DE NIJVERE FAMILIE ZWARTER IN HEEMSTEDE
In de heerlijkheid/gemeente Heemstede wonen en werkten acht generaties uit de familie Zwarter voorheen bekend als herbergier, als bloembollenkweker en sinds 1881 (1891) als brandstoffenhandelaar [tot 2016] en vanaf 1900 een kruidenierswinkel in koloniale waren, later van drank en delicatessen [tot 1990]. Lange tijd één van de oudste firma’s in de gemeente na wasserij van Houten, nu Newasco, oorspronkelijk opgericht in 1791.
Brandstoffenhandel J.A.Zwarter met schuren op het Zandvaartpad aan de intussen gedempte Zandvaart. Een turfschip ligt klaar om gelost te worden.
Dirk Zwarter evenals zijn zoon Barend woonden in de achttiende eeuw in de Cloosterweg en dreven daar de herberg ‘’s Lands Welvaren’. Uit de jaren 1766 tot 1794 dateren vergunningen om sterke drank te verkopen in de kleine maat. Elisabeth Maria Zwarter was gehuwd met Jan Huijg van het ‘Schippershuis’ aan de Zandvaart. Adam Zwarter uit het volgende geslacht zette de traditie als kastelein voort. Na enige tijd is hij begonnen in een ander pand, gunstiger gelegen aan de Herenzandvaart alwaar de tapnering vooral druk bezocht schijnt te zijn door blekers en zanders. Nabij Aerdenhout bezat men in 1729 een warmoestuin. In 1736 kon Barend Dirkse het zich financieel permitteren 50 roeden teelland achter zijn huis aan de Kloosterweg te verwerven van de Haarlemse koopman Abraham Buyssant. Zeven jaar nadien transporteerde hij een stuk land van A.P.Blesen, de eigenaar van het fraaie landgoed Het Klooster. In 1793 had deze Adam Zwarter als enige erfgenaam van zijn moeder Sijtje Adams van Dijk, weduwe van zijn vader, de (voormalige) herberg ’s Lands Welvaren aan de Kloosterweg, bestaande uit twee huizen onder een dak met een zomerhuisje, erf en tuin, groot 61 roeden, doorverkocht aan de toenmalige eigenaar van buitenplaats het Klooster. Dat was de Amsterdamse koopman Cornelis G.J.van Wijckersloot, heer van Grevenmachern in Luxemburg. Hij was gehuwd met Trijntje van der Pol en is vòòr 1805 overleden, waarna zijn weduwe de zaak nog meer dan tien jaar voortzette. Barend Zwarter uit de volgende generatie zag weinig heil in de drank en is bloembollenkweker geworden.
Bericht Barend Zwarter uit de Oprechte Haerlemsche Courant van 18 april 1840
Verder is deze in 1817 en volgende jaren gekozen als gemeenteraadslid. Voor de Dorpsschool bepleitte hij een soort van Openbare Les in te stellen, waar de leerlingen een proeve van bekwaamheid moesten afleggen en de schoolmeester tegelijk kon tonen wat hij gepresteerd had, een voorloper van de tegenwoordige Cito-toets. In de raadsvergadering van 14 mei 1819 zijn na klachten over de schoolmeester van de Dorpsschool aan de Voorweg twee schoolopzieners benoemd, de heren Barend Zwarter en Coenraad Barend Hirdes. In 1838 werd Barend tweede assessor en drie jaar later, na het overlijden van Jan Topvoort, eerste schepen ofwel wethouder. Die functie behield hij tot zijn overlijden eind december 1850.
Bericht van overlijden Bernardus (Barend) Zwarter uit de Opr. Haerlemsche Courant van 28 december 1850
Publieke veiling van tulpen etc. uit de nagelaten bloemkraam van wijlen B.Zwarter (Opregte Haerlemsche Courant van 3 april 1851).
Zoon Adam (1851-1914) moest in 1835 in militaire dienst. Vier jaar later behoorde hij met 33 plaatsgenoten, waaronder Gerrit Beelen en (dokter) Jacob Langelaan tot de manschappen van het eerste bataljon in de gemeente Heemstede. Ook heeft hij een openbaar ambt vervuld als plaatsvervanger van vrederechter Gerrit Munck. Zijn broer Mattheus is vanwege broederdienst van de krijgsdienst vrijgesteld. Hij werkte in de bloembollen. Zoon Johannes (Jan) Zwarter was een zeer ondernemend man.
Adam Zwarter (tweede van links) op het bollenveld van de ondernemende vader Jan Zwarter (helemaal rechts), welke laatste via zijn schoonvader Johannes van Montfort (1881) met turf als brandstof begon en verder een tuinderij voor bloembollen en groenteteelt had waarna in 1900 nog een kruidenierswinkel volgde. Foto uit circa 1931, achterop staat genoteerd: ’s Morgens op het bollenveld, ’s middags in de winkel’
Op bovenstaande foto staat tweede van links diens zoon Adam Zwarter jr. op 9 november 1897 in Heemstede geboren, op het bollenland van zijn vader (helemaal rechts). Hij had ook een tuinderij voor bloembollen en groenteteelt opgezet, evenals in 1900 een kruidenierswinkel. Op de achtergrond van de foto de destijds bekende boerderij ‘Bronstee’.
Bollenveld Zwarter nabij de van Merlenlaan
Brandstoffenhandel sinds 1881/1891; kruidenierswinkel vanaf 1900
In 1881 stichtte Johannes van Montfort (1828-1891) een handel in turf, hout en steenkolen aan de oude Binnenweg (tegenwoordig Raadhuisstraat) in huisjes uit circa 1830 (die in 1936 zijn afgebroken) en aan de achterzijde tot het voetpad van het Vaartkantje stonden de schuren en loodsen voor opslag. Daarnaast had hij een tuinderij voor bloembollen en uitbreide groenteteelt voor de markt. Zijn enige dochter Elisabeth trouwde met Joannes Adam (Jan) Zwarter (1851-1914).
Johannes (Jan) Zwarter en echtgenote Elisabeth (Bet) van Montfort met hun twee zoons Jan (rechts) en Adam (met hoepel in de hand). Foto uit omstreeks 1903.
Aan de Zandvaart achter de firma Zwarter, met een groet van de Heemsteedse Hendrik Groen
Op 31 maart 1900 kocht bij een pand aan met enkele huizen onder één dak, een goednieuw woon-winkelhuis voor een bedrag van ƒ 7000,- van Louise Margareta Reuvens. Dat was een schatrijke Haagse dame die haar geld in huizen belegde. In Heemstede liet ze minstens 27 nieuwbouwwoningen neerzetten, alsmede een stoomwasserij aan de Blekersvaartweg. Elisabeth Zwarter-van Montfort (overleden in 1931) begon met de grutters- en kruidenierswinkel, de latere wijnkoperij en delicatessenwinkel Raadhuisstraat 67, waarover verderop meer informatie. In de begintijd waren de peulvruchten en grutterswaren opgeslagen in houten bakken langs de winkelwanden en daaruit werd met gewenst gewicht afgewogen. Californisch fruit in blik werd verkregen via importeur Cohen uit Amsterdam; chocolade en Java-thee betrokken uit Nederlands Oost-Indië. In 1923 luidde de officiële naam: ‘Eerste Heemsteedsche Comestibles en Delicatessenwinkel’ van weduwe J.Zwarter & Zoon. [=Adam Zwarter].
Van turf, naar kolen tot tuinmeubelen
Terug naar de brandstoffenhandel : Johannes Adam (Jan) Zwarter (1895-1985) was de zoon van Johannes Zwarter (geboren in 1852) en Elisabeth van Montfort (1862-1938) en had een broer Adam Engelbertus (1897-1962). Voornoemde Johannes Adam trouwde in 1931 met Maria Agnes (Rie) Meijer (*1894) in de geboorteplaats van de bruid te Bennebroek. Zij kregen twee kinderen, van wie Joannes Gerardus Petrus (Jan) Zwarter zijn vader zou opvolgen in de zaak.
Foto uit 1900 toen naast J.A.Zwarter brandstoffenhandel in het naastgelegen nieuwe pand op nummer 67 van de Raadhuisstraat met allerlei versieringen de levensmiddelenzaak werd geopend.
Reclamewagen van J.A.Zwarter, brandstoffenhandel, Raadhuisstraat 71 Heemstede in Groenendaal
Graf van Maria Agnes Zwarter-Meijer (1894-1983) en Johan Adam Zwarter (1895-1985) op de r.k.begraafplaats Berkenrode, Bavokerk Heemstede (www.online-begraafplaatsen.nl)
Johannes Adam (Jan) Zwarter (1852-1914) en Elisabeth van Montfort (1862-1931): harde werkers met lange werkdagen
De echtgenote hielp mee om het turfschip te legen. Beiden waren elke dag ’s morgens om vijf uur op, vaak doorwerkende tot ‘s avonds en op de drukke zaterdagen zelfs soms tot elf uur, waarna een rustdag volgde. Kolen werden veelal aangevoerd door speciale kolentreinen van Haarlem naar Leiden. Bij station Vogelenzang werd dan een wagon afgekoppeld en op een zijspoor gezet. Voor Zwarter begon dan het zware werk om de aangevoerde kolen in jute zakken te scheppen, die vervolgens met zo’n 100 zakken per vrachtwagen naar Heemstede werden vervoerd en vanuit de Raadhuisstraat via een transportband naar de loods achter het pand overgebracht. Vier tot soms zes ritten per dag was geen uitzondering. Na het lossen moesten de zakken nog eens bij de klanten thuis bezorgd worden op ongeveer 400 adressen in Heemstede en omgeving. Een zak kolen woog gemiddeld 37 kilo. Na aanvankelijk vervoer per paard en wagen, handkar of bakfiets, is in 1935 begonnen met een Chevrolet vrachtauto , wat een enorme verbetering betekende. In die periode was het voor de ingezetenen van Heemstede even gemakkelijk een bos narcissen, een pond suiker of een mud kolen dan wel aardappelen in één bedrijf te kopen. Jan Zwarter staat geboekstaafd als een stoere werker, die zich slechts weinig rust gunde. Na zijn overlijden nam de echtgenote Elisabeth de kolenhandel, kruidenierszaak en bollenkraam (teelt van bloembollen en groente) en bleef daaraan verbonden tot haar overlijden in 1931 .
Vermelding van overlijden van Elisabeth Zwarter-van Montfort in Algemeen Handelsblad van 30 juni 1931
Toen haar twee zonen: Adam Engelbertus (1897-1962) en Johannes (Jan) Adam (1895-1985) oud genoeg waren hebben zij de negotie voortgezet. Eerstgenoemde nam in 1918 op 21-jarige leeftijd de kruidenierszaak over.
J.A .Zwarter, die de hoge leeftijd van 90 bereikte en is begraven op het r.k.kerkhof Berkenrode in Heemstede, handelde in Belgische antraciet, eierkolen, houtskool, briketten, gascokes e.d. Op de plaats van enkele 18e eeuwse huisjes aan de Raadhuisstraat is in 1935 het grote pand 71/73 gebouwd. De kolen voor Zwarter werden vanuit Leiden per N.Z.H.-tram naar Heemstede vervoerd. Als de tram een wagon afhaakte, moesten de mannen van Zwarter de meer stoffige bunkerkolen per kruiwagen naar het magazijn brengen. Ze hadden hiervoor een zeer beperkte tijd omdat de tram op de terugweg naar Leiden de wagon moest meenemen. De kolenboeren van Zwarter werden tijdens dat karwei roetzwart. Desondanks zorgden ze ervoor dat de wagon steeds op tijd leeg was. Op een gegeven moment moest men in de regio concurreren met enige tientallen kolenhandelaren in de regio. In Heemstede met het Heemsteeds Kolenbedrijf (Gerrit Teeuwen), (Henk) Teeuwen’s Kolenhandel (met loodsen aan de haven), Dirk de Graaf , Molenwerfslaan 62, en Gijs de Rooy, Kerklaan 27. In de jaren vijftig schakelden de meeste gezinnen over op stookolie en na 1963 deed aardgas in Heemstede zijn intrede, oorzaak van de teloorgang van het ‘zwarte goud’. Sinds kolenhandel P. Bosse, destijds gevestigd Nassaustraat 16, uit Haarlem door Zwarter werd overgenomen was de kleinzoon van de oprichter, ook Jan Zwarter geheten, intussen de enige echte ‘kolenboer’ tot ver in de omtrek.
Ouderwets kolen scheppen in jute zakken. Links Jan Zwarter en rechts Jan Kabel.
Jan Zwarter met zijn ‘Bedfort’-vrachtauto voor de zaak in de Raadhuisstraat. Vic Klep die de foto maakte in 1994 in verband met de aanschaf van een nieuwe vrachtauto noteerde: ‘Zwarter levert vast brandstoffen in Kennemerland tot aan Heiloo, de IJpolders, Haarlem en verder in Zuid-Holland, voornamelijk in de Bollenstreek. De laatste rit had plaats in 1995 toen Zwarter helemaal is overgegaan op tuinmeubilair etc.
De bakens werden verzet en o.a. haardstellen in verkoop genomen en geleidelijk is het assortiment uitgebreid met parasols en tuinmeubelen. De volgende eigenaar. Joannes Gerardus Petrus (Jan) Jan Zwarter, geboren in 1935, die op 2 jarige leeftijd de eerste steen legde, is in 1951 op 16-jarige leeftijd in het familiebedrijf begonnen.
Herinnering aan de eerste steen gelegd door de tweejarige J.A.Zwarter op de verjaardag van koningin Wilhelmina 31 januari 1937 (OogopHeemstede)
Uit een artikel ‘Zwarter V.O.F. al 125 jaar in Heemstede op dezelfde plek’ door Wim Bak (de Heemsteder, 7 juni 2006)
In 2006 is nog het 125-jarig bestaan gevierd met een receptie in Groenendaal. Hij is op 2 september 2015 op 79-jarige leeftijd overleden. De weduwe en zoon Huub (geb. 1966 en in 1966 mede-eigenaar geworden) hebben de zaak nog enige tijd voortgezet, maar vanwege een verminderende verkoop uiteindelijk is besloten om de winkel per 1 april 2016 te sluiten, waarmee een einde kwam aan een traditie van liefst 135 jaar.
Van grutters- en koloniale waren naar gastronomie: delicatessen en wijnkoperij
Foto uit 1936 met een in het zand spelende Ton (A.A.M.) en Leo Zwarter. Aan de overzijde van de Raadhuisstraat rechts de vroegere hoedenwinkel van Klaver en links de fietsenzaak van H.v.d.Erf, waar nadien Aktua-interieurverzorging van Van Bakel was gevestigd.
Op bovenstaande foto uit 1936 het begin van de bouw van de winkel, waarvoor in 1937 de eerste steen is gelegd door de tweejarige Jan P.G.Zwarter Op de foto spelen in het zand Ton en Leo Zwarter. Rechts de vroegere hoedenwinkel van Klaver en links de fietsenzaak van H.v.d.Erf, waar later Aktua-interieurverorging van Van Bakel was gevestigd.
Ton Zwarter (84) redde in 1965 een peuter van de verdrinkingsdood in Heemstede 53 jaar later heeft hij op 14 januari voor zijn heldendaad een oorkonde van de Koninklijke Maatschappij tot Redding van Drenkelingen ontvangen. (Bericht uit de Heemsteder van 16-1-2019. Een uitvoerig artikel tevens met de geredde peuter Andre Vogel (inmiddels 56) uit Haarlem publiceerde het Haarlems Dagblad van 18 januari 2019.
Bericht over de redding van de 3-jarige André Vogel door A (Ton) Zwarter van een kind uit de Van Merlenvaart, 12 juli 1965
Ton Zwarter (84) toont de door ontvangen oorkonde 53 jaar na zijn heldendaad. (Haarlems Dagblad, 18-1-2019)
Jan Zwarter overleed op 10 oktober 1914 in de ouderdom van 64 jaar. Na de weduwe nam hun oudste zoon Johannes Adam (Jan) Zwarter nam de brandstoffenzaak over en Adam Engelbertus in 1918 de comestibleswinkel, in 1900 opgericht. Lager onderwijs heeft laatstgenoemde tot de vierde klas van de lagere school genoten van meester Staal aan de Voorweg. Daarna tot de zevende klas aan de r.k.jongensschool Sint Jozef op de Herenweg. Vervolgens begon hij net 13 jaar jong zijn vader te assisteren. ’s Morgens in het tuinbedrijf en ’s middags in de winkel. Voor sport en ontspanning bleef weinig tijd over, al zag hij kans om gedurende enige seizoenen te voetballen voor de toen bestaande voetbalvereniging ‘H.V.V.Heemstede’. Na eerst met zijn moeder de levensmiddelenwinkel te hebben voortgezet, deed hij dat vanaf 1931 zelfstandig. Adam Zwarter werd een fervent motorliefhebber, evenals o.a. zijn vrienden Piet Samsom en H.van Son uit de Havenstraat. Op hun Harley Davidson reden ze naar de motorfestijnen in Zandvoort en elders. Hij was destijds ook een bekend biljarter en zou circa 1917 kampioen van Heemstede zijn geworden in café-billard de Kastanjeboom aan de Binnenweg. Adam Engelbertus Zwarter (1897-1962) trad in het huwelijk met Adriana Johanna Vosse (1903-1965), die hij had leren kennen in de winkel en pas goed in het r.k. Vereenigingsgebouw aan de Herenweg. Samen brachten ze de winkel tot nieuwe bloei. Beiden zijn begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Herfstlaan in Heemstede.
Het graf van Adam Zwarter en zijn echtgenote op de algemene begraafplaats in Heemstede
De exclusieve trend van de zaak werd door zoon Leo Zwarter en diens echtgenote Toot Veldhoven voortgezet en men verkocht o.a. allerlei fijne vis, zoals sardines, zalm, kreeft, paling in gelei en zelfs kaviaar. Het klantenbestand groeide dermate uit dat op een gegeven moment vijf jongens in dienst waren die op transportfietsen met rieten manden voorop de boodschappen in Heemstede, maar ook naar Aerdenhout en Haarlem-Zuid rondbrachten naar circa zogenaamde boekjesklanten (voor het opnemen van de bestelling en vervolgens de bezorging). In 1965 is Zwarter lid geworden van Gastrovino Nederland, een inkooporganisatie op de gebieden van delicatessen, primeurs, wijnen en relatiegeschenken.
Leo Zwarter, vinoloog par excellence
Uit het huwelijk van Adam Zwarter en Adriana Johanna Vosse zijn drie zonen geboren, te weten Ton, Leo en Jan van wie de middelste Leo Johannes – in 1931 ter wereld gekomen – in 1969 de zaak zou overnemen en zich ging specialiseren in wijn. Omdat het 40-jarig bestaan vanwege de Duitse bezetting niet kon worden gevierd, werd in 1950 het gouden jubileum des te grootser herdacht. Bij die gelegenheid overhandigde burgemeester mr.A.G.A.Ridder van Rappard de zilveren legpenning van de gemeente Heemstede tijdens een bijeenkomst in het Verversingshuis Groenendaal. De journalist J.H.D.Kammeijer stelde een uniek gedenkboek samen.
Tijdens een receptie in Groenendaal in 1950 reikt burgemeester (tevens vaste klant) van Adam Zwarter, mr.A.G.A.Ridder van Rappard (links) een gemeentelijke zilveren erepenning van verdienste uit. De zonen Leo en Jan kijken trots toe
Gouden jubileum Zwarter (Haarlem’s Dagblad, 12 mei 1950)
(Haarlem’s Dagblad, 15-12-1955). Het huwelijk volgde in 1959
Overlijdensbericht van Adam Engelbertus Zwarter, als vroom katholiek overleden (De Tijd De maasbode, 9-10-1962)
Bij het 75-jarig jubileum was Leo Zwarter de nieuwe eigenaar. Deze heeft ook internationaal naam gemaakt als wijnkenner par excellence en diverse onderscheidingen ontvangen als ‘commandeur’, ‘chevalier’ en ‘vigneron’. In 1978 werd de nieuwe naam ‘Zwarter Wijnkoperij en Gastronomie’. Op 10 mei 1980 vierde Zwarter het 80-jarig bestaan met het uitbrengen van een jubileumwijn, een Château Toutigeac in een speciale oplage van 8500 flessen speciaal voor de firma gebotteld op genoemd Château en van een speciaal etiket voorzien door kunstenaar Willem Snitker. Die wijn is ten doop gehouden door Michel van der Plas.
Château Toutigeac, 1978-1980 Bordeaux met etiketontwerp van Willem Snitker
Een ander hoogtepunt was de aanbieding in 1985 van een speciaal uitgebrachte ‘Château ’t Oude Slot’ aan minister-president R.Lubbers in het raadhuis van Heemstede bij gelegenheid van het vierhonderdste geboortejaar van raadpensionaris en ambachtsheer Adriaan Pauw, waarvoor Leo Zwarter een dankschrijven ontving van de heer Lubbers, gedateerd 10 juni 1985. In 1987 bracht Leo Zwarter een exclusieve ‘Heemstede-wijn’ uit. Deze Rhônewijn, een rode Château de Campuget, werd in Parijs bekroond met een gouden medaille.Op het etiket was een afbeelding van het raadhuis en het gemeentewapen afgebeeld.
Na drie generaties en aldus een familietraditie van precies 90 jaar is de wijnhandel en delicatessenzaak van Leo en Toot Zwarter-Veldhoven op 1 oktober 1990 in andere handen overgegaan, omdat geen van de drie kinderen ambities had het bedrijf voort te zetten.
Receptie Zwarter/Beeren in Groenendaal. Bericht uit de Heemsteedse Koerier van 30 oktober 1990.
Links de comestibleszaak uit 1900, in het midden de kleine huisjes van Jan Zwarter (met vrachtwagen voor het pand) die in 1937 plaats maakten voor een nieuwe zaak en rechts de niet meer bestaande Coöperatieve gebruiksvereniging, afdeling Bakkerij.
Op bovenstaande foto uit begin jaren dertig in het midden de oude burgermanhuisjes. Op nummer 69 links woonde H.Loerakker, in het midden mej. Hoogenstein en rechts ‘tante’Griet Verschuur, die in de huishouding bij Zwarter werkte. Helemaal rechts de coöperatieve bakkerij met schoorsteen op de achtergrond en helemaal links de levensmiddelenwinkel uit 1900, die na ettelijke verbouwingen en uitbreidingen nog altijd mede het beeld bepaald in de Raadhuisstraat. De witte huisjes maakten in 1935 plaats voor de in 1937 gebouwde winkel en kolenhandel Zwarter.
reclamekaartje van Zwarter v.o.f.
Recente foto van de firma Zwarter in het in 1937 opgeleverde pand Raadhuisstraat 69-73 (OogopHeemstede)
Anno 2020 bevindt zich in het Zwarter pand, Raadhuisstraat 71, wijnhandel ‘Le Grand Cru’ van het echtpaar Beeren
===================================================
Enkele herinneringen van Adam E. Zwarter aan de oorlogsperiode 1940-1945:
‘Van juli 1943 tot mei 1945 kwam iedere donderdag een onbekende man aan de achterdeur een gratis voedselpakket ophalen voor ene meneer van Buuren. Niemand mocht er van weten. Een dag na de capitulatie kwamen burgemeester jhr.J.P.W.van Doorn en zijn echtgenote een grote bos bloemen brengen als dank voor de voedselpakketten gedurende 22 maanden. Van Doorn was ondergedoken onder de naam Van Buuren!
– Een groepje personen onder wie de Haarlemse chirurg en verzetsman H.Wamsteker en de Heemsteedse politie-inspecteur A.Berentsen verzorgde samen met Adam Zwarter levensmiddelenpakketten voor onderduikers. Voorraden levensmiddelen werden tussen de plafonds verstopt en in grote blikken onder de grond van de garage begraven;
-Er bestond ook een levendige ruilhandel. Dorhout Mees van het Snippenbosch aan de Vogelenzangseweg leverde in ruil voor tien pakken kaarsen, bomen uit het bos, die wel zelf geveld en vervoerd moesten worden. Achterbuurman boer van der Weiden gaf in ruil voor tien pakken havermout tien kippen.
-In 1969 kwamen bij een verbouwing van de winkel op goed verborgen plekken tussen de plafonds nog 15 blikken koffiebonen voor de dag, door iedereen in de loop van de jaren vergeten. De koffie van een kwarteeuw geleden bleek nog van een superbe kwaliteit.
– Van kolenboer Zwarter is tijdens de Tweede Wereldoorlog de pas aangeschaft Opel Blitz door de Duitsers ingevorderd. Na de bevrijding werd er door de regering ter compensatie een andere auto beschikbaar gesteld. Die was echter volgens Jan Zwarter in het dak van een mangat voorzien. Zijn vader heeft dat toen eigenhandig gerepareerd. Namelijk door er een plaat in te maken die met bouten werd vastgezet. Mooi bedacht maar als je door de bocht ging dan kwam al het regenwater door de kieren de cabine binnen.
Foto genomen tijdens een motorfestijn Van Harley Davidsons in Zandvoort met o.a. Adam Zwarter en Piet Samson van de kaasboer in Heemstede
LITERATUUR
-documentatie Zwarter in archiefdoos 81 collectie Heemstede, het Noord-Hollands Archief Haarlem, locatie Kleine Houtweg.
-Marloes van Buuren. ‘Gezellige mensen stoken kolen’. In: HeerlijkHeden, jaargang 53, nummer 170, p. 30-36.
-Marloes van Buuren i.sm.Leo Zwarter. Van koloniale waren tot gastronomie; Zwarter tussen 1900 en 1990. Deel 2. In: HeerlijkHeden, nummer 2010, nr. 146, p.7-12.
-Hans Krol. Een nijvere familie: Zwarter. In: de Heemsteder, 30 augustus 1995, 6 september 1995 en 13 september 1995.
-Cees Peper. Van koloniale waren tot gastronomie; Zwarter tussen 1900 en 1990. Deel 1. In: HeerlijkHeden, 37e jrg., 2010, nummer 145, p.20-26.
-Cees Peper. Zwarter 125 jaar in Heemstede. In: HeerlijkHeden, 2006, nummer 10, p.173-177.
Tevens is gebruik gemaakt van familiealbum Zwarter, in bezit van de heer Leo Zwarter.
BIJLAGE 1: illustraties brandstoffenbedrijf Zwarter, Raadhuisstraat 73
Steenkolen die op het station Vogelenzang worden overgeladen voor brandstoffenhandel Vernooy in Bennebroek
Oude advertentie van Heemsteedsche Brandstoffenhandel J.A.Zwarter
De 2-jarige J.P.G. (Jantje) Zwarte bij de eerste steen legging in 1936
Jan Zwarter en twee medewerkers, links Willem Commissaris en rechts Willem de Groot uit Hillegom op een met zakken kolen volgeladen Chevrolet klaar om naar klanten te rijden.
Reclame op een oude prentbriefkaart uit omstreeks 1920
Advertentie van J.A.Zwarter met een tekening van de bekende illustrator Jan Wiegman
Reclamewagen van brandstoffenhandel J.A.Zwarter
Jan Zwarter, de enige echte kolenboer doet goede zaken. Uit: Haarlems Dagblad van 19 november 1988. N.B. Op de foto moet Jan Zwarter boven zijn.
Firma Zwarter stopt met bezorging kolen (Weekblad Heemstede (Weekblad 25-4-1997)
Alles voor de kachel in de winkel van Jan Zwarter (Heemsteedse Koerier van 27 september 1989)
Ko van Leeuwen: Van de brug af gezien (Zwarter) Haarlems Dagblad 23-1-1993
Vervolg: Ko van Leeuwen, Van de brug af gezien (Haarlems Dagblad 23-1-1993
J.P.G. (Jan) Zwarter en zoon Huub (Heemsteedse Courant)
Jan Zwarter, de laatste kolenhandelaar in de regio Haarlem, oktober 1994 gefotografeerd voor V.C.Klep
Advertentie Zwarter uit Days Magazine, nummer 22
Overlijdensadvertentie Joannes Gerardus Petrus (Jan) Zwarter. Uit Haarlems Dagblad van 3 september 2015.
Familiezaak Zwarter in Heemstede dicht na 135 jaar (Haarlems Dagblad van 27 januari 2016)
De laatste annonce van familiebedrijf Zwarter verscheen in Heerlijkheden, winter 2016, het tijdschrift van de Historische Verenging Heemstede Bennebroek (HVHB)
Recente interieurfoto Raadhuisstraat 71 voor de sluiting van de zaak januari 2016
Openingskaart Beeren ‘Le Grand Cru’ van de Jan van Goyenstraat sinds 2020 in De Raadhuisstraat Heemstede
BIJLAGE 2: Delicatessen en wijnen Zwarter, Raadhuisstraat 67
De eerste steen gelegd voor de kruidenierswinkel door de 5-jarige J.A.Zwarter, 20 maart 1900
Bericht van aanstaande huwelijksvoltrekking op 8 november 1928 van Adam Zwarter en Jane Vosse uit het Haarlem’s Dagblad van 18 oktober 1928
Een jonge Leo Zwarter omstreeks 1935 voor het huisje van Loerakker (links) en van ‘tante’ Griet Verschuren (rechts)
De winkel links, Raadhuisstraat 67 omstreeks 1930 In de lage huisjes begon het brandstoffenbedrijf in 1881, gesloopt in 1936 ten gunste van een modern pand.
Advertentie Zwarter’s delicatessenhandel uit de Eerste Heemsteedsche Courant 3 februari 1938
Het interieur van de delicatessenwinkel Zwarter na een verbouwing in 1924 toen de zaak werd gedreven door Adam Zwarter en zijn echtgenote, opgevolgd door Leo Zwarter en zijn vrouw die in een opnieuw ingerichte winkel daar tot 1990 werkzaam zijn geweest.
Advertentie vann de Eerste Heemsteedsche Comestribles en Delicatessenhandel van wed. J. Zwarter & Zoon
De winkel van Zwarter Raadhuisstraat 67 in 1947
Staatsiefoto uit 1950 van Adam Zwarter en echtgenote Jane met hun drie zonen Ton, geboren 7 mei 1934, Leo geboren 2 september 1931 en Jan geboren 10-10-1929. (overleden 2015)
Bericht van het gouden jubileum van Adam Zwarter
De in 1950 door de gemeente Heemstede aan de firma A.Zwarter uitgereikte legpenning bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het bedrijf.
Zilveren legpenning van de gemeente Heemstede
Schrijven dat de familie Zwarter ontving van Godfried Bomans ‘vorst van geheel Limburg”, Haarlem 31 augustus 1967.
Zwarter in Heemstede levert in december tienduizenden relatiegeschenken. Artikel uit het Haarlems Dagblad van 17 december 1988
Wijnkoperij Zwarter [‘verkoopt de beste wijnen maar dat wist u toch al..’] op de markt in de Raadhuisstraat
Leo Zwarter en zijn echtgenote Tootje Zwarter-van Veldhoven in 1950 na de tweede verbouwing van het winkelpand
Etiket van speciale wijn door Zwarter uitgebracht bij het jubileum van het 400ste geboortejaar van Adriaan Pauw. Ook voor de dorpspomp aan het pleintje van de Raadhuisstraat bracht dankzij Leo Zwarter, mede-initiatiefnemer van de pomp, een speciale wijn op de markt.
Heemsteedse wijnkoper wordt ‘chevalier’ (Heemsteedse Courant, 29-1-1988)
Leo Zwarter overhandigt 8 juni 1985 in het raadhuis premier Ruud Lubbers een fles chateau ’t Oude Slot, een speciale jubileumwijn bij gelegenheid van het 400ste geboortejaar van Adriaan Pauw. Rechts burgemeester Van den Bosch en midden achter wethouder S.Baar.
Een anecdote. Niet snel vergeet ik het bezoek van premier R.F.M.Lubbers aan Heemstede . Dat was in 1985 bij de herdenking van het 400ste geboortejaar van staatsman en ambachtsheer Adriaan Pauw (1585-1653), eigenlijk een verre voorganger van de huidige minister-president. Burgmeester Van den Bosch meende dat slechts 1 persoon voor de officiële opening van een tentoonstelling in het Oude Slot, gewijd aan Pauw en de Vrede van Munster, hiervoor in aanmerking zou komen, de premier. Bij een eerste informatie bleek dat de heer Lubbers op 8 juni reeds een volle agenda had. Naar ik meen is het aan de bemiddeling wethouder mw. Saskia Noorman-den Uyl te danken was dat de premier zich voor zaterdagochtend 8 juni alsnog vrij kon maken. Het bleek me dat Lubbers zich goed had ingelezen en al het nodige van Pauw wist.
Tijdens de rondleiding met minister-president Lubbers in ’t Oude Slot te Heemstede
Na de plechtigheid en rondleiding werden het comité, familieleden Pauw en enkel genodigden door het gemeentebestuur uitgenodigd voor een eenvoudige doch voedzame lunch in de Burgerzaal van het Raadhuis. Vooraf bood de heer Leo Zwarter een fles Château Oude Slot aan. Op de foto zien we tevens toenmalig wethouder Siben Baar en rechts burgemeester Van den Bosch. Eenmaal gezeten voor de lunch stond Lubbers al na een paar happen op. Hij vertelde dat zo’n herdenking als in Heemstede gerealiseerd moest kunnen, sprak hij zijn waardering uit richting gemeente en het voorbereidingscomité en excuseerde zich dat hij voortijdig moest vertrekken in verband met werkzaamheden in ’s land belang. Zwarter wist nog net op tijd een doosje met 6 flessen Pauw-wijn in de dienstauto de deponeren en gaf tevens de chaufffeur een doos mee. Die zou verbaasd hebben gezegd: ‘Ik krijg nooit iets’. Hoe dit ook zij uit de media dat weekend bleek dat Lubbers op zaterdagmiddag tijdens een hockeypartij in Rotterdam een lichte blessure had opgelopen. Daadkrachtig als de in 2018 overleden premier was zond hij reeds op maandag 10 juni een dankbrief aan de heer L.J.Zwarter, waaruit blijkt dat hij al een fles had geopend die naar zijn mening van prima kwaliteit was.
Dankbrief van premier drs.R.F.M.Lubbers
Burgemeester Van den Bosch met volle teugen ad fundum genietend van de Adriaan Pauw-wijn, geflankeerd door leden van de Confrérie des Vinophiles Pays Bas
Het echtpaar Leo Zwarter-Toot Veldhoven in 1980 na een tweede verbouwing
Wijnkoper Leo Zwarter en schoonzoon Thijs Westerkamp (Haarlems Dagblad, 21-7-1989)
Firma Zwarter na 90 jaar in andere handen. Uit: Haarlems Dagblad van 14 september 1990
Oude en nieuwe eigenaren, resp. Zwarter en Beeren (Heemsteedse Courant, 5-10-1990)
Bericht van een ‘afscheid zonder afscheid’, oktober 1990
Links Toot en Leo Zwarter bij het afscheid van Hans Krol van de Heemsteedse bibliotheek in 2003. Daarvoor Karin Ottenhoff, jeugdbibliothecaresse en dichter en gemeenteraadslid Martin van der Hulst.
Het pand Raadhuisstraat 67 Heemstede anno 2017 waar ECHT dé winkel voor fashion, lifestyle en accessoires is gevestigd.
Zie ook: Marloes van Buuren, Van koloniale waren tot gastronomie; Zwarter tussen 1900 en 1990 Deel 1.In: Heerlijkheden, juli 2019, nummer 145, p. 2026 en Deel 2 in Heerlijkheden, oktober 2010, nummer 146, p.7-12.
Bijlage: een vondst..
Bij een verbouwing van verversingshuis Groenendaal kwam bovenstaand plankje te voorschijn van de timmerlieden J.P. Zwarter (woonde Oranjeburgstraat 26 Haarlem) en G.Kruishaar met jaartal 1873 tegen.In dat jaar was het echtpaar jhr.J.B.van Merlen-C.A.Visser eigenaar geworden van Bosbeek en heeft een verbouwing van het koetshuis plaatsgehad.
In februari 1954 organiseerde Adam Zwarter in hert Minervatheater een internationale delicatessen demonstratiebeurs . Deze was zo’n succes dat al in oktober 1954 een tweede beurs plaatshad, verder nadien bovendien nog in het Krelagehuis Haarlem Onderstaand enkele foto’s uit een familiealbum.
======
Antonius A.N. (Ton) Zwarter, de jongste van het drietal is 7 mei 1934 geboren. Woonachtig aan de Camplaan is hij 53 jaar nadat hij de 3-jarige Andre Vogel redde die in de Van Merlenvaart was gevallen van de verdrinkingsdood redde voor diens heldendaad met een oorkonde beloond door de Koninklijke Maatschappij tot Redding van Drenkelingen.
(de Heemstede, 16 januari 2019)
Librariana 
Beste hans, met veel genoegen heb ik deze aflevering gelezen. Komt denk ik ook door de actualiteit van het recent sluiten van Zwarter in de raadhuisstraat.
Gr
bob
Curacao : Blue Bay Resort F sectie App FA 2 /P.O.Box 6026
Landline: +59998883510 * Cell Curacao / Aruba / St Maarten / Caribisch Nederland +5999 5139791 * Cell truus +59995168308
* Cell Suriname +5977180090 * skypenaam bob.verburg * Cell Ned +31653292787