Tags
antiquariaat Kok, Barend Boekman, bibliotheek Amersfoort, bibliotheek Bussum, bibliotheek Heerlen, boekenjood, boekhandel Kniphorst, boekhandelaar Jozef Blok, David Blok, Eemhuis, Ewoud Sanders, Frank Westerman, Houtpers, Jan Hanlo, Kees Fens, librije Enkhuizen, librije Zutphen, Maria van de Looverbosch, Marian Heij, moord op boekverkoopster, Niek Smaal, Polare, uitgevers- en drukkersvignetten
RECENTE VEILINGRESULTATEN 2,5 miljoen euro voor een ‘Van Limburgboek’ De gebroeders Herman, Paul en Johan van Limburg zijn geboren in Nijmegen in respectievelijk 1385, 1386 of 1387 en 1388. Na een opleiding als miniaturist in het atelier van hun vader verhuisden zij naar Frankrijk waar de broers in Bourges zijn overleden. In hun nieuwe vaderland maakten ze hun beroemdste werken voor Filips de Stoute en de hertog van Berry. In december 2013 is bij veilinghuis Millon in Brussel een aan hen toegeschreven manuscript met miniaturen geveild dat 2,5 miljoen euro heeft opgebracht, geboden door een niet bekend gemaakte particulier, Het boekje is 15 bij 10 centimeter groot, telt 178 bladzijden en bevat 38 illustraties en 4 grote sierletters. Clemens Verhoeven van de Stichting Gebroeders van Limburg benadrukt echter dat het boek is geïllumineerd door navolger(s) van drie broers.
Boek met handtekening van Hitler brengt ruim 47.500 duizend euro op Medio december 2013 veilde Nate D.Saunders online in Los Angeles een exemplaar van ‘Mein Kampf’ van Adolf Hitler in twee delen met een simpele handtekening onder een foto van de auteur. Adolf Hitler gaf dit exemplaar na de verschijning als kerstcadeau aan zijn volgeling Josef Bauer, die in 1923 meedeed aan de mislukte staatsgreep en later SS-officier werd. Van ‘Mein Kampf’ zijn miljoen exemplaren verspreid, maar gesigneerde exemplaren zijn zeer zeldzaam. Vooraf was een opbrengst verwacht van tussen de 14.000 en 18.000 euro. Elf personen hebben op het boek geboden, dat eindelijk voor 64.850 dollar van eigenaar veranderde. In 2012 was hetzelfde exemplaar al eens geveild en bracht toen omgerekend ongeveer 18.000 euro op.
Sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog berusten de auteursrechten van het boek – in ieder geval tot 1 januari 2016 – bij het ministerie van Financiën van de Duitse deelstaat Beieren. Een verbod op heruitgave wordt thans getracht te omzeilen via een kritisch geannoteerde wetenschappelijke editie van het boek, waartegen overlevenden van de Holocaust bezwaar hebben aangetekend. Een PDF is zonder toestemming op het internet geplaatst via de Technische Universiteit van Berlijn, intussen verwijderd, maar voordien door anderen via scans geüpload.
Oud-premier veilt zijn kostbare privébibliotheek. Ex-premier van Frankrijk van 2005 rot 2007 Dominique de Villepin (geb. in 1953) verzamelde tijdens zijn leven manuscripten van historische persoonlijkheden, foto’s en boeken. Hij zegt nu dat ‘een bibliotheek geen heiligdom is’ en heeft het gerenommeerde veilinghuis Drouot opdracht gegeven zijn bijeengebrachte collectie te veilen. Veilinghuis Drouot heeft de totaalopbrengst aanvankelijk op 1,5 later op 3,5 miljoen euro geraamd. Er zijn handschriften bij van Charles de Gaulle, van de jonge Céline, van Mahatma Gandhi en van Benito Mussolini. Topstuk is een exemplaar in perfecte staat van de krant ‘l’Aurore’ van 13 januari 1898 waarin Emile Zola op de voorpagina zijn beroemd geworden ‘J’accuse’ publiceerde, een open brief aan de toenmalige staatspresident ten gunste van de beschuldigde Joods-Franse officier Alfred Dreyfuss. Als zeer waardevol wordt ook een uitgave van Albert Camus ‘l’Homme révolté’ (1951) beschouwd, met een persoonlijke opdracht aan diens toen nog linkse vrienden Jean Paul Sartre en Simone de Beauvoir gewijd. Van geheel andere aard maar vandaag de dag bij stripverzamelaars gewild is een album van Hergé ‘Tintin in het land van de Sowjets’ uit 1929. Omdat hij voor een comeback in de politiek geen kans heeft bij werkt De Villepin momenteel aan een bloemlezing poëzie. (Oliver Meiler, in ‘Tages Anzeiger’, 29-11-2013)
John James Audubon: The Birds of America (in four volumes), The Viviparous Quadrupeds of North America (in 3 volumes). Op 1 april 2014 veilde Sotheby’s in New York bovengenoemd werken met respectievelijk 435 handgekleurde aquatinten en 150 ingekleurde litho’s voor 3.525.000 en 245.000 dollar. Beide meesterwerken zijn op de markt gebracht door de Indiana Historical Society. Vooraf bedroeg de raming 3 tot 5 miljoen dollar. Het record blijft vooralsnog de veiling bij Sotheby’s op 7 december 2010 toen een volledige set van ‘The Birds of America’ liefst 11,5 miljoen dollar opbracht.
Gordon Waldorf boekencollectie geveild bij Sotheby’s Ook op 1 april is de bibliotheek van Gordon Waldorf geveild en bedroeg de opbrengst ruim 1,8 miljoen dollar. Een eerste editie van F.Scott Fitzgerald’s ‘The Great Gatsby’ bracht 377.000 dollar op. Hoge opbrengsten waren ook voor een bijzonder exemplaar van ‘The Hobbit’ door J.R. Tolkien, afgeslagen voor 100.000 dollar en een druk van Ernest Hemingway’s ‘The site of Paradise’ in zeldzame originele stofomslag ontworpen door Clenike Damianakeseen voor 161.000 dollar afgehamerd.
Ptolemaeus-atlas De Sotheby’s veiling van 29 april 2014 in Londen, gewijd aan reizen, atlassen, kaarten en natuurlijke historie bracht 2.696.500 pond op. Hoogtepunt was de ‘Cosmographia’ van de Hellenistische geleerde Claudius Ptolemaeus. Vertaald in 1409 uit het Grieks in het Latijn door Jacopo d’Angelo verscheen in 1486 te Ulm de eerste editie in Duitsland met houtgravures. Vooraf geraamd op 120.000 tot 180.000 pond bedroeg de opbrengst 362.500 Britse pond.
Sotheby’s London veilde ook de kunstverzameling van de in 2012 overleden Nederlandse musicus Gustav Leonardt die gedurende een halve eeuw een verzameling meubels, zilverwerk, keramiek, schilderijen en boeken bijeenbracht in zijn fraaie pand aan de Herengracht bekend als het Bartolotti Huis. Vooraf geschat op 1.300 miljoen tot 1.900 miljoen euro brachten 92% verkochte kavels ruim 2.400.000 euro op. Een terracotta stuk van Diana door Artus Quellinus werd ver boven de raming verkocht voor 207.362 euro. Kostbare Proust-uitgave geveild Sotheby’s in Parijs veilde 18 december 2013 het tweede deel van de literaire privébibliotheek van de Belgische boekhandelaar Raoul Simonson (1896-1965) en van diens dochter Monique en schoonzoon Albert Kies. De opbrengst overtrof met 2.1 miljoen euro drie maal de laagste raming. Een exemplaar van Proust’s ‘Du Côté de chez Swann’ behaalde de hoogste prijs van ruim 600.000 euro. Het indrukwekkende exemplaar uit 1913 was afkomstig van Lucien Daudet (1878-1946), zoon van de schrijver Alphonse Daudet en vriend van Marcel Proust. Sotheby’s afdeling in Parijs berichtte dat ten aanzien van boeken en manuscripten in het jaar 2013 voor 15.9 miljoen euro is geveild. 187.500 euro voor een boek van Charles Baudelaire
Mozart-manuscript brengt ruim 7 ton op, Rachmaninov 1,5 miljoen euro In 1938 maakte de Joodse muzikant Rudolf Götz plannen om nazi-Duitsland te ontvluchten. Hij besloot toen zijn laatste geld te spenderen aan het manuscript ‘Kyrie in C majeur’ alvorensnaar Zuid-Amerika uit te wijken. Om de herkomst geheim te houden hield hij de titelpagina apart. Het schip dat de rest van de bezittingen van de familie in 1939 naar Latijns-Amerika moest overbrengen zonk bij een torpedoaanval en alle inhoud ging verloren inclusief het titelblad. In 1772 schreef Mozart op jonge leeftijd het ‘Kyrie in C Groot’ dat 5 pagina’s bevat. De 98-jarige dochter wilde dat het manuscript naar Europa zou terugkeren en veilde het handschrift 20 mei bij Sotheby’s, nadat eerder was gebleken dat het Mozartmuseum in Salzburg de gevraagde 600.000 euro niet kon opbrengen. Uiteindelijk werd ruim 7 ton geboden. De totale opbrengst van 223 antieke boeken en manuscripten bedroeg bijna 4 miljoen pond. Topstuk was een 320 pagina’s tellend manuscript van de Russische componist Sergej Rachmaninov (1873-1943). Het ging om de enige handgeschreven versie van de tweede symfonie in e-moll (opus 27). Het notenboek dook in 2004 op als eigendom van een Europese verzamelaar. Rachmaninov schreef de tweede symfonie tijdens zijn verblijf in Dresden waar hij van 1906 tot 1909 woonde; de première vond in 1908 in Sint-Petersburg plaats met de componist als dirigent. Het was de bedoeling het notenboek al in 2004 te veilen maar nabestaanden van Rachmaninov eisten het handschrift op, omdat er volgens hen geen bewijzen waren dat de componist het had verkocht. Later volgde een schikking en is het manuscript tentoongesteld in de British Library. Het is thans aangekocht door een particuliere verzamelaar.
Indrukwekkende opbrengst van boekenveiling Sotheby’s op 3 juni 2014: 2.9 miljoen dollar De veiling van 3 juni 2014 met kostbare boeken en handschriften, waaronder veel Americana, bij Sotheby’s in New York bracht in totaal 2.9 miljoen dollar op. 24 brieven van de Franse schrijver Albert Camus aan zijn geliefde Patricia Blake zijn boven verwachting afgehamerd voor een bedrag van 317.000 dollar. Recordprijs voor Kuifje-tekening: ruim 2,5 miljoen euro Een plaat van stripheld Kuifje getekend door Hergé is op 17 mei 2014 geveild voor ruim 2,5 miljoen euro bij Artcurial in Parijs. Aanzienlijk hoger dan de geschatte waarde van 7 tot 9 ton. Het vorige record voor een originele Hergé-tekening dateert uit 2012 en was 1,3 miljoen euro. ————————————————-
Manuscript van Markies de Sade keert terug naar Frankrijk
Dit jaar wordt in Frankrijk de 200ste sterfdag van schrijver Markies de Sade (1740-1814) herdacht. Zijn beroemdste pornografische werk ‘Les Cent Vingt Journées de Sodome’ schreef hij in 1785 in gevangenschap in de Bastille. Op een rol papier van 12 meter dat hij in zijn cel verborg. Het manuscript overleefde de bestorming in 1789 en is in 1904 voor het eerst in Berlijn gepubliceerd. Het originele handschrift kwam in 1929 weer in handen van nazaten van de markies. In 1982 kreeg Jean Grouet, een huisvriend, het in handen. Die smokkelde de rol naar Zwitserland en verkocht die daar aan verzamelaar Gérard Nordmann voor 60.000 dollar. Jarenlang is vanuit Frankrijk juridisch geprocedeerd om het manuscript te doen terugkeren. Tevergeefs, want in 1998 besloot de federale rechtbank in Zwitserland dat Nordmann het manuscript te goeder trouw had gekocht en aldus mocht behouden. Na drie jaar van moeizame onderhandelingen heeft de eigenaar besloten het werk te verkopen voor 7 miljoen euro waarmee het een van de duurste manuscripten in Frankrijk is geworden. Het manuscript is gekocht door Gérard l’Héritier, een gefortuneerde privéverzamelaar van manuscripten, tevens president en oprichter van ARISTOPHIL, een investeringsmaatschappij in ‘letteren’ en eigenaar van het Museum voor Brieven en Manuscripten in Parijs, met een dependance in Brussel. (Le Monde, 3 april 2014)
British Library verwerft handschrift Filips de Goede De British Library in Londen is er in geslaagd om een uitzonderlijk verlucht manuscript uit omstreeks 1465 van Filips de Goede, hertog van Bourgondië (1396-1467) aan te kopen. Het betreft de uniek overgebleven tekst van het toneelstuk ‘Mystère de Vengeance’ van Eustachius Marcadé. Het mysteriespel bevat 20 miniaturen van de Zuid-Nederlandse kunstenaar Loyset Liédet, die behalve in Brussel ook in Brugge werkzaam is geweest. Het manuscript is in 1792 aangekocht door Thomas Payne en verhuisde naar Londen. Toen het in 1812 voor 493 pond en 10 shilling werd doorverkocht was het het duurste verluchte manuscript ooit. De laatste twee eeuwen was het in bezit van de Devonshire collectie in kasteel Chatsworth, Derbyshire. De recente verkoop in april aan de Britse staat maakte deel uit van de afrekening van een belastingschuld. De overdrachtswaarde bedroeg omgerekend 3,3 miljoen euro. (Persbericht British Library).
Zeldzaam boek met vroege Chinese muziek herontdekt In de bibliotheek van de universiteit van Cambridge is een eeuwenoud muziekboek herontdekt. De Chinese geleerde Zhiwu Wu onderschreef het belang van het boek dat omstreeks 1770 werd vervaardigd tijdens een recent bezoek aan de universiteit. Voor China is ‘Xian Di Pipa Pu’ van belang als oud-Chinese muzieknotatie voor snaar- en blaasinstrumenten. De bladmuziek is begin 19e eeuw door dominee James Inman naar Groot-Brittannië verscheept, na ternauwernood te zijn ontsnapt aan een vloot van Napoleon Bonaparte voor de kust van Maleisië. De predikant doneerde zijn collectie Chinese boeken later aan de universiteitsbibliotheek (BBC)
Spectaculaire vondst: nieuw werk van dichteres Sappho
Door de Amerikaanse papyroloog Dirk Obbink van de universiteit van Oxford zijn bij toeval twee onbekende verzen [één als fragment] ontdekt van de Griekse dichteres Sappho uit de zevende eeuw voor Christus. Zeer bijzonder omdat van Sappho tot op heden van haar zeven verzamelwerken slechts één volledig vers was overgeleverd en voor de rest enkel flarden en fragmenten. Sappho was één van de weinige vrouwelijke dichters. Haar liefdespoëzie was in haar tijd populair en zij schreef veel over liefde voor vrouwen. Zij woonde op het eiland Lesbos en het begrip Lesbische liefde is vroeger ook wel Saffische liefde genoemd. In het oude Egypte zijn mummies vaak opgevuld met niet meer gebruikte papyri. Fragmenten worden vaak gevonden door grafrovers en komen vervolgens op de zwarte markt terecht. Het ene thans ontdekte gedicht handelt over Sappho’s broers, van wie er een het familiekapitaal verkwanselde aan het vrijkopen van een slavin. De fragmenten van het tweede vers gaan over de liefdesvriendin Aphrodite. De gevonden papyri dateren uit de derde eeuw na Christus. Classicus André Lardinois van de Radboud Universiteit in Nijmegen heeft een en ander in ons land in de publiciteit gebracht (De Volkskrant, Sir Edmond, 22 februari 2014, pagina 31)
Koninklijke Bibliotheek schaft enig ontbrekend werk Hot Printing van H.N.Werkman aan. Eind 2013 heeft de Koninklijke Bibliotheek met steun van de New Yorkse B.H.Breslauer Foundation het zeldzame Hot Printing kunnen aankopen, een werk van graficus H.N.Werkman. Het boekje bestaat uit een omslag, twee prenten en de tekst ‘Hoopvol 1936’. Daarnaast bezat de KB al zestien losse prenten en drie tekstbladen uit dezelfde reeks, en met de aanwinst een complete set. Werkman maakte deze serie kleurrijke prenten onder de noemer ‘hot printing.’ De erven van uitgever Ate Zuidhoff (1912-2009) boden diens exemplaar van Hot Printing eind 2013 via antiquariaat André Swertz aan en de KB kon dit exemplaar dat in perfecte staat verkeert thans aanschaffen.
UB Brabant verwerft kinderboekencollectie Buijnsters-Smets Op 19 februari 2014 verwierf de Universiteitsbibliotheek van Brabant in Tilburg een collectie van circa 1.000 antieke kinderboeken. De Brabant-collectie heeft de verzameling in beheer, welke van belang is voor de leerstoel kinder- en jeugdliteratuur bekleed door professor dr. Helma van Lierop. In de zomermaanden zal een bescheiden expositie worden ingericht. Uit Noord-Brabant zijn 5 kinderboeken aangetroffen, die zijn uitgegeven door W.van Gulick en Lutkie & Cranenburg uit Den Bosch.
4.500 kinderprenten (centsprenten) naar Bijzondere Collecties Verzamelaar Nico Boerma schonk onlangs zijn verzameling kinderprenten, bekend als centsprenten, aan de Universiteit van Amsterdam. Deze vormen een belangrijke aanvulling op de aanwezige collectie populair drukwerk. Eerder gaf hij al zijn verzameling kermis- en nieuwjaarswensen, liedteksten en wensbrieven aan de Universiteit. Nico Boerma, gepensioneerd docent klassieke talen en geschiedenis uit Landsmeer heeft in enkele decennia van gepassioneerd verzamelen circa 4.500 kinderprenten bijeengebracht vanaf de 17e tot vroeg 20e eeuw. Een selectie zal in de expositie ‘Sterke verhalen’ van 24 juni tot en met 5 oktober worden tentoongesteld bij Bijzondere Collecties. Medio november verschijnt een nieuw standaardwerk over Nederlandse volks- en kinderprenten, samengesteld door Nico Boerma in samenwerking met Aernout Borms, Fons Thijs en Jo Thijssen, bij welke gelegenheid tevens een symposium over het onderwerp is voorzien i.s.m. de Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur.
Letterkundig Museum verwerft ‘Arendsoog’ en Slauerhoff Het Letterkundig Museum is in het bezit gekomen van de literaire nalatenschap van de Haagse schoolmeester en schrijver J.Nowee (1901-1958) en zijn zoon P.Nowee (1935-1993). Beide auteurs overleden op 57-jarige leeftijd en kregen bekendheid dankzij de populaire Arendsoog-serie, die Jan Nowee in 1935 startte en waaraan zijn zoon Paul later 43 delen toevoegde. In 1993 is het 63ste en tevens laatste deel verschenen over de cowboy Arendsoog en indiaan Witte Veder. Voorts is een enorme collectie van J.Slauerhoff met steun van diverse fondsen aangekocht, bestaande uit boeken, handschriften, brieven en curiosa van de dichter, prozaschrijver en scheepsarts. De collectie is samengesteld door de intussen overleden neerlandicus en literair historicus Kees Lekkerkerker.
Archief van Kees van Dongen naar RKD Het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie RKD) heeft dankzij subsidies en giften van diverse fondsen, personen en kunsthandelaren op een veiling in Parijs een nagenoeg volledig archief van de kunstschilder Kees van Dongen kunnen verwerven. Het betreft o.a. brieven, foto’s, schetsboekjes, een biografisch manuscript, briefkaarten etc. uit de periode circa 1910-1928 en ten dele tot 1946 Het materiaal is afkomstig van een vroegere levensgezellin Léa Jacob, bekend als Jasmy.
NIEUWS VAN BOEKHANDELS EN ANTIQUARIATEN De alom bekende boekenketen De Slegte, samengevoegd met Selexyz, dreigde helemaal te verdwijnen na overname door investeringsmaatschappij ProCures met bekritiseerde naamswijziging Polare. In Vlaanderen keert de oude naam terug nadat vroegere eigenaar Jan Bernard de Slegte de winkels in Antwerpen, Gent, Leuven, Mechelen, Brugge, Aalst en Has
selt heeft teruggekocht uit de failliete boedel. Het faillissement van Polare trof 21 winkels, van welke er 5 definitief zijn verdwenen in Haarlem, Arnhem, Breda, Hilversum en Zwolle. Vooral het verdwijnen van de boekwinkel in het fraaie gebouw van het vroegere postkantoor in Arnhem is zeer te betreuren. In Haarlem blijven voldoende boekwinkels over ook na sluiting na meer dan 120 jaar van Plantage Coebergh. In Zwolle heeft uitgever-boekhandel Waanders een prachtige huisvesting gerealiseerd in de middeleeuwse Broerenkerk.
De voorraden zijn voor een aanzienlijk deel overgegaan naar J.B.de Slegte. De andere 16 Nederlandse hebben een nieuwe eigenaar gevonden en deze gaan veelal verder met de oude naam, zoals in Amsterdam: Scheltema, Rotterdam: Donner, Utrecht: Broese, Den Bosch: Adr. Heinen, Leiden: Kooyker [overgenomen door Willeke van der Meer die mede-eigenaar was boekhandel Blokker in Heemstede], Maastricht: Dominicanen. [directeur Ton Harmes wist via crowdfunding 100.000 euro op te halen] en Den Haag wordt nu: Paagman. Een blijvend verlies is de vroegere De Slegte in de Kalverstraat, waar ik talrijke malen heb gesnuffeld en boeken aangeschaft. Groninger Michel de Vries kocht zo’n 20.000 boeken van de winkel op die in het voormalige pand van De Slegte aan de Herestraat voor slechts 2 euro per stuk over de toonbank gingen. Een paarduizend van de meest kostbare werken worden gedurende een tiental maanden via Catawiki geveild. O.a. het 30 kilogram zware boek ‘SUMO’ over fotograaf Helmut Newton, in 1999 uitgegeven bij Taschen in Keulen, geredigeerd door June Newton. Het kolossale boek bevat ruim 400 foto’s en is in 10.000 exemplaren gedrukt, die intussen zijn uitverkocht. Bij het boek hoort een tafeltje, dat werd ontworpen door Philippe Starck. De raming van 7.000 tot 12.000 euro heeft Catawiki niet gehaald. Het hoogste bod van 6.500 euro is exclusief veilingkosten is.
Einde van Poëziewinkel in Bredevoort, maar ‘internationaal antiquariaat’ nieuwe impuls voor de boekenstad. In het jaar 2000 startte Wim van Til in het Brabantse Geffen het Poëziecentrum Nederland als een studie- en documentatiecentrum voor moderne Nederlandstalige dichtkunst. Sinds 2006 gevestigd in Bredevoort en gedreven door een groep vrijwilligers. Op 1 april is het poëziecentrum verhuisd naar de openbare bibliotheek Nijmegen, waar men de activiteiten hoopt te kunnen uitbreiden o.a. via samenwerking met de universiteit en scholen. Met de proefopening van een gezamenlijk ‘internationaal antiquariaat’ in Boek op ’t Zand te Bredevoort hebben enkele boekhandelaren een nieuwe impuls gegeven aan Boekenstad Bredevoort. Betrokken is een leegstaand schoolgebouw op het centraal gelegen plein. De boekhandelaren die meedoen behouden overigens ook hun eigen winkels. In oktober wordt geëvalueerd of de nieuwe zaal levensvatbaar is en kan worden voortgezet (de Gelderlander, 17 mei 2014). American Book Center Amsterdam uitgeroepen tot beste boekhandel ter wereld
Enkele jaren geleden is de boekhandel in de voormalige Dominicanenkerk van Maastricht uitgekozen als 1 van de 10 fraaiste boekhandels wereldwijd. In maart 2014 kende het internationale lifestyle blad ‘Monocle’ de titel van beste boekhandel ter wereld toe aan het American Book Center (ABC) in Amsterdam, in 1972 opgericht en tegenwoordig gevestigd in een pand op het adres Spui 12 en met sinds 1976 een tweede winkel in Den Haag, Lange Poten 23. Het innovatieve bedrijf heeft in beide zaken ongeveer 60.000 Engelstalige titels in voorraad. De toekenning is onderdeel van de 25 Retail Awards. ‘Monocle’ prijst het uitgebreide assortiment, aangevuld met non-book materialen, voortkomende uit de bijzondere aandacht voor wensen van de klant. Het Parool besteedt aandacht aan het Boekenpaleis van A.Kok & Zn.
In de magazine-bijlage PS van dagblad Het Parool van 8 februari 2014 is uitgebreid aandacht besteed aan het nu grootste antiquariaat van Amsterdam – na het verdwijnen van De Slegte – onder het motto: ‘Boekenbolwerk Antiquariaat Kok gaat stug door’, geschreven door Mark Moorman en met foto’s van Rink Hof. Na de bevrijding opende Antonio, de vader van Ton Kok (70): Boekentoko A.Kok op de Oude Hoogstraat 3. In 1951 is verhuisd naar nummer 4 en later volgde een uitbreiding naar nummer 10 waar het eerste antiquariaat in kwam. Na Ton en Marga Kok zetten zoon Sander (42) en dochter Sascha (44) het familiebedrijf voort. Voor de teloorgang van De Slegte wordt de volgende verklaring gegeven. ‘Voor Ton Kok is het verhaal van De Slegte niet het verdwijnen van een concurrent, maar een tragedie, die overigens begon ver voordat investeringsmaatschappij ProCures er de naam Polare op plakte. Ook De Slegte was een familiebedrijf met eigen panden, maar na de dood van John de Slegte in 2004 (de ‘oude De Slegte’, zoals Kok hem noemt) werd zoon Jan Bernard eigenaar van de boekhandel, die huur moest betalen aan moeder en zusters, de eigenaren van de panden. “Het was eerst vestzak-broekzak, maar nu liep het geld gewoon weg.” Ton Kok was er als taxateur van de boekenvoorraad nog bij betrokken. Er werd een directeur (Ron Mulders) aangemeld die de winkels door de eerste van vele ombuigoperaties moest leiden. Zo werden er opeens (vloeken in de kerk) nieuwe boeken verkocht. Pas in 2010 kreeg de zaak een webwinkel, maar toen was de koek al lang verdeeld. Bol.com en boekwinkeltjes.nl hadden de internetmarkt van tweedehandsboeken overgenomen. Toen Ton Kok hoorde dat er geen boeken meer op de grond of boven op de kast mochten liggen, wist hij dat dat dat het begin van het einde was. “Dan is de lol er toch van af? Ze gingen het als een Jan des Bouvriewinkel inrichten. De oude klanten keerden de winkel de rug toe”.’
Nieuws van de Boekenbeurzen in Leipzig en Frankfurt ‘Schönste Bücher aus aller Welt’ is sinds 1991 de jaarlijkse internationale schoonheidswedstrijd voor het boek, georganiseerd door de Duitse stichting ‘Stiftung Buchkunst’ (Frankfurt/Leipzig). Voor 2014 werden Best Verzorgde Boekenselecties uit dertig landen aan de Leipziger jury voorgelegd. Daarbij de 33 Nederlandse Best Verzorgde Boeken van 2013. ‘Ik ben een gemankeerde saxofonist’, over de relatie van Lucebert en jazzmuziek, is in 2013 uitgegeven als 48ste uitgave van de kleine uitgeverij ‘Huis Clos’ die gebruik maakt van huisvormgever Piet Gerards. Genoemd boek ontving in Leipzig bij de Buchmesse een eervolle vermelding. Revelatie op de Buchmesse in Leipzig 2014 was de jonge Deens-Palestijnse dichter Chahya Hassan (19). Op 19 oktober verscheen in Kopenhagen zijn eerste dichtbundel in een oplage van 800 exemplaren. Juni 2014 zijn al 110.000 exemplaren verkocht. Hij trad op in Leipzig ter gelegenheid van de Duitse vertaling en de eerste druk van 9.000 stuks was binnen een week verkocht. 10 juni verschijnt een Nederlandse vertaling van de bundel. In oktober 2016 zullen Nederland en Vlaanderen gezamenlijk gastland zijn op de Frankfurter Buchmesse. Op deze belangrijkste boekenbeurs ter wereld zal de Nederlandse literatuur voor het voetlicht worden gebracht. Voor de organisatie is via het Nederlands Letterenfonds een bedrag van 2.2 miljoen euro beschikbaar gesteld. Vlaanderen maakt een zelfde bedrag beschikbaar en voorts komt nog eens 1.6 miljoen euro vrij vanuit sponsering en andere fondsen. Het motto in 2016 wordt ‘Low Countries. Deep Imagination’ . Men zal ook aandacht vestigen op het werk van striptekenaars en illustratoren, aldus is in maart in Berchem-Antwerpen bekend gemaakt door minister Jet Bussemaker van Cultuur en haar Vlaamse collega Joke Schauvliege, evenals directeur Jürgen Boos van de Frankfurter Buchmesse. Dit jaar staat in Frankfurt het Finse boek centraal.
NIEUWS VAN BIBLIOTHEKEN DE BIBLIOTHEEK ALS BEWAARPLAATS VAN ONBEWAAKTE OGENBLIKKEN – DOOR JOKE J.HERMSEN @JokeHermsen
“Volgens de vroeg Griekse filosofen had de tijd twee gezichten: Chronos stond voor de universele, meetbare en lineaire tijd en Kairos voor het juiste ogenblik en de persoonlijke ervaring van tijd. Onze moderne levens lijken steeds meer door de kloktijd bepaald te worden. Hoe kunnen we nog de rust vinden om af en toe in onze eigen tijd te belanden? Het antwoord op die vraag blijkt verrassend eenvoudig te zijn, namelijk: boeken lezen. Tot die conclusie kwam althans de Franse filosoof Paul Ricoeur, die in een gesprek met Ger Groot (Twee zielen,1998) meende dat het ‘momentum van de menselijke ervaring onherleidbaar is tot de kloktijd’, maar wel tijdens het lezen van boeken naar voren kan komen. Het is de tijd van de aandacht, de reflectie en concentratie, waarbij we de klok vergeten en in een reeks van onbewaakte ogenblikken terecht komen, die onverwachte herinneringen, inzichten en dagdromen voor ons in petto hebben. Kairos geldt binnen de filosofie daarom ook als de tijd van de creativiteit en van de verandering. Lezen is zo belangrijk, omdat het zowel naar de tussentijd van Kairos en ook naar onszelf terugvoert, zodat onze verbeeldingskracht van binnenuit op gang gebracht wordt. Een goed boek werkt als een soort spiegel; het geeft niet zozeer antwoord op de vraag wat we zijn, maar onthult wie we zijn. Lezen helpt aldus om gehoor te geven aan de reeds door het orakel van Delphi aan de mens gestelde oproep: ‘ken u zelve’. Ricoeur noemde het ook wel ‘een oefenen in vrijheid’, omdat boeken ons de mogelijkheid bieden ons eigen verhaal met telkens nieuwe ogen te (her)lezen. De oude Grieken hielden ons al voor dat het lezen van literatuur noodzakelijk was voor ons mentale welzijn en plaatsen boven hun bibliotheken een bord met het opschrift: Plaats ter genezing van de ziel. Boeken zorgen niet alleen voor de broodnodige rust en ontspanning, maar leren ons ook voor onze ziel te zorgen, hetgeen volgens de Griekse filosofen tot de belangrijkste taken van de mens behoorde. Ze sporen ons bovendien aan de gebaande paden te verlaten en op open en vrijmoedige wijze tot een nieuwe interpretatie van ons zelf en de wereld te komen. Lezen kun je overal, zelfs in een drukke stad, als we er tenminste voor zorgen dat er voldoende bibliotheken over blijven die dergelijke ‘onbewaakte ogenblikken’ kunnen bieden. Laten we er daarom zuinig op zijn.” Bovenstaande column van filosofe Joke J.Hermsen is eerder gepubliceerd in het E magazine Durf! Van de schrijfster verscheen o.a. de bestseller Stil de tijd met intussen 21 herdrukken, met als vervolg een wijsgerige bundel Kairos, een nieuwe bevlogenheid. In 2011 is zij bekroond met de Jan Hanlo essayprijs.
HISTORISCHE KINDERBOEKEN De grootste verzameling kinderboeken, bestaande uit zo’n 195.000 titels, bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Deze zijn opgenomen in het Centraal Bestand Kinderboeken (CBK), met in totaal ongeveer 350.000 beschrijvingen van 15 instellingen, waaronder de bibliotheek Haarlem/Zuid-Kennemerland. De Stichting ’t Oude Kinderboek (StOK) ofwel ‘kinderboekenleenmuseum’ begonnen in Zutphen en kortgeleden verhuisd naar de openbare bibliotheek in Deventer, bevat ruim 20.000 kinder- en jeugdboeken vanaf ongeveer 1880 tot 1990. De collectie is voornamelijk verkregen door schenkingen en wordt regelmatig aangevuld. Doelstelling van de stichting is het verzamelen, bewaren, ter inzage geven en uitlenen van in principe niet recent verschenen kinder- en jeugdliteratuur, in het bijzonder van het Nederlandse taalgebied. Voor meer informatie: www.stichtingtoudekinderboek.nl
Megabibliotheek Utrecht afgeblazen Door toedoen van één dissident gemeenteraadslid, de heer Cees Bos, boekhouder van beroep, is een streep gezet door het plan voor een nieuwe megabibliotheek in Utrecht nabij het Centraal Station. 21 maart is gemeld dat ASR Vastgoed Ontwikkeling en de Bibliotheek Utrecht inhoudelijke overeenstemming hebben bereikt over vestiging van de centrale bibliotheek in het vroegere postkantoor op de Neude, een centrale locatie in de stad. Een plan zal worden gepresenteerd aan de gemeenteraad en de eigenaar van het pand, Dutch Prime Retail Fund.
Nieuwe bibliotheek Amersfoort in het Eemhuis
Op 1 mei 2014 is de nieuwe bibliotheek het Eemhuis opengesteld voor het publiek. Het nieuwe gebouw is ontworpen door Neutelings Riedijk Architecten, welk bureau ook de bibliotheek van Arnhem in cultuurhuis Rozet, ontwierp. Dat is in het interieur duidelijk zichtbaar, maar het Amersfoortse gebouw is indrukwekkender. De collectie is ingedeeld in ‘belevingswerelden’ die elk hun eigen kleur hebben. Zes voor volwassenen 2 voor kinderen. De bibliotheek si alle dagen open ook op zondag, op maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 21.00 uur en in de weekends van 9.00 tot 17.00 uur. In het Eemhuis zijn behalve de bibliotheek ook het Archief Eemland, Scholen in de Kunst en Kunsthal KAdE voor tentoonstellingen gehuisvest.
‘Schitterend volkspaleis. Eemhuis in Amersfoort. Analyse door Kirsten Hannema (De wereld van de architect. Architectuur,nl, 4/14, p. 44 t/m47).
Rozet in Arnhem door BNA uitgeroepen tot beste gebouw van het jaar Het in 2012 voltooid cultuurhuis in Arnhem, genaamd Rozet, met als hoofdgebruiker de centrale openbare bibliotheek, is in mei 2014 door de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) uitgekozen als beste gebouw van het afgelopen jaar. Dat maakte Paul Schnabel, voorzitter van de jury bekend in het nieuwe TivoliVredenburg in Utrecht. Het Rozet, een ontwerp van architectenbureau Neutelings Riedijk in Rotterdam, dat volgens de jury een ingewikkelde opgave subliem oploste, won volgens de jury nipt van het Rijksmuseum. Medio 2014 heeft Rozet bovendien de Heuvelinkprijs 2014 gewonnen, de tweejaarlijkse architectuurprijs van Arnhem voor het beste nieuwe gebouw.
Archief en bibliotheek Nijmegen gaan meer samenwerken. Aan het Mariënburg in Nijmegen zijn de centrale openbare bibliotheek en het regionaal archief naast elkaar gelegen. De muren tussen beide instellingen zullen letterlijk worden doorbroken. De instellingen verwachten dat bezoekers sneller gaan rondsnuffelen, waarvan vooral het archief hoop te profiteren. Bovendien wil men in de toekomst meer samenwerken met het Huis van de Geschiedenis, het Vlaams Cultureel Kwartier en diverse historische organisaties. De bibliotheek mag bovendien een terras voor horeca exploiteren op het plein voor de ingang tegenover LUX.
Bibliotheek Houten met ode aan ‘de bibliothecaressen’. Maria van de Looverbosch, stadsdichteres van de gemeente Houten in de provincie Utrecht heeft in 2010 een vers geschreven, getiteld ‘De bibliothecaressen’, dat tevens aan de voorgevel van het bibliotheekgebouw is aangebracht.
Bibliotheken Bussum en Heerlen bestaan 100 jaar Uit 1892 dateert de eerste openbare bibliotheek in Utrecht, gevolgd door Dordrecht in 1899. Vanaf 1903 nam het aantal leeszalen snel toe met in 1914: 23. De totale rijkssubsidie was gestegen van ruim 1000 gulden per jaar naar ƒ 21.995,- in 1914. In laatstgenoemd jaar zijn bibliotheekgebouwen in gebruik genomen in Bussum en Heerlen. In Bussum had de dichter Herman Gorter in 1904 al een bibliotheekje van ongeveer 600 boeken opengesteld. De boeken, waaronder werken van Dickens, Van Lennep, Kautsky, Karl Marx en Gorter zelf, konden op zondag worden geleend, echter uitsluitend door leden van de SDAP en de Bussumse Arbeiders Commissie voor twee cent per week per boek. Bij de opening van de leeszaal werd de collectie van de Algemene Middenstandsvereniging uit Bussum ontvangen. De bibliotheekorganisatie omvat Bussum en Naarden. In 1913 is mej.M.Hildebrandt uit Den Haag benoemd als bibliothecaresse, in 1919 opgevolgd door mej.A.M.Gerber die in 1944 haar zilveren ambtsjubileum vierde. Over de oorlogsperiode rapporteerde zij in 1945: ‘Bussum hield met wat overgespaarde kolen eenigen tijd een lokaal verwarmd voor administratie. Een verzoek aan de lezers ieder een blokje hout mede te brengen leverde niets op. Het publiek reageerde evenwel ook op andere wijze: warme hapjes en thee werden voor het personeel meegebracht, maar er werd ook ingebroken en gestolen, o.a. de Winkler Prins. De centrale schoolbibliotheekdienst en de portefeuille werden gestaakt. Dadelijk na de bevrijding werden de verplicht uit de circulatie genomen boeken weer beschikbaar gesteld. De uitleening daalde tijdelijk.’
In Naarden is op het adres Cattehagestraat 6 een filiaal gesticht en in 1919 is in Bussum een rooms-katholieke leeszaal geopend. In tegenstelling tot wat soms wordt verondersteld is niet in Hengelo maar in Bussum één van de eerste in ons land als bibliotheek gebouwde instelling tot stand gekomen. Daarvoor was overigens in Apeldoorn in 1911 onder architectuur van A.H.Wegerif Gzn. een openbare leeszaal en bibliotheek gebouwd, in de begintijd naar een door leeszaalpionier Henry E.Greve in diens proefschrift van 1906 geïntroduceerd begrip ‘Openbaar Leesmuseum’ genoemd. Nog voor de bouw in Bussum telde de vereniging 300 leden met een contributie van ongeveer ƒ 900,- terwijl aan bijdragen ineens ƒ 4.000,- werd ontvangen. Aan de gemeente Bussum werd een subsidie van ƒ 1.500,- gevraagd maar ƒ 1.000,- door de gemeenteraad bewilligd. De gemeenteraad van Naarden verleende in 1914 een subsidie van 200 gulden en verhoogde dit bedrag op de begroting van 1915 tot ƒ 500,-. Provinciale Staten van Noord-Holland verleenden een subsidie van ƒ 600,- nadat eerder aan Alkmaar provinciale steun voor een leeszaal was verleend. Al op 21 april 1914 is de openbare leeszaal onder grote belangstelling van plaatselijke autoriteiten en genodigden geopend. In het Maandblad voor Bibliotheekwezen is in 1913 een artikel van J.P.C.v.d.Burgh gepubliceerd: ‘Het nieuwe gebouw der openbare leeszaal en bibliotheek te Naarden-Bussum’ (p.193-197). Op 1 januari 1915 bezat de bibliotheek ongeveer 7.000 boeken, daarvan was circa 10% gekocht en de rest via schenkingen ontvangen.
Plattegrond van het bibliotheekgebouw.J.P.C.v.d.Burgh uit Bussum wijdde een artikel met 2 tekeningen aan ‘Het nieuwe gebouw der openbare leeszaal en bibliotheek te Naarden-Bussum’ in het vaktijdschrift: Maandblad voor Bibliotheekwezen, jaargang 1, 1913, p.193–197.
Kaart uit 1915 met afbeelding van de openbare leeszaal en bibliotheek in Bussum
Boeken achter slot en grendel in bibliotheek Bussum, 1925
Cornelis Jacobus Kruisweg (1868-1952) heeft de bibliotheek van Bussum ontworpen in samenwerking met de Hengelose architect J.van der Goot, met wie hij zich in 1894 had geassocieerd. Voor bibliotheektechnische zaken heeft hij zich laten adviseren door mej. A.C.Gebhard van de Amsterdamse bibliotheek; voor bouwkundige zaken ook door mr.J.Hingst uit Hilversum, als bestuurslid verbonden aan de Centrale Vereniging voor openbare bibliiotheken (CV). Architect Kruisweg heeft veel villa’s in het Gooi gebouwd en is ook wethouder in Bussum geweest.
Oude boekenlegger van openbare leeszaal en bibliotheek Bussum
============================================================= De openbare bibliotheek van Heerlen is tegenwoordig gehuisvest in het door architect Frits Peutz in 1933 ontworpen warenhuis van Schunck, algemeen bekend als ‘Schunck’ ofwel het ‘Glaspaleis’.
=========================================================
Jubileum Librije Zutphen
Stichting Librije Walburgskerk viert in 2014 het 450-jarig bestaan van de unieke kettingbibliotheek met een jubileumprogramma. De bibliotheek is in 1564 in een kapelachtige ruimte gevestigd van de St. Walburgiskerk in Zutphen. De boeken werden met kettingen vastgeketend om diefstal tegen te gaan, een situatie die tot op de dag van vandaag in stand bleef. Intussen is een restauratie- en conserveringsprogramma uitgevoerd en een wetenschappelijke catalogus gepubliceerd. Informatie over de jubileumactiviteiten die plaatshebben tussen 5 april en 9 oktober 2014 is te vinden op de site: www.librije-zutphen.nl Op de internetsite ‘Reading in Restraint: The last Chained Libraries’ zijn foto’s en toelichtingen opgenomen van de volgende kettingbibliotheken (waarvan 5 in Groot-Brittannië): 1) Hereford Cathedral Chained Library, 2) The Francis Trigge Chained Library, Grantham, 3) Chained Library at Chelsea Old Church, London, 4) Wimborne Minister (Dorset), 5) Zutphen Chained Library, 6) Biblioteca Malatestiana, Cesena (Italy), 7) Royal Grammar School, Guilford.
Heropening Librije Enkhuizen
Op 22 mei 2014 is door burgemeester Baas van Enkhuizen de Bibliotheca Enchusana, voorheen stadsbibliotheek in een aanbouw van de Westerkerk, feestelijk heropend. Vanwege een restauratie zijn de boeken in 1997 tijdelijk ondergebracht in de KB. Een in 2006 opgerichte Stichting Librije Enkhuizen heeft met succes voor terugkeer van de boeken naar de bakermat geijverd. De bibliotheek bevat onder meer boeken uit de nalatenschap van de destijds befaamde stadsdokter Bernardus Paludanus (1550-1633). Voor meer informatie zie: www.librije-enkhuizen.nl
Brandwacht waakt over boeken KB Op 9 mei 2014 berichtte de Telegraaf dat De Koninklijke Bibliotheek op last van de burgemeester sinds begin april 24 uur per dag, zeven dagen in de week, twee beveiligers inhuurt. De maatregelen zijn genomen omdat niet wordt voldaan aan de strenge veiligheidseisen. De kosten bedragen 62.000 euro per maand. Volgens de Rijksgebouwendienst wordt het probleem gevormd door een verouderde sprinklerinstallatie. Voor 2015 hoopt men het probleem te hebben opgelost. Overigens is tevens gebleken dat het 30 jaar oude gebouw vol zit met asbest. Ook al zou van een acuut gevaar geen sprake zijn wordt onderzocht via een verbouwing het gevaarlijke materiaal te verwijderen. Nieuwe conservator cartografie UB Amsterdam De universiteitsbibliotheek Amsterdam beschikt over een rijke collectie atlassen en landkaarten. Per 1 juli 2014 wordt Reinder Storm de nieuwe conservator cartografie, geografie en reizen bij de afdeling Bijzondere Collecties. Hij is opvolger van Jan Werner, die deze functie sinds 1978 sinds 1978 bekleed heeft, maar afgelopen maand met pensioen is met pensioen gegaan. Reinder Storm (1962) trad als zestienjarige in dienst bij het Tilburgse antiquariaat De Rijzende Zon en is sindsdien gespecialiseerd in geografie en reizen. Hij studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de UvA en werkte sinds 2009 bij het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden (Folia Magazine, nr.33, 2014). Op 14 april 2014 overleed Kees Gnirrep op 73-jarige leeftijd. Hij begon zijn loopbaan bij het antiquariaat-veilinghuis van Menno Hertzberger en kwam in 1973 in dienst van de universiteitsbibliotheek van Amsterdam waar hij in 2003 afscheid nam als conservator zeldzame en kostbare werken.
Van Abbemuseum viert 25 jaar Russische kunstenaarsboeken Het Van Abbemuseum in Eindhoven houdt vanaf 13 mei een bibliotheek- tentoonstelling onder de naam ‘De Metamorfose’. Deze toont een uitgebreide collectie van de kunstenaarscollectie uit eigen bezit uit de periode 1989-2013. De metamorfose laat de wisselwerking zien tussen genres in de Russische boekkunst en hoe een aantal kunstenaars de afgelopen 25 jaar is omgegaan met het boek als kunstwerk.(José van der Wegen). PUBLICATIES OVER BOEKEN – Gestimuleerd door wijlen antiquaar G.E.Gijsbers uit Arnhem verzamelde A.Willering uitgevers- en drukkersvignetten met een naamspreuk uit de periode van globaal 1850 tot 1940. Deze heeft hij in een in eigen beheer uitgegeven boekuitgave met illustraties uitgegeven. Behalve een verantwoording zijn registers opgenomen van: 1) uitgevers c.q. drukkers met hun plaats van vestiging, 2) plaatsen van vestiging van uitgevers c.q. drukkers, 3) uitgevers c.q. drukkers met hun naamspreuk, 4) naamspreuken van de uitgevers c.q. drukkers; 5) ontwerpers van vignetten van uitgevers c.q. drukkers 252 pagina’s ISBN 978-90-820904-1-3. Prijs 15 euro + 3,50 euro verzendkosten. Enkel te bestellen via: alwil@online.nl
Uit Haarlem zijn de uitgevers-drukkersvignetten opgenomen van de volgende firma’s: de Spaarnestad-Bibliotheek, De Spaarnestad, Vincent Loosjes, De Erven Loosjes, A.E.van der Heide, J.H.Gottmer, B.Gottmer (Haarlem/Nijmegen), Eigen Volk en J.W.Boissevain & Co.
– In 2013 viel het doek voor boekhandel De Slegte, die – voorlopig blijkt achteraf – opging in de boekhandelsketen Polare, voortgekomen uit Selexyz. Twee medewerkers van het filiaal in de Amsterdamse Kalverstraat legden het laatste jaar in foto’s vast, te weten Martijn de Jong en Rindert Jagersma. Deze zijn bijeengebracht in ‘De geur van oude boeken: Boekhandel De Slegte Amsterdam. Aangevuld met een essay van Jagersma. De prijs bedraagt 15 euro. Het boek kan worden besteld via www.hettel.nl
Citaat uit hoofdstuk 9: ‘Paul Dumas legt december 2013 aan de grote uitgevers uit aan de hand van een som: als de uitgevers en CB bereid zijn om Polare door het moeilijke begin van 204 heen te helpen, kan het bedrijf in de boekjaren erna een winst maken van ongeveer 2,3 miljoen euro per jaar. Hij rondt dit af op 2,5 miljoen. Hij denkt dat het bedrijf vier keer de jaarwinst waard is, 10 miljoen euro. Maar de schulden zijn al opgelopen tot boven de 12 miljoen, wat waarschijnlijk een nogal conservatieve schatting is, en zullen nog stijgen. De waarde van de aandelen is dus miljoenen euro’s negatief. Deze 12 miljoen schuld lijkt moeilijk te verenigen met de 21 miljoen schuld die er twee maanden later blijkt te zijn als Polare surséance moet aanvragen.’ (pagina 173). Na het faillissement is Kees van de Meent aangesteld als curator van Polare, die hard is gaan onderhandelen met de verhuurders van de panden. ‘Met twee weken onderhandelen heb ik 3,75 miljoen euro verdiend, zegt de curator niet zonder trots. 2,5 miljoen voor het Koningsplein (Scheltema) en 1,25 miljoen voor de Kalverstraat (boekenoutlet, voorheen De Slegte). Het is bijna de helft van de ruim 8 miljoen euro die hij in totaal voor de schuldeisers uit de failliete boedel weet te halen. Maar die acht miljoen is nog niet de helft van de schuld die DSS Holding in krap twee jaar heeft opgebouwd. In totaal staat er 21 miljoen euro open bij de drie grootste schuldeisers: 9,9 miljoen bij CB en de uitgeverijen, 7,3 miljoen euro bij ABN Amro en 3,8 miljoen bij ING. Volgens Paul Dumas bestaat 7,7 miljoen van deze 21 miljoen uit oude schulden van Selexyz en De Slegte. Dat betekent dus dat DSS Holding voor minstens 13,3 miljoen aan nieuwe schulden heeft gemaakt.’ (pagina 180).
Citaat uit hoofdstuk 10 ‘Van de 21 Nederlandse Polare-winkels krijgen er uiteindelijk 16 een nieuwe eigenaar. Curator Van de Meent doet drie maanden over het verkoopproces. Van Piere in Eindhoven is op 8 maart de eerste winkel die weer open kan, precies o de dag dat de Boekenweek begint. Bedrijfsleider Paul van Orsouw heeft de winkel kunnen overnemen met een investering van Arjen de Koning, eigenaar van computerwinkelketen Paradigit. Behalve Van Piere en Dominicanen (Maastricht( zijn er nog vier andere vestigingen waarvan personeelsleden de nieuwe eigenaren worden: Van de Wetering en collega’s bij Donner in Rotterdam, Peters en collega’s bij Dekker van de Vegt in Nijmegen, Marlous Mutsaers bij Gianotten in Tilburg en André Stikkers bij Heinen in Den Bosch. Negen winkels komen bij boekhandelaren van buiten Polare terecht: Kooyker gaat naar Willeke van der Meer (van boekhandel Blokker in Heemstede), Broese (Utrecht) naar het echtpaar Van Doorn, Verwijs (Den Haag) naar Paagman, Scheltema Almere naar Jeroen Stumpel, die acht winkels in Hoorn en omstreken heeft, Polare Enschede gaat naar de Twentse keten Boekhandel Broekhuis van Kees Schafrat, de voormalige De Slegte-vestiging in Apeldoorn naar de lokale boekhandel Nawijn & Polak, en Ad Peek tot slot koopt het Groningse Scholtens Wristers en De Tille in Leeuwarden, waarvan de laatste opgaat in zijn eigen Van der Velde Boeken. De kleine winkel in het Universitair Medisch Centrum Groningen wordt eigendom van boekhandel Daan Nijman uit Roden. Eén vestiging wordt niet overgenomen door een boekhandelaar: in Amsterdam krijgt Novamedia, de mediaonderneming van Boudewijn Poelmann, de sleutel van Scheltema. Novamedia wint het daar van Stumpel. (…)'(pagina 196).
Al in 1872 is in Engeland een parfum ontwikkeld ruikend naar oude boeken door ‘Penhaligon’s’ onder de merknaam ‘Hamman Bouquét’. Andere pogingen zijn ondernomen. Meest succesvol tot op heden is parfumeur Christopher Brosius [zelf ook bibliofiel, en gestimuleerd Karl Lagerfeld]. Hij noemde zijn boekenparfum ‘In the library’.
=====================================================
DE BOEKENJOOD IN EEN BOEK VAN EWOUD SANDERS
Zie ook een artikel van J.F.Heijbroek: ‘Bij de nieuwe voorplaat’. in: de Boekenwereld, 10de jaargang, nummer 1, seoptember 1993, p.23-28.
– Taalkundig en historisch vorser Ewoud Sanders publiceerde het boek: ‘De handel en wandel van de boekenjood. Over vermaarde, vergeten en fictieve boekhandelaren.’ Straatboekhandelaren zijn lang ‘boekenjoden’ genoemd, of ze nu joods waren of niet. De meeste waren veelal arme en eenvoudige marktkooplieden die weinig sporen hebben nagelaten. Sommige boekverkopers met een kraam op het Haagse Binnenhof of in de Oudemanhuispoort of op de Nieuwmarkt te Amsterdam verworven enige faam. ‘Lang was boekenjood een neutraal begrip, dat ook door joodse publicisten werd gebruikt. Maar al ruim voor de Tweede Wereldoorlog waren er signalen dat deze beroepsaanduiding niet langer gewenst was.’ Het nieuwe boek laat zien welke rol de straatboekhandelaren speelden tussen grofweg 1750 en 1950. Het gebonden boekje bevat illustraties en is te bestellen via bit.ly/ikkeUvR. De kosten bedragen 15 euro + 3.50 euro verzendkosten.
Ter gelegenheid van zijn 50-jarige jubileum in de Oudemanhuispoort vervaardigden zijn collega’s het volgende vers: ‘Boekman in boeken, nu al vijftig jaar was hij hier te zoeken, altijd fris en klaar! Heden zijn zijn jaren, Zeventig in getal. God zal hem nog sparen, Gezondheid bovenal!’ Barend Boekman, geboren in 1869 is op 14 september 1942 in Auschwitz vermoord, tegelijk met zijn echtgenote Mietje Boekman-Gans. Joodse boekverkopers uit de Poort ondergingen hetzelfde lot, zoals telgen uit de families Emmering, Mossel, Lobo en Van Kollem. Jacques en Betsie van Kollem overleefden de oorlog en hebben hun handel in boeken voortgezet. Over Barend Boekman schreef voornoemde auteur J.Th.Balk: ‘Hij was een bijkans legendarische figuur. Hem ter nagedachtenis heeft een vooraanstaand antiquaar, wiens Amsterdamse veilingen internationale faam genoten, Menno Hertzberger, een boekje gewijd dat in 1955 is uitgekomen en dat is geschreven door F.J.Dubiez. Barend Boekman was in 1869 geboren. Als twintigjarige kwam hij bij zijn vader die in totaal dertig jaar in het straatje stond. Hij ontwikkelde zich als een verkoper van tweedehandsboeken zoals er geen tweede in Nederland was. Met een vaderlijke klap op de schouder begroette hij klanten onder de uitroep “Jongen, ik heb nu iets goeds voor je.!’ Hij droeg altijd een zwarte bolhoed en even onafscheidelijk was zijn sigaar onder een kleine snor. Bekend was zijn collectie prenten en tekeningen…en daar wist hij het nodige van. Toch onthield hij zich van het vragen van dwaze prijzen zowel bij de inkoop als bij de verkoop. Auteur Dubiez, die hem goed heeft gekend, noemt hem een echte “bouquiniste”, die zorgde voor dat sfeertje waarin echte boekenliefhebbers en boekenverzamelaars zich thuis voelen. “Vader en vriend voor velen”. Op veilingen genoot men van zijn kwinkslagen. In de tijd dat er nog bij dubbeltjes werd geboden riep iemand of een bepaald boek wel goed was gebonden. De veilinghouder was blijkbaar doof of deed alsof. De bieder riep het nogmaals: “Is het wel goed gebonden?” Voor ƒ 1,60 werd hij eigenaar. Het boek werd hem gebracht door de bediende want hij wilde het direct inzien. Er hingen flarden langs. “Kijk eens hoe goed het gebonden is”, riep Barend Boekman, “er zit een stevig touw om.” In 1939 vierde Boekman zijn gouden jubileum in de Oudemanhuispoort. De collega’s versierden zijn stalletje en zorgden voor een hierboven aangehaalde rijmpje. Er werd herinnerd aan Boekmans naroepen van een klant die verder liep na een vergeefse onderhandeling over een boek. “Hee, hoor ’s even…” en hoe dat galmde onder de overkapping van de doorgang. Op het stalletje had de jarige een reusachtige bijbel opgesteld en hij had een boek van Jacob Cats opgeslagen. ‘Invallende gedachten op voorvallend gelegentheden’ (1655. “Nu komt mijn siel, ey sy een reys. Wat hierdoor als een soet gepeys. U in in het herte nederschiet, Terwijl gy dezen handel siet.” Het feest van Barend Boekman vond zijn weerklank in de hoofdstedelijke kranten. Maar een jaar later vielen de Duitsers het land binnen en weldra behoorde ook Barend Boekman tot de gedeporteerden die nimmer terugkeerden. Er is in de laatste decennia veel veranderd rondom de Oudemanhuispoort. Theo van der Heijden kan er over mee praten. Hij is er elke maandag, dinsdag en woensdag te vinden. Hij is begonnen met een van de vijftien kassen maar beschikt er nu over drie. In de jaren vijftig lagen de prijzen nog heel anders, kon je voor een paar gulden leuke boeken krijgen. Er is ook een tijd geweest dat iedereen met girobetaalkaarten op zak liep en die gemakkelijk uitschreef. Maar ook dat is weer verleden tijd. (…)’.
Enkele andere bekende vooroorlogse joodse boekhandelaren met winkelkasten in de Oudemanhuispoort waren Barend Boekman (1869-1941), Juda Emmering, Emanuel de Wolff, Barend Mossel en Barend Frank. In ‘Palet van oud en nieuw’ (BDO/Dijker Groep, 1987/1988) schreef J.Th.Balk: ‘In het oude boeck kunt gij lezen Hoe dat de nieuwe mensch zal leven; Dus wandelaar loop hier niet voorbij En koop dit boek van mij’ . Dit versje liet H.D.Pfann sr. op zijn boekenwinkeltje in de Oudemanhuispoort schilderen, in een soort gothische letter. Letterschilder H.M.J.Misset kwijtte zich goed van zijn taak het versje, werk van de echtgenote van Pfann, als blikvanger voor de voorbijganger tot zijn recht te doen komen. Misset (1875-1958) heeft vooral bekendheid verworven door zijn talloze topografische tekeningen van Amsterdam. Een neef van zijn vader was Kees Misset die in Doetinchem de grondslag legde voor de Uitgeversmaatschappij Misset. Pfann sr. werkte als jongeman bij een koekebakker in Amsterdam. Daar maakte hij kennis met zijn toekomstige vrouw, een dochter van de kruidenier Nederveld uit de Weesperstraat, destijds wel bekend als “de burgemeester” van de Weesperstraat. Gestimuleerd door zijn vrouw ging Pfann zich voor het boekenvak interesseren. Hij kon geld lenen, huurde een winkelpandje in de Huidenstraat en ging naar een veiling van Theodoor Bom voor zijn inkoop. Hij bood op het laatste “lot” (kavel), kreeg dit toegewezen maar had nog wat geld over. Daarvoor kocht hij een aantal onverkocht gebleven pakken boeken, die in de kelder bij Bom waren gegooid. Met een handkar bracht hij alles naar de Huidenstraat. Bij het sorteren ontdekte hij een pak nieuwe boeken van Bom, die ook als uitgever optrad. Hij bracht dit terug, terecht veronderstellend dat dit wel een abuis zou zijn geweest. Een paar dagen later kwam Bom naar de Huidenstraat. “Ik heb wat voor je” , zei hij. Het kwam Pfann niet zo goed uit, hij moest nog heel wat sorteren, maar hij gaf tenslotte toch maar gehoor aan dec aandrang van Theodoor Bom, Die bracht hem naar de Oudemanhuispoort 1. Die kans liet Pfann zich niet ontglippen: hij waagde de gok en huurde het winkeltje. Dart was in 1919. Hij bleek een bijzondere begaafdheid te bezitten voor de handel in tweedehands boeken. Wist hij van iemand dat hij bijvoorbeeld miniatuurboekjes verzamelde dan legde hij dat bij het telkens weer overstapelen van boeken op een aparte stapel en zodra de liefhebber in het vizier kwam was het: Ik heb wat voor je! Hij wist ook precies wanneer iemand terug kwam op een kostbaar boek. De aspirant koper had het een keer gezien…Pfann lette er op hoe hij het in de hand nam, hoe hij er in bladerde…Maar hij beschikte niet over de middelen om te kopen? Geen nood. De boekhandelaar legde het boek terzijde en het kwam prompt te voorschijn wanneer de boekenliefhebber enige tijd later de winkel binnenstapte met het gezicht van: nu kan ik het kopen. Pfann sr. overleed in 1957; hij was eigenlijk in de Oudemanhuispoort altijd een buitenbeentje geweest: hij rookte niet, hij dronk niet en had als enige liefhebberij een volkstuintje. En hij was bij het Leger des Heils. Hij kreeg dan ook als sergeant-majoor van het korps Gerard Doustraat een witte begrafenis van muziek. Ook zijn vrouw was bij het ‘het Leger’. Maar Pfann sr. was wèl koopman en hij placht altijd te zeggen: “Wie geeft wat wat hij heeft is waard dat hij armoede lijdt.” Zijn kleinzoon heeft op zijn grafsteen de twee eerste regels laten beitelen van het bovenaangehaalde versje. H.D.Pfann jr. (1911-1974) heeft een opzienbarende ontdekking gedaan. Hij kwam in het bezit van een boekje met 48 tekeningen naar de dodendans van Holbein. Die tekeningen bleken van niemand minder dan van de hand van Peter Paul Rubens te zijn. Ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest van de geboorte van Rubens geeft Henk D.Pfann, enkele jaren na de dood van zijn vader, in 1977 het boekje in een facsimile-editie het licht had doen zien. Het boekje zelf is nog altijd in het bezit van de familie. Er is thans geen Pfann meer in de Oudemanhuispoort, en meer winkeltjes in het open gedeelte van de poort staan leeg. Dat in tegenstelling tot de z.g. kassen in het overdekte gedeelte. Vóór, wat wij tegenwoordig aanduiden als ‘the holocaust”, waren die geheel het domein van Joodse boekhandelaren. Na de oorlog heeft Theo van der Heijden, die nu al 37 jaar in de Oudemanhuispoort is te vinden, nog wel de dochter meegemaakt van Van Kollem die een tijd lang een stalletje had in de “poort”. Andere namen die vroeger nauw verbonden waren met de tweedehands boekhandel in deze doorgang waren de gebroeders Mossel, de gebroeders Cohen, Wolff…maar vooral Barend Boekman. (…)’
ZIE OOK DE BIJDRAGEN VAN PIET PERKAMENT OP ZIJN BLOG PERKAMENTUS OVER DE BOEKENJOOD
====
– Berry Dongelmans en Marnix Croese schreven: ‘Het geheim van Kluitman. Geschiedenis van een uitgeverij 1864-1914’. 360 pagina’s. Gebonden 29,95 euro.
==============================================================
– Frank Westerman. De moord op de boekverkoopster. Amsterdam Fosfor, 2004. Over de vergiftiging van boekverkoopster Marian Heij uit Wageningen ‘Augustus 2006: de eigenaresse van boekhandel Kniphorst, 54, [in Wageningen] plukt een Marokkaan van de leestafel in haar winkel. Ze neemt hem in huis, huwt hem, maakt hem tot enig erfgenaam en verkoopt de boekhandel. Ondertussen druppelt hij muizenbestrijdingsmiddel in haar Beerenburg, van oktober 20112 tot aan haar dood, zeven maanden later. Vrienden en collega’s van de belezen, eigenzinnige Marian zien haar metamorfose in verbijstering aan. ‘Marian is de laatste jaren anders gaan lezen’, zegt haar winkelchef. Frank Westerman neemt in deze ‘longread’ (journalistieke novelle) die opmerking als beginpunt voor zijn onderzoek naar deze spraakmakende gifmoord – aan de hand van Marians boekenkast.’ Belangrijke informanten van de auteur waren Niek Smaal, bedrijfsleider van Kniphorst, die al in Haarlem bij boekhandel De Vries met Marian Heij samenwerkte en haar zo’n 35 jaar heeft meegemaakt, en Sjaak Driessen, directeur van de openbare bibliotheek Wageningen. Ook Daan van der Valk van boekhandel De Vries in Haarlem is door de auteur geraadpleegd. Gesproken wordt van de Beerenburger gifmoord in Wageningen. Over deze moord is tevens gepubliceerd door Gerlof Leistra in zijn boek ‘Nieuwe moordverhalen’. (Amsterdam, Elsevier Boeken, 2013).
Marian Heij overleed 13 mei 2012 op 60 jarige leeftijd. In augustus 2006 heeft zij haar (derde) man, de Marokkaan Nasr S. leren kennen, die weliswaar nauwelijks Nederlands sprak maar die zij al snel in haar huis nam nadat zij volledig voor zijn charmes was gevallen. Ze trouwde en wijzigde 4 keer haar testament, de laatste keer zodanig dat haar 6 jaar jongere echtgenoot bij haar overlijden enig erfgenaam zou zijn. Gedurende ongeveer 20 jaar was zij eigenares van boekhandel Kniphorst die zij van haar vader had overgenomen en in 2006 voor een goede prijs verkocht, na de winkel dankzij o.a. een verbouwing en talrijke literaire evenementen tot bloei had gebracht. Kort na haar dood is Nasr S. gearresteerd verdacht van moord. Onderzoek wees uit dat hij het gifmiddel natriumazide ontving van een vriendin die als laborante in het Nijmeegse Radboudziekenhuis werkte. Hij zou haar langzaam hebben vergiftigd door het gif in drank, met name Beerenburger, en voedsel te mengen. Hoewel hij altijd heeft ontkend achtte de rechtbank in Arnhem voldoende bewijs voorhanden om hem tot 18 jaar cel wegens moord te veroordelen. Frank Westerman schreef een zeer leesbare journalistieke novelle waarin hij een reconstructie maakt, mede op basis van de literatuur die de boekverkoopster voor 2006 en na haar relatie met een ‘loverboy op leeftijd’ Nasr S. las. Laatstgenoemde is via zijn advocaat – die meent dat het gif niet de oorzaak van Heij’s overlijden hoeft te zijn geweest – in hoger beroep gegaan. Intussen vernam ik van Niek Smaal dat hij weinig gelukkig is met het resultaat, niet slechts met het vooromslag maar ook vanwege de inhoud waarbij zijn aangegeven correcties in veel gevallen niet zijn verwerkt.
Artikel: Een gevaarlijk boek; door Wim Huijser (Boekenpost, nummer 133, september/oktober 2014, p.40-41)
In hoger beroep kreeg Nasr S. op 2 november 2016 van het gerechtshof in Arnhem in hoger beroep achttien jaar cel opgelegd voor de moord op zijn echtgenote Marian Heij, gelijk aan de eerder door de rechtbank opgelegde straf.
Het boekje van Frank Westerman komt vrij uitvoerig ter sprake ineen nieuw bibliofiele publicatie van de Vlaamse auteur Jan van Herreweghe in diens ‘De zegeningen van het boekenschap; de fantastische wereld van de boekhandel en het antiquariaat’, 2019, onder het kopje: ‘De boekhandel als bewijsmateriaal voor een gedragsverandering met nefaste gevolgen . Niek Smaal, opvolger als boekhandelaar van Kniphorst in Wageningen die ik hierop attendeerde schreef me het volgende terug: ‘Het boekje van Frank Westerman komt regelmatig ter sprake. Zoals je misschien weet is dit boekje zonder toestemming van de familie en van mij verschenen. Het heeft door de vorm en inhoud veel ellende veroorzaakt. Het idee van Frank was een longread, te downloaden via internet, te publiceren. Dit is gebeurd en het zou nooit op papier verschijnen zoals, helaas alleen mondeling, afgesproken. Na 2 maanden werd ik verrast door de uitgave van Libris, destijds onze eigen inkooporganisatie. Zij hebben het initiatief genomen en het boekje onder overleg, met omslag van een thriller, uitgebracht en gedistribueerd onder alle leden. Tegen het gebruikte omslag beeld, zowel op de elektronische als de papieren versie, is door de familie bezwaar gemaakt. Veel klanten, zelfs in Wageningen dachten dat het een fictief verhaal was. Collega boekhandelaren vroegen zich af wat ze met zoveel exemplaren aan moesten. Libris heeft 5000 exemplaren verdeeld onder de leden. In de winkel heb ik veel impertinente vragen en onbegrip gekregen. Het rechtbankverslag maakt meer duidelijk, Ik word regelmatig aangesproken over het vervolg, meestal door onbekenden, van dit verhaal wat lastig is als je in een winkel werkt (…)’.
========================================================
Liber amicorum voor Niek Smaal, 45 jaar boekhandelaar in Haarlem, Leiden en Wageningen 2021.
Vooromslag boek Boekverkoper met pensioen Niek Smaal 45 jaar in het boekenvak. Wageningen, 2021
=======================
– Janneke Tump. Lezende ambachtslieden. De leescultuur van Haarlemse kuipers, ververs, god- en zilversmeden, 1620-1720. In: Haerlem Jaarboek, 2013. 2014, bl. 9-49.
– Thierry Baudet heeft zijn serie over bezoeken aan bibliotheken in het buitenland voortgezet in het Elsevier tijdschrift ‘Juist’ met in nummer 4 (december 2013): de bibliotheek van Georgetown University, USA; nummer 5 (januari/februari 2014: de bibliotheek van Plantin-Moretus in Antwerpen; nummer 6 (maart 2014): universiteitsbibliotheek Vilnius; nummer 7 (april 2014): bibliotheek van het Europees Parlement in Brussel; nummer 8 (mei 2014): openbare bibliotheek van Delhi, India; nummer 9 (juni 2014): Ets Haim Bibliotheek Amsterdam.
– In 2005 berichtte ik al eens over de notoire dief van kostbare kaarten uit atlassen, de kaartenhandelaar E.Forbes Smilley III (geboren in 1956) uit Masschusetts. 8 juni van dat jaar kon hij na overmeestering door een bewaker aan de FBI worden overgedragen nadat hij zijn mesje had laten vallen in de leeszaal van de Beinecke Rare Book and Manuscript Library van de Yale universiteit. De man bleek 97 zeldzame kaarten met een waarde van minstens 3 miljoen dollar uit een zestal wetenschappelijke bibliotheken te hebben gestolen. De dief kreeg naast een opgelegde boete van 2,3 miljoen dollar 42 maanden celstraf en is 15 juni 2010 vrijgekomen. In 2014 is door onderzoeksjournalist Michael Blanding een boek gepubliceerd over het opmerkelijke leven van Forbes Smiley onder de titel ‘The Map Thief’. Smiley was zijn loopbaan begonnen als eerzaam handelaar en verzamelaar die eerder twee collecties van zeldzame kaarten van vooral Noord-Amerika had gedoneerd aan: 1) New York Public Library (Lawrence H.Slaughter Collection) en 2) de Norman B.Leventhal Collection in de Boston Public Library.
– De Volkskrant van 13 maart 2014 koos in een reistip: ‘de mooiste bibliotheken’, uitgaande van de architectuur, in een persoonlijke keuze van Kirsten Hannema de volgende zeven ‘wereldwonderen’ waar je je de héle dag kunt vermaken: 1) Seattle public library (2004), 2) Stadtbibliothek Stuttgart (2011), 3) Nationale Bibliotheek Minsk, Wit-Rusland (2006), 4) Bibliotheca Alexandrina, Egypte (2003), 5) Mediatheek Senai, Japan (2001), 6) openbare bibliotheek Seinäjoki, Finland (2012), 7) Openbare Bibliotheek Birmingham (2013). Twee van de uitgekozen bibliotheken zijn in Nederland ontworpen, van Seattle door Rem Koolhaas (OMA + LMN Architects in Seattle) en Birmingham door bureau Mecanoo in Delft.
– In een serie van ’10 of the best free museums in Europe’ door Will Coldwell gepubliceerd in het Britse dagblad The Guardian van 21 januari 2014 is gekozen voor musea in Parijs, Berlijn, Kopenhagen, Lissabon, Nice, Madrid, Istanbul, Rome, Reykjavik en Amsterdam, echter niet het Rijksmuseum maar het Stadsarchief.
Maastricht: Boekenstad In Maastricht verscheen een fraaie uitvouwbare folder met informatie over de in Limburgse hoofdstad aanwezige 1) antiquariaten en boekwinkels, 2) bibliotheken en archieven, 3) evenementen.19 literaire plekken zijn genummerd en op een plattegrond aangegeven. Verkrijgbaar bij o.a. VVV Maastricht. Zie ook; http://www.maastrichtboekenstad.nl
België Nadat een Amerikaans antiquariaat de bibliotheek van het seminarie in Luik in juni 2013 erop attendeerde dat men bij een openbare verkoping in Brussel 3 wiegedrukken waren aangekocht die blijkens een verborgen stempel uit Luik leken te komen is de gehele boekencollectie van het priesterseminarie – voor het eerst sinds 1973 – gedurende ongeveer een jaar aan een grondig onderzoek onderworpen. Daarbij werd vastgesteld dat 66 incunabelen ontbraken, uitgaande van een waarde variërend van 5.000 tot 25.000 euro per boek met een totale waarde van omstreeks 1 miljoen euro.
Seminariebibliothecaris Yves Charlier toont een incunabel (foto Thomas van Ass)
De universiteitsbibliotheek van Leuven, in augustus 1914 door de Duitse bezetters verwoest en na herbouw op 16 mei 1940 door artillerievuur nogmaals, waarbij toen nagenoeg 900.000 boeken verloren gingen, is met Marshall gelden herbouwd. De instelling bevat een 87 meter hoge bibliotheektoren. Deze is gerenoveerd en daarin is een vijf verdiepingen tellend museum ingericht dat op 6 januari 2014 werd geopend. Uitgebeeld zijn de verwoestingen van 1914 en 1940 evenals de wederopbouw. Na de vijfde etage geeft het balkon van de toren een uniek panorama over de stad. Maximaal 45 personen kunnen gelijktijdig de toren beklimmen, er is geen lift.
Naamgeving van nieuwe bibliotheekgebouw in Roeselare leidt tot protesten Sinds eind februari 2014 is de nieuwe bibliotheek van Roeselare, een stadje van bijna 60.000 inwoners in West-Vlaanderen, voor het publiek opengesteld. De instelling profileert zich als een multifunctioneel kennis- en leer leercentrum. De nieuwe naam ARhus leidde afgelopen maanden tot veel commotie bij de plaatselijk bevolking. AR met hoofdletters slaat op de initialen van de dichter Albrecht Rodenbach, die in 1880 overleed in het huis dat moest wijken voor de bouw. ‘hus’ is een dialect voor huis.
Bibliotheek uit bakstenen aangekocht door European Bank Een van de bekendste kunstwerken van kunstenaar Isidoor Goddeeris uit Roeselaere is aangekocht door de European Bank in Londen. Het betreft een bibliotheek die volledig uit bakstenen bestaat. Het monumentale kunstwerk wordt vanaf juli 2014 tentoongesteld in een kerk te Ieper. (Nieuwsblad Roeselaere-Tielt, 26-7-2014)
Archief van de Vlaamse overheid naar Vilvoorde. De Vlaamse regering gaat in Vilvoorde, een voorstad van Brussel, een nieuw archief bouwen in de Levisstraat. De kosten zijn geraamd op 28 miljoen euro. Momenteel zijn de archieven nog verspreid over diverse locaties in Vlaanderen en Brussel. De Vlaamse overheid huurt thans al een pand in Vilvoorde voor het papieren archief, welk gebouw zal plaatsmaken voor nieuwbouw. Zoals bij kenners bekend verzamelde schrijver W.F.Hermans oude schrijfmachines. Na zijn overlijden kwam de collectie in het museum van schriftelijke communicatie Scryption, opgericht uit de nalatenschap van de frater Ferrerius van den Berg te Tilburg. Omdat de gemeente de subsidie stopzette is het museum na 22 jaar begin 2011 gesloten . Uiteindelijk is de schrijfmachinecollectie terecht gekomen bij Gert Brouns, eigenaar van boekhandel Limerick in Gent, die een fraaie ‘Hermanskamer’ inrichtte. Om hier aandacht aan te besteden zullen op 4 juni auteurs uit Gent zoals David Troch (stadsdichter), Sylvie Marie, Christophe Vekeman en Luc de Vos, eigen teksten typen op de schrijfmachines. Zie ook: www.boekendingen.nl
Frankrijk De Franse organisatie Bibliothèques Sans Frontières heeft in april het project The Ideas Box gepresenteerd in de openbare bibliotheek van New York. Omschreven als een bibliotheek in kisten – ontworpen door Philip Starck – die worden ingezet in rampgebieden en vluchtelingenkampen. Een dergelijke kist bevat o.a. 250 papieren boeken, 50 e-readers, 5.000 e-books, 15 tablets, 4 laptops. Onlangs zijn met hulp van de Verenigde naties de eerste Ideas Boxes in gebruik genomen in een vluchtelingenkamp in Burundi. Er zijn vergevorderde plannen kisten te zenden naar Syrische vluchtelingen in Libanon en Jordanië. Het startkapitaal van 400.000 dollar is beschikbaar gesteld door de Alexander Soros stichting. De kosten van een Idea Box bedragen 60.000 dollar. De bibliotheekjes worden beheerd door lokale vluchtelingen die worden opgeleid door Bibliothèques Sans Frontières. (Mijn Inziens/ Informatieprofessional 4, 2014, Edwin Mijnsbergen)
18 januari 2014 is een deel van de Nationale Bibliotheek van Frankrijk in Parijs beschadigd geraakt door een breuk in de waterleiding. Geschat wordt dat tussen de 10.000 en 12.000 documenten waterschade opliepen. De breuk ontstond ongunstig op zondagavond, maar snel opgeroepen personeel heeft nog zoveel mogelijk boeken van de getroffen afdeling Kunst en Literatuur weten te redden. De natte documenten worden gedroogd waarna wordt onderzoek of restauratie nog zinvol is. Groot-Brittannië In de Volkskrant van 18 januari 2014 wordt Cambridge beschreven als inspiratiebron van Stefan Collini, literair criticus en hoogleraar in de intellectuele geschiedenis van Groot-Brittannië. Over St. John’s Universiteit en bibliotheek zegt hij onder meer het volgende: ‘Na een jaartje Yale kwam ik indertijd terug in Cambridge om mijn proefschrift te schrijven op St. John’s College. In die tijd bracht ik veel door in de Universiteitsbibliotheek (West Road Cambridge, CB3Dr), het hart van elke academie. Het is hier gevestigd in een monumentaal jarendertiggebouw van Giles Gilbert Scott, de architect die ook de krachtcentrale heeft ontworpen waar tegenwoordig Tate Modern in huist. Het lijkt ook een beetje op een massief, bakstenen gebouw met art-deco versieringen. Een kathedraal voor boeken. Het is een van de drie bibliotheken in Engeland [naast British Library en Bodleian Library Oxford] die een wettelijk recht hebben op één exemplaar van elk boek dat verschijnt. Anders dan in vele andere academische bibliotheken kun je gewoon langs de boekenplanken lopen om naar een boek te zoeken. Dat heeft het voordeel dat je soms op boeken stuit waar je niet naar zocht, maar die wel zeer bruikbaar bleken te zijn.’
Vernieuwing van Mitchell Library in Glasgow
In 1911 is de openbare bibliotheek van Glasgow geopend, tegenwoordig centrale van 32 wijkbibliotheken in de Schotse stad en met meer dan 1 miljoen boeken één van de grootste openbare bibliotheken van Groot-Brittannië. Eind 2013 begin 2014 is het monumentale gebouw grondig vernieuwd voor een bedrag van 3,4 Britse pond.
Bibliotheek van Glasgow School of Art door brand verloren Op 25 mei 2014 is de iconische bibliotheek van de Glasgow School of Art uit 1909, ten gevolge van een felle uitslaande brand grotendeels verwoest. De bibliotheek stond bekend als een van de fraaiste voorbeelden van art nouveau design in de wereld. Ontwerper was Charles Rennie Mackintosh (1868-1928). Het archief van de school kon nog wel worden gered. In de Britse architectuurwereld is geschokt gereageerd op de brand die in de kelder is ontstaan. Meer dan tweehonderd brandweerlieden zijn bezig geweest het vuur te bestrijden. De Glasgow School of Art heeft direct een fonds in het leven geroepen om geld bij elkaar te krijgen voor herstel. (BBC News en Architectenweb.nl).
British Library zet ‘literaire schatten’ online De British Library heeft begin mei ongeveer 1.200 persoonlijke documenten van letterkundigen als Charles Dickens, Oscar Wilde en jan Austin op het internet gezet. Het gaat om handgeschreven documenten van schrijvers uit de romantiek en victoriaanse tijd. Als voorbeeld: een miniatuurboekje uit 1826 met kleine tekeningen van de Engelse schrijfster Charlotte Brontë voor haar jongere zus Anne. Uitbreiding in de toekomst is voorzien. British Library geeft Renaissancistisch boekpaneel van Guidoccio Cozzarelli terug Daartoe bevolen door de Resititutiecommissie van het Verenigd Koninkrijk geeft de Britse bibliotheek een boekpaneel terug dat voor WOII in particulier Joods bezit was. Het gaat om een met olieverf geschilderd Biccherna boekpaneel dat wordt toegeschreven aan Guidoccio Cozzarelli in Siena en dateert uit 1488. Het heeft toebehoord aan de A.S.Drey Gallerie in München. Als onderdeel van een door de nazi’s geforceerde verkoop is het in 1936 verkocht voor omgerekend ruim 300 euro. In 1942 werd het geveild door Arthur Bendir bij Sotheby’s en was de gefortuneerde verzamelaar Henry Davis de hoogste bieder. Laatstgenoemde doneerde in 1968 zijn collectie van 890 Italiaanse boekbeslagen aan de British Library. De huidige waarde wordt volgens ‘Jewish Chronicle’ geraamd op ongeveer 140.000 Britse pond. De Britse Bibliotheek zal met de rechtmatige eigenaar overleggen om hem met een reëel bedrag te compenseren, opdat het paneel onderdeel kan blijven van de waardevolle en unieke Davis-collectie.
——————————————————————————————————————————————–
Postzegelserie van nieuwe openbare bibliotheek Birmingham
Op de achterzijde van deze postzegelset staat gedrukt: ‘Rewriting the book: the library of Birmingham. The library of Birmingham is a major new cultural destination described by its architect Francine Houben as a ‘people’s palace’. It is the largest public library in Great-Britain and the largest public cultural space in Europe.’ Zwitserland Nog niet eerder vermeld maar sinds 2012 beschikt Zürich over een stadshotel met 120 bedden in 51 kamers en 9 suites en een indrukwekkende 11 meter hoge bibliotheek-ontbijtzaal. Het B2 Boutique hotel is gevestigd in de vroegere brouwerij Hürlimann. In de eet- en leeszaal bevinden zich in totaal 33.000 boeken op alle gebieden van kunst en wetenschap en zijn afkomstig van het voormalig antiquariaat Rosenhof van Anton Nietlisbach. De intentie van de hoteldirectie is mede om een contrast te bieden met de virtuele internetwereld van Google. Het zijn voornamelijk zakenlui die van het hotel gebruik maken die de met echte boeken behangen wanden in het algemeen kunnen waarderen, ook al heeft het merendeel weinig tijd om in de boeken te snuffelen.
VATICAANSTAD ROME: PRIVEBIBLIOTHEEK VAN DE PAUS
Denemarken
Noorwegen Zoals in ons land prinses Laurentien is het in Noorwegen kroonprinses Mette-Marit die haar liefde voor boeken en lezen op een bijzondere wijze deelt met jong en oud. In april reed zij in een ‘boekentrein’ door Noorwegen en las ze onderweg op stations voor uit favoriete boeken. In de trein was een bibliotheek ingericht. ‘Ik houd van de stilte van de bibliotheek’, aldus Mette-Marit, die iedereen opriep zijn of haar ervaringen met boeken te delen en te vertellen wat het lievelingsboek is en welke verhalen zijn bijgebleven. Via de sociale media deed de prinses verslag van haar tweedaagse treinreis. ‘Ik wil mijn grote liefde voor lezen delen. Ik houd ook van treinen. Met de trein lees je langzaam, net als door een boek’, twitterde de kroonprinses. (Blauw Bloed). Zweden
In Falun is kortgeleden op de campus van de Dalarna universiteit een hypermoderne mediabibliotheek geopend. Het is een ontwerp van een internationaal team ADEPT, in samenwerking met de Deense kunstenaar Jeppe Hein. Beschouwd als een bron van kennis en inspiratie voor gebruikers van de instelling.
Finland De nieuwe centrale bibliotheek van Helsinki zal worden uitgerust met een sauna. Dat heeft de gemeenteraad van de Finse hoofdstad in maart besloten. Voor de bibliotheekdirecteur was dat niet nodig, omdat zonder die toevoeging naar zijn verwachting de bibliotheek meer bezoekers zal trekken. De verantwoordelijke cultuur- en bibliotheekcommissie was echter een andere mening toegedaan, en dat sauna’s een onlosmakelijk onderdeel zijn van de Finse cultuur. De commissie heeft een educatieve sauna voor ogen, die literatuur en hete luchtbaden met elkaar verbindt. De nieuwe bibliotheek komt in het centrum van de stad en moet uiterlijk 2017 worden opgeleverd. De ontwerpwedstrijd is gewonnen door ALA Architecten en de kosten zijn geraamd op 96 miljoen euro. (Mijns Inziens, 1 mei 2014).
Bosnië
Herbouwde Bibliotheek Sarajevo open
De verwoesting van het voormalige stadhuis van Sarajevo, gebouwd in 1884, waarin zich sinds 1949 de Nationale Bibliotheek en het Oriëntaals Instituut bevonden was op cultureel gebied een nationale ramp. De oorzaak was een mortieraanval van Serviërs tijdens de belegering van de stad in augustus 1992. Van de circa 2 miljoen boeken, manuscripten, kranten en andere documenten kon hooguit 15 procent van vernietiging worden gered. Het gebouw brandde volledig uit. Herbouw kon plaatsvinden dankzij de Europese Unie die ruim de helft van 16 miljoen euro beschikbaar stelde. Het gebouw is gedecoreerd met 2.000 vierkante meter muurschilderingen in pseudo-Moorse stijl, arabesken. De heropening van het gereconstrueerde gebouw heeft op 9 mei 2014 plaatsgehad met toespraken en o.a. een lichtshow. In het gebouw worden de bibliotheek en staatsraad gehuisvest en zijn culturele activiteiten voorzien (Associated Press)
Vernieuwde bibliotheek Gazi-Husrev-bey in Sarajevo geopend De historie van voornoemde bibliotheek gaat terug tot 1537 in een vestiging bij een in 1531 gestichte moskee en islamitische school tijdens de Ottomaanse overheersing. In 1863 werd verhuisd naar een ander pand en het bezit groeide geleidelijk uit tot meer dan 10.000 manuscripten in het Urks, Perzisch en Arabisch, tegenwoordig de grootste collectie oriëntaalse literatuur buiten Turkije. Tijdens de Bosnische oorlog en het beleg van Sarajevo in de periode 1992-1995 zijn de boeken en handschriften naar 8 verschillende (ondergrondse) locaties overgebracht ter voorkoming van verwoesting. Dankzij een donatie van 9 miljoen dollar vanuit Qatar is op de plaats van het oude gebouw een nieuwe bibliotheek tot stand gekomen. De instelling is vernoemd naar een Ottomaanse bestuurder die vooral als bouwheer van het oude Sarajevo bekend staat. Er is voldoende ruimte voor 400.000 boeken, verscheidene leeszalen zijn ingericht. De heropening werd verricht door president Bakir Izetbegovic, die o.a.zei dat degenen die boeken verbranden en bibliotheken verwoesten kwaad en haat verspreiden maar nooit zullen winnen. (Associated Press).
Rusland Rusland in conflict met de Verenigde Staten over Schneerson Bibliotheek
Rabbi Yosef Schneersohn (1880- 1950) bracht tijdens zijn leven circa 12.000 boeken en 50.000 documenten bijeen betreffende het Jodendom en in het bijzonder de Lubavitch chassidische beweging. In 1927 moest Schneerson op last van de autoriteiten het land verlaten en verhuisde hij met zijn collectie naar Polen. Schneerson overleefde de Holocaust, emigreerde naar de USA en heeft geen testament nagelaten. Soldaten van het Rode Leger hadden eerder in 1945 de hele verzameling naar Rusland overgebracht. In 1994 leende de Judaic Schneersohn Library 7 unieke boeken uit voor een tentoonstelling in de VS op basis van het Internationaal Bibliotheken Uitleen systeem. De Library of Congress gaf hierna de boeken door aan de in Brooklyn gevestigde Chabad beweging omdat de Sowjet Unie de collectie na de Tweede Wereldoorlog illegaal in handen zou hebben gekregen. De VS weigert mede op basis hiervan de geleende boeken, te retourneren. Dit heeft intussen geleid tot rechtszaken zowel in Rusland als de Verenigde Staten. In laatstgenoemd land oordeelde de rechter op 30 juli 2010 dat de boeken terug moeten naar de rechtmatige eigenaar, de Agudas Chassidei Habadthans gevestigd in New York. Een Russische rechter oordeelde dat Rusland de boekerij wil behouden voor de Russische geleerden en joden, behorend tot het nationaal erfgoed, en een Amerikaanse rechter zou niet bevoegd zijn een oordeel te vellen. Rusland heeft besloten geen kunstwerken of boeken aan de V.S. uit te lenen.
CONGO: boekenkasten voor studiehuis Redemptoristen in Kinshasa, Congo
Libanon Ten gevolge van brandstichting is in januari 2014 te Tripoli, Libanon, twee-derde van een historische collectie van 80.000 boeken in rook opgegaan. De aanslag op de boekerij van de Grieks Orthodoxe priester Ibrahim Sarrouj (72) vond plaats nadat de man was beschuldigd van het beledigen van de Islam. Sarrouj beheerde sinds 1972 de Al-Saeh (=Pelgrims)bibliotheek. Tegen hem is een fatwa uitgesproken op grond van een artikel op een Deense website in 2010. Het Franse persbureau meldde bovendien dat in een van de boeken een als blasfemie aan te merken folder was aangetroffen – waarmee de priester niets van doen had -, waarna een aanslag op de bibliotheek zou zijn gevolgd. Bij het blussen is van alle kanten geholpen, maar daarbij ontstond waterschade. De Libanese politie heeft aangekondigd een onderzoek te verrichten naar de aangestoken brand. (Maximum Life).
China In het internationale architectuurtijdschrift C3, een uitgave van C3 Publishing Co. in Seoul, Zuid-Korea wordt in nummer 331 onder de kop ‘Library Opens’ aandacht besteed aan een achttal nieuwe bibliotheekgebouwen wereldwijd, te weten: 1) Stadsbibliotheek Turku, Finland, 2) stadsbibliotheek in Maranello, Italië, 3) Ann Arbor District Library, USA, 4) Arabian Library, Scottsdale Public Library, USA, 5) Taltal Public Library, Chili, 6) Hradec Králové Research Library, Tsjechië, 7) Kanazawa Umimirai Library, Japan, 8) Li Yuan Library, China
Japan In 31 openbare bibliotheken in onder meer Tokyo, Nakano, Nerima en Suginami zijn in februari 2014 uit meer dan 300 dagboeken van Anne Frank en vergelijkbare boeken bladzijden gescheurd. Na vaststelling hiervan zijn alle nog onbeschadigde boeken achter de balie in veiligheid gebracht 13 maart kon de politie de dader arresteren, een 36-jarige werkloze man. Die kon worden gepakt nadat hij zonder toestemming een poster had opgehangen bij een boekhandel waar eerder ook dagboeken van Anne Frank ernstig waren beschadigd. Antisemitische acties in Japan zijn zeer zeldzaam. Door Israël zijn via de ambassade in Tokyo 300 aan Anne Frank gerelateerde boeken geschonken aan de Japanse bibliotheekvereniging om de gevandaliseerde boeken te vervangen.
Verenigde Staten Mecanoo gaat Martin Luther King Bibliotheek in Washington vernieuwen De in 1972 geopende Martin Luther King Memorial Library in Washington D.C. is in 1972 geopend en ontworpen door Mies van der Rohe. Het is een modernistisch gebouw dat aan vernieuwing toe is. Hiervoor is 150 miljoen dollar beschikbaar gesteld. De prestigieuze opdracht gaat naar het Delftse architectenbureau Mecanoo onder leiding van Francine Houben. In 2013 realiseerde zij de grootste openbare bibliotheek van Europa in Birmingham en in februari 2014 ontving Francine Houben een eervolle bekroning door gekozen te worden als ‘Woman Architect of the Year’. (De Volkskrant, 22 februari 2014).
Veel boeken en uitleningen maar ook diefstallen Met in 2013 2,46 miljard uitgeleende boeken via meer dan 16.000 openbare bibliotheken is deze voorziening in de Verenigde Staten nog altijd zeer gewild. Vergeleken met 10 jaar geleden nam het aantal uitgeleende kinderboeken toe met 28%. [State of America’s Libraries Report 2013].
In de Brooklyn Public Library met 3,3 miljoen boeken zijn in 2012: 419.790 gedrukte boeken aangekocht en 18.323 e-books. Uit een inventarisatie is gebleken dat in 2012: 70.144 boeken uit de collecties zijn gestolen. Over 2013 zijn nog geen gegevens beschikbaar (New York Daily News).
Lezeres laat 4,3 miljoen boeken na aan bibliotheek New York Begin maart is bekend geworden dat de onlangs op 89-jarige leeftijd vrouw Lotte Fields een bedrag van omgerekend 4,3 miljoen euro heeft nagelaten aan de openbare bibliotheek van New York. De executeur testamentair zei over deze genereuze schenking: ‘Lotte leefde een bescheiden leven, maar één van haar grote vreugden was het weekeinde samen met haar man lezend doorbrengen. Ze was gek op boeken.’ (The Guardian/de Telegraaf 14 maart 2014) New York, Chicago en Honolulu streven naar Obama Presidential Library In juni 2014 hebben 6 organisaties een voorlopig bidboek ingediend met interesse de toekomstige Obama Presidential Library. Een in New York, de Colombia Universiteit waar Obama enige tijd studeerde, de Hawaii Universiteit in Honolulu, in welke staat Obama is geboren en 4 instellingen in Chicago, lange tijd thuishaven van de huidige president. Eén van de potentiële kandidaten, de Universiteit van Chicago, heeft een studie laten maken met als uitkomst dat circa 800.000 bezoekers op jaarbasis als realistisch wordt ingeschat (CBS).
BADKAMER ANNEX BIBLIOTHEEK
BIBLIOFIELE BOEKENBAR
BIJZONDERE BOEKENKAST
========================================================== GEDENKSTEEN JAN HANLO IN VALKENBURG GEPLAATST
De dichter-prozaschrijver Jan Hanlo (1912-1969 ), bekend van onder meer het avantgardistische vers ‘Oote’, woonde een groot deel van zijn leven in Valkenburg, Zuid-Limburg. Een aantal jaren is al eens geprobeerd een pleintje bij Geerlingshof naar Hanlo vernoemd te krijgen, maar vanwege zijn pedofiele geaardheid stuitte dat op bezwaren vanuit de plaatselijke bevolking. Intussen zijn wèl straten naar Jan Hanlo vernoemd in Almere en Groningen. Het poorthuisje van de vroegere volksuniversiteit Geerlingshof waar Hanlo de laatste 11 jaar van zijn turbulente leven woonde moest wijken voor nieuwbouw. Op initiatief van de stichting ‘Dichter in Beeld’ uit Heerlen/Maastricht is dankzij een aantal sponsoren en subsidieverstrekkers op 29 mei 2014, exact 102 jaar na zijn geboorte, een gedenkmonument onthuld midden in het Stiena Ruyperspark, te Valkenburg-Broekhem bij Geerlingshof. De liggende steen met een afbeelding ook van het gesloopte portiershuisje (dat uit één kamer zonder toilet bestond) is vervaardigd door de steen- en beeldhouwer Tycho Flore. Dichter en literatuurhistoricus Wiel Kusters, die momenteel een biografie voorbereidt over Kees Fens, las een gelegenheidsgedicht voor, geïnspireerd door herinneringen: ‘Gedicht dat zich Jan Hanlo herinnert.’ [met een verwijzing naar een uitspraak van predikant dr. A.H.de Hartog (vader van schrijver Jan de Hartog), die ooit de uitspraak deed: ‘Het bijzondere van het gebed is, dat het verhoord wordt’, woorden die Hanlo met potlood op de muur bij zijn bed had genoteerd]. De onthulling had plaats door burgemeester M.Eurlings die daarvoor een mooie toespraak hield voor en daarbij zijn persoonlijke ervaringen met Hanlo en het poorthuisje als jeugdig postbezorger in vakantietijd met de vele toehoorders deelde. Hieronder volgen enkele foto’s van de onthulling op 29 mei 2014.
Dichter en literatuurhistoricus Wiel Kusters las kort voor de onthulling het volgende gelegenheidsvers voor: GEDICHT DAT ZICH JAN HANLO HERINNERT Het merkwaardige van het gedicht is dat het verhoord wordt ook als het niets vraagt tot niemand zich richt. Nog niet geschreven wordt het door de pen gelezen en voor afloop en uitleg naar zichzelf verwezen Misschien dat Jan Hanlo mijn gedicht daarom op zijn kop hield toen hij gezegd had dat hij het wilde zien Ik denk dat hij zijn eigen luidste vers op de muur heeft geschreven de muur van het zwijgen van god waar geen sloper tegenop – ——————————————————————————————————————————————-
============================================================================= MONUMENTAAL BOEK OVER KEES FENS ‘De hemel ligt om ons heen in scherven op aarde’ citaat van Kees Fens
Van professor dr. Wiel Kusters verscheen bij Athenaeum – Polak & Van Gennep: Mijn versnipperd bestaan; het leven van Kees Fens 1929-2008. Een prachtig geschreven en fraai uitgegeven publicatie van bijna 600 pagina’s, gewijd aan de man die wel is aangeduid als onze grootste lezer. Zelf heb ik drie jaar les van Fens genoten op de Frederik Muller Academie in de periode 1969-1972, waarbij mijn belangstelling voor literatuur is gewekt. Naast een brug over de Keizersgracht (1) in Amsterdam die zijn naam draagt is met dit boek een monument voor de essayist /schrijver Kees Fens/A.L.Boom opgericht. Onder grote belangstelling is de biografie op 18 juni 2014 gepresenteerd in de theaterzaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Op de inspirerende avond interviewde Wim Brands de auteur, die in 2009 door de weduwe is gevraagd als biograaf te willen optreden en in relatief korte tijd een prestatie van formaat heeft geleverd. Het gesprek werd gelardeerd met enkele filmfragmenten, onder andere van Hans Keller. Redacteur Erik van den Berg van De Volkskrant las een column gewijd aan Fens voor. Na eerder het allereerste exemplaar van de uitgever te hebben ontvangen overhandigde Wiel Kusters zijn boek aan mevrouw Uta Fens-Janssens Knorsch, die de auteur dankte op haar verzoek de Fens-biografie te hebben willen schrijven, en aan kleinzoon Thijs Fens, die in het spoor van zijn grootvader Nederlands studeert.
(1) Hier liep hij vaak op weg naar de Frederik Muller Academie en woonde hij bovendien de laatste jaren van zijn leven.
Een goed interview met Kees Fens is ook gepubliceerd in Elsevier van 4-8-2001 door Hugo Camps: ‘De gesoigneerde geest van Kees Fens'”Alleen de taal geeft een schrijver houdbaarheid”. Het begint als volgt: ‘Al vijftig jaar schrijft hij literaire kritieken. Het leverde hem een grote schare liefhebbers en een eredoctoraat op. Zijn werkinstelling bleef altijd journalistiek. Voor tien regels voetnoten ontbreekt bij hem het geduld. Naast de literatuur is sport zijn andere grote liefde. “Ik kan juichen, ja. Ontploffen zelf.” aan Kees Fens (71) kun je zien dat hij een goed mens is. Een heer van stand met een klein hartje en een gesoigneerde geest. Hij schrijft al vijftig jaar kritieken en recensies, en nooit is er een slachtoffer gevallen. Balsem in het hart, balsem in de pen. Toch zegt hij: “Schrijvers zijn geen aardige mensen. Schilders zijn aardig, en fotografen en jongens van de techniek. Er zijn weinig schrijvers met de ongelooflijke mildheid van Remco Campert. De doorsnee auteur is binnenvetterig Hij verhoudt zich ten opzichte van anderen in een concurrentiepositie. De hele literatuur is nu marktgericht – slechte recensies kunnen een droom aan gruizels slaan. “Neem al die onaardige opmerkingen die over Harry Mulisch worden gemaakt. Daar zit concurrentiezucht achter. Jaloezie. Terwijl Mulisch nooit iets nadeligs over andere schrijvers zegt. Daar staat hij boven. Hij doet het alleen met zijn eigen boeken en verder niks. Dat vind ik te bewonderen.” Hugo Claus is de allergrootste schrijver. “Zeker de allergrootste dichter (…)”.
Kees Fens was als docent op de bibliotheekschool geliefd bij zijn studenten als boeiend verteller en met gevoel voor humor. Biograaf Wiel Kusters schrijft op pagina 188: “Op de Frederik Muller Akademie ontwikkelde Fens een talent voor het ‘interpreteren’ van mensen: uiterlijk, gedragingen en daarmee als het ware onlosmakelijk verbonden opvattingen en denkbeelden. Bij feestelijke gelegenheden gaf hij daar graag staaltjes van weg. Later, in de tweede helft van de jaren negentig, is hij dat ook in ‘de Volkskrant’ gaan doen, in een serie geschreven portretten van bekende figuren in de rubriek ‘Op het tweede gezicht’. Als docent maakte Kees Fens graag gebruik van krijt en het schoolbord. Een anekdote die ik onder pseudoniem ‘Luciola’ publiceerde in het tijdschrift ‘Barbarber’ kon hij waarderen. In een les over o.a. de dichter Jan Hanlo was hij even de naam van een titel vergeten, die hij in een vorige les in een parallelklas op het bord had geschreven. De leraar excuseerde zich en liep de klas uit om te zien wat hij had opgeschreven en gelukkig stond de titel nog op dat schoolbord. Fens moet zeer geleden hebben onder zijn huidziekte ook al liet hij dat niet merken. Ik herinner me dat op de school het verhaal ging dat hij die kwaal had opgelopen als gevolg van een infectie bij het verschonen van de luier van een van zijn kinderen. Max Pam schreef hierover in ‘Kees Fens, de onzichtbare man’ in de Volkskrant van 19 juni 2008, vergeleek zijn uiterlijk met Sartre, maar noemde geen oorzaak. Ofschoon getwijfeld aan voornoemde veronderstelling staat de werkelijke reden van zijn huidkwaal vermeld in de biografie van Wiel Kusters. Van de ‘onderwijsvernieuwingen’ die na de herstructurering van 1969 toen ook de boekhandel en uitgeverij met een opleiding bij de Frederik Muller werd gevoegd, en dan bedoel ik alle vormen van inspraak en democratisering onder de studenten, had Fens zijn twijfels, hetgeen op ironische wijze bij een jubileumtoespraak in 1974 tot uitdrukking bracht. Terzijde: in 1999 promoveerde jeugdliteratuurexpert Joke Linders in de faculteit Letteren aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift: ‘Doe nooit wat je moeder zegt: Annie M.G.Schmidt, de geschiedenis van haar schrijverschap (uitgegeven bij Querido). Over de daaraan voorafgaande problemen die zich vanaf 1988 met haar beoogde promotor Kees Fens voordeden schreef zij in 2000 voor kleine kring: ‘Doe nooit wat je professor zegt; Joke Linders, de geschiedenis van haar promotie.’ ‘
De eerste vraag die Kees Fens mij stelde als leerling aan de Frederik Muller Academie was of ik familie was van Gerrit Krol. Niet dus. Na 1972 ben ik hem nog een aantal keren tegen gekomen, meermaals op het Centraal Station in Amsterdam, waarbij steeds belangstelling toonde voor het bibliotheekvak en het gesprek al gauw ging over Jan Hanlo of Godfried Bomans. De laatste keer dat ik hem ontmoette betrof 6 oktober 1999 in het stadhuis van Haarlem. Van de elfde Laurens Jansz. Costerprijs die hij toen ontving verscheen een bundel met de volgende bijdragen: 1) Juryrapport van J.G.Gaarlandt, A.Mertens en R.Wester; 2) een inleiding van burgemeester mr.J.H.Pop; 3) feestrede door Jan Blokker; 4) ‘over Kees Fens’ door Herman van Run; 5) Dankwoord van Kees Fens. Ten slotte enige columns over lezen van Kees Fens.
Na zijn verhuizing, eigenlijk terugkeer, naar zijn geboorteplaats ruimde Fens een aantal boeken op. Wat resteerde van Fens’ boekerij op de Keizersgracht waarheen hij vanuit Zandvoort in 1995 verhuisde en daar sindsdien weer was bij gekomen – beschouwd als zijn werkbibliotheek- zijn de uiteindelijk circa 7.000 banden alfabetisch gecatalogiseerd onder leiding van bibliothecaresse Alice Doek (zie dbnl). In mei 2010 voor een aanzienlijk deel geveild door Bubb Kuyper in Haarlem tegelijk met o.a. het tweede deel van de boekerij van Reinold Kuipers en Tine van Buul.
ANGST IN DE LEESZAAL [door Kees Fens gepubliceerd in De Volkskrant van 26 februari 2004] ‘Remco Campert hoorde afgelopen zondagmiddag een verslaggever vanuit de ArenaA zeggen, dat er daar ‘de stilte van een bibliotheek op zondag’ heerste. Ik kan me die stilte niet voorstellen, want een bibliotheek op maandag is voor mij zo stil, dat het omslaan van een bladzijde door een doodstille lezer het effect van knetterende letteren heeft. Ik herinner mij een verslag van Carmiggelt over een bezoek aan de leeszaal van een archief. Hij blies de bladzijden heel stil om, maar nog kwam er een boze blik van de leeszaalhoudster. Hij verstoorde de stilte. Carmiggelt werd steeds banger. Angst voor de stilte van de leeszaal. ik had die meteen de eerste keer. Niemand leek daar voor zijn plezier te zitten, de zaalhouder wel het minst. Ik keek naar al die naslagwerken in het rond en voelde me ook nog onherstelbaar dom. Niet lang daarna las ik van Vestdijk de roman De redding van Fré Bolderhey. De hoofdfiguur daarvan krijgt een acute psychose in de leeszaal van de openbare bibliotheek. Ik begreep hem. Ik heb lang de angst gehad dat mij hetzelfde zou overkomen. Ik vond enige troost in een opmerking van de hoofdfiguur van The Great Gatsby van Scott Fitzgerald: “Ik ben nu een week dronken en ik denk dat in de bibliotheek gaan zitten me zal ontnuchteren.” Ik keek soms rond in de leeszaal of ik onder de stille lezers een groot drinker kon ontdekken. De heiligheid van het boek heeft de heiligheid van de bibliotheek voortgebracht en de heiligheid van het lezen natuurlijk. De bibliotheek of de leeszaal is een gewijde ruimte. Stoor niemand bij het bidden of het lezen; het minste gerucht kan het contact met het hogere verbreken. In mijn leeszaaltijd viel er eens twee tafels vóór mij een boek van de tafel. Een bominslag. Iedereen schrok op. Ik zag meteen aan twintig gezichten dat tien hele en tien halve geniale ideeën waren verdwenen. Voorgoed. De veroorzaker van de ramp verdween kort daarna uit de zaal. Zijn leven was mislukt. En toch. Vorige week was ik even in de achttiende-eeuwse bibliotheek van het Teylers Museum in Haarlem. Een schitterende ruimte met trappen en gaanderijen en alle boeken zijn oud tot zeer oud. Wijze boeken, alle in zichzelf gekeerd. Gelezen worden ze nooit meer. Het was avond, maar er hing blijvend het licht van een beginnende schemering: licht uit de achttiende eeuw dat nog over is. Tussen de boekenkasten in stonden de leden van het Schönbrunn-ensemble te spelen, achttiende-eeuwse muziek die die boeken meer gehoord moeten hebben. Ik werd ineens een beetje gelukkig, niet het minst door de troostende voornaamheid van de bibliotheek en de luchtigheid van die losse klanken die rond de boeken speelden. Er staan enkele lange oude tafels. Misschien kan men er gaan zitten lezen, een bevoorrechte geleerde dan. Ineens werd ik bekoord. Een dag in dat eeuwenoude licht lezen. Gelukgevoelens zijn altijd oud. Daar in Haarlem herhaalde Wenen zich. Ik was daar eens in de Nationale Bibliotheek, de oude keizerlijke bibliotheek. De ruimte heeft alles van een barokke kerk. De boeken staan er heel hoog langs de wanden: de grootste onder, de kleinste boven. De folio’s dragen de duodecimo’s op de schouders! Dit was de volmaakte bibliotheek, het hiernamaals van alle andere bibliotheken. Ik werd licht en wat onmaterieel. Hier wilde ik wel zwevend lezen. In die stilte als van de zondag. Ik geloof dat ik niet voor het echte bibliotheekgeluk ben geschapen. Ik ken mensen die maanden hebben doorgebracht in de leeszaal van de Parijse Bibliothèque nationale, van de Londense British Library, van de Bodleian in Oxford. Altijd kwamen zij gelukkig aan het daglicht. Als zij over hun studeren en onderzoeken daar spreken, klinkt hun stem licht melancholisch. Ze willen terug. Ik wilde er altijd zo gauw mogelijk uit weg uit die couveuse van kennis. Met een leeg hoofd, maar gelukkig kom ik buiten. Waar het druk is als elke dag,’
Verscheidene teksten van Kees Fens zijn als bibliofiele uitgaven op privépersen uitgegeven. Een selectie op basis van ‘Bibliografie van marginale uitgaven 1981-1994, uitgegeven door de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag: – Bibliofiel, dat mag op zijn steen staan: in memoriam Joan B.W.Polak. 1992. 18p. Uitgave in opdracht van COC Nijmegen in 125 genummerde exemplaren. – Het geluk van onwetendheid. Leiden, Clipeus Pers, 1992. 7p. In 55 genummerde exemplaren. – The gentle art of reading. Nijmegen [Joep Jaspers en Nop Maas], 1986. 27p. Relatiegeschenk. Nogmaals verschenen als uitgave van Vriendenlust, Nijmegen. – Jaloezie. Ill. Hans Rombouts. Driehuis, Augustijn Pers, 1990 2e druk. Uitgegeven t.g.v. het 35-jarig bestaan van Blokker’s Boekhandel te Heemstede. Oplage van 50 genummerde exemplaren. – De leerstoel van Lent: in memoriam F.G.van der Meer. [Nijmegen]: Verzameld Werk [1994] 16p. Oplage van 125 genummerde en gesigneerde exemplaren. – Nijmeegse Collega’s: W.J.M.A.Asselbergs en L.J.Rogier. [Portretten door Cees Bantzinger en Geertrui Charpentier]. Vught, Zolderpers, 1992. 19p. Oplage in 80 genummerde exemplaren. – Het oudste kind. Amstelveen, AMO, 1987. 9p. Oplage van 35 gesigneerde exemplaren. – Schaamte. [Apeldoorn], Pers Aldo, 1994. 8p. Oplage van 120 genummerde en gesigneerde exemplaren. – Van huis tot huis: over de poëzie van Gerrit Kouwenaar. Landgraaf, Herik, 1993. 54p. Uitgegeven t.g.v. de 70e verjaardag van Gerrit Kouwenaar. – Vandaag ga ik dronken worden. Kees Fens in gesprek over lezen. Felix Eijgenraam [kopergravure Henryk Fajlhauer]. Baarn, Arethus Pers Herber Blokland, 1971. 9p. Oplage van 90 exemplaren, ten dele gebrocheerd en gebonden. – Voldoende wit. Amsterdam, J.Meijer, 1985. 9p. Koppermaandaguitgave 1985. Oplage van 35 exemplaren. Bibliofiele en marginale publicaties Kees Fens, samengesteld door F. van der Voordt:
- 1970 – Tussen gisteren en morgen. Bilthoven, AMBO. Kerstgeschenk 1970. 30 pag.
- 1983 – Broeinesten en Bijbelplaatsen. Baarn AMBO, 17 juni 1983. Rede bij de aanvaarding van het hoogleraarschap aan de Kath. Universiteit Nijmegen. 23 pag.
- 1984 – De onsterfelijke lezers. Utrecht, Universiteitsbibliotheek. Voordracht op 16 februari 1984.16 pag.
- 1985 – Voldoende wit. Amsterdam, J. Meijer. Koppermaandaguitgave. Oplage 35 exemplaren. 9 pag.
- 1986 – The gentle art of reading. Nijmegen, Joep Jaspers en Nop Maas. Relatiegeschenk. 27 pag. Eenmalige heruitgave bij Vriendenlust Nijmegen 1987.
- 1987 – Het oudste kind. Amstelveen, AMO. 35 genummerde/gesigneerde exemplaren. 9 pag.
- 1988 – Spiegelbeelden. Baarn, Arbor. 79 pag. Oplage 500 genummerde en 1500 handelsexemplaren.
- 1988 – Zolang het papier wit blijft, is er geen geweld gebruikt. Landgraaf, Drukkerij Groeneveld. 27 pag. In cassette, getiteld Witte wereld met afzonderlijk essay van Wiel Kusters. Oplage 500 exemplaren.
- 1989 – Het Oosten komt altijd tekort. Baarn, Bekadidact. 1 februari 1989 t.g.v. bedijfsjubileum. 17 pag.
- 1989 – Uit het midden. Nijmegen, Kuzien, t.g.v. de 60ste verjaardag van de auteur. Geen paginanummering.
- 1990 – Jaloezie. Heemstede, Blokker’s Boekhandel t.g.v. het 35-jarig bestaan. Ill. Hans Rombouts. 1e druk in 125 genummerde/gesigneerde exemplaren, 2e druk in 50 genummerde exemplaren.
- 1990 – P.C. Hooft-prijs. Den Haag, Stichting P.C. Hooft-prijs en Amsterdam, Querido. Juryrapport en dankwoord. 15 pag.
- 1990 – Het nieuwe licht en de oude tijd Den Haag, Stichting P.C. Hooftprijs en Amsterdam, Querido. 29 pag.
- 1992 – Bibliofiel,- dat mag op zijn steen staan: In memoriam Johan B.W. Polak. Nijmegen, Verzameld Werk. Ongepagineerd. Oplage 125 genummerde exemplaren.
- 1992 – Het zal altijd een droom blijven. Den Haag, Nederlandse Boekverkopersbond. Relatiegeschenk. 13 pag.
- 1992 – Gezelle en Gorter: het begin. Tilburg, Gemeente Tilburg. Louis-Paul Boonlezing. Relatiegeschenk. 23 pag. Oplage 1000 exemplaren.
- 1992 – Het geluk van de onwetendheid. Leiden, Clipeus Pers. 7 pag. Oplage 55 genummerde exemplaren.
- 1992 – Nijmeegse collega’s: W.J.M.A. Asselbergs en L.J. Rogier. Vught, Zolderpers. 19 pag. met illustraties van Cees Bantzinger en Geertrui Charpentier. Oplage 80 genummerde exemplaren.
- 1993 – De hele wereld een dansfeest. Rotterdamse Kunststichting. 15 pag.
- 1993 – Uitgeknipt – Kees Fens in gesprek over lezen. Baarn, Arethusa Pers Herber Blokland. 9 pag. Oplage 90 genummerde exemplaren deels gebonden, deels gebrocheerd, met kopergravure van Heryk Fajlhauer.
- 1993 – Uitgeknipt. Geschenkboekje van de februari boekhandels. 22 pag.
- 1994 – Schaamte. Pers Aldo. 8 pag. Oplage 120 genummerde/gesigneerde exemplaren.
- 1994 – De leerstoel van Lent: in memorian F.G. van der Meer. Nijmegen, Verzameld Werk. Ongepagineerd. Oplage 125 genummerde/gesigneerde exemplaren.
- 1994 – Puer senex. Nijmegen, Katholieke Universiteit. Afscheidsrede24 pag.
- 1994 – Voor U. Eigen beheer. 16 pag. Oplage 75 genummerde en gesigneerde exemplaren.
- 1995 – Het laatste hoofdstuk. Nijmegen, Werkeenheid Educatie van de Kath. Universiteit. Vouwblad. Oplage 250 exemplaren.
- 1996 – Een hand van de dichter. Amsterdam, Meulenhoff – De Gids. Tweede Mr. W.P. Sautijn Kluit-lezing. 15 pag.
- 1996 – Heilige slakken en andere terzijdes over boeken, bibliotheken, lezers en lezeressen. Hoevelaken, Libris. Relatiegeschenk. 54 pag.
- 1997 – Eens gegeven. Hoofddorp, ’t Schuurtje. Geen details beschikbaar.
- 1999 – Kees Fens in gesprek met Marita Mathijsen over Passie voor boeken. Amsterdam, NBV. 27 pag. Oplade 750 exemplaren.
- 2002 – De bekering tot rode kool. Vught, Zolderpers. Ongepagineerd. Oplage 25 exemplaren.
- 2005 – Allesbehalve in ruste. Terhorst, Ser Prop. Ongepagineerd. Oplage 90 exemplaren.
- 2006 – Voorbijgegaan / Tweemaal Reve. Woold ’t Harkel, De Uitvreter. Ongepagineerd. Oplage 75 genummerde exemplaren.
- 2007 – Op weg naar het schavot. Amsterdam CPNB. 61 pag. Speciale editie van het Boekenweekessay in een oplage van 220 exemplaren. .
- 2008 – De onsterfelijke dood. Woold ’t Harkel, De Uitvreter. Ongepagineerd . Ill. Pim Lukkenaar. Oplage 60 exemplaren.
- 2008 – Al die vermorste tijd: Een interview door Jan Tromp. Woold ’t Harkel, De Uitvreter. Oplage ca. 80 exemplaren waarvan 50 bestemd voor de familie Fens.
- 2008 – Nabij.Amsterdam, Athenaeum – Polak & Van Gennep en Querido. 61 pag. Relatiegeschenk in een oplage van 2200 exemplaren. Handelsuitgave 2009.
Aanvullingen: * Twee tassen met boeken. In memoriam Jannie Daane, jeugdbibliothecaresse. Als artikel van Kees Fens eerder verschenen in de Volkskrant van 31 augustus 1968. Door vrienden met toevoegingen ter herinnering in Amsterdam, mei 1984 als speciaal uitgaafje verschenen. 29 p. * Dr.G.A.van Oorschot. Rede uitgesproken op 20 november 1986 ter gelegenheid van het aanvaarden van de titel honoris causa, verleend door de Katholieke Universiteit Brabant te Tilburg. Met een geschreven portret door Kees Fens. Nijmegen, Thieme, 1987 (Relatiegeschenk). * Nu is hij er niet meer / In memoriam Louis Paul Boon. Teksten van o.a. Kees Fens, Nico Keuning, Reinold Kuipers en Louis Paul Boon. Heiloo-Eindhoven, Uitgeverij Reservaat. 1989. Oplaag 150 niet voor de handel bestemde exemplaren. * Tweelezing. Kees Fens en Kees Los. 1991. ‘Een klein geschenk van De Volkskrant aan haar vrienden’. * Handgroot; postscripta bij boeken en lezen. Amsterdam, Thomas Rap, 1994 * Elfde Laurens Jansz Costerprijs 1999 verleend aan Kees Fens. Haarlem, 1999. Bevat behalve o.a. dankwoord, 4 columns van Kees Fens: Over lezen. * Simon Vestdijk: Zeer Geachte Heer Van het Reve. Zeven brieven van Simon Vestdijk. Inleiding van Kees Fens, aantekeningen van Nop Maas. Avalon Pers. Oplage 110 exemplaren waarvan de nummers 1 – 100 voor de verkoop waren bestemd, de nummers 1 – X bleven hors commerce.2006. * Het geluk van de brug: het Amsterdam van Kees Fens. Amsterdam, Lubberhuizen, c.2008. * [Kees Fens, erfgenaam van een lege hemel. DVD-video door Hans Keller. 2008. Documentaire eerder uitgezonden door Nederland 2.]. * Het volmaakte kleine stukje. Kees Fens; Joost Zwagerman. Amsterdam, Athenaeum – Polak en Van Gennep. 2009. * De hemel is naar beneden gekomen. Kees Fens; Erik van den Berg; Arjan Peters. Amsterdam, Meulenhoff/de Volkskrant. c. 2010.
EEN HERINNERING AAN G.A.VAN RIEMSDIJK (1904-1993). KEES FENS IN DE VOLKSKRANT VAN 13 NOVEMBER 1993 ‘Kèrel Zo spreekt een bibliotheek: bedachtzaam, uitvoerig – er is alle tijd – in lange zinnen, met wat ouderwetse woorden, vaderlijk en hartelijk, maar toch een beetje afstandelijk met een stem die wart diep is van verantwoordelijkheidsgevoel (je zult maar cultuurdrager zijn) , gezagvol, bewust van respect van anderen, en soms een beetje verstrooid, want boeken bladeren te graag in zichzelf. Zo sprak G.A.van Riemsdijk. Alleen rookte hij daarbij altijd pijp, wat voor een bibliotheek levensgevaarlijk is. Ik luisterde altijd met grote eerbied naar de wijsheden die hij graag uitleende. Hij was bibliothecaris. Uit roeping. Dat is een groot woord, maar de oude socialisten meenden dat als de arbeiders zouden lezen, ze gelukkiger zouden worden. Zijn vader had hem in die maatschappelijke leescultuur opgevoed. Hadden ze niet samen getracht in Bussum Gorter op de schaats te volgen? Daar ging hun ideaal, met grote slagen.
Hij was jarenlang directeur van de Openbare Bibliotheek in Amsterdam. Naar de huidige normen was hij geen goede directeur: hij las zelf te graag. Maar hij heeft in alle buurten van Amsterdam filialen gesticht, want er moest gelezen worden. Veertig, vijftig jaar voor het woord ‘leesbevordering’ . Als een worm uit een Haagse schedel kroop. Ik heb hem één keer in zijn bibliotheek bezocht, voor een niet onbelangrijk gesprek. Ik zat er net of er werden pakjes boeken binnengebracht. Hij excuseerde zich, begon ze open te maken en bladerde even in nieuwe boeken. “Ik kan me niet beheersen.” Ik zei dat ik dat ook niet zou kunnen. “Dan bent u een uitstekende leraar voor onze school.” En het gesprek was geëindigd voor het begonnen was. Hij werd mijn directeur. Vijf jaar lang leidde hij als een vader wat toen de Bibliotheekschool heette. En wij hadden allemaal ontzag voor hem. Als voor een bibliotheek. Hij is vorige maand overleden. Bijna negentig. Hij heeft ontelbaren het geluk van het lezen gegeven. ‘Aardige kèrel’, zei hij van veel mensen. Het woord klonk Nescio-achtig. hij was een voortreffelijke Kèrel.’
================================================================= JOOST SWARTE VOOR DE VIJFDE MAAL MET EEN TEKENING OP DE VOORZIJDE VAN HET PRESITIEUZE TIJDSCHRIFT ‘THE NEW YORKER
——————————————————————————————————————————————
====================================
———————————————————————————————————-
—————————————————–
===========
Librariana 
Pingback: Merkwaardig (week 23) | www.weyerman.nl