘Scholen in de Kunst’, Archief Eemland en Kunsthal KAE (aan de Eem), in totaal bijna 15.000 vierkante meter. Het ontwerp is van Neutelings Riedijk architecten in Rotterdam.

Interieurfoto van de nieuwe centrale openbare bibliotheek van Amersfoort in het Eemhuis (2014)

Exterieur Eemhuis Amersfoort met bibliotheek, archief, kunsthal en scholen in de kunst (2014)

=======================================================

De eind 2011 aangekondigde fusie van de Koninklijke Bibiotheek en het Nationaal Archief gaat definitief niet door omdat geen positieve effecten van een samengaan zijn te verwachten. Wèl werken beide instellingen waar mogelijk samen. Ze participeren in het Netwerk Digitaal Erfgoed, samen met o.a. het Instituut voor Beeld & Geluid en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, om te komen tot een duurzaam bewaren en toegankelijk maken van digitaal erfgoed voor de samenleving. Op 15 oktober heeft koning Willem-Alexander het geheel vernieuwde publiekscentrum van het Nationaal Archief geopend. De expositie ‘Het geheugenpaleis – met je hoofd in de archieven’ markeerde de opening. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) wil de landelijke functie van de universiteits- bibliotheek van de TU Delft om technisch-wetenschappelijke kennis en informatie toegankelijk te maken en te conserveren. Dat levert een besparing op van 8 miljoen euro. Valkhof Nijmegen leent globes van Blaeu uit De hemel- en aardglobe van atelier Willem Jansz. Blaeu uit 1645-1648 van museum Het Valkhof in Nijmegen zijn de komende drie jaar te zien in het Rijksmuseum te Amsterdam. Er zijn nog maar betrekkelijk weinig van dergelijke globes in ons land bewaard gebleven. Beide globes zijn in 1663 door de stad Nijmegen aangekocht voor de bibliotheek van de Kwartierlijke Academie. De makers, vader Willem Janszoon en zoon Joan Blaeu, werkten indertijd voor de VOC en waren goed op de hoogte van de nieuwste ontdekkingen. De cartografische meesterwerken zijn onlangs gerestaureerd. Delpher is de naam van een nieuwe online dienst van de Koninklijke Bibliotheek, in samenwerking met het Meertens Instituut en vier universiteitsbibliotheek (Amsterdam UvA, Utrecht, Groningen en Leiden). Delpher geeft op één plek toegang tot Nederlandse historische teksten uit gedigitaliseerde collecties. Bij lancering bevat Delpher meer dan 90.000 boeken 1,5 miljoen pagina’s uit 80 tijdschriften, ANP-persberichten en bijna 100 miljoen artikelen uit kranten. Zie: www.delpher.nl Ets Haim digitaliseert handschriften. Amsterdam telt twee grote Joodse bibliotheken: de Bibliotheca Rosenthaliana (bij de UB-Bijzondere Collecties) en Ets Haim, onderdeel van de Portugese Synagoge in Amsterdam. Ets Haim is gesticht in 1616 en daarmee de oudste nog functionerende joodse bibliotheek ter wereld. Ets Haim staat op de werelderfgoedlijst voor documenten van UNESCO. De instelling bevat naast handschriften nog minstens 30.000 gedrukte werken op het gebied van het vooral 17^e en 18^e eeuwse jodendom. Sinds november zijn op de website www.etshaimmanuscripts.nl  tweehonderd Hebreeuwse, Nederlandse, Spaanse en Portugese manuscripten te bekijken uit de 13^e tot 19^e eeuw. De website bevat ruim 15.000 afbeeldingen. In 2014-2015 zullen nog eens 360 handschriften worden gedigitaliseerd. Opening nieuwe bibliotheek Arnhem. Op 1 september is de nieuwe bibliotheek van Arnhem in Rozet opengesteld, het cultuurcluster in het centrum van Arnhem. Bij de open dag kwamen al meer dan 9.000 mensen een kijkje nemen. De bibliotheek strekt zich uit over twee verdiepingen waarbij de collectie is ingedeeld in werelden als ‘Liefde en Leven’, ‘Literatuur en Cultuur’, en ‘Spannend en Actief’. Verder zijn er een afdeling voor kinderen tot 14 jaar met een voorleeshoek, een ruimte voor jongvolwassenen en een ‘internetplein’. De bibliotheek is al meteen uitverkozen tot beste openbare bibliotheek in de categorie grote bibliotheken in gemeenten vanaf 80.000 inwoners. In het cultuurgebouw zijn tevens gevestigd de frontoffice van het Gelders Archief, het Historisch Museum Arnhem, de Volksuniversiteit en het Kunstbedrijf. De officiële opening had plaats op 10 december door prinses Beatrix. Het gebouw is een ontwerp van Neutelings Riedijk Architecten.

‘Rozet’, huisvesting van de nieuwe openbare bibliotheek van Arnhem: een kennis- en cultuurcentrum (foto Bibliotheekblad)

Illustratie Rozet Arnhem, uit: Spoor, nummer 1, 2014, blz. 21.

De gemeente Tilburg trekt 15,7 miljoen uit voor een nieuwe Bibliotheek van de Toekomst. Deze komt in de Spoorzone ten noorden van het Centraal Station. In de Locomotiefhal, direct achter het station is hiervoor 6.500 vierkante meter beschikbaar. Gestreefd wordt naar een verhuizing van het Koningsplein naar de Spoorzone in 2017. De bibliotheek nieuwe stijl moet een ‘werkplaats van kennis’ worden, die lezers, leners en bezoekers blijft aantrekken. Door flexibele werk-, studeer- en vergaderplekken te bieden en ruimte te geven voor interactie en experiment en door digitale media te integreren in het aanbod van producten en diensten. De nieuwe bibliotheekinstelling wordt een belangrijk onderdeel van de ‘Stadscampus’. Het moderne concept nodigt andere partijen uit samen te werken, zowel fysiek (horeca- en congresfuncties) als inhoudelijk (bijvoorbeeld onderwijsinstellingen). Thierry Baudet beschrijft bibliotheken in nieuw tijdschrift ‘Juist’ van Elsevier

Thierry Baudet (rechts) in de Nationale Bibliotheek van China in Beijing, waar veel studenten behalve studeren ook slapen.

Elsevier geeft sinds augustus naast het bekende weekblad ook een maandblad uit in groot formaat met als titel ‘Juist’ en ondertitel ‘weten, verdienen, beleven’. Een blad met een brede horizon geordend in zes rubrieken met interviews en reportages. Eén van de medewerkers is de jurist en historicus Thierry Baudet (30) die voor zijn onderzoek aan de Universiteit van Tilburg vele wereldsteden aandeed. Van hem is een vaste rubriek opgenomen waarin hij steeds met foto’s geïllustreerd een grote bibliotheek op luchtige wijze beschrijft. In de eerste bijdragen toont hij zich een waardig opvolger van Boudewijn Büch. In nummer 1 komt de Nationale Bibliotheek van China in Beijing aan de orde. Nummer 2 (oktober) beschrijft de bibliotheek van All Souls College in Oxford. In nummer 3 (november) lezen we een rondgang door de Bibliotheca Nazionale di Napoli en in aflevering 4 (december) de ‘Joseph Mark Lauinger Memorial Library’; één van de bibliotheken van de prestigieuze Georgetown Universiteit in Washington. Voor het januari/februari-nummer 2014 is de bibliotheek van Plantin-Moretus in Antwerpen onderwerp van bespreking; te volgen door de Universiteitsbibliotheek van Vilnius in Litouwen (maart 2014, jaargang 2, nummer 6). In nummer 7 (april 2007) komt de bibliotheek van het Europees Parlement in Brussel aan de orde. Nummer 8 is gewijd aan de door UNESCO gestichte openbare bibliotheek van Delhi, India.

Thierry Baudet in de Nationale Bibliotheek van Napels

Interieur van de Codrington Library in All Souls College, Oxford. Baudet schrijft over enkele eigenaardige tradities zoals de copieuze diners die een paar keer per jaar voor genodigden geserveerd worden en een andere – meer stiekeme -gewoonte is om ’s nachts cricket in de bibliotheek te spelen waarbij de batsman vlak voor het standbeeld van de Britse rechtsgeleerde William Blackstone (1723-1780) staat.

Thierry Baudet (rechtsboven) aan het werk in de leeszaal van de Joseph Mark Lauinger Library van de Georgetown University. Hij schrijft: ‘Een schoonheidscommissie bestempelde de bunker onlangs als ‘historisch'”.’

Thierry Baudet over de openbare bibliotheek van Delhi met 43 dependances en 5 bibliobussen. In: Juist, nummer 8, p.58-60.

Nummer 9 van ‘Juist’, jaargang 2, juni 2014, nummer 9 is gewijd aan de Joodse bibliotheek Ets Haim in Amsterdam, blz. 56-58; nummer 10 van juli/augustus aan de bibliotheek van de Academie van Wetenschappen in Boedapest, blz. 64-66. Dwarse wetenschapper Thierry Baudet reed samen met bibliothecaresse Marloes Esseling en chauffeur Jolanda mee met 1 van de nog 3 bibliobussen in de provincie Zeeland, eigenlijk een bibliotruck. Hij beschrijft zijn ervaringen in Juist-Elsevier van september 2014, nummer 11, pagina’s 56-58.

Thierry Baudet in de Biblioteca Pública Arús in Barcelona, volgens hem gewijd aan ‘gezagondermijnende bewegingen’. In: Juist, nummer 12, 2014

In het dertiende en laatste deel van de serie ‘Baudet in de bibliotheek’ (Juist, jaargang 2, nummer 13) beschrijft Thierry Baudet zijn eigen bibliotheek in hartje Amsterdam.

Poëzieversje gewijd aan Thierry Baudet (Haarlems Dagblad, 20 januari 2018)

Acquisities van Nederlandse bibliotheken De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft een verloren gewaand fragment van de ‘Rijmbijbel van Maerlant’ aangeschaft op een veiling in Hamburg. De Vlaamse dichter voltooide zijn werk in 1271, waarvan slechts enkele handschriften en fragmenten de tand des tijds hebben doorstaan.

Het door de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verworven bijbelfragment van Jacob van Maerlant

Het aangekochte fragment van ruim 3000 versregels stamt uit het begin van de veertiende eeuw en is een aanvulling op al twee complete manuscripten van de Rijmbijbel in bezit van de KB. In oktober heeft de KB een zeldzame wereldatlas uit 1571 verworven. Alle kaarten in de ‘Tooneel des Aert bodems’ zijn getekend door de Vlaamse cartograaf Abraham Ortelius. Het betreft de eerste Nederlandse editie, aangevuld met kaarten uit latere supplementen. In de atlas zijn in totaal 93 kaarten opgenomen. De atlas is inmiddels gedigitaliseerd en op de website van de KB te raadplegen. Bijzondere Collecties UvA is de laatste jaren zeer actief waar hert gaat om verwervingen van afzonderlijke werken dan wel hele collecties. Begin oktober werd de verwerving bekend gemaakt van het verloren gewaande archief van Swan Features Syndicate, wereldwijd één van de meest toonaangevende bedrijven op het gebied van krantenstrips. Anton de Zwaan, vanaf 1945 medefirmant van Marten Toonder, vertegenwoordigde De Amerikaanse firma voor Nederlandse strips zoals Eric de Noorman (Kresse), Kapitein Rob (Pieter Kühn), Professor Pi (van Bob van den Born) etc. Het archief  bevat ongeveer 5.000 origineel getekende stroken met stripverhalen, naast scenario’s, knipsels, bieven e.d.  Van de onlangs gestorven zanger en kleinkunstenaar Maarten van Roozendaal is het archief nagelaten aan Bijzondere Collecties, bestaande uit manuscripten, teksten en muziek, correspondentie, registraties van voorstellingen, programmaboekjes, affiches en foto’s. Op 18 september overleed culinair journalist Johannes van Dam. Hij was ook een gepassioneerd verzamelaar van (oude) kookkoeken en vormde met Joop Witteveen en Bart Cuperus de Gastronomische Bibliotheek Amsterdam die gefaseerd zal worden ondergebracht bij de Universiteitsbibliotheek. In dit najaar is bij Bijzondere Collecties in samenwerking met het Letterkundig Museum en het Nederlands Letterenfonds tot eind februari 2014 een expositie te zien met archiefmateriaal van Arnon Grunberg. In de Artis Bibliotheek is een installatie van visueel kunstenaar Lynne Leegte te zien, bestaande uit dertig stenen boeken, welke op ware grootte zijn gebeeldhouwd uit albast. De expositie wordt begeleid door een fraaie, klassiek vormgegeven publicaties in een beperkte oplage met een tekst van de gastschrijver van de Artis Bibliotheek, Tijs Goldschmidt.

Uit albast gebeeldhouwde boeken in de Artis Bibliotheek

Aan de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg is een antiek boek met goudgestempelde motieven geschonken. Het is een rijk versierde Zeeuwse waaierband, een boekband uit het begin van de 18^e eeuw, met daarin gebonden katernen van perkament en papier. De handgeschreven notities bevatten notities over de leden van de Zeeuwse familie Radaeus uit de periode 1633 tot 1654 [inf. Informatieprofessional.nl] . Door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen aan het Spaarne in Haarlem is een eerste druk van het kostbare boek Van Isaac Newton ‘Philosophiae Naturalis Principia Mathematica’ in permanente bruikleen gegeven aan Teylers Museum. Newton schreef het 500 pagina’s tellende boeken in de jaren 1684-1686. De vanwege een subsidiestop opgeheven bibliotheek van het Geldmuseum in Utrecht gaat over naar de Nederlandse Bank en zal volgens minister Bussemaker toegankelijk blijven voor extern onderzoek. In Librariana deel 39 schreef ik al over de opheffing van de enorme bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT), Slechts voor het oude erfgoedbezit was een bestemming gevonden bij de U.B.Leiden. Vele duizenden boeken dreigden in de papierversnipperaar te belanden. Dat is voorkomen dankzij professor Ismail Serageldin [met 33 eredoctoraten!], directeur van de moderne Bibliotheca Alexandrina in Alexandrië (Egypte), de grootste bibliotheek van Afrika met veel ruimte maar relatief nog weinig boeken. Omdat het KIT grotendeel uit Engelstalige literatuur bestaat zal zo’n 7 kilometer boeken, ofwel omstreeks 400.000 boeken en 20.000 tijdschriften naar Alexandrië worden verscheept. Voor bibliothecaris Hans van Hartevelt “is dit de best denkbare optie”, zegt hij in De Volkskrant van 31 oktober. Voor de erfgoedcollectie en  de resterende Nederlandstalige boeken en enkele honderden periodieken is voor een aanzienlijk deel een oplossing gevonden. In een stand van zaken bericht het Koninklijk Instituut voor de Tropen, dat materiaal wordt overgedragen aan de volgende instellingen en organisaties: 1) Rijksuniversiteit van Leiden: de erfgoedcollectie (materiaal aangeschaft voor 1950) + de koloniale kaarten alsmede na 1950 bijeengebrachte kaarten, 2) Kennis- en documentatiecentrum Medische Geschiedenis (Urk, coll. prof.dr.M.J.van Lieburg) circa 20.000 boeken en 500 tijdschrifttitels op het gebied vanmedische geschiedenis), 3) Vredespaleis Den Haag: 4.000 boeken en circa 100 periodieken over vrede, veiligheid, vluchtelingen en internationaal recht, 4) Burma Centrum Nederland (BCN): circa 20 tijdschriften en 1.940 boeken over Burma/Myanmar, Oost-Timor, de Filippijnen en Cambodja, 5) Atria Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam: publicaties over vrouwen en gender, 6) Maritiem Museum (Rotterdam): 3.800 publicaties over maritieme en scheepsgeschiedenis, 7) Goethe Instituut (Amsterdam): circa 2.000 titels; 8) Rijksmuseum Amsterdam: 12.000 publicaties over kunst; 9) NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (Amsterdam): 1.200 publicaties over genocide, 10) Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) Leiden: circa 12.000 publicaties op het gebied van de Cariben, Suriname en Indonesië vanaf 1950 tot heden, 11) Openbare Bibliotheek Gouda: publicaties over cacao, 12) Ambassade Indonesië (Den Haag): 13.000 publicaties over Indonesië, 13) Amsterdam Pipe Museum: deelcollectie op het gebied van tabak en opium. Resteren nog circa 25.000 Nederlandstalige publicaties, ongeveer 2,5 procent van de totale collectie.

De meeste resterende boeken zijn op 19 en 20 december 2013 door belangstellenden boeken meegenomen. Enkel voor Franse uitgaven was weinig interesse (foto Eric Sieverts)

Interieurfoto van de Bibliotheca Alexandrina. Naar deze instelling is het grootste deel van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen verhuisd.

Foto van de leeszaal van de bibliotheek van het Tropeninstituut uit Eigen Haard, 1926

De in 1962 opgerichte Stichting H.N.Werkman, in het leven geroepen om leven en werk van de Groningse kunstenaar onder de aandacht te brengen, meent dat haar taak volbracht is en heeft zichzelf opgeheven. De 153 werken in haar bezit, voornamelijk schilderijen en druksels, zijn verdeeld over het Stedelijk Museum Amsterdam (94 werken) en het Groninger Museum (59 werken). Naar Groningen gaan enkele schilderijen, een drukpers en enige tientallen voor kunstenaarscollectief De Ploeg vervaardigde drukwerken, door Werkman ‘druksels’ genoemd. Voor het Werkmankaar, in 2015, wil het museum in Groningen een overzichtstentoonstelling samenstellen en een boek uitbrengen. Dan is het 70 jaar geleden dat Hendrik Nicolaas is overleden. Nieuwe huisvesting voor Gelders Archief

Eind 2013 is het Gelders Archief in Arnhem verhuisd naar een nieuw onderkomen met uitzicht op de Rijn Het adres is Westervoortsedijk 67 Arnhem (tijdschrift Genealogie, december 2013)

BOEKEN OVER BOEKEN EN BIBLIOTHEKEN – Publicist en taal/literatuurvorser Niels Bokhove publiceerde ‘De drempelschroom verdrijven. Literaire activiteiten in de jaren 1932-1973 bij Boekhandel Broese onder Chris Leeflang’. Chris Een uitgave van Gusto, Utrecht, 2013. Prijs circa 20 euro.

Door Broese omstreeks 1950 uitgegeven boekenleggers

– In december verschijnt bij gelegenheid van 175 jaar UvA Artisbibliotheek ‘De natuur op papier 175 jaar Artis Bibliotheek. Redactie Erik Zevenhuizen en Hans Mulder.  144 p. Verkoopprijs 19.99 euro. ISBN 978 9025 3011 56. Het boek is rijk geïllustreerd en beschrijft behalve de geschiedenis van het bibliotheekgebouw aan de Plantage Middenlaan ook een aantal hoogtepunten uit de internationaal toonaangevende collectie boeken en prenten

Vooromslag van ‘De natuur op papier; 175 jaar Artis Bibliotheek’.

Redmond O’Hanlon en portret van Linnaeus in Laplands kostuum in de Artis Bibliotheek. In de bij Athenaeum-Polak & Van Gennep uitgegeven bundel is een interview met O’Hanlon opgenomen evenals een essay over de historie van de bibliotheek (foto Tristan Mostert)

– Jurriaan Schrofer: grafisch ontwerper, fotoboekenpionier, art director, docent, kunstbestuurder en omgevingskunstenaar. Door Frederike Huygen. Uitgave Valiz. 320 pagina’s. 39.90 euro. – Ronald Breugelmans, Paul van Capelleveen en André Swertz. De laatste loodjes. De uitgaven van Sub Signo Libelli 1999-2010, Amsterdam/Utrecht, De Buitenkant/André Swertz & Cie, 2013. 168 p. 39.50 Euro ISBN 978 9490 9133 59. Eerder verschenen: – R.Breugelmans. 107 maal Sub Signo Libelli. Een bibliografie van de pers, zomer 1974 – oktober 1983. Utrecht, Reflex, 1983 en – R.Breugelmans. Het zegel van de libel. Sub Signo Libelli bevattende een bibliografie van de pers najaar 1983 – februari 1999. Amsterdam/Den Haag, De Buitenkant/Museum van het Boek, 1999. In tijdschrift ‘De Boekenwereld’ jrg. 29 nr.6, 2013 is een interview van Nick ter Wal met private press drukker Gerrit Kleis opgenomen.

Exclusief boek over de vormgeving door Irma Boom

Amsterdam Book Design. IRMA BOOM, Hansje van Halen, Lesley Moore ( Bijzondere Collecties, Universiteit Amsterdam)

IRMA BOOM (* 1968)  (Amsterdam Book Design)

Axgteromnslag van brochure Amsterdam Book Design (Universiteit, Bijzondere Collecties, Amsterdam)

– In 2007 vatte Jan van Herreweghe, bibliothecaris in het Vlaamse Harelbeke, het idee op om een tiendelige boekencyclus te publiceren met als motto ‘Het menselijk tekort bij een teveel aan boeken.’ In 2008 verscheen deel 1: ‘Zot van boeken. Over boekengekte als levensdrang’. In rap tempo verschenen de volgende delen. 2 ‘Het syndroom van Spitzweg. Mijn leven als boekenwurm.’ Deel 3: ‘Manieren van ordenen. Over het verzamelen van boeken en de ‘problemen’ die ermee gepaard gaan. Van feitelijk gebeuren tot conceptueel concept.’ Deel 4: ‘Er zijn nooit te veel boeken, er zijn alleen te veel mensen. De lotgevallen van een bibliofiel.’ Deel 5: ‘Buiten zinnen van leeswoede. De vrolijke avonturen van een boekenneuroot. In 2013 is deel 6 verschenen: ‘Als de tafel wankelt, komt een boek het meest van pas. Citaten en gezegden over bibliofilie, bibliomanie, bibliotheken, bibliothecarissen, de boekdrukkunst, boeken, de boekhandel, lezen, literatuur, het schrift, schrijven en schrijvers.’ In voorbereiding zijn: deel 7 ‘Winkeldochters in steraanbieding. Herinneringen van een boekenfundamentalist.’ Vijf brieven over de meest diverse aspecten van bibliofilie. Eind 2014 te verschijnen. Ten slotte deel 8 ‘Boekanieren in Bibliopolis. Deugddoende bekentenissen van een boekenminnaar.’ Elk boek kost 20 euro en kan via email worden besteld: jan.van.herreweghe@harelbeke.be

Vooromslag van het nieuwste boek van de Vlaamse bibliothecaris Jan van Herreweghe uit Harelbeke

– In Duitsland heeft Verlag Hermann Schmidt in drukkersstad Mainz zich gespecialiseerd in ‘ausgezeichnete Bücher zu Typografie Grafikdesign Kreativität. Als bibliofiele uitgave is door Karin & Bertram Schmidt-Friderichs een ‘Gesamtverzeichnis 2013/14 uitgegeven onder de titel: ‘Die Zukunft des Buches…ist schön’.  Als collectioneur ontving ik een exemplaar met op voorzijde van het poststuk gedrukt ‘Ein schönes Buch ist ein Kompliment an seiner Autor – und eine Liebeserklärung an den Leser.’  www.typografie.de  Zie ook de site www.boekendingen.nl

Motto van uitgeverij Hermann Schmidt in Mainz

Gesamtverzeichnis = tevens jubileimuitgave van Verlag Hermann Schmidt uit boekenstad Mainz

Het befaamde Liederenhandschrift Berlijn 190 uitgegeven door Verloren in Hilversum.

Eén van de grootste kenners van boekcultuur in de Klassieke Oudheid, Middeleeuwen en Renaissance is de Griekse architect en boekhistoricus Konstantinos Sp.Staikos. Hij ontwierp onder meer de bibliotheken voor historische kloosters zoals van de abdij van St. Johannes in Patmos, teruggaande tot de 12 eeuw. Tevens is hij de auteur van 6 kloeke boekwerken in de serie; ‘The History of the Library in the Western Civilization’. Een gezamenlijke uitgave van Oak Knoll Press (USA), Hes & De Graaf (Nederland) en Kotinos Publications (Athene). Sinds 2004 verschenen de volgende delen: 1. From Minos to Cleopatra. The Greek World from the Minoans’ Archival Libraries to the Universal Library of the Ptolemies, 2. The Roman World. From Cicero to Hadrian, 3, The Byzantine World. From Constantine the Great to Cardinal Bessarion, IV. The Medieval World in the West. From Cassiadorus to Furnival. V. The Renaissance. From Petrach to Michelangelo. VI. The Index & Bibliography. [Alleen al de literatuuropgave is zeer uitgebreid met vermelding van meer dan 6.000 publicaties]. K.S.Staikos publiceerde tevens bij dezelfde uitgevers: ‘Books and Ideas. The Library of Plato and the Academy’. Staikos onderzocht de papyrus boeken(rollen) die Plato verzamelde toen hij studeerde onder Socrates tijdens zijn verblijf in de Academie. De publicatie bevat tevens een hoofdstuk over de architectuur van de Academie en het gebruik van haar faciliteiten. ISBN 978 90 6194 330 3. Prijs 42.50 euro.

Interieurfoto van de oude centrale bibliotheek in Birmingham die van 1879 tot 1973 in gebruik was

Oude ansichtkaart van Shakespeare Memorial Library, 2013 meeverhuisd naar de nieuwe huisvesting in Birmingham

Het vorige (betonnen) bibliotheekgebouw van Birmingham, ontworpen door John Madon en van 1974 tot de verhuizing in 2013 als zodanig in gebruik geweest

De nieuwe openbare bibliotheek van Birmingham, waar op één zaterdag 14.400 personen werden geteld en het eerste miljoen bezoekers al 4 maanden na openstelling wordt verwacht

De Shakespeare Memorial Library in Victoriaanse stijl uit 1882, in 2013 overgebracht naar de bovenverdieping van de nieuwe bibliotheek Birmingham, hier met bibliothecaris David Bishop (foto Birmingham mail)

Ken Worpole, emeritus hoogleraar uit Londen, publiceerde in 2013 het boek: ‘Contemporary Library Architecture; a planning and design guide.

Vooromslag van het boek: ‘Contemporary Library Architecture’ (2013) door Ken Worpole met foto van de Aberdeen University Library (Schmidt/Hammer/Lassen Architects).

Uitgegeven door Routlegde in Londen en New York. Worpole stelt: “The library is becoming a must-have element in prominent town-planning schemes’, waarmee hij bedoelt dat moderne bibliotheken als publieke gebouwen laagdrempelig moeten zijn waarmee architecten en planologen rekening dienen te houden.

Façade van de nieuwe Universiteitsbibliotheek van Aberdeen, uitvoerig beschreven in ‘Contemporary Library Architecture’ (2013).

Zowel nieuwe universiteitsbibliotheken als openbare bibliotheken worden rijk geïllustreerd met foto’s en plattegronden beschreven. Voornamelijk in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië (o.a. Aberdeen, Glasgow, Londen, Bournemouth, Brighton, Birmingham, Cambridge, Sheffield etc.). Eén van de beschreven bibliotheken is de nieuwe bibliotheek in Birmingham, begin september geopend door de 16-jarige Pakistaanse activiste Malala Yousafzai. Zij zette symbolisch het laatste van ongeveer 1,5 miljoen boeken in de schappen Het gebouw is ontworpen door architectenbureau Mecanoo uit Delft met Francine Houben als creatief directeur. Een gebouw voor iedereen en zij spreekt dan ook van ‘a people’s palace’. Met 35.000 vierkante meter overtreft Birmingham de sinds 2007 grootste openbare bibliotheek in Europa: de OBA in Amsterdam met 28.000 vierkante meter. Bedroegen de bouwkosten in Amsterdam nog geen 70 miljoen euro. In Birmingham waren deze met 186 miljoen pond ofwel 219 miljoen euro ongeveer 3 maal zo hoog. De bibliotheek met 9 verdiepingen is omhuld met in elkaar grijpende metalen cirkels, die verwijzen naar het industriële verleden van Birmingham. Kostbaar was de bouw van een rotunda op het hoogste punt ten behoeve van de Shakespeare Memorial Library, een belangrijke bewaarcollectie met boeken van en over de grootste schrijver uit het Engelse taalgebied. Sinds de opening wordt het nieuwe bibliotheekgebouw dagelijks door enige duizenden personen bezocht.

De bibliotheek van Birmingham werd geopend door Malala Yousafzai uit Pakistan tegenwoordig woonachtig in Birmingham

Interieurfoto van de nieuwe bibliotheek in Birmingham

Op 29 november bracht prins William onder grote belangstelling en in aanwezigheid van de burgemeester van Birmingham een bezoek aan de nieuwe bibliotheek in Birmingham

Onthulling van een plaquette door prins William (foto Jas Sansi)

Prins William in gesprek met architecte Francine Houben

De Shakespeare Memorial Room in Birmingham, oorspronkelijk gebouwd in 1882. Verhuisd en herbouwd op de negende verdieping van het nieuwe bibliotheekgebouw (foto BBC)

Om het jaar bezoek ik de Leipziger Buchmesse (in het voorjaar) en de Frankfurter Buchmesse (najaar). Leipzig is gezelliger en overzichtelijker, vooral gericht op Duitsland en Midden-Europa; opmerkelijk druk bezocht door jongeren, kennelijk gestimuleerd vanuit scholen. Dit jaar was Frankfurt aan de beurt, op zaterdag en zondag voor het publiek geopend, wereldwijd met meer dan 6.000 uitgevers vertegenwoordigd, ofschoon de nadruk ligt op het Duitse taalgebied. Dit jaar was Brazilië gastland ofwel eregast met speciale aandacht.

In 2013 was Brazilië met 90 miljoen boekenlezers eregast op de Buchmesse in Frankfurt. Op deze foto een filiaal van ‘Livraria Cultura’ in de grootste stad van het land Sao Paulo.

Zoals te doen gebruikelijk was het weer bijzonder druk. Op zaterdag 12 oktober verbleef ik daar 9 uur en heb ditmaal enkel de antiquarenbeurs en de laatste hal met het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika gemist. Het resultaat: ongeveer 20 kilo papier: boeken, brochures, boekenleggers, ansichtkaarten e.d. Onvoorstelbaar is het aantal nieuwe drukken en heruitgaven: vele duizenden publicaties op alle gebieden van kunst en wetenschap. Minstens zoveel over huis-tuin en keuken onderwerpen. De encyclopedieën zijn weliswaar vervangen ten gevolge van het internet, maar er verschijnen elk jaar meer publicaties op papier. Richard Stolz schreef naar aanleiding van de boekenbeurs onder de titel ‘Garten Eden’: “Zu viele Informationen: Weshalb sich ein Gang über die Buchmesse trotzdem lohnt’. In de V.S. wordt de enorm toegenomen informatiestroom aangeduid met de afkorting TMI = ‘Too Many Information’, geïntroduceerd door Maureed Dowd van de New York Times. Stoltz adviseert aan de hand van de vooraf verschenen gids goed te oriënteren wat men wel en niet wil bezoeken. In de hal met Nederlandse uitgeverijen waren de meeste stands op zaterdag ‘onbemenst’, inclusief Xander Uitgevers, de snelst groeiende nieuwe uitgeverij van Nederland met binnenkort de honderdste titel. Van directeur Sander Knol, voor wie enkele bezoekers een schriftelijke boodschap achterlieten, vernam ik achteraf dat hij van zondag tot vrijdag al aanwezig was in 2018 en op zaterdag naar huis teruggekeerd.

Hans Krol bezoekers attenderende op de stand van Xander Uitgevers in Frankfurt

Xander uitgevers groeit en daarom bestaat de najaarsaanbieding 2014 uit twee catalogi. In de ene catalogus zijn spannende en romantische titels te vinden en in de tweede non-fictie, literaire thrillers en romans.

catalogus uitgeverij XANDER 2018

Hans Krol Nederlandse passanten op de boekenbeurs in Frankfurt in 2018 wijzend op het succes van Lucinda Riley, in Nederlandse vertaling uitgegeven door Xander

De zeven zussen van Lucinda Riley (Kennemer Oppeppers, augustus 2020, pagina 6)

6 mei 2021 verscheen bij uitgeverij Xander deel 7 van de Zeven zusen reeks: De zevende zus

Cartoon van Peter de Wit in De Volkskrant, boekenweek 2020 In de bestseller top5 lijst van boeken in week 5, 2020, staat ‘Generaal zonder leger’ van Özcan Alyol overigens op plaats 1, gevolgd door De zeven zussen. Zon van Lucinda Riley. 

Tijdens de Frankfuter Buchmesse van 2018  presenteerde de Börsenverein des Deutschen Buchhandels een rapport onder de titel ‘Quo vadis?’ metvoor boekverkiopers  schokkende berichten over de toenemende ontlezing van papieren boeken in Duitsland, wijzende op een daling sinds 2012 toen met 54% lezers naar 41% in 2017. In zes jaar tijd zou de Duitse boekhandel 7,3 miljoen klanten verloren hebben.

achteromslag catalogus 2018 uitgeverij Xander

Bladwijzer van De Zeven zussen (Xanderuitgevers)

Boekenlegger Lucinda Riley: de nachtroos (Xanderuitgevers)

Populariteit ‘Zeven Zussen’. Uit: Boekenpost, nummer 167, mei/juni 2020, pagina 45.

Uitgeverij Xander van Sander Knol promoot zijn succesreeks De zeven zussen van Lucinda Riley in de luchthavenbibliotheek op Schiphol

Na het overlijden van Lucinda Riley op 11 juni 2021 waszij bezig met haar achtste roman van de Zeven Zussen. Die is door haar zoon Harry Whittaker voltooid en in Nederlandse vertaling uitgegeven door Xander onder de titel ‘De geheimen van de kostschool. Na verschijning direct op 1 CPNB top 60 Nederland  week 22, 2022 (Boekenkrant, juni 2022)

Sander Knol als uitgever van Xander viel  op 26 januari 2023 tweemaal in de prijzen. Als tweede in de top-100 met Lucinda Riley, De geheimen van de kostschool – na Delia Owens met Daar waar de rivierkreeften zingen  met het bestverkochte boek in boekhandels en meest uitgeleende boek in openbare bibliotheken in 2022 (De Rode Hoed,  CPNB)

Jessica Durlacher en Leon de Winter (beiden uitgegeven door Diogenes Verlag) zijn naast Cees Nooteboom anno 2013 de meest populaire Nederlandstalige schrijvers op de Frankfurter Buchmesse in Duitsland

Japanse manga op de Frankfurter Buchmesse 2013

Eén van de talrijke reclamekaarten gedistribueerd op de Frankfurter Bruchmesse 2013 (Gutenberg)

Hans Krol bij de stand van Maleisië in 2018, in welk land dat jaar het wereldcongres van IFLA (International Federation of Library Associations) plaatsvond

Met intussen 2 volle tassen (mijn vrouw ook nog 2) even uitrustend bij het Internationales Bibliotheks-Zentrum op de Frankfurter Buchmesse 2018

Hans Krol na afloop van de uitreiking van de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel voor de ‘Paulskichei in Frankfurt 2018 aan cultuurwetenschapper Jan Assmann .

Hans Krol in kort gesprek met Jan Assmann (met vlinderstrikje in het midden) bij de Pauluskerk in Frankfurt

Boekenleggers. V.l.n.r. 1) Winnaars Friedenspreis 2018 Aleida und Jan Assmann, 2) Georgian National Book Center, 3) DAAD = Deutscher Akademischer Austauschdienst

Georgië was gastland op de 70ste boekenbeurs van de Frankfurter Buchmesse. Uit: Bibliotheksmagazin, 1/19, 208. pagina 20

Dat het in Georgië op bibliotheekgebied niet allemaal koek en ei is bewijst bovenstaande foto van Martin Parr, gepubliceerd in Tageszeitung Zürich, 6 oktober 2018.

Een hoogtepunt werd voor mij de stand van de Belgische uitgeverij Luster. Daar lag nog in cellofaan verpakt het zojuist verschenen boekwerk in Nederlandse vertaling: ‘De bibliotheek; hoogtepunten uit de wereldgeschiedenis’. Geschreven door de architectuurgeleerde James W.P.Campbell uit Cambridge en met prachtige foto’s van rond de tachtig bibliotheken wereldwijd gefotografeerd door Will Pryce. Het dit jaar bij Thames & Hudson, Londen, uitgegeven werk is in een vertaling uitgekomen bij Thoth in Bussum en als licentieuitgave voor België bij Luster in Antwerpen. ISBN 9789082038712. Het geboden boek in stofomslag kost 49.95 euro.

Voorzijde van prachtboek ‘De bibliotheek; hoogtepunten uit de wereldgeschiedenis’ , uitgeverij Thoth, met een afbeelding van de filosofische zaal in de Strahov-bibliotheek in Praag

‘Van de bibliotheken van het oude Rome tot aan de moderne Bibliothèque Nationale in Parijs: de mooiste bibliotheken van de wereld zijn totaal-kunstwerken waarin schilderkunst, sculptuur, meubels en architectuur in een naadloos en dramatisch geheel samenkomen. Dit boek is het eerste overzicht in één werk van de geschiedenis van dit gebouwtype, van het ontstaan van het schrift tot de dag van vandaag, van het oude Mesopotamië tot het moderne Japan. Elk tijdperk en elke cultuur heeft de bibliotheek opnieuw uitgevonden, gemodelleerd naar zijn eigen prioriteiten en interesses, en al doende een afspiegeling geschapen van de beschaving zelf. James Campbell en Will Pryce hebben een mijlpaal van een boek gecreëerd, een onnavolgbaar complete architectuurgeschiedenis van de bibliotheek.’

Achterzijde stofomslag van het boek door James W.P.Campbell en Will Pryce met interieurfoto van de bibliotheek der Technische Universiteit in Delft, ontworpen door architectenbureau Mecanoo.

Carel Peeters: Leven in de bibliotheek. Uit: Vrij Nederland, 1 februari 2014, pagina 67.

======================================================== Symposium Heerlijkheden in Holland Op 16 december heeft in de Janskerk een geslaagd symposium plaatsgehad met als onderwerp ‘Heerlijkheden in Holland’, bijgewoond door ruim 120 personen. Van alle bewaard gebleven heerlijkheidsarchieven zal komend jaar een speciale publicatie verschijnen, samen te stellen door mw. Yvonne Bos-Rops van het Nationaal Archief en Herman Oost, hoofd publieksdiensten bij van het Noord-Hollands Archief (NHA). Als sprekers traden op: Frans Willem Lantink (Inleiding), Arjan Nobel (Heerlijkheden in Holland. Een verkenning van een West Nederlands bestuursmodel – Cromstrijen), Jaco Zuijderduijn (Twaalf ambachten, dertien ongelukken? Heerlijkheden en de Hollandse economie in middeleeuwen en vroegmodern Holland, Jaap Temminck (Haarlem en zijn Heerlijkheden  -Nieuwveen), Peter Smit (De Oranjes en hun Westlandse heerlijkheden), Ada Peele (Pruisisch gezag in de Hollandse heerlijkheid Hooge en Lage Zwaluwe), Yvonne Bos-Rops (Hollandse heerlijkheden en hun archieven).

Voorzijde programma Symposium Heerlijkheden Holland 16 december 2013 in het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief te Haarlem. Afbeelding: aanbieding van een zalm aan Pieter de Rovere (1602-1652), ambachtsheer van Hardinxveld. Aelbert Cuyp, circa 1650. Mauritshuis Den Haag

Impressie van het symposium over historisch Holland in de Janskerk van het Noord-Hollands Archief, 13 december 2013

Voorzijde van de in maart 2011 verschenen boekuitgave; ‘Holland, geschiedenis en archieven van provincie(s) en gewest.

Na ‘Wetenschapsarchieven’ verscheen als deel 2 in een serie boekuitgaven van de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief: ‘Holland: geschiedenis en archieven van provincie(s) en gewest’, onder redactie van Frans Willem Lantink en Jaap Temminck. Opgenomen zijn bijdragen van: Thimo de Nijs (Geschiedenis van Holland in nationaal perspectief), Jaap Temminck (Haarlem in Holland; het netwerk van een stad tijdens de Republiek); Joke Roelevink (Van provisioneel bestuur tot constationele tekentafel – Gewestelijke herinrichting van Holland in de Bataafs-Franse tijd); Kees Ribbens (Canons in veelviud); Piet de Rooy (Een canon voor Noord-Holland: over een (on-)mogelijkheid; Yvonne Bos-Rops en Herman Oost (Holland ontdekken: de archieven van graafschap, geweest en provincie(s).) De uitgave kan worden besteld bij uitgeverij Verloren, Hilversum www.verloren.nl  of bij het NHA in Haarlem. NHA Uitgelicht Tijdens het jaarlijks kerstdiner in de historische Janskerk in Haarlem is door directeur Lieuwe Zoodsma het eerste exemplaar gepresenteerd van ‘NHA Uitgelicht’ (december 2013, nummer 18), een voortzetting van NHA-Nieuws. Het blad kreeg een nieuwe vormgeving verzorgd door Michael Kolf. De nieuwe naam ‘NHA Uitgelicht’ refereert aan het uitlichten en belichten van stukken uit de archieven en collecties van het NHA en geeft tegelijkertijd een knipoog naar het zogenaamde lichten van stukken uit de depots ten behoeve van raadpleging. De eindredactie wordt gevormd door Christine Tinsen en Ilse Kaldenbach met medewerking van Wim de Wagt. De bedoeling is dat het blad twee maal per jaar zal verschijnen, in het voorjaar en najaar. Leden van de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief ontvangen het tijdschrift automatisch toegezonden. De kosten bedragen 15 euro per jaar. Dit bedrag kan worden overgemaakt op postbank rekening 4549239 t.n.v. Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief onder vermelding van ‘nieuwe donateur’ en naam/adresgegevens. Tevens is een nieuwe kleurige plastic archieftas van het NHA uitgekomen met plattegronden van Haarlem op beide zijden en een aanduiding van de twee locaties: Jansstraat en Kleine Houtweg. Dit item blijkt bij verschijning al een collector’s item.

Voorzijde van NHA Uitgelicht met een foto van sleeën op het Kopje van Bloemendaal

In het nieuwe NHA Uitgelicht is een Nieuwjaarsgift 1783 van de Haarlemse Nachtwakers uit de archiefcollectie opgenomen.

In maart 1997 verscheen het eerste nummer van ‘Kennemer Kroniek; Nieuwsblad van de Archiefdienst voor Kennemerland’. Behalve Haarlem waren toen de gemeentelijke archieven van Velsen, Zandvoort, Bennebroek en Haarlemmerliede/Spaarnwoude bij de instelling (ontstaan uit een fusie van het Gemeentearchief Haarlem en Rijksarchief N.H.) aangesloten

Met ingang van de zesde jaargang, nummer 22 in 2002 verscheen de ‘Kennemer Kroniek’ in een wat gewijzigde vormgeving. Intussen omvatte de archiefdienst naast Haarlem ook Zandvoort, Velsen, Bennebroek, Uitgeest, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Beverwijk, Heemstede, Bloemendaal en Heemskerk.

Oktober 2005 publiceerde het Noord-Hollands Archief een blad met een nieuwe titel: ‘NHA nieuws’, nummer 1. Nummer 17 verscheen april 2013.

=================================================

DE KUNST VAN HET HERINNEREN Van kunsthistoricus en schrijver Wim de Wagt uit Heemstede verscheen dit jaar het boek ‘De kunst van het herinneren; een reis langs de verbeelding van verdriet en schoonheid’. Aan de hand van vier uitvoerige verhalen gaat de auteur op zoek naar ons collectieve verheugen en illustreert hij de verbanden tussen historische gebeurtenissen en persoonlijke verhalen. Recensente Emma Johnson schreef o.a. ‘Het fanatisme waarmee De Wagt in zijn onderwerpen duikt werkt aanstekelijk. Hoewel zijn verhalen weining onderlinge samenhang vertonen, weet hij de lezer iedere keer weer opnieuw te boeien. Een mooi eerbetoon aan schoonheid en verdriet.’

Voorzijde van ‘De kunst van het herinneren’ door Wim de Wagt. Uitgever: Bas Lubberhuizen. Prijs 24.95 euro. 240 bladzijden ISBN 978905937336

================================================

NIEUW BOEK OVER JOHANNES TORRENTIUS VERSCHIJNT IN 2014

Het enig met zekerheid bewaard gebleven werk van Torrentius is een emblematisch stilleven, tegenwoordig één van de topstukken in Rijksmuseum. opgenomen in de eregalerij. In zijn functie als hoofd van de fotodienst van het Rijksmuseum maakte de heer Peter Mookhoek de opstelling van een achttiende eeuwse camera obscura in combinatie van enkele afgebeelde voorwerpen op het schilderij van Torrentius. Rechts: projectie van de voorwerpen. Deze dia’s zijn 18 juni 2015 exclusief vertoond aan leden van Probusclub Kennemerland 1 in Heemstede.

See also: The remarkable case of Johannes Torrentius – the camera obscura; by Maaike Dirkx (2 March 2014).

Portretgravure van Torrentius door Jan II van de Velde (1593-1641)

Johannes Torrentius (1589-1644) heette eigenlijk Johannes Symoonisz. van der Beeck ofwel Jan Simonsz. van der Beeck). [Torrentius is een Latijnse vewrtaling van beek ofwel snelstromend water]. Hij werd geboren in Amsterdam als zoon van Symons janszoon en Synintgen Lucasdr. Hij huwde aldaar in 1612 met Neeltgen van Camp [een scheiding volgde binnen drie jaar] en verbleef vanaf 1621 veel in Haarlem waar hij over een atelier beschikte en bij zijn vermogende vriend Christiaen Coppens in de Zijlstraat, welke koopman later voor 15 jaar uit het land is verbannen. Op ongeveer 25-jarige leeftijd zou hij afstand hebben genomen van het katholieke geloof. Torrentius was voor zijn gevangenneming een geziene gast in herbergen en hoerhuizen te Amsterdam, Delft, Rotterdam, Den Haag, Leiden en Haarlem, vooral in ‘de Vergulde Valck’, van welk etablissement Roeland Clarenbeecq de waard was. Hij vervaardigde schilderijen met een erotisch karakter, door predikanten met name Henricus Geesteranus en Dionysius Spranckhuysen [en in Delft: Gideon Sonnevelt en Henricus van der Linden], als ‘onwelgevoegelijke’ voorstellingen beschouwd. Mede vanwege zijn uitbundige en libertijnse levensstijl is hij beschuldigd van onzedelijkheid, tovenarij, anabaptisme, davidjorisme en lidmaatschap van de Rozenkruisers. Torrentius is 29 of 30 augustus 1627 gevangen gezet werd gemarteld en is 25 januari 1628 wegens blasfemie en een ‘schandaleus leven’ na een eis van de brandstapel tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Zijn door de overheid geconfiqueerde schilderijen van naaktfiguren heeft men verbrand. Dankzij bemiddeling van enkele invloedrijke beschermers, zoals de koopman Isaac Massa (die verscheidene doeken van Torrentius in zijn buitenhuis te Lisse bezat), kreeg Torrentius na twee jaar op 11 juli pardon van prins-stadhouder Frederik Hendrik en de schilder verhuisde toen naar het hof van diens neef de Engelse koning Karel I, die het werk van Torrentius bewonderde.

Vooromslag van hert nieuwe boek over Torrentius, 9 mei 2014 gepresenteerd in het stadhuis van Haarlem

Als gevolg van de doorstane folteringen was Torrentius niet meer tot schilderen in staat en keerde hij vanuit Londen als een gebroken man in 1642 terug naar zijn geboortestad waar hij nogmaals in een proces werd gewikkeld en in 1644 overleed bij zijn moeder thuis aan de gevolge van syfilis (1). Op 17 februari is zijn stoffelijk overschot begraven in de Nieuwe Kerk. Kunsthandelaar Michel le Blon verkocht in 1635 enkele schilderijen van Torrentius aan verzamelaar Peter Spiering-Silvercroena, Zweeds resident in Den Haag.  Wat vandaag de dag resteert is een emblematisch stilleven uit 1614 op een vrijwel rond paneel met voorstelling van een roemer, wijnkan (schenkkan), (water)kruik, (halfvol) glas, twee (tabaks)pijpjes, papier met muzieknotenschrift en breidel ofwel paardenbit, in bezit van het Rijksmuseum. Foto-expert René Louman ontdekte in het schilderij diverse sexuele vormen. Kunsthistoricus A. Bredius wijdde aan de kunstschilder een boek in 1909 (Den Haag, Martinus Nijhoff) met de overgeleverde rechtbankverslagen en oorspronkelijke lijst van zijn schilderwerken en A.M.de Wild publiceerde in 1934 over zijn schildertechniek. De laatste uitvoerige monografie over Torrentius publiceerde A.J.Rehorst in 1939 (Uitg. Brusse). Verder schreef Theun de Vries een roman onder de titel ‘Torrentius. Het feest en de storm’ (Querido, 1968). (2).

Vooromslag van de roman door Theun de Vries gewijd aan Johannes Torrentius

In Haarlem is als onderdeel van DeoNeo een straat naar Torrentius vernoemd. Het wordt niet onmogelijk geacht dat in de toekomst nog werk van hem in Zweden of Groot-Brittannië wordt getraceerd. (1) Horace Walpole vermeldt in zijn ‘Painters in the Reign of Charles I’ met betrekking tot Torrentius in Engeland “giving more scandal than satisfaction’. Tevens schrijft hij o.a.: ‘King Charles had two pieces of his hand; one representing two glasses of Rhenish [wine]; the other a naked man.’ De Engelse koning zou deze via de ambassadeur Dudley Carleton hebben verworven. (2) Enkele recente publicaties zijn van: – Erik Barnouw. Media lost and found. Fordham University Press, 2001; – Manfred Schwartz. Kriminalfälle der Kunstgeschichte. Der seltsame Fall des Johannes Torrentius, 2011; – Benjamin Roberts. The anti-hero of the youth; Johannes Torrentius. Leiden, Leidschrift, 2013; – G.H.S.Snoek.De Rozenkruisers in Nederland; een inventarisatie voornamelijk van de eerste helft in de 17e eeuw. 2007.  Zie verder op het internet: ‘Johan van der Beeck, ook genoemd Torrentius. Literatuur over Torrentius’. Maarten en Pieter-Rim de Kroon vervaardigden een documentaire over Torrentius (Windmill Film).

Het enige met zekerheid door Torrentius vervaardigd schilderij, een stilleven, een allegorie op de matigheid uit 1614 – dit jaar vier eeuwen oud – werd in 1913 bij toeval door J.J.van Deinse als tondeksel in een groothandel te Enschede ontdekt, nota bene afkomstig uit het voormalig bezit van de onthoofde koning van Engeland Karel 1 aangezien het koninklijk zegel op de achterzijde van het paneel was ingebrand. Het is vervolgens aangekocht door het Rijksmuseum Amsterdam. Andere schilderijen toegeschreven aan Torrentius zijn onder meer nog een stilleven, ‘Overspelige vrouw’ en ‘Faunen en Nymfen’. In 1700 stond bij een veiling Philips de Flines een doek ‘Tabaksdoos met pijpen’ van Jan Simonsz Torrentius op de lijst en op 6 april 1702 bij een veiling verz. Jan Six: ‘Zonnebeeld van de vermaarde Torrentius’ , destijds voor ƒ 15,- aan een onbekende toegewezen. Voorts in 1730 bij veiling Josua van Belle een portret van de schilder Duifhuizen, geschilderd door zijn eester Torrentius (Hoet, I, 337). In 1865 zou een klein paneel van T. op een veiling in Parijs zijn verhandeld en in 1922 dook een doek van Venus en Mars op bij een Weense kunsthandel.

Titelblad van ‘Sinnepoppen’ 1614, door Roemer Visscher. Bevat een gravure vergelijkbaar met het stilleven van Torrentius.  Embematisch aangeduid als oproepende tot matigheid [overigens het tegenovergestelde van wat over Torrentius’ leven  als hedonist is overgeleverd]

Het Rijksmuseum in Amsterdam rekent het stilleven van Torrentius als één van de topwerken uit de 17e eeuw. Op een bordje staat de volgende tekst vermeld: ‘ Emblematisch stilleven met kan, glas, kruik en breidel. Johannes Torrentius (1589-1644) ). Olieverf op paneel, 1614. Een tinnen wijnkan, een wijnglas, een aarden wa- terkruik, een stukje papier met twee notenbalken en een belerende tekst, daarboven een breidel of teugel: het zijn allemaal aansporingen tot matigheid. Wijn dien je met water te mengen, de lusten te beteugelen. Die strenge boodschap staat in schril contrast tot de reputatie van de schilder, die herhaaldelijk van hoerenloperij en ketterij werd beschuldigd.’ Wim  Cerutti tekent daarbij aan: ‘Het jaartal 1589 zou gewijzigd dienen te worden in 1588; het wijnglas is een roemer; een breidel is geen teugel; Torrentius is niet herhaaldelijk van iets beschuldigd want er is maar één keer een  proces geweest. Van de 32 punten uit de tenlastelegging betroffen 20 punten kettterse opvattingen, 10 punten betroffen andere beschuldigingen. Slechts een onderdeel van één punt betrof ‘frequenteren van bordelen’.  Het lijkt niet evenwichtig om ‘hoerenlopen’ er juist uit te píkken.’ 

Detail van stillevenschilderij Torrentius. Het tweeregelis gedicht geldt als een waarschuwing tegen onmatigheid. Inhoud ER + Wat buyten maat be-staet int on-maats quaat ver-ghaat’

Kunsthistoricus B.Haak beschrijft dat het doek van Torrentius nauw verwant is aan een der ‘sinnepoppen’ van Roemer Visscher. ‘Torrentius’ wijze van schilderen is, voor 1614, al even uitzonderlijk als de schilder zelf. De pennestreek is geheel verdreven en het gladde oppervlak en de wijze waarop de voorwerpen tegen een donkere achtergrond op ooghoogte zijn geplaatst, geven het werk een onwezenlijk karakter. Torrentius kende de camera obscura en heeft er mogelijk in zijn schilderingen gebruik van gemaakt.’

Illustraties uit het boek van Rehorst. Links: monogram (T) van Torrentius en jaartal (1614) voorkomend op de breidel. Rechts: ingebrand merkteken van koning Karel I op de achterzijde van het paneel.

Een ander (anoniem) stilleven, door sommigen aan Torrentius toegeschreven (Rijkmuseum Amsterdam)

‘Faunen en nymfen’ is een aan Torrentius toegeschreven schilderij, dat zich in Monaco bevindt.  Bevat op de achterzijde het zegel van koning Karel 1 van Engeland. (Art Monte Carlo).

Mr. Wim Cerutti bereidt thans een boek voor met nieuwe gegevens dat in mei 2014 verschijnt bij de Haarlemse uitgeverij Loutje. Titel van de biografie is ‘Een Haarlems-Amsterdamse duivelskunstenaar. De Schilder en vrijdenker Johannes Torrentius (1588-1644)’. De publicatie beschrijft het tumultueuze leven van Torrentius, telt circa 224 pagina’s, full color met zo’n 75 afbeeldingen waaronder 12 tekeningen van Eric J.Coolen. De auteur Wim Cerutti publiceerde eerder een aantal historische werken veelal verband houdende met rechtsgeschiedenis en Haarlem. O.a. in ‘Pro Memorie, bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden’. Voorts: ‘Het stadhuis van Haarlem’ (2001), Van Commanderij van Sint-Jan tot Noord-Hollands Archief’ (2007), ‘De “Haerlemse Augustyn” Pastoor Bloemaert (1585-1659) en zijn Broodkantoor (2009) en ‘Haarlemse Jeruzalemvaarders’ (2010).

Vooromslag van folder boek Torrentius

Stadshistoricus Wim Cerutti in zijn werkkamer annex privébibliotheek te Haarlem (foto Jan Dekker, 1994)

De kunsthistoricus Arn. Houbraken schreef in zijn ‘De groote schouburgh der Nederlandsche konstschilders en schilderessen’ (1718-1721) in de onjuiste veronderstelling dat Torrentius de martelingen niet overleefd zou hebben o.a.‘ Op ’t laatst van de vyftienhonderdste eeu is’ er geweest een JOHAN TORRENTIUS geboren tot Amsterdam in ’t jaar 1589. Deze schilderde konstige en uitvoerige kleine naakten; maar de werkinge dier beeltjes, en ’t geen dezelve verrichtten, was niet alleen schaamachtig om aan te zien, maar geil, onkuis, onbeschoft of ergerlyk, verleidende en aanlokkende tot vuile bedryven: zoo dat hem zulks te maken en te verkoopen striktelyk en met bedreigingen verboden wierd. Maar wanneer hy daar niet naar wilde luisteren of zulks gehoorzamen: denkende met ’t ontkennen het goet te maken, werd hy door last van ’t gerecht tot Amsterdam in hegtenis gebragt en daar over verhoort weigerde hy te bekennen, dat hy de maker was van ‘tgene waar mede hy beschuldigt wierd, schoon de bewyzen daar toe maar al te klaar waren. Des werd hy op de pynbank gebragt. Sandrart in den Latijnschen druk p.299 zeit “Dat de Raad of het Gerecht van Haerlem hem tot de pijnbank bracht.” Maar hy bleef hardnekking zonder het zelve te willen belyden. Dat nu zyn kop beter gehardt was tegens de beschuldiging, dan zyn lichaam om de pynbank te wederstaan, bleek; want hy stierf onder ’t pynigen. En het penceelwerk datmen van hem vond, werd door Beuls handen verbrand, in ’t Jaar 1640. De omstandigheit van die zaak geeft duidelyk genoeg te kennen dat zyn tafereelen hebben gestrekt tot aanritzwelinge; niet zoo zeer tot de Cyprische, als wel de Sodomitische wanbedrijven. Zyn beeltenis 1628 is wanneer hy 39 Jaren oud was in koper gebragt. (…)’

Prent uit A.Houbraken, Schouburg, (1718) met afbeeldingen van Cornelis Poelenburgh, Daniel Seghers, Johannes Torrentius en Pieter de Valck

Houbraken nam nog volgend stekelig versje op dat naar zijn mening op Torrentius van toepassing was: “De naam van de Herostraat zal eeuwen overleven; Om ’t schendig stuk ’t geen hij ’t Ephezen heeft bedreven: Als hij de Tempel van Diana stak in brandt. Joan Torrentius, stak door ’t penceel de vonken Van ontucht, listelijk de jeugt in merg en schonken. Zijn naam blijft na zijn dood wel levend; maar met schandt.’

Vers van Johannes Torrentius in 1615 door hem geschreven in het album voor Gerard Thibault (circa 1574-1627). In bezit van de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. Ook voor een album amicorum Petrus Scriverius schreef Torrentius een bijdrage in 1629 vanuit de gevangenis. Het is bekend dat zowel Thibault als Scriverius hun vriend in de Haarlemse gevangenis hebben opgezocht.

Albuminscriptie geschreven 29 maart 1629 door Torrentius voor Petrus Scriverius (1576-1660). Bezit van Koninklijke Bibliotheek, ‘s-Gravenhage

De tekst van Torrentius gewijd aan zijn vriend Scriverius luidt woordelijk: ‘Zonder verwondering Daer de blinde schermen is niemant sonder ghevaer doch dat wesen moet ghaet syn ghang die wellicht volcht beseert hem minst ondertusschen Weert de vrucht der wysheyt allerlei Armoe Rijck in God. God sy ghelooft. Ick bedanck de gheleerde wijtvermaerde schryver voor deze eer. Joannes Torrentius. In Haerlem desen XXIX Maert Anno 1629

  

Rechts titelblad van pamflet ‘Leyds veer-schuyts-praetgen tusschen een Koopman en een Leyenaar over de examinatie van Joh. Torrentius’ Amsterdam, Willem Janszoon Wijngaard, 1628. Volgens de auteur waren de beschuldigingen jegens Torrentius voornamelijk gebaseerd op zijn atheïstische en profane denkbeelden.

Gegraveerd portret van Johannes Torrentius uit 1648 van de schilder op 39-jarige leeftijd. Vervaardigd door Jan van de Velde II (1593-1641) vermoedelijk naar een schilderij van Salomon de Bray (1594-1664). Charles Eisen, Alexander Bannerman, Walpole, René Gaillard, Von Sandrart, Jacob Catz, Houbraken, G.A.Wolfgang, William Worthington en Weyerman maakten op hun beurt een portret veelal naar het voorbeeld van de ets van Jan van de Velde. In een catalogus ‘recente aanwinsten’ van kunsthandel Th.Laurentius in Middelburg (voorjaar 2013) aangeboden voor 600 euro.

Gravure uit 1683 in: Joachim von Sandrart, German Academy of the Noble Arts of Architecture, Sculpture and paining or Teutsche Academie. Met portretten van J.Torrentius, Wendel Dietterlin, Mattheus Gundelach, Elias Holt en beneden: Susanne + Jan Ulrich Mayr.

Gravure Johannes Torrentius door Charles Eisen (1720-1778) (Oesterreichische Nationalbibliothek)

Torrentius op een gravure van Jacob Catz uit 1785

A. van der Willigen schreef al uitvoerig over Jan Simonsz. dit Torrentius in zijn boek ‘Les artistes de Harlem; notices historiques avec un précis sur la gilde de St. Luc’ (Harlem/La Haye, 1870). ‘Tous les biographes parlent avec éloge de ses talents de peintre, mais tous s’accordent à blamer sa conduite déréglée. Schrevelius, Houbraken et d’autres qui les ont suivis, nous disent peu de bien de cent artiste. Kramm pense cependant que les troubles religieux de ce temps auront eu une large part dans la persécution et le châtement sévère quíl eut à subir. Comme il existe aus archives de Harlem un grand nombre de pieces rélatives à ce proces, qu’on a eu l’obligeance de mettre à ma disposition, il me sera facile d’exposer le fait dans toute sa vérité. D’après son propre aveu à la première instruction, son nom était Jan Simonsz, dit Torrentius, né à Amsterdam en 1589, et appartenamt à la religion catholique. Ik montra une entière indifférence en matière de religion jusqu’à sa vingt-cinquième année; après ce temps il ne sut approuver le culte que l’on prêchait en cette province. Il avait été commensal du procureur Backer, demeurant au ‘Bloemmarkt’ à Amsterdam, où il avait exercé la profession de peintre. Il avait épousé Cornelia van Camp, fille de Jacob van Camp, qui, pendant l’instruction du proces de son époux, bien que le mariage ne fût point dissou par divorce, ne vivait plus avec lui, et se rétira à Amersfoord chez ses parents. Les résolutions des bourgmestres nous font voir qu’il fut accordé à son épouse de lui rendre visite pendant son emprisonnement, en 1628. Le 15 Août 1629 il fut permis à de Bray, Jacob van Campen et Aechtgen Jans, beaupère et belle-mère de Jan Simonsz. Torrentius, sur leur demande, de visiter ce dernier, en présence de M. l’Officier de justice. Il fut traduit devant les tribunaux et emprisonné en 1627, alors quíl demeurait temporairement chez Christian Colters à Harlem. Il fut accusé de s’être mis à la tête de la confrérie dite Rooze Cruse [Roozenkruizers] en Hollande, qui avait son siège à Paris en répandait une nouvelle doctrine. niant, à ce qu’on disait, la foi en Dieu et au Sauveur; il eut de plus à se défendre du chef de sorcellerie, blasphêmes et immoralité, tant en cette ville qu’à Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Delft et la Haye. Parmi ceux qui déposèrent en ce proces se trouvent des personnages importants et connus ayant eu des relations avec Torrentius, comme Mre Pauwels van Beerensteyn, alors âgé de 38 ans, Dr. Jacob Hogenheim, âgé de 59 ans, Dr. Timoth. Elkes, tous de Harlem, Dom. Bruno d’Alkmaar et Jacob Canter d’Amsterdam. Tous déclarèrement que Torrentius était un homme qui n’inspirait que du degout, tant par ses propros sur la religion que par ses moeurs impures et déréglées; qu’il ne craignait pas de se railler de la religion dans les lieux publics; quíl calomniait beaucoup de femmes honnêtes et qu’il tenait une conduite si éhontée quíl se vantait s’avoir obtenu une sauvegarde de son Exc. le prince Frederik-Hendrik, en vertu de laquelle lui ni sa compagnie, composée même d’hommes mariés, ne pouvaient être poursuivis par les officiers de la justice dans les maisons publiques. Il appert aussi d’une lettre que Jacob Canter d’Amsterdam adressa le 17 Février 1627 à Susanna Massa, près du marché, rue dite Houtstraat à l ‘enseigne ‘het gekroonde binnenwerk’, pour être remise à M. Izaak Massa à Lisse, que le dit Canter avertit son cousin Nicolaas Massa du danger auquel il s’exposa en se liant avec Torrentius, quíl avait appris à connaître lorsque ce dernier lui fit son portrait. ‘Pour vous citer une de ses mauvaises actions, dit-il, je vous dirai qu’il a tâché de calomnier son épouse, qui est fidèle et honorable comme pas une; si je devais vous raconter comment il a agi avec son épouse, il me faudrait huis jours. Il ajoute que Torrentius mériterait d’être a la maison de correction à Cologne oû son père, le pelletier, est on fut emprisonné.’ Son cousin Adriaan Massa  fut aussi averti par une lettre anterieure, datée du 21 Octobre 1626. Dans les différents interrogatoires qu’il wut à subir, Torrentius prétendit qu’il n’avait pas eu l ‘intention de railler la religion, mais qu’il avait voulu susciter un libre examen de questions religieuses. Quant à son commerce avec les femmes il avoua qu’il voulait s’assuer seulement de la beauté de leurs membres et les amener à lui permettre de les peintres nues. Il me parait étrange qu’il n’ait été interrogé nu au sujet de la confrérie du Roode Cruce, ni sur la sauvegarde du prince. Il subit en tout cinq interrogatoires; le dernier au 29 Décembre 1627 en présence du bailli van Teylingen et de tous les bourgmestres et échevins de Harlem. Traîné  sur la torture, oû il eut à subir de cruels supplices, il ne fit aucun autre aveu. Le pensionnaire de Glarges avait déjà entamé des négocitations sur cette cause au mois d’Aôut 1627 à La Haye, avec la Cour Provinciale de Hollande et le président de la Cour Suprême. On entendit aussi l’avis de cinq avocats, qui déclarèrent qu’il fallait le condamner. non d’après ses aveux, mais comme pleinement convaincu  de ses crimes. Le bailli exigea  qu’il mourût au bucher et que son cadavre fût suspendu à la potence. Cette peine fut commuée en vingt ans de prison. Des personnages de distintion, entre autres le prince Frederik Hendrik, sollicités par Torrentoius, ont employé leur influence pour mitiger cet arrêt. Les demarches restèrent infructueuses; une seconde requête du prince, à laquelle on avait joint une lettre du roi d’Angleterre, datée du 24 mai 1630 du palais de Westminster, n’eut aucun résultat. Kramm a reproduit cette pièce dans son ouvrage. Cependant L’Ambassadeur anglais, Dudley Carleton, qui n’ignorait point d’intérêt que son Souverain prenait aux oeuvres de Torrentius, réusit plus tard à obtenir son pardon, sous condition de le faire partir immédiatement pour l’Angletererre, de payer les frais du procès et de ne point permettre au peintre le retour dans sa patrie. Son Exc: signa sa grâce le 11 Juilet à La Haye. J’ignore quel fut le sort du marchant Christiaan Coppens qui, ayant été accusé d’avoir bu à la santé du diable en compagnie de notre peintre. fut banni pour sept ans de la jurisdiction de Harlem et condamné en outre à la confiscation de ses biens. Il est un fait qui plaide en faveur de Torrentius; ç’est que, même après sa condamnation et pendant son séjour à la prison de Harlem, le 19 mars 1629, il ecrivit une feuille dans l’album du célèbre et honorable Petrus Scriverius; on en trouvera le fac-simile au supplement G. On pourrait encore y ajouter qu’il reçut aussi la visite des parents de son épouse. Cependant il me semble que ceci temoigne moins en sa faveur que pour la bonté de ces personnes. Il résulte aussi du mémorial des bourgmestres qu’il ne lui manqa point de visiteurs, après la commutation de sa peine. Il n’est toutefois pas douteux à quelle  classe ceux-ci appartenaient, car on y but journellement tant de vin la quantité qu ón osait consommée. On en conclura facilement de quels amis il s’agissait. Enfin, on sait que la protection, l’assistance et l’amitié de hauts personnages n’est pas toujours une preuve de moralité. S’il en était autrement, personne n’aurait de doute sur l ‘innuocence de Torrentius. Quoique je ne puisse approuver l’arrêt sévère de ses juges, on avouera qu’il ne méritât la blâme le plus sévère pour les sentiments athées dont il se prévalait en lieux publics et à toute occasion; pour sa conduite honteuse, cachée sous une apparence de gravité, envers sa noble épouse; pour ses talents mêmes qu’il avilit en les employant à la peinture des sujets les plus obscènes. Sa cause, qui faisait tant de bruit, fut bientôt traîtée, comme c’était l’habitude à cette époque, dans un pamphlet intitulé: VEERSCHUYT PRAATJE TUSSCHEN EEN KOOPMAN EN EEN LEYENAAR OVER DE EXAMINATIE VAN JOH. TORRENTIUS, Amsterdam 1628 chez Willem Jansz. Wijngaard (dialoque entre un marchand et un habitant de Leiden sur l’affaire Joh. Torrentius). On y trouve un entretien oû l’on apprend au lecteur: “HOE DAT JOHANNES TORRENTIUS GETRACTEERD IS, EN HOE DAT ORDENT’LIJK TEGEN HEM GEPROCEDEERT IS. (Comment on a agi envers Joh. Torrentius et comment on lui intenta un procès). Le pamphlet semble être dû à la plume d’un témoin oculaire, qui assista aux débats devant le tribunal. D’après l’auteur, l’accusation était surtout fondée sur les sentiments athées et profanes de Torrentius.’  

Gravure van René Gaillard uit omstreeks 1752 met portret van Johannes Torrentius., geflankeerd door een vrijend paar. Gepubliceerd in Franstalig boek van Jean-Baptiste Deschamps over Vlaamse, Duitse en Hollandse literatuur uit 1752 (Iconografisch Bureau).

Gravure van Alexander Bannerman uit circa 1750. O.a. in 1762 gedrukt op de Engelse Strawberry Hill Press. Blad met afbeeldingen van sir Toby Matthew (boven), de Zwitser Jean Petitot (linksonder) en Jan Simonsz. Torrentius (van der Beeck) rechtsonder. (National Portrait Gallery, London)

Afzonderlijk portret van Torrentius door Alexander Bannerman, vervaardigd in het midden van de 18e eeuw (Niational Portrait Gallery, London)

Op aanraden van de Britse diplomaat en erkend kunstverzamelaar Dudley Carleton (1573-1632) reisden de kunstschilders Honthorst en Sandrart naar Engeland en kon de veroordeelde Torrentius naar Londen uitwijken. Portret van Carleton door M.J.van Mierevelt uit omstreeks 1616.

Tijdgenoten als Samuel Ampzing (1628) als Theodorus Schrevelius (1648) hebben over Torrentius geschreven Ampzing het vierregelis vers: ‘Torrentius die mag met sijne slimme treken / Seer wel in onsen tijd bij Rosa sijn geleken / Geen minder schalk als hy, een slim geslepen gast / Wel houd de Magistraet hem hier in ’t werkhuys vast!’ Schrevelius  noemt hem onder de zeventiende-eeuwse schilders ‘als niet de minste / maer in faem’ omdat hij naakte vrouwen schilderde die zich voor hem ontkleedden als ‘notoire hoeren’, hetgeen hen wordt nagedragen. Hij was afkomstig uit Amsterdam, maar Schrevelius denkt dat ’t Soete Haerlems Dal hem daer gelockt heeft’. Hij bespreekt hem negatief, maar niettemin zeer uitvoerig als iemand die zich overal probeerde in te dringen, noemt hem ‘alle mans vrient / die het vrouvolck wonderbaerlick wit te believen en te lief-lochen / die dagelijx sijn huys frequenteerden’ tot grote ergernis van hun mannen. Torrentius kleedde zich als een edelman ‘gelaerst en gespoort in Phelley gekleet’. Hij hield zich op in kroegen en was niet gelovig; ‘een bedrieger van ’t volck’/ een pest voor de jeucht / en schoffeerder van vrouwen / een verguisser van sijn eygen en ander luyden gelt / en dat meest te verwonderen was het mankeerde hem noyt aen geldt altijdt had hij de vult van penningen / ghelijck ten tijde van Danaë, als de Hemel gout regende.’ Hij leidde een ‘Epicureus’ leven. Tot ergernis van velen: ‘men riep hem uyt voor een godtloos mensch’/ dat hy onwaerdigh was dat hem de aerde droegh / dat hy behoorde uyt de stad ghebannen te worden.’ De magistraat nam hem gevangen  en onderwierp hem aan verhoren met folteringen, maar hij bekende niets – waarna hij bij vonnis van 25 juli 1630 voor twintig jaar in het tuchthuis werd opgesloten. Op voorspraak van belangrijke mensen, waaronder de ambassadeur van Engeland, is hij daaruit ontslagen en naar Engeland gereisd. Later keerde hij terug naar Amsterdam waar hij gestorven en begraven is.’

Afbeelding van het schilderij ‘De overspelige vrouw’ , in 1939 toegeschreven aan Torrentius. Bijbelse voorstelling volgens Rehorst tussen 1630 en 1642 in zijn Engelse periode ontstaan, ofschoon de herkomst niet kon worden vastgesteld. In beeld gebracht is het verhaal van een vrouw die overspel heeft gepleegd en door de Schriftgeleerden en Farizeeërs in de tempel voor Jezus (rechts geknield weergegeven) is gebracht.

Links van de ‘overspelige vrouw’ als bijbelse voorstelling zou schout en aanklager (officier van justitie) Cornelis van Teylingen zijn afgebeeld.

Rechts van ‘de overspelige vrouw’ predikant mogelijk Henricus Geesteranus, een Haarlemse tegenstander van Torrentius

Torrentius met de rechterhand in zijn zijde in jeugdig gezelschap. Schilderij toegeschreven aan Dirk Hals. Koninklijk Museum Brussel

De befaamde Britse kunsthistoricus, hoofdconservator van de National Gallery in Londen, heeft jarenlang onderzoek gedaan naar Nederlandse kunstenaars die moeilijkheden kregen door hub ideeën of door de onderwerpen die ze uitbeeldden. Zijn onderzoek heeft overigens niet wezenlijk afbraak gedaan aan de tolerante reputatie van de Republiek, ondanks wat niet kon zoals ten aanzien van Torrentius is gebleken. In NRC Handelsblad van 12 februari 1994 zei Brown daarover in een interview met Erik Spaans: “Een belangrijk studie-object van Brwn is Johannes Torrentius (1589-1644), een schilder die de aandacht op zich vestigde door zijn losbandige levenswandel, extravagante kleding en provocerende uitspraken. In 1627 werd Torrentius in Haarlem gearresteerd op beschuldiging van goddeloosheid. Na herhaaldelijk te zijn gemarteld werd hij veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf. De Engelse koning Karel I deed in 1630 een beroep op stadhouder Frederik Hendrik de schilder vrij te laten. De Haarlemse autoriteiten bezweken onder de druk, waarna Torrentius als hofschilder in Londen een nieuwe carrière begon. Over dat verblijf in Engeland is weinig meer bekend dan het zinnetje ‘He is giving more scandal than satisfaction’ dat Horace Walpole (veel later) heeft opgetekend. Torrentius was in 1642 door syfilis aangevreten naar Nederland teruggekeerd waar hij twee jaar later overleed. Het Haarlemse gemeentearchief had zeven jaar geleden alle documenten over de zaak Torrentoius voor Brown gekopieerd. Brown is zich ervan bewust dat er al veel over Torrentius geschreven is, maar wijst op nieuwe documenten – waaronder een bijdrage van de schilder aan een Album Amicorum – die aan het licht zijn gekomen. “Bovendien is Torrentius nooit in de context van zijn tijd geplaatst. De belangrijkste publicatie is van Abraham Bredius die de documenten over de rechtszaak publiceerde. En dat was aan het begin van deze eeuw, nog voor de ontdekking van het ‘Stilleven met breidel’.”  Dat schilderij, ooit in bezit van Karel I en tegenwoordig in het Rijksmuseum, is het enige werk dat met zekerheid aan Torrentius kan worden toegeschreven. Brown: “Op de tentoonstelling ‘Dageraad van de Gouden Eeuw’ kun je het goed vergelijken met andere Haarlemse stillevenschilders; dan valt op hoe ver Torrentius zijn tijd vooruit was.” De rest van het oeuvre van Torrentius is vermist. “In de documenten staat dat zijn schilderijen door de Schout in beslag werden genomen, waarschijnlijk zijn ze daarna vernietigd.” Schilderijen die in latere inventarissen vermeld werden, zijn evenmin teruggevonden. Wel dook onlangs in het Rijksprentenkabinet een pornografische ets op gesigneerd met Torrentius’  naam. Brown veronderstelt dat die signatuur vals is, “Wellicht heeft iemand munt willen slaan uit zijn reputatie”.  Brown zal zich in de 17e eeuwse juridische discussie rond de zaak verdiepen en bestudeert ook de intellectuele kringen waarin Torrentius zich bewoog. “Het is mogelijk dat het schilderij in het Rijksmuseum geïnspireerd is op een gedicht van Roemer Visscher, of zelfs voor hen werd geschilder”.’ Minder overtuigd is Brown van de rol die Torrentius in de beweging van de rozekruisers gespeeld heeft. “Er bestaat een zekere tendens Torrentius als rozekruiser te claimen. Maar het is onduidelijk wat het precies betekende om in de 17de eeuw rozekruiser te zijn. Ik geloof dat er wel groepen mensen aanhanger van bepaalde ideeën waren, maar een gemeenschap van rozekruisers heb ik niet ontdekt. Hoewel Torrentius meer dan tien jaar in Engeland verbleef, heeft Brown daar geen spoor van hem kunnen ontdekken.” Er zijn geen documenten van betalingen aan hem, hij komt niet voor onder de belastingbetalers en hij was er – dat viel te verwachten – niet aangesloten bij de Dutch Reformed Church.” Ook van de schilderijen die Torrentius mee moet hebben genomen ontbreekt elk spoor,” (…)’.   

Johannes Torrentius. Zelfportret  (?) uit circa 1629. Tekening in bezit van Stiftung Weimarer Klassik und Kunstsammlungen. Weimar

Bijlagen boek Rehorst: beschrijvingen van Torrentius door 1) Samuel Ampzing, 2) Constantijn Huijgens, 3) Theod. Schrevelius, 4) Joachim von Sandrart, 5) Jacob Campo Weyerman, 6) Arnold Houbraken, 7) Christiaan Kramm, 8) Adriaan v.d. Willigen Pzn., 9) Judicium van de Theologische Faculteit Leiden betreffende Rozenkruisers 10 mei 1623 (Anton Waleus, Johannes Polyander, Andreas Rivetus, Antonius Thijsius), 10) Veer-Schuyts praetgen (1628), 11) Varia o.a. betrekkingen met ridder Philibert Vernat te Rotterdam; schrijfsels van M.G.Tengnagel en anderen.

Verbeelding van een paar dat de liefde bedrijft, waaronder ‘Torrentius fecit’ zou staan. De echtheid is echter twijfelachtig. Rijksmuseum Amsterdam. Tegenwoordig wordt de ets ‘Torrentius fec.’ toegeschreven aan Pieter Quast (1605-1647), mogelijk als een parodie op een werk van Torrrentius

Gravure van Huis Ter Specke in Lisse uit 1732. Buitenverblijf van de familie Van der Laen. Hier bevond zich omstreeks 1629 een aantal schilderijen van Torrentius. (Cerutti, pagina’s 64-65).

Karikatuur van graficus Pieter Nolpe (1613-1653) vermoedelijk naar een tekening van Adriaen van de Vinne, op de kring van Roemer Visscher.  Torrentius schildert op de rug van de prins van Oranje-Nassau een portret van de Antichrist, die wordt aanbeden door de Rozenkruisers [‘Broederschap van ’t Roode Kruis’; het ‘overdadig huys’ waar is vergaderd zou identiek zijn aan het ‘Saligh Roemershuys’].

De gravure op bovenstaande spotprent op de kring van Roemer Visscher stelt een bizar gezelschap voor, bestaande uit 8 manspersonen en één vrouw. Het tienregelig hekelvers daaronder luidt woordelijk: ‘Dus opent zich de zael van ’t overdaedig Huis. Alwaer de Broederschap vergaert van ’t roode kruis. Hier wordt de ANTICHRIST, gelyk hy is beschreven, Van ’t Opperhoofd dier Bend, geschildert naar het leven. De gissende Profeet verschaft bequaem paneel, En zet den vrijsteen schrap  ten dienste der penseel. De duyvel stapt er toe, als vader van de logen, En neemt het werrek op, met eigenbaetige oogen. Och Aelsmoer, wat ’s ’t voor uw’ eenvoudigheid een wond! Och Brussel och, wat spyt voor uwen Rodomond!’ Voor intekening op het in mei 2014 te verschijnen boek over Torrentius wordt verwezen naar www.torrentius.net  Klik op de homepage op ‘intekenen Torrentiusboek’. Vul het bestelformulier dat verschijnt in met enkele naam-  en adresgegevens. Ook is het mogelijk op werkdagen te bellen naar 023 5341037. Intekening kan tot 15 maart 2014.

Gedicht van Torrentius in het vriendenboek van Gerard Thibault uit 1615, aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek

Handtekening van Johannes Torrentius (1627)

Torrentius; ets door William Henry Worthington, 1826

Getekend wapen van Torrentius in vriendenboek van Gerard Thibault, ondertekend met ‘Jan Sijmonszoon van der Beek [=Torrentius], anno 1615’. Beschreven door professor Herman de La Fontaine Verwey onder de titel ‘Gerard Thibault en zijn “Academie de l’Espée”, in: Jaarboek Amstelodamum, jaargang 69 (1977), blz. 23-54. Het vriendenboek is in 1937 door de K.B. gekocht op de veiling van Sotheby in Londen (uit de collectie A.W.M.Mensing, deel 2, 20-22 april, catalogusnummer 1303). Zie ook: H.de la Fontaine Verwey: ‘Gerard Thibault en zijn “Academie de l’Espée”.’ (Uit de Wereld van het Boek, III. 1979, p. 129-163)

In een hoofdstuk over Michel Le Blon, grveur, kunsthandelaar, diplomaat  (1587-1686) schrijft H.de la Fontaine Verwey (Uit de Wereld van het Boek II, 1976) het volgende betreffende Joahnnes Torrentius: ‘(…) Zoals bekend was de Rozekruizer Torrentius in 1628 in Haarlem wegens godslstering tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld, maar na tussenkomsyt van beschermers, vooral van Isaac Massa op verzoek van Karel I door Frederik Hendrik begenadigd en in  1630 als hofschilder naar Engeland vertrokken. Tengevolge van de doorstane martelingen niet meer tot schilderen in staat, keerde hij  in 1642 als een gebroken man terug en overleed twee jaar later. Le Blon, een vriend van Massa, verkocht deze schilerijen dus in de tijd dart Torrentius in Engeland verbleef. Ook beveelte Le Blon aan Spiering (1) twee landschappen aan van de weinig bekende Peter Stalpert, vader van Daniel, de architect. Le Blon’s relaties op kinstgebied zullen echter nog belanfrijker worden, als in 1644 Christina zelf de regering aanvaardt’. 

(1) Torrentoius was bevriend met Gérard Thibauly en Petrus Sxcriverius, die hem in de gevngenis bezocht. De beide brieven van Le Blon aan Spierng, van 4/14 bov. en 7/17 nov. 1635 bij Kernkamp, p.7–71.

Kerker onder het stadhuis van Haarlem waar Torrentius van 31 augustus 1627 tot 25 januari 1628 was opgesloten

foto van de kerker, ook ‘dievenkelder’ genoemd in de Zijlstraatvleugel van Lieven de Key. Aquarel van A.F.Smits, 1899

De meest westelijke cel in de kelder van Zijlstraatvleugel. Hier zat Torrentius van 31 augustus 1627 tot 25 januari 1628 opgesloten. Tekening uit 1899. Biografie van Wim Cerutti, pagina 95).

Ansichtkaart van Eric J.Coolen. 2005. Torrentius.com is een initiatief van het Ampzing Genootschap

Torrentius in een Haarlemse setting getekend door illustrator Eric Coolen

Voorzijde van door Eric J.Coolen ontworpen Torrentius-kaart (2014)

Achterzijde van Torrentius-kaart door Eric J.Coolen (2014)

Bij gelegenheid van de verschijning van het boek van Wim Cerutti verscheen een brochure met 2 gedichten en liederen van Sylvia Hubers, Nuel Gieles, Michaëla Bijlsma/Erik van Beek/Teke Bijlsma en Bies van Ede.

Ex libris Torrentius voor Lambert Hermkens, ontworpen door Hedwig Pauwels

bijlage: informatie uit het boek ‘Prenten in de Gouden Eeuw; van kunst tot kerstpapier; door J.van der Waals. 2006.

Uit: J.van der Waals. Prenten in de Gouden Eeuw, X Privé: vrolijk & melanchliek

Torrentius, uit: J.van der Waals. 2006

Torrentius (J.van der Waals, 2006) Zie ook: D.J.H.ter Horst, Jet album amicorum van Petrus Scriverius, Het Boek 25 (1939), p.289-294.

Torrentius (J.van der Waals, 2006)

Pieter Quast (?)ets van  een man en vrouw liefkozende, gedrukt op blauw papier. Hollstein vermeldt: Torrentius (Amsterdam, Rijksmuseum – J.van der Waals, 2006)

ets van de Haarlsemse pensionaris de Glarges (Torrentius, J.van der Waals, 2006).

Vooromslag van ‘Het bittere geur van tulpen’ door Zbigniew Herbert (Uitg. Contact, 1993). Bevat hoofdstuk: Stilleven met breidel, p. 90-122.

In bovenstaande boekuitgave is door de Poolse auteur een fraai geschreven essay opgenomen over het enig bekende werk van Torrentius, dat als volgt aanvangt: ‘Zo is het gebeurd. Jaren geleden, tijdens mijn eerste bezoek aan het Rijksmuseum in Amsterdam, liep ik door een zaal  met het schitterende ‘Huwelijksportret’ van Hals en het prachtig ”Bruiloftsfeest’ van Duyster tot ik op een doek stuitte van een mij onbekende schilder. Ik begreep onmiddellijk, hoewel het verstandelijk moeilijk te verklaren valt, dat er iets van groot belang had plaatsgevonden, iets veel belangrijkers dan een toevallige ontmoeting in een menigte meesterwerken. Hoe kan ik deze innerlijke toestand beschrijven?  Een plotseling gewekte, intense nieuwsgierigheid, een acuut geconcentreerd zijn, met alle zintuigen gespitst, hoopvolle verwachting van een avontuur en de bereidheid om me te laten verblinden. Ik onderging de bijna fysieke gewaarwording alsof iemand me riep, ontbood. Het schilderij ligt nu al weer jaren in mijn geheugen opgeslagen, scherp ingegrift en dwingend, en toch was het niet het beeld van een gezicht met vurige ogen of een dramatisch tafereel. Het was een kalm, statisch stilleven. Hier is een opsomming van de voorwerpen die op het schilderij staan afgebeeld: rechts een buikvorming kruikje van gebakken aardeweek, in een warm, verzadigd bruin; in het midden een kloeke glazen bokaal, roemer genaamd, halfvol vloeistof; en links een zilvergrijze tinnen kan, met een deksel en een tuit. Verder nog twee aardeweken pijpen, een stuk papier met muziek en een tekst erop, op de plank waar de gebruiksvoorwerpen op stonden. Bovenin metalen voorwerpen die ik eerst niet kon thuisbrengen. De achtergrond was het fascinerends van alles: zwart, diep als een ravijn en tegelijkertijd zo vlak als een spiegel, tastbaar en verdwijnend in perspectieven van oneindigheid. Een doorschijnend deksel over de afgrond. Ik heb toenterrtjd de naam van de schilder meteen genoteerd. Torrentius. Daarna zocht ik naar meer gegevens over hem in diverse kunstgeschiedenisboeken, encyclopedieën en kunstenaarslexicons. Maar de lexicons en encyclopedieën zwegen, of ik vond alleen verwarde en misleidende referenties. Het leek wel alsof Torrentius een hypothese van de geleerden was, maar in werkelijkheid nooit bestaan had. Toen ik mij uiteindelijk tot de oorspronkelijke bronnen en documenten wendde, ontvouwde het verbazingwekkende leven van de schilder zich plotseling voor mijn ogen, een ongewoon dramatisch, stormachtig leven, dat volledig verschilde van de banale biografieën van de meesten van zijn vakbroeders. Voor de weinigen die over hem schreven, was hij een raadselachtige, verontrustende persoonlijkheid. Zijn glansrijke carrière en tragische einde vormden geen enkel logisch of doorzichtelijk patroon, maar een onontwarbare verstrengeling van vele draden – kunstzinnige, maatschappelijke, morele en tot slot, naar het schijnt, politieke. (…)’ 

Boek met inventarisatie Rozenkruizers in ons land door Govert Snoek waarin ook Torrentius aan de orde komt, naar wordt gesteld niet altijd correct (Boekstra)

In een advertentie in De Telegraaf van 5 juli 1961 werd een schilderij van Torrentius aangeboden met een portret van de Haarlemse koopman Isaac Massa, een bekende van Torrentius en circa 1622 geschilderd door Frans Hals.

Anonieme schildering uit 1659 van een Redelijkerskamer. Rond de tafel zitten: 1. Katholiek priester, 2 Calvijn, 3 Arminius, 4 Luther, 5 Socinus (?) of Menno Simonsz (?), 6 Hus (?) of Socinus (?), 7 Menno Simonsz (?) of onbekend, 8 Libertijn (Torrentius?), 9 Jood, 10 Moslim, 11 Collediant, 12 Sofist (?). Uitleg Wim Cerutti, pagina 228.

APPENDIX TORRENTIUSSTRAAT EN GEVELSTEEN

Een Torrentiusstraat in Haarlem moet de herinnering aan de Amsterdams-Haarlemse ‘duivelskunstenaar’ levendig houden.

Gevelsteen Torrentius onthuld. Uit: de Haarlemmer, 9-10-2104

Gevelsteen Torrentius (foto RaDa = Raarlems Dagblad)

Torrentintiusstraat Haarlem (Goed Wonen, 25 oktober 2014)

Torrentiusstraat en gevelsteen door Martin Busker. uit: Jaarboek Haerlem 2014, 2015, pagina 206.

Vervolg Torrentiusstraat en Torrentius gevelsteen door Martin Busker. Jaarboek Haerlem 2014, 2015, pagina 207. Slot: ‘de steen onder grote belangstelling van buurtgenoten en genodigden onthuld. Na een toespraak van Wim Cerutti over de geschiedenis van Torrentius konden de bewoners van het panden initiatiefnemer Haiko Jonkhoff het zeil van de gevelsteen wegtrekken.’

TORRENTIUS OPERA

Affiche Torrentius-opera 2014 (Haarlemse Opera)

Flyer van Haarlemse Opera Torrentius

Informatie over Haarlemse opera Torrentius, in november 2014 uitgevoerd in de Lichtfabriek

folder Torrentius (1)

vervolg folder Torrentius (2)

vervolg folder Torrentius (3)

folder Torrentius (slot)

Al in 1909 publiceerde kunsthistoricus A.Bredius een monografie: Johannes Torrentius. Den Haag, Martinus Nijhoff.

Johannes (Jan) Symonsz. van der Beeck, bekend als Johannes Torrentius (1589-1644)

In 2014 publiceerde Brian Howell:The Stream & The Torrent. Voorts wordt gewezen op een artikel van Benjamin Roberts: The anti-hero of te youth : Johannes Torrentius, In: Leidschrift; historisch tijdschrift. ‘Helden des vaderlands’, jaargang 22, nummer3, 2007, p.13–29.

Torrentius duivelskunstenaar. In: Halszaken, nummer 38/2014, pagina 6

=====================================================

België De Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel verwierf een tot nu toe onbekend portret uit 1895 van de Franse dichter Paul Verlaine (1844-1896). De tekening is vervaardigd door de anarchist Jehan Rictus, vooral bekend als karikatuurtekenaar. Het portret zal in 2015 te zien zijn op een tentoonstelling in samenwerking met Bergen (Mons), de Culturele Hoofdstad van Europa in 2015. (Informatie Inne Verhoogen)

Een nieuw affiche van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek

Bibliotheek van Genk wordt stedelijk huis Antropologe Ruth Soens observeerde een jaar lang het gedrag van de gebruikers van de openbare bibliotheek in het Vlaamse Genk. Haar conclusie is dat de bibliotheek een stedelijk huis ofwel ontmoetingscentrum waar mensen zich steeds meer thuis voelen.

Exterieur van de moderne openbare stadsbibliotheek in Genk, België

Belangrijk is volgens de antropologe dat beleidsmensen rekening houden met de veranderingen. ‘Bezoekers mogen zich thuis voelen, maar ze mogen zich niet thuis wanen. De bibliotheek is de gastheer, maar er moeten zeker regels bestaan. Ook architecturaal moet er rekening gehouden worden met dit veranderend klimaat. Er moeten kamers ingericht worden op basis van de gebruikersgroep, eerder dan op basis van de collectie.’ In Genk is intussen een nieuw bibliotheekreglement uitgewerkt. Het personeel zal men meer sociale en communicatieve vaardigheden aanleren. (Het Nieuwsblad van België, 8 juli 2013). Versnelling nieuwe bibliotheek in voormalig Predikherenklooster te Mechelen

De huidige stadsbibliotheek van Mechelen

Al bijna veertig jaar staat het imposante maar desolate Predikherenklooster uit eind 17^e eeuw op de Mechelse vesten intussen leeg. Zoals eerder bericht heeft het stadsbestuur plannen om van de laatstelijk voormalige legerkazerne een stedelijke bibliotheek te maken. Voor 2015 moet met dat doel een ingrijpende, maar broodnodige restauratie van start gaan. Lekken hebben ervoor gezorgd dat het proces van verval nog versneld is. Om het monument te behouden zijn intussen enkele dringende werkzaamheden uitgevoerd en wordt aan de herbestemming prioriteit gegeven. Volgens een raming zal het herstel en de verbouwing ruim 17,5 miljoen euro kosten, waarvan de stad 8 miljoen euro moet bijdragen en voor het restant een subsidieovereenkomst met de Vlaamse overheid wordt aangevraagd. (Architect Eveline de Haes in: Gazet van Antwerpen, 9-10 maart 2013).

De tot stadsbibliotheek te verbouwen kloostergebouwen in Mechelen

Ierland De Ierse dichter Seamus Heaney is 30 augustus van dit jaar op 74-jarige leeftijd in een ziekenhuis te Dublin overleden. Heaney ontving in 1995 de Nobelprijs voor Literatuur. Hij debuteerde in 1966 met de bundel ‘Death of a naturalist’ en publiceerde 12 dichtbundels. Ook schreef hij toneelstukken. Heaney werd in zijn geboorteland beschouwd als de belangrijkste dichter sinds William Yeats. Zijn persoonlijk archief is al tijdens zijn leven opgenomen in de Nationale Bibliotheek van Ierland. Duitsland In het Lutherhuis in Esenach (waar Luther een aantal jaren woonde) zijn in augustus drie kostbare geschriften van de Duitse theoloog Maarten Luther (1483-1546) ontvreemd. Van de dader(s) ontbreekt elk spoor. De geschriften stammen uit de jaren 1520 en 1530 en hebben een geschatte waarde van minstens 60.000 euro. Verrassende Luther-vondst in Herzog August Bibliothek van Wolfenbüttel De wetenschappelijke bibliotheek van Wolfenbüttel is zeer rijk aan historische publicaties. Het was in de tijd van Adriaen Pauw (tweede kwart van de 17^e eeuw) de grootste bibliotheek van Noord-Europa en zoals pas enkele decennia via archiefstukken herontdekt kwam na het overlijden van Pauw in 1653 een deel van diens ‘Bibliotheca Heemstediana’ via bemiddelaar en diplomaat Lieuwe van Aitzema aldaar terecht. Dit jaar bestudeerde de Heidelbergse theoloog Ulrich Bubenheimer de Luther publicaties in de Herzog August Bibliothek. Bij zijn onderzoek ontdekte hij uit zijn tijd als Augustijner monnik allerlei aantekeningen in de marge door Luther geschreven tussen 1505 en 1511 in Latijnse geschriften over godsdienstgeschiedenis. Omdat het handschrift welbekend is kon een en ander eenvoudig worden vastgesteld.

Aantekeningen van Maarten Luther met in de marge de levensdata van de Heilige Elisabeth, in verzamelband van de Herzog August Bibliotheek te Wolfenbüttel

Kaart Gutenberg uit een serie ‘Vorsicht Buch’ van de Frankfurter Buchmesse 2013

Dagboeken in geheimschrift van Senckenberg worden getranscribeerd

Dr. Vernonika Marshall toont één van de geheimdagboeken in de naar Senckenberg vernoemde universiteitsbibliotheek Frankfurt (UniReport, nr.5, 10 Oktober 2013)

De arts en grondlegger van de Senckenbergische Stichting in Frankfurt  is de geleerde dr. Johann Christian Senckenberg (1707-1772). Hij liet 52 in geheimschrift geschreven dagboeken na die terecht kwamen in de naar Senckenberg vernoemde Universiteitsbibliotheek in Frankfurt. De dagboeken zijn geschreven in een mengsel van Duits, Latijn, Frans, Grieks en dialect en staan vol afkortingen. Archivarissen en taalwetenschappers slaagden er tot nu toe niet in het schrift te ontcijferen. Alle pogingen van filologen liepen tot voor kort schipbreuk. Experts van de UB onder leiding van filologe dr. Veronika Marschall zijn erin geslaagd de sleutel te vinden en de eerste drie banden zijn intussen getranscribeerd. Binnen enkele jaren verwacht zij met een collega de in totaal 13.000 bladzijden in een leesbare vorm te brengen en zal het geheel in gedigitaliseerde vorm online op het internet verschijnen. De dagboeken zijn volgens Bernd Dugall ‘Ein sehr wichtiges Dokument der Zeitgeschichte’ (Unireport Frankfurt, Nr.5, 10. Oktober 2013) Twee winnaars voor bouw superbibliotheek in Berlijn De Europese prijsvraag voor een nieuwe Zentral- und Landesbibliothek (ZLB) in Berlijn, een project van 270 miljoen euro, heeft twee winnaars opgeleverd. Voorjaar 2014 zal het definitief te kiezen architectenbureau worden aangewezen. De enorme bibliotheek zal verrijzen op de terreinen van het voormalige vliegveld Tempelhof in Berlijn.

Boven: het prijsvraagontwerp voor de Zentralbibliothek Berlijn van de architecten Kohlmeyer en Oberst uit Stuttgart. Onder het ontwerp van bureau Oberholzer en Miebach uit Zürich.

Frankrijk Voor de Bibliothèque Nationale de France in Parijs is de schenking van 120 originele tekeningen door tekenaar Albert Uderzo van Asterix een overzichtstentoonstelling in te richten van de strips geschreven door René Goscinny en getekend door Albert Uderzo. Het is de eerste grote retrospectieve expositie gewijd aan de scheppers van Frankrijks meest populaire strip Astérix. Tevens verscheen onder leiding van Carine Picaud een boek ‘Astérix de A à Z’, een coproductie van BnF en uitgeverij Hazan, 2013, die 35 euro kost.

Voorzijde met Asterix in Chroniques de la Bibliothèque Nationale de France, nr.68, 2013

Zwitserland Zentralbibliothek Zürich (ZB) verwerft belangrijk manuscript. De ZB van Zürich met een wetenschappelijke en openbare functie verwierf in mei 2013 een kostbaar handschrift met teksten van Plinius de Oudere, geschreven in 1532: ‘Historiarum naturae libri XXXVII’. Van belang zijn ook de aantekeningen van de vroegere bezitter Albert Lefèbvre. Hij was in zijn tijd een prominent arts aan de medische faculteit in Parijs en stond in contact met bekende humanisten. Het werk zal worden gedigitaliseerd om het aldus voor onderzoek beter toegankelijk te maken. (Tages-Anzeiger, 22-5-2013).

De Zentralbibliothek Zürich is tegelijk kanton-, stads- en universiteitsbibliotheek. Het bezit bedraagt ruim 5 miljoen documenten en jaarlijks worden meer dan 500.000 bezoekers geteld.

Groot-Brittannië Circa 300.000 geleende boeken niet teruggebracht in Britse universiteitsbibliotheken

Artikel van Peter Nonnenmacher uit Londen in ‘Tages Anzeiger’ Zwitserland van 21 september 2013

De British Library in Londen bevat niet enkel een miljoenenbezit aan boeken, maar ook andere collecties, zoals propaganda-affiches Uit de duizenden posters is een selectie gemaakt met materiaal dat betrekking heeft op napoleon, Hitler, Goebbels, Mussolini, Stalin en andere staatslieden waarin propaganda en vaak leugens en bedrog) centraal staan. De expositie is afgelopen zomer druk bezocht en in een catalogus zijn talrijke voorbeelden opgenomen: ‘Propaganda: Power and Persuasion’ British Library, St. Pancras London, 2013. Middeleeuws Latijn Woordenboek na een eeuw afgerond

Dr.Ricard Ashdowne, eindredacteur van het woordenboek

De samenstelling van een woordenboek van het Middeleeuws Latijn vanaf de 6e eeuw vanuit de Britse bronnen, aangevangen in 2013 is na 100 jaar afgerond. Het eerste deel verscheen na lange voorbereiding in 1975 en het zestiende tevens laatste deel is op 11 december 2013 gepubliceerd. Volgens de British Academy werd het Latijn na het einde van het Romeinse Rijk meer dan een millennium gebruikt door wetenschappers, diplomaten, filosofen en juristen. Voorzitter van de Britse Academie Lord Stern spreekt van ‘de meest uitgebreide studie ooit van de Middeleeuwse Latijnse woordenschat.’ Het woordenboek bevat meer dan 58.000 lemma’s en omvat de periode tussen het jaar 540 en 1600. De Domesday Book, Magna Carta en duizenden andere documenten zijn verwerkt. Aanvankelijk is vooral met vrijwilligers gewerkt, waaronder historici, geestelijke en zelfs oud-militairen. Redacteur van het woordenboek van 1979 tot 2011 was dr. David Howlett, opgevolgd door dr. Richard Ashdowne. De laatste invoer betreft het begrip ‘Zythum’, een vorm van bier. Voltooiing van het monnikenwerk vindt plaats met een congres en een tentoonstelling in de Bodleian Library te Oxford.

De Bodleian Library in Oxford is meer meer dan 9 miljoen gedrukte werken de grootste universiteitsbibliotheek van Groot-Brittannië

Samenwerkingverband voor  digitalisering van manuscripten in de Bodleian Library (Oxford) en de Bibliotheca Vaticana (Rome) De Vaticaanse bibliotheek, opgericht in 1451, bevat naast 1,6 miljoen boeken en circa 150.000 prenten ruim 180.000 manuscripten. Bodleian in Oxford is na de British Library de grootste van Groot-Brittannië en is rijk aan handschriften, waaronder de oudst bekende tekst in het Oudnederlands daterende uit de 11e eeuw. Beide instellingen zijn een samenwerkingsverband aangegaan om antieke Hebreeuwse, Griekse en Latijnse teksten te digitaliseren. Het 3.3 miljoen euro kostende project wordt gefinancierd door de ‘Polonsky Founation’, die streeft naar open toegankelijkheid van informatie. De eerste 1,5 miljoen pagina’s van unieke manuscripten zijn sinds kort op het internet geplaatst, spoedig te volgen door Griekse teksten van o.a. Homerus, Plato en Sophocles.  http:/bav.bodleian.ox.ac.uk

Pagina uit het eerste deel van een 10e eeuwse Griekse bijbel (Associated Press, 4-12-2013)

Noorwegen

Gestart in 2006 zal digitalisering van alle Noorse boeken naar verwachting rond 2035 gereed komen.

De Nationale Bibliotheek van Noorwegen in Oslo heeft het besluit genomen om de gehele collectie te digitaliseren. De instelling heeft vrijwel alle Noorse publicaties in eigendom. Iedereen die zich in Noorwegen bevindt krijgt toegang ook tot auteursrechtelijke beschermde werken en publicaties in het publieke domein. De bibliotheek denkt 20 tot 30 jaar nodig te hebben voor alle boeken, tijdschriften, kranten, foto’s, films, kaarten en manuscripten zijn gescand (www.informatieprofessional.nl)

Gebouw van de Nationale Bibliotheek van Noorwegen in Oslo

Zweden Om in een nieuw winkelcentrum Kista Galleria met 180 winkels in Stockholm meer mensen te trekken zal in augustus 2014 een nieuwe  bibliotheek worden geopend ter grootte van 2.400 vierkante meter. Bezoekers kunnen fysieke boeken en ebooks lezen en lenen, internetten etc. Het is een gezamenlijk project van investeerder Citycon Oyi en de gemeente Stockholm. Beide partijen investeren 10 miljoen euro in de bibliotheek. Het centrum telt 185 winkels, een bioscoop, een bowlingbaan en een kartingbaan. De bibliotheek moet ervoor zorgen dat mensen uit de buurt een sterkere band krijgen met Kista Galleria. (inf. www.informatieprofessional.nl )

De bestaande Kista-bibliotheek die in 2014 zal verhuizen naar het nieuwe winkelcentrum Kista Galleria in Stockholm (Madeleine Sjöstedt)

IJsland IJsland met net iets meer dan 300.000 inwoners heeft volgens een recent onderzoek meer schrijvers, meer boeken gepubliceerd en meer boeken te lezen, per hoofd, dan enig ander land in de wereld. Het zal niet lang meer duren dat 1 op de 10 IJslanders een eigen boek heeft gepubliceerd. IJsland is vanouds een natie van verhalenvertellers. De eerste overgeleverde sagen dateren uit de dertiende eeuw. Toen Halldor Laxness in 1955 de Nobelprijs voor literatuur won heeft deze schrijver de moderne literatuur op de kaart gezet. Als kerstcadeau zijn boeken buitengewoon populair. (BBC News, 13 oktober 2013).

Drukte op de IJslandse boekenbeurs in Reikjavik

Italië Een hoogleraar heeft tijdens het catalogiseren van documenten bij toeval in de universiteitsbibliotheek van Bologna de oudst bekende complete thora rol ter wereld ontdekt. De 36 meter lange en 64 centimeter brede rol met de vijf boeken van Mozes stamt uit de 12^e en 13 eeuw en is van schapenhuis vervaardigd. De met de hand geschreven rollen worden tot de heiligste voorwerpen in het Jodendom gerekend. Het is nog bekend hoe de thora rol in Bologna terecht kwam (SDA).

Mauro Peroni met de Sefer Thora rol in de universitetsbibliotheek van Bologna

Canada Bij de ramp van 6 juli 2013 in het Canadese plaatje Lac-Mégantic (staat Quebec) met circa 6.000 inwoners waarbij een op hol geslagen trein met 73 wagons olie en andere gevaarlijke stoffen ontspoorde en 47 personen bij ontploffingen in het inferno omkwamen is de in 1991 gebouwde bibliotheek helemaal verwoest. Meer dan 60.000 boeken gingen verloren evenals archiefmateriaal van een twintigtal families in de loop van de jaren aan de openbare bibliotheek geschonken.

De tot op de grond verwoeste openbare bibliotheek van Lac-Mégantic

USA CBS News heeft in een bijdrage op 2 juni 2013 uitvoerig aandacht besteed aan de grootste documentendief van de laatste decennia Barry Landau (geboren in 1948). Landau had een goede naam als journalist, schrijver van het boek ‘The President’s Table’, commentator bij CNN en NBC en jarenlang was hij een regelmatig uitgenodigde gast in het Witte Huis. Als verzamelaar van presidentieel materiaal ging hij jarenlang als onderzoeker te werk in bibliotheken, collecties van historische verenigingen/instituten en archiefinstellingen. Naast het Nationaal Archief in Washington telt de Verenigde Staten nog eens 44 staatsarchieven verspreid over de natie. Landau, die werd geholpen door Jason Savedoff, liep uiteindelijk op 9 juli 2011 tegen de lamp in het archief bibliotheek van de Maryland Historical Society. Toen de FBI een inval deed in zijn appartement trof men ongeveer 10.000 gestolen memorabilia aan, waarvan minstens 300 met extreem hoge waarde, zoals brieven van Napoleon Bonaparte, Marie Antoinette, Voltaire, Benjamin Franklin, Edgar Allen Poe, Thomas Jefferson en George Washington. Landau bleek enkel vier toespraken van President Franklin D.Roosevelt voor 35.000 dollar aan een andere verzamelaar verkocht. 27 juni 2012 is Landau behalve een opgelegde boete tot 7 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Het zal nog zeker een jaar vergen voordat alle documenten na onderzoek bij de rechtmatige eigenaars terug zijn.

Barry Landau omringd door presidentiële memorabilia voor de inval van de FBI in zijn woning

Bibliotheek vestigt record in domino met boeken De openbare bibliotheek van Seattle maakte eind mei 2013 een dominobaan van boeken om een zomerse leescampagne ludiek onder de aandacht te brengen. Studenten hielpen mee bij het opzetten van de ‘dominoreeks’ In totaal zijn 2.130 boeken voor deze geslaagde actie gebruikt, een voorlopig record. Een van de delen van de dominoketting vormde het woord ‘READ’.  (www.mustreads.nl)

Opzet van de dominobaan van bibliotheekboeken in Seattle

Bibliotheek van Guantánamo (Cuba) Journalisten mogen niet in contact komen met gevangenen in het Amerikaanse detentiekamp Guantánamo Bay, Cuba. In mei van dit jaar ging meer dan de helft van de 166 gevangenen in hongerstaking. Gevangenen mogen zelf niet naar de aanwezige bibliotheek, maar wèl boeken aanvragen die ze willen lezen. Die worden na gebruik grondig gecontroleerd om te voorkomen dat verstopt berichten worden uitgewisseld. Wie toch wordt betrapt mag geen gebruik meer maken van de bibliotheekfaciliteit. Een paar duizend titels zijn beschikbaar in het Engels en Arabisch. Daarbij 7 exemplaren van de Odyssee van Homerus, waarvoor overigens geen belangstelling is. Meest populaire boeken zijn detectives van Agatha Christie, spionageromans van John le Carre, werk van Kahlil Gibran en de Harry Potter-romans. Een van de meest geleende titels betreft het Arabisch zelfhulpboek ‘Wees niet bedroefd’, gepubliceerd door International Islamic Publishing House in Saoedi-Arabië. Het bevat een hoofdstuk ‘Isolatie en de positieve effecten’. Ofschoon voor iedereen bedoelt, moslims en niet-moslims, worden oplossingen aangeboden vanuit een islamitisch perspectief. Dagboek van Anne Frank niet geweerd als porno Het dagboek van Anne Frank blijft in de bibliotheek van een school in Nashville in de Amerikaanse staat Michigan. Dat hebben media in die staat gemeld. Een moeder van een leerling had geklaagd dat Annes beschrijving van de vrouwelijke geslachtsdelen in een passage in het boek ‘pornografisch’ was. Maar de vrouw vond geen gehoor bij de commissie die de aanklacht onderzocht. Die stelde dat een beslissing van het boek van Anne uit de school te verwijderen neer zou komen op censuur. Bovendien zou het de scholieren de kans ontnemen op een diepere studie van het leven en werk van het Joodse meisje Anne Frank, die in maart 1945 in het concentratiekamp Bergen-Belsen stierf. (Haarlems Dagblad, 14 mei 2003) Afschrijfbeleid van Fairfax Public Library in opspraak In de afgelopen maanden is grote consternatie rond de Fairfac County Public Library ontstaan nadat bekend werd dat ongeveer 250.000 afgeschreven boeken in afvalcontainers zijn gedumpt. Boze reacties van het publiek hebben er toe geleid dat de raad van toezicht van de bibliotheekorganisatie een nieuw beleid ten aanzien van uit de collecties verwijderde boeken gaat toepassen.

Boosheid en talrijke ingezonden stukken nadat deze en andere foto’s verschenen in de Washington Post bij een artikel van Tom Jackson. over deze vorm van opruimen van uit de collectie verwijderde boeken in Fairfax, Virginia. (foto Linda Smyth).

New York Public Library Op deze grootste openbare bibliotheek ter wereld is de afgelopen jaren al stevig bezuinigd. Het gemeentebestuur van New York wil de bibliotheek in 2014 nog eens met 106,7 miljoen dollar korten ofwel ongeveer 35% van het jaarlijks exploitatiebudget. Dit zou betekenen de sluiting van ongeveer 60 wijkbibliotheken en ontslag van 1.400 personeelsleden. Uit protest tegen de bezuinigingen hielden de New Yorkers op 8 en 9 juni een leesmarathon, 24 uur lang lezen de deelnemers om de beurt een kwartier voor. Dat had mede succes omdat burgemeester Bloomberg en gemeentebestuur begin juli besloten de voorgenomen bezuiniging te schrappen. (www.informatieprofessional.nl) Protest tegen afschrijven boeken Nadat meer dan 250.000 weinig of niet meer uitgeleende boeken zijn vernietigd in de Fairfax County Libraries is door honderden personen met professor Mary Zimmerman als zegsvrouw protest aangetekend. Nadien is door het bestuur van de bibliotheek besloten in de toekomst af te schrijven boeken aan belangstellenden weg te geven dan wel te verkopen. (NBC4 Washington). Nieuwe centrale bibliotheek van San Diego geopend

De nieuwe bibliotheek van San Diego in Californië, USA

Eind september 2013 is de negen verdiepingen tellende hoofdbibliotheek van San Diego (Californië) geopend. De totale kosten hebben 185 miljoen dollar bedragen, 3.000 inwoners een kleine bijdrage leverden en de filantroop Darlene Shiley 1, 2 miljoen dollar. Een substantieel bedrag werd beschikbaar gesteld door Joan en Irwin Jacobs, reden waarom de bibliotheek naar hen is vernoemd. Laatstgenoemde zei dat hij gedurende reizen in de Verenigde Staten altijd de openbare bibliotheek bezocht die overwegend meestal vol met mensen zijn “The Internet can’t replace a library as a place to associate” De bibliotheek is zeven dagen per week open. (www.10news.com) 

De Arlington Heights Openbare Bibliotheek heeft een nieuwe ruimte voor jongeren ontwikkeld, genaamd ‘the Hub’. De Chicago Public Library wil ook dergelijke rumten gaan introduceren. Zie artikel van Tom Mullaney: ‘Libraries reinvent themselves for the 21st century.’

Alsnog Presidentiële Bibliotheek voor George Washington

De nieuwe George Washington Presidentiële Bibliotheek in Mount Vernon, USA

Meer dan 5.000 boeken zijn gewijd aan George Washington, de eerste president van de Verenigde Staten als onafhankelijke staat Zijn huis in Mount  Vernon (Virginia) was al als museum ingericht. Kort voor zijn overlijden schreef Washington (1732-1799) aan een vriend dat het zijn droom was een bibliotheek te bouwen voor zijn papieren en boeken. Die wens is thans na 216 jaar in vervulling gegaan met de openstelling van een presidentiële bibliotheek in Mount Vernon; de Fred. W.Smith National Library for the Study of George Washington. De kosten hiervan, 106 miljoen dollar, zijn bijeengebracht door de ‘Ladies Association’ en met enige trots werd medegedeeld dat geen penny belastinggeld is gespendeerd. Aan de muren van de grote leeszaal in de nieuwe bibliotheek zijn portretten van de zes ‘founding fathers’ aangebracht. Zie verder op het internet onder ‘George Washington Presidential Library’

Interieur Washington Bibliotheek in Mount Vernon, Virginia USA

Postcard Mark Dion 1961. Hunting Blind – the Librarian, 2008 (Georg Karl Fine Arts – Vienna and Mark Dion).

Hi. My name is Bob [= Bob Wolven and Bob Sink, both USA librarians (Backstage Library Works)

ommezijde Backstage Library Works; Bob Wolven (librarian Columbia University and Bob Sink 9(ibrarian Center for Jewish History, New York)

First Bookless Library worldwide in San Antonio, Texas, USA In september 2013 is de eerste zogenaamde paperless library ‘BiblioTech’ in de Verenigde Staten geopend in San Antonio. Men is gestart met 10.000 titels van de 3M Cloud Library en na een half jaar bedroeg dat aantal al bijna 20.000. Het budget voor collectievorming is afkomstig van subsidies van Blexar County en enkele particuliere investeerders en bedraagt voor het fiscale jaar 2014: 650.000 dollar. Voor het eerste jaar zijn circa 100.000 bezoekers voorzien. De bibliotheek is gratis voor alle inwoners van Blexar County, een deelstaat in de staat Texas. Overigens wordt ook de fysieke bibliotheek in San Antonio nog goed benut door de leden.

Interieurfoto van de digitale openbare bibliotheek in San Antonio, Texas (Associated Press)

Bibliotech: the library converted into a digital shop library

The first bookless library (Bibliotech)

In de Verenigde Staten waar leden nog gratis gebruik kunnen maken van de dienstverlening door openbare bibliotheken worden veel instellingen geconfronteerd met bezuinigingen.

Een van de weinige afbeeldingen van de Amerikaanse gevangenisbibliotheek in Guantánamo Bay, Cuba (foto Bob Strong). Bij de circa 4.000 boeken voor 166 gevangenen (in het Engels, Frans, Arabisch) bevinden zich 7 exemplaren van Homerus’ Odyssee, maar het is twijfelachtig of al een exemplaar is geleend. Meest populair zijn de boeken van Agatha Christie, John le Carre, Khalil Gibran en de Harry Potter romans. Meest geleend is het Arabisch zelfhulpboek ‘Wees niet bedroefd’, gepubliceerd door de International Islamic Publishing House – te vergelijken met de vroeger populaire zelfhulpboeken van Dale Carnegie.

Nationale Bibliotheek Turkije verkoopt oude boeken voor papieren waarde De grootste Turkse krant Hürriyet heeft bericht dat de Nationale Bibliotheek van Turkije in Ankara de afgelopen tijd 147 ton aan oude boeken en tijdschriften voor zeer lage bedragen per kilogram heeft verkocht aan tweedehands boekhandelaren en verzamelaars. Antiquaren hebben vervolgens de historische boeken geveild en aanzienlijk hogere bedragen verkocht of geveild. De minister van Cultuur en Toerisme Ömer Çelik spreekt in een tweet van 7 december 2013 over criminele en corrupte activiteiten binnen de bibliotheek. Hij is boos over de verkwanseling van nationaal erfgoed en heeft gemeld dat de vastgestelde nalatigheid en verwaarlozing hard moeten worden aangepakt. De corruptie werd voor het eerst ontdekt toen antieke boeken met het stempel van de nationale bibliotheek werden aangeboden aan de manuscriptenafdeling in Konya. Een journalist van Hürriyet vond na enig zoeken twee boeken in de Armeense taal uit 1800 en 1860 evenals het Griekstalige Pontus tijdschrift, uitgegeven in Merzifon in 1913. Tekir Feline reageerde dat weer eens blijkt hoe weinig de conservatieve AKP, de sinds 2002 aan het bewind zijnde Partij voor Ontwikkeling en Rechtvaardigheid, geschiedenis waardeert en dat Turkije zich moet ontdoen van corruptie, nepotisme en botte onwetendheid van zijn heersers. (Hürriyet Daily News 10-12-2013)

De Nationale Bibliotheek van Turkije in Ankara bij avond

Nieuwe Nationale Bibliotheek in Irak gepland De Brits-Iraakse firma AMBS-architecten is uitgekozen om de Nationale Bibliotheek van Irak te bouwen. Dat zal de eerste gebouwde openbare bibliotheek in Bagdad worden sinds begin jaren zeventig van de vorige eeuw. In een masterplan zijn 30 nieuwe gebouwen geprojecteerd, waarbij de bibliotheek qua moderne architectuur in de vorm één van de meest visionaire zal zijn, bedoeld als cultureel centrum en kennishuis als baken van een eeuwenlange traditie.

De nieuw te bouwen Nationale Bibliotheek van Irak in Bagdad

BREAKING NEWS: GRIEKS-ORTHODOXE BIBLIOTHEEK IN TRIPOLI (LIBANON) GROTENDEELS VERNIELD 4 januari 2014 is twee-derde van de in 1972 opgerichte historische collectie boeken en manuscripten van de Grieks-Orthodoxe pelgrimsbibliotheek geleid door Ibrahim Sarrouj (72) in de Libanese stad Tripoli bij sectarisch geweld verloren gegaan. De aanslag met brandbommen zou zijn uitgevoerd omdat in een boek uit de bibliotheek beledigingen van de profeet Mohamed zouden zijn gevonden. Volgens een ander bericht zou de werkelijke reden zijn dat beheerder priester Ebrahim Surouj een anti-Islamitische studie op een Deense website had geplaatst. Volgens nog weer een ander bericht wordt gesuggereerd dat de bibliotheek in brand is gestoken na een woordenwisseling tussen Sarrouj en een zakenman die de verzameling wilde kopen. Een medewerker van Sarrouj is beschoten en gewond geraakt. Nadat brandbommen in het gebouw waren gegooid is nog van alle kanten geprobeerd de brand te blussen, maar daarbij ontstond waterschade. Een aantal boeken kon worden gered maar meer dan 50.000 boeken moeten als verloren worden beschouwd.  (Agence France Presse)

Foto van een restant van verbrande boeken in Tripoli. Een soldaat houdt op afstand toezicht.

Kaart van Blaeu: ‘Nieuw Holland’ in Nationale Bibliotheek van Australië Een zeer bijzondere historische kaart van Australië van VOC-kaartmaker Joan Blaeu wordt voor het eerst tentoongesteld in Canberra. De kaart van Nieuw-Holland, de oude naam voor het eilandcontinent Australië, was lang in de vergetelheid geraakt. Het pionierswerk van Blaeu dook enkele jaren ineens op in een opslagruimte in Zweden. ‘De kaart wordt door velen beschouwd als het geboortecertificaat van Australië. Het is de eerste kaart die vertelt waar we zijn.”, aldus de nationale Bibliotheek. De kaart, in 1663 gemaakt, was de basis van alle andere kaarten van ‘Nieuw-Holland’. De Engelse kapitein James Cook gebruikte hem om in 1770 de rest van Australië in kaart te brengen. De officiële titel van de kaart is ‘Archipelagus Orientalis, sive Asiaticus’. Het westen, zuiden en noorden van het continent staan erop, maar het oosten ontbreekt grotendeels. Een reepje van Nieuw-Zeeland staat er dan weer wel op afgebeeld. De vinder bood de kaart eerst voor 7000 euro aan, maar nadat meerdere partijen gingen bieden heeft de bibliotheek een veelvoud betaald. (Haarlems Dagblad, 10 oktober 2013) Hans Krol

Bijlage: selectie van boekenminnende vrouwen en (pinup-)bibliothecaressen in cartoons, op foto’s en schilderijen, in films of als beeld.

Vooromslag van: ‘America’s Wildest Library Incident Reports’

A woman librarian on a stepladder. A man reading a book while peeping om her skirt (The British Library)

The Coolest Kardeshians librarians

A group of librarians in the USA have made their effort to keep up with the Kardeshinas by recreating a magazine cover that features the most popular family on relality television,

‘The Kardeshians’  Keeping up with the librarians

Gothic Anna Selezneva als vampier in haar bibliotheek (fashiongonerogue.com)

Pin-up girls, June 1943. From Judith Alexander’s high school yearbook.

‘….stereotypesa are awfully misleading. Ther are typical librarians, but not all librarians are typical.’  Elizabeth Peters, The Seventh Sinner (1972)

Someone tries to check out a reference book

Bronzen beeld van bibliothecaresse op sokkel van marmer in de New York Public Library

Beeld van vrouw met boek gezeten op boeken (foto Frank Divendal)

Muziek-antiquariaat. Foto van Martin Issler, Zürich (2007)

The Sexy librarians Big book of Erotica. By Rose Caraway

Liever boeken dan tattoo’s

Met een boekje in een hoekje

Gentle mrs. Susan is Always helpful and makes going to the library fun.

Amerika’s bekendste ‘Action Librarian’ Nancy Pearl verbeeld

Nancy Pearl als voorbeeld voor bibliothecaressen wereldwijd

Super bibliothecaresse Nancy Pearle uit Seattle met haar evenbeeldje (foto Tama Dean, 2005)

De bibliothecaresse(beeldje van Milo Manara)

De bibliothecaresse; door Alicenitingale

All you need is love for books

Lucy Liu voor filmopnamen in een bibliotheek

Sleep with a librarian. You’ll learn something

Sexy librarian photo shoot: gone wrong (fakepsters.com)

Intellectuele rijkdom bij de open haard.

Pinup bibliothecaresse

‘Met een boekje in een hoekje’ aldus Thomas a Kempis (Hakan)

Lusty librarians and Yhreesome in the Mattress Store  by Ginger Satarr

Moderne boekenworm (Motivjäger)

Eerste ‘Naughty Librarians Convention’ in San Francisco, 2008

Vooromlag Bibliobimbo. The Evolution of Sexy Librarians in Pop Culture

Performing artist and librarian Katie Herzog at the Whittier Public Library USA

Pamela Rochford. Die Bibliothekarin. Erotischer Roman. Deutschsprachige Ausgabe 1999.

Gudule, La bibliothecaire. Hachette Libre, 1995, 2001.

Esparbec, Le bibliothecaire. Paris, Collection Darling, Poupée du Vice, 1993.

Book: Creative fundraising ideas for public libraries by Jack Adams.

Tori Amos: Tales of a Librarian. DVD

FRANS MASEEEL (1889-1972)

Houtgravure door Frans Masereel (1889-1972), getiteld: ‘de verschijning van een bibliothecaresse’ met heiligenkrans tegen de achtergrond van een boekenkast (1920).

‘De bibliothecaris’, houtgravure door Frans Masereel

Lezen in de bieb; houtgravure van Frans Masereel, 1925

Frans Masereel (1889-1972): de bibliotheek (1930)

Frans Masereel: lezers

Frans Masereel: schrijver aan het werk in zijn studeerkamer

Masereel: Mijn land; honderd houtsneden. 2e druk met een voorwoord van dr. Herman Liebaers. Editeur Llita, 1964.

Ex libris door Masereel vervaardigd voor de Vlaming Wijnand Romijn

=====================================================

Houtgravure van Bibliothekarin in Bücherei, 1910

Vooromslag tijdschrift Panorama, 7-16 februari 1963

Essenza (Pradesh)

Painting of librarian girl, the book worm (Lily Wight)

Félicien Rops De bibliothecaris, 1878-1881

Toelichting Door Martin Hulsenboom en Peter IJsenbrantin:  Boeken uit de doeken; bibliocolologische schetsen. Tilburg, Stichting dr.P.J.Cools mSC, 2017,p. 44-45

Peter Sellers, randy librarian, in the film: ‘Only two can play’.

Madame Librarian (Levi Hastings)

Moderne boekenzittrap

Bibliothecaresse in negligé

Walking in the library

Kiss my atlas. These LEWD librarians are carto-graphic

De bibliothecaresse. Gravure uit 1906 van de Franse kunstenaar Manuel Robbe (1872-1936)

Madame Récamier in salonboekerij (schilderij van Louis David in het Louvre)

Vrouw in salonbibliotheek, 1906. Ed. Gelbay

Elegante bibliothecaresse uit Parijs, circa 1880

Le bibliothécaire hypnotiseur, karikatuur van Albert Robida in boek van  Octave Uzann.

Minnie Oakley en Florence baker Hayes werkzaam in de Wisconsin State Historical Society Library, 1896

Grand Rapids (USA), 1912. kaart van Pollack’s

Vrouw in blauw in privébibliotheek (Zazzle)

Librarians Rock in Book Fairy Costume (Katherine Pfeiffer)

Charmante bibliothécaire en tenue légère (Delcampe)

Book Happy Hour

Der Bücherwurm (Noris Kunstverlag Nürnberg)

De leeskamer; aquarel van Carl Larsson (1853-1919)

Cartoonkaart van dame in Engelse uitleenbibliotheek, circa 1900 (Bamforth & Co. ltd)

Engelse humorkaart

Illustratie op exlibris van Martin Veyran

Tekening van Sade Wendell Mitchell uit 1909

Pin up bibliotecaresse (pininterest)

Etui met voorstelling van pin-up librarian

Tales of a library. by Tori Amos

Pin up librarian (literary pin up calendar 2012)

Pin up librarian backstage

(Kamil Kohutek)

(Laysie Meyer)

Pin up librarian

De bibliothecaresse; door Patrick Hitte (Delcampe)

exlibris voor Willem van de Weerd: the librarian, door Zhivko Mutachiev, 2003

Librarian5 Marie-Jo door P.Bousseton, Australië

‘Levenslust dankzij boeken’ Amerikaanse propagandakaart voor het boek. Illustratie uit 1945 van Edward d’Ancona. “We don’t have to destry the library of the past. We just need to give it a face lift” (Scott Douglas)

The Bellydancing libraruian

Pamela Anderson starred in the Fox television comedy STACKED (2005-2006)

Lone star librarian

Castrece

Best References

Manuel Robbe (1872-1916): La Bibliothecaire

Fernandine Scianna (pinterest)

‘I have a feeling more people would visit libraries if the librarians looked and dressed like Alina Diavona’ (photo Julie Timohina)

In Nederland door Gebr. Spanjersberg in Rotterdam uitgegeven prentbriefkaart van de Engelse firma Bamforth

H. de Regnier {G.Barbier] La double Maitresse

‘Love’ door de Engelsman Alun Hughes uit 1938

Engelse fantasiekaart

Illustratiekaart van Patrick Hitte

La in Up Bibliothecaire (pin it)

Britse kaart Uester Edition uit 1930

Cartoon van Dut Bouillon (Uitg. Timár Kerr)

Reclameplaat van Smirnoff whisky uit 1975

Advertisement: Librarian by day, Bacardi by night

Librarian wine label design made for Californian winery, Footstone Jive

Non werkzaam in de New York Public Library, 1944 (foto Eisenstaedt)

University of Colorado Libraries. Programmed textbook. 1070

University of Colorado Libraries. Boulder, 1970

Stationsbibliotheek in Haarlem (Haarlems Dagblad, 22-9-2012)

Jan Worst: ‘Deugd als slaapmiddel’, schilderij uit 1988

Jan Worst: Indolent. Olieverfschilderij uit 1995

Love your librarian

Library kiss

Andrea Heppleston in the Morinville Public Library, Canada (Stephen Defoe Photo)

Acrobatische toeren bij gebrek aan een bibliotheektrap (Nico Ferrando)

In een column voor V Magazine noemt Lady Gaga zichzelf een bibliothecaresse specifiek op het terrein van de popcultuur (Jeroen de Boer). Citaat: ‘Glam culture is ultimately rooted in obsession and those of us who are truly devoted and loyal to the lifestyle of glamour are masters of its history. Or, to put it more elegantly, we are librarians (…) Everything from vintage books and magazines I found at the Strand on 12th Street to my dad’s old Bowie posters to metal rexcords from my best friend lady Starlight to Aunt Merle’s hand-me-down emerald-green designer pumps were sprawled all over the floor about two feet from my bathroom and four inches from my George Foreman Grill. I’ve done my homework. Have you? Where are your library cards?’

Lesen bildet – oder nicht? Uitg. Discordia

Studente Binne in de Universiteitsbibliotheek Clausthal

Hot librarian

Between the historic collection

Hipster librarian

Op zoek naar die ene titel in een Franse stadsbibliotheek (Marc Lafanton)

Mrs. Casieri: als bibliothecaresse aan het werk

Super bibliothecaresse thuis in werkkleding (foto mrs. Casieri)

Marilyn Monroe reading in the library a book by her husband Arthur Miller

Super furry librarian

Kiyonna in de Paul University Library, Lincoln Park Campus

(DaxMcMillan Photograpy)

A former sexy librarian

‘Librarian’ (Zazzle)

Silence in the Library (Vogue Italia 2009)

Naughty librarian

A bookish librarian

Librarian Syx

Amerikaanse promotiekaart voor het lezen van boeken: READ (Patrick Rothfuss)

The Librarian (Podpocalyyse)

Die Bibliothekarin. Naar Lucas Cranach (door Raymond P.)

Libraries Being in them, looking at them, dreaming about them

In hemelse sferen (Vogue, 2009)

Librarians: what I do (KZNMTA)

Sexy bibliothecaresse (foto Mateo York, 2008)

Belfast Central Library, 2012