Tags

, , , , , , , , , ,

Rotterdamse Maria Catharina (Rie) van Helden (31-1-1903 geboren in Rotterdam en in 1997 overleden te Bennebroek) werd non (kloosternaam: zuster Sophia-Magdalena ), was hoofd van de Antonius-mulo in Heemstede, woonde na haar pensionering in het St.Lucia klooster te Bennebroek en publiceerde boeken onder de schuilnaam Rie van Ipenburg

portret van zuster Sophia als hoofd van de Antonius-mulo in Heemstede

Maria (Rie) van Helden is 31 januari 1903 in Rotterdam geboren. Zij was protestant en bekeerde zich bewust tot het rooms-katholicisme en trad in de congregatie der Franciscanessen van Rotterdam/Bennebroek onder naam zuster Sophia (-Magdalena) en kreeg een functie als hoofd van de St. Antonius-mulo te Heemstede, Behalve een (autobiografische) bekeringsgeschiedenis (‘Lex’) een biografisch verhaal (‘St. Clara’), twee toneelstukken, één gewijd aan Sint Franciscus (1947) en ‘Een ogenblik, moeder’ (1957), publiceerde zij tussen 1933 en 1957 een zestal romans. Deze zijn in het Lectuurrepertorium omschreven als vlotte, blijmoedige levensromans, gekenmerkt door een bekoorlijke humor, een beweeglijke stijl en christelijke levensernst.

Schrijfster onder pseudoniem  Rie van Ipenburg

Alvorens een en ander over haar leven te vertellen, volgt eerst een bibliografisch overzicht van haar werken. De titels met een asterix * zijn aanwezig in de Heemstede-bewaarcollectie, tegenwoordig in het Noord-Hollands Archief, locatie Kleine Houtweg.
Een baantje voor Margriet * Heemstede, de Toorts, 1948;
Een ogenblik, moeder. *Toneelstuk in 3 bedrijven, Nijmegen, Gottmer,1957;
En tòch schijnt de zon.* Amsterdam, Urbi et Orbi. Tevens: Leuven, Davidsfonds, 1940;herdruk 1941.
Lex.’* s-Hertogenbosch, G.Mosmans Zoon, 1933;
Novice* derde druk: Haarlem, Gottmer, 1953. Eerder verschenen in het Vlaamse Davidsfonds (nummer 295), 1940; 2e druk Gottmer
Pelgrims naar de Una Sancta; hedendaagse belijdenissen* Utrecht, Het Spectrum, 1948, bevat ook haar bekeringsgeschiedenis;
Sinte Clara*1937 Nijmegen, Dekker & van de Vegt,1937. Tevens gedrukt door Gottmer. (een hagiografie);
Tussen de renstal en de Maas* Leuven, Davidsfonds, 1953 Tevens afzonderlijk gepubliceerd bij uitgeverij Gottmer in Haarlem, 1953;
Zuster Martica.* Haarlem, Gottmer, 1953. Herdruk in 1955.

Stofomslag van ‘Zuster Martica’ door R. van Ipenburg (Gottmer, 1953)

Van Ina van Faassen verscheen het boek: En op je kop een eierdop: gesprekken met vrouwen in uniform Weesp, Van Holkema & Warendorf, 1985. Daarin is een hoofdstuk opgenomen gewijd aan : Non Zuster Sophia, p. 133-143.
Hetty Höcker publiceerde een artikel in de Koerier (Heemstede), 1 februari 1984 onder de titel: ‘Zuster Sophia na ruim vijftig Bennebroekse kloosterjaren: “Ik heb alles wat ik wil en wil niets hebben”.’ Een ‘in memoriam’ in het boek ‘Ex Caritate’ (Hilversum, Verloren, 2010).

Van protestants tot paaps, een beknopte levensbeschrijving

‘Ze heeft gegiecheld, gedarteld en gedold, gerookt en een glaasje wijn gedronken, gedanst en geflirt, net als ieder ander jong meisje van destijds en ook van nu. Ze fantaseerde met vriendinnen over een toekomst vol aanbidders en brak in jeugdige verbeelding harten bij de vleet. Ze heeft geproest van het lachen, maar zich ook ziels ongelukkig gevoeld door een raadselachtig leeg gevoel in haar onstuimig hart. Rotterdamse Rie van Ipenburg, in Heemstede beter bekend als ZUSTER SOPHIA, was als kind een wervelwind die het avontuur niet meed, nieuwsgierig naar het onbekende en boordevol levenslust. Een begerenswaardige aanbidder stemde ze verdrietig door uiteindelijk te kiezen voor het klooster’, aldus geciteerd in een interview met Hetty Höcker.

(Heemsteedse Koerier, 29-2-1984)

Ze vierde in dat jaar haar 81ste verjaardag in het St. Luciaklooster van de Franciscanessen in Bennebroek. Opgegroeid in een protestants milieu. Haar moeders motto was ‘Liever Turks dan Paaps’. Als kind een ondeugd werd zij meermaals van school gestuurd. Bij de renstallen van Kralingen leerde ze veel grove taal. Ook zwierf ze graag rond bij de haven. Op 17-jarige leeftijd besloot ze te stoppen met haar schoolopleiding en trok ze met een vriendin de stad in op zoek naar een betaald baantje wat niet eenvoudig bleek. Dankzij een invloedrijke oom vond Rie van Helden uiteindelijk werk bij een bank, maar dat gecijfer met cheques zinde haar niet. Ze bezocht uit nieuwsgierigheid de lezing van een pater. Die inhoud sprak haar aan. Net als de school verliet ze even plotseling de bank en begon een stoomcursus voor onderwijzeres, in welk beroep ze meer voldoening hoopte te vinden. Een pater Jezuïet bracht haar op het pad van het katholicisme, zeer tegen de zin van haar ouders. Vervolgens ging het snel kloosterwaards. Na een proefperiode besloot ze in te treden, die stap in haar leven duidelijk voelend als een ‘roeping’. Op 27-jarige leeftijd trad ze toe in de orde van de Franciscanessen van Rotterdam/Bennebroek en na 2,5 jaar “aangekleed” zoals dat heette.

prentbriefkaart van het St.Luciaklooster in Bennebroek

Uit: Franciscaanse zielenijver, 1997, pagina 143.

De zusters Franciscanessen van Bennebroek voor het Heilig Hart beeld bij de kapel (KDC-Nijmegen)

foto1

Luchtfoto van het Sint Luciaklooster in Bennebroek met rechtsboven de St.Franciscusschool

Het einde van het Sint Luciaklooster in 2007 heeft zuster Sophia van Helden niet meer meegemaakt, omdat zij in 1997 is overleden. Zuster Marie-José , die jarenlang onderwijzeres was in Bennebroek vertelde begin december 2006 aan een grote groep opgekomen Bennebroekers over de geschiedenis van het Sint Luciaklooster (voorheen een klooster en onderwijsinstelling met internaat van de zusters van Sacré Coeur). De laatste 35 zusters zijn in 2007 verhuisd naar Wijchen; het gebouwencomplex, intussen met monumentale bescherming, heeft een nieuwe bestemming gekregen dankzij ombouw tot woonappartementen

Drie opgeluchte personages uit het spannende kloosterverhaal, door journalist Ruud Vader beschreven in Bennebroeks Nieuws van 21 mei 2009 met als titel ‘Kloosterthriller tot goed einde gebracht’. Het definitieve boek moet echter nog geschreven worden. Helaas  kan dat niet meer door Rie van Helden alias Rie van Ipenburg. De afgebeelde personen, prominente Bennebroekers, zijn vlnr. jonkheer Noul van Ittersum (voorzitter Stichting Bescherming Erfgoed Zuid Kennemerland),  Harald Copier (voorzitter Vereniging Meerleven-Bennebroek) en oud-wethouder Dick Winnubst. Voorkomen werd dat het Sint Lucia-klooster zou worden gesloopt na aankoop in 2006 door projectontwikkelaar BAM die in het gebouw appartementen wilde vestigen. Tevens kreeg het gebouwencomplex een bescherming als gemeentelijk monument.

Voormalig leerling Juan Christoffels wil klooster nieuw leven inblazen, artikel in de Telegraaf, 25-10-2013

Vanwege de economische crisisjaren zag BAM er uiteindelijk toch van af om het St.Luciaklooster te herstellen en inpandig om te bouwen voor appartementenbewoning. De heer Juan Cristoffels uit Bennebroek – voormalig leerling van de zusters – nam vervolgens het initiatief tot oprichting van een Stichting tot behoud van het St.Luciaklooster. Met andere burgers meende hij dat zorgvuldig om gesprongen moest worden met het monumentale gebouw en durfde hij er geld in te steken in een periode dat marktpartijen, zoals BAM, dat vanwege de economische crisis daarvan afzagen. Het vm. klooster is met kennis van zaken gerestaureerd en geschikt gemaakt voor particuliere bewoning. Dat is beloond met de Burgemeester David Eliza van Lennep Erfgoedprijs 2018 van de Historische Vereniging Heemstede Bennebroek. Op de foto zien we vlnr. kunsthistorica mw. Olga van der Klooster, voorzitter van de jury die de prijs toekende, Juan Christoffels met de zojuist in het raadhuis van Heemstede ontvangen erfgoedprijs in zijn handen, Hans Krol (genomineerd vanwege de internetsite ‘Librariana’, Lieuwe Zoodsma (directeur van het Noord-Hollands Archief genomineerd vanwege digitalisering van de gemeentelijke raadsnotulen van Heemstede) en Marc de Bruijn, initiatiefnemer van de Erfgoedprijs (foto Ellen Toledo). Ter aanvulling: in december 2013 is het eerste koopcontract ondertekend via makelaar Van Maanen en anno 2018 zijn alle wooneenheden bewoond door een gemeleerd gezelschap personen van 1 tot ruim 80 jaar. De kloostertuin is opgeknapt en wordt door de bewoners zelf bijgehouden. Voor meer uitgebreide informatie over de geschiedenis van het Sint Luciaklooster, voorheen Sacré Coeur ofwel de Orde van het Heilig Hart, zie o.a. ‘Franciscaanse zielenijver; de congregatie van Bennebroek 1847-1947, een bij het eeuwfeest uitgegeven gedenkboek. (1). Verder het boek: ‘Klooster St.Lucia, een stukje paradijs op aarde’ door Henriëtte Laverman-Hoogervorst, Marga van der Wel-Boers en Luuk Dronkert. Bennebroek, 2006. Ten slotte naar een artikel van Martin Bunnik: ‘Het Luciaklooster behouden’, in: Heerlijkheden, winter 2018, nummer 175, p. 25-30.

(1) Stichteres van deze zustercongregatie is Moeder Lucia van de H.Theresia (geboren onder de naam Anna Cornelia Dierickx, geboren in Meersel (België). Voluit is de in 1847 in Rotterdam gestichte orde geheten: Congregatie van de Religieuzen-Penitenten der Derde Orde van de H.Vader Franciscus. Overigens was de congregatie eigelijk een afsplitsing van de in 1826 in Breda gestichte orde van de zusters Franciscanessen Alles voor Allen.

Vooromslag van de in 2006 verschenen boekuitgave over de geschiedenis van Sacré Coeur en Luciaklooster

Het gebouw dateert uit 1894-1896 en is opgetrokken in neogotische stijl in een H-vorm. Architect was de Haarlemmer Nicolaas Nelis, die zich liet inspireren door voorbeelden van de Franse bouwmeester Paul Vilain (Abbaye de Notre Dame de Wisques, 1891). Opdrachtgever was de Franse kloosterorde der Soeurs du Sacré Coeur die hier een pensionaat voor meisjes vestigden. Bij gebrek aan leerlingen verkocht. In 1919 verkocht men het complex aan de Franciscanesser orde van Rotterdam, sindsdien van Bennebroek genoemd, tot de verhuizing in 2007 van de laatste nonnen naar Wychen. Opdrachtgever voor verbouwing is de Stichting tot Behoud van het Lucialklooster ol.v. Juan Christoffels. Verbouwing vond plaats door de bekende Noord-Hollandse aannemerij De Nijs die casco-woningen realiseerde naar een ontwerp van EWP architecten Purmerend Tevens zijn bouwkundige gebreken verholpen aan gevels en daken. Anno 2018 bevinden zich 10 appartementen en 7 herenhuizen  in het voormalige klooster.

Rie van Helden werd nu ‘zuster Sophia’ Van de gelofte van eeuwige gehoorzaamheid, armoede en onthouding heeft ze nooit spijt gehad en het kloosterleven heeft haar nimmer benauwd. Ze haalde haar hoofdakte en LO Engels en Frans en begon te schrijven voor kranten en tijdschriften, vervolgens een aantal boeken onder de schuilnaam Rie van Ipenburg. In Heemstede zwaaide zij gedurende 17 jaar de scepter als hoofd van de Sint Antonius lagere en muloschool en langs de Heemsteedse dreven heeft ze naar eigen zeggen heel wat afgefietst, wat toen nog met een kap op het hoofd – later is het habijt verlaten – fietsend niet zonder gevaar was.

Adresboek Heemstede 1942/948/1951

Het St.Antoniusklooster aan de Kerklaan in Heemstede na de bouw in 1899 (1) Aanvankelijk met een fröbel’, naai- en breisschool; na een jaar  gevolgd door een lagere school en vanaf 1918 uitbreiding met een Ulo-school. De congregatie van de Zusters Penitenten ofwel congregatie ‘Franciscanessen van Bennebroek’ (zo genoemd na verhuizing van de hoofdvestiging= moederhuis) in 1919 vanuit Rotterdam, is een tak van de Congregatie der Gasthuiszusters van Breda (van 1841 tot 1919 in Rotterdam gevestigd, waarna zo’n 40 vestigingen (kloosters/onderwijsinstellingen) in ons land volgen, o.a. in Wijchen in 1855 en Heemstede 1898.

(1) Architect was J.H.van Groenendaal (Groenendael) (1863-1919) uit Amsterdam, niet te verwarren met zijn twee broers die ook bouwmeester waren van neogotische gebouwen ontwierpen: 1) N.J.H.(Jacques) van Groenendaal (1864-1932) en 2) meest bekend geworden als architect van talrijke kerken in vooral de provincies Noord-Brabant en Limburg: Joseph Henri Hubert van Groenendaal (1868-1942).

In 1953 stopte ze met haar onderwijstaken, toen zuster Sophia werd gekozen als bestuurslid van de congregatie en kreeg ze een beleidsmatige functie. Ze trok door het land om de kloosterscholen van de orde te bezoeken, met een tas vol paperassen en papieren. Aanvankelijk te voet, per bus en trein en later in een Dafje. Met de pensionering heeft ze meer tijd gekregen om boeken te lezen, maar ook om te zwemmen en televisiekijken. Verder putte ze geluk uit muziek en goede gesprekken, de dagelijkse kerkdiensten en….de hengelsport in de vaart bij Bennebroek maar bij voorkeur op een stek in Flevoland. In 1972 is zuster Sophia van Helden benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

mediterende zusters in de tuin van het Sint Luciaklooster

oude prentbriefkaart van de in het 1897 aangelegde Lourdesgrot

Zuster Sophia met een gebedenboek in haar rechterhand en in de linkerhand een rozenkrans wandelend in de tuin van het Sint Luciaklooster in Bennebroek

Debuut als schrijfster

(De Hollandse Revue, 1926, nr.18)

‘Droom en Daad’, in welk tijdschrift Rie van Helden in 1926 debuteerde met verhalen voor meisjes (zie DBNL)

In 1926 debuteerde ze als schrijfster met een verhaal in het blad ‘Droom en Daad’. Toen nog onder haar eigen naam Rie van Helden. Nadien volgden verscheidene boeken, het eerste in 1933 en het laatste in 1957, allemaal onder pseudoniem Rie van Ipenburg. In haar roman ‘Tussen de renstal en de Maas’ zijn jeugdherinneringen aan de paardenstallen in Kralingen zijn verwerkt. Voor ‘En tóch schijnt  de zon’ ontving de schrijfster een literaire prijs van het Davidsfonds.
Haar boeken zijn enkel nog via een bibliotheek of antiquarisch verkrijgbaar, o.a. op de site Boekwinkeltjes met een negental publicaties.
Geboren in 1903 is Rie van Helden ofwel Zuster Sophia in 1997 op 94-jarige leeftijd in het klooster van Bennebroek overleden.

In het in 1948 uitgegeven boek ‘Pelgrims naar de Una Sancta; hedendaagse belijdenissen’ heeft zuster Sophia in hoofdstuk XXXI haar persoonlijke bekeringsgeschiedenis beschreven. Haar artikel eindigt als volgt: ‘(..) Waarom Hij mij uitkoos uit vele duizenden, waardiger, ijveriger, nederiger en reiner dan ik, is één van zijn vele ondoorgrondelijke raadsbesluiten. En waarom Hij mij, na de nodige jaren te hebben doorgebracht in de schoot der katholieke Kerk en de sensus catholicus in me te hebben opgenomen, voerde tot de uitverkorenen onder zijn kudde: de klosterlingen, is weer een raadsel en blijft voor mij altijd een wonder, waarvoor ik Hem nooit genoeg kan danken. Moge het velen zoekenden landgenoten gegeven zijn Jezus Christus te vinden en Hem te dienen op de wijze, zoals hij het verlangt. Heemstede, Februari 1947. R.van Ipenburg’.  

Wim van Helden
Een broer van Rie van Helden was Wim van Helden (*1906 Rotterdam en in 1997 ook in Rotterdam overleden), destijds bekend als jeugdschrijver. Na allerlei baantjes ging hij in 1930 naar de politieschool en werkte zich op tot adjudant bij de gemeentepolitie in de Maasstad. Wim van Helden schreef tussen 1954 en 1972 enige tientallen detectives en jeugdromans geïnspireerd door zijn werk bij de politie. Negen boeken gaan over commissaris Achterberg en 12 over inspecteur Arglistig. In 1953 kwam het boek ‘Tussen de renstal en de Maas’ uit dat op naam staat van zijn zus Rie van Helder onder schuilnaam Rie van Ipenburg. Wim van Helden zou aan deze roman hebben meegewerkt, reden waarom het bij zijn bibliografie op Wikipedia als zodanig is vermeld.

Illustraties

A. Rie van Helden als zuster Sophia in het onderwijs

(Leidse Courant, 7 oktober 1947)

Alle zusters Franciscanessen en personeelsleden verenigd rond pastoor Chr. van Mierlo na de inwijding van een nieuwe gymnastiekzaal bij de Sint Antoniusschool 15 juli 1948

Al vanaf 1918 was het voor meisjes mogelijk na de lagere school ULO onderwijs op het Sint Antonius te volgen. Plannen voor een algemene ULO ook in bovendien een afzonderlijk schoolgebouw aan de Burgemeester van Lennepweg zijn pas in 1952 gerealiseerd

Meisjes van de Antoniusschool met rechts een pater en links zuster Sophia, poserend voor de Lourdesgrot

beeld van Antonius

patroon van klooster en zusterschool Na sluiting en sloop van de gebouwen verhuisde het beeld naar een particulier aan de Glipper Dreef, maar of het nog bestaat is twijfelachtig. Talrijke heiligenbeelden zijn in de loop van de jaren na het einde van het Rijke Roomse Leven verdwenen. Een voorzetting van de school op deze plaats. hoek Kerklaan, burgemeester van Lennepweg, heet ICARUS.

Na bijna 111 jaar namen de toen 13 resterende zusters Franciscanessen van Charitas onder leiding van overste Feliciana afscheid van het Bavogesticht aan de Kerklaan en namen de zusters Augustinessen (tot 1968) hun taak over. Zuster Sophia is ook menigmaal in huize Sint Bavo op bezoek geweest.

Afscheidsfoto van de zusters Franciscanessen van Charitas in de tuin van Huize Sint Bavo. Bovenste rij vlnr. regenten/bestuursleden H.H.Rucker, R.J.Niehe, AF.M. Beijnes-Helmich, F.van Meerwijk, pastoor C,Pouw, J.M.Kamps, Ch.Thunnissen. Op de eerste rij vierde van links: zuster Feliciana (Moeder-Overste van 1960 tot 1964).

(De Tijd, 26-11-1953)

Forum-avond (Haarlem’s Dagbad, 10-1-1956)

(De Tijd De Maasbode 2-10-1959)

Een ingezonden brief van zuster Sophia in de Tijd van 13 maart 1974 als reactie op een artikel door Ben Kroon

Zuster Sophia na ruim vijftig jaar Bennebroekse kloosterjaren Van twee belangrijke besluiten in haar leven heeft ze nooit een moment spijt gehad, te weten 1) bekering tot de Una Sancta, de ene heilige katholieke en apostolische kerk, en 2) het toetreden in de zusterorde der Franciscanessen.   (de Koerier, 1 februari 1984)

Heemsteedse Koerier, 28 maart 1984

Veel belangstelling receptie “gouden” zuster Sophia (De Koerier, 11 april 1984)

Bij het afleggen van de Eeuwige Professie bij de Zusters Franciscanessen in Rotterdam ontving Rie van Helden een doornenkroon (Catharijne Convent Utrecht)

Bij het gouden jubileum van har Professiefeest  is Zuster Sophia een gouden, eigenlijk vergulde, kroon op het hoofd gezet (Catharijneconvent Utrecht)

B. Rie van Helden als schrijfster Rie van Ipenburg

Boeken zuster Sophia in Heemsteedse bibliotheek (H.Koerier, 28-3-1984)

Schrijven van zuster Sophia van Helden, gedateerd 1 juli 1989

Omslag van het boek ‘Lex’ door Rie van Ipenburg, met illustraties van Jo Schrijnder

Een van de pentekeningen van Jo Schrijnder, opgenomen als illustratie in ‘Lex’

boekbespreking Lex (De Tijd, 27-9-1933)

vervolg boekbespreking Lex (De Tijd 27-9-1933)

‘Lex’ van Rie van Ipenburg, Limburgsch Dagblad, 3-12-1933

titelblad van ‘En tóch schijnt de zon’ door Rie van Ipenburg

Bespreking van ‘En toch schijnt de zon’ door Rie van Ipenburg (De Volkskrant, 1-2-1948)

vooromslag van levensbeschrijving ‘Sinte Clara’ door Rie van Ipenburg

titelblad van ‘Sinte Clara’ 1937

Rie van Ipenburg: Sinte Clara

Clara1

recensie Sinte Clara (Leidsche Courant 4-12-1937)

Clara2

vervolg Leidsche Courant, 4-12-1937

Clararaam in kapel van het Sint Luciaklooster te Bennebroek (G.J.Korteling)

Glas-in-lood ramen in Luciaklooster Bennebroek

De zusters van Bennebroek waren aanvankelijk weinig gelukkig met de aanvrage door o.a. het Cuypersgenootschap om het kloostercomplex op de rijkmonumentenlijs te plaatsen. Uiteindelijk kreeg het klooster enkel gemeentelijke bescherming. Bij hun verhuizing naar Alverna/Wijchen namen de nonnen een aantal kunstwerken mee, o.a. zestien tegeltableaus van heiligen zoals Sint Lucia (HeerlijkHeden, ‘Le petit paradis du cher Benn’brock’, najaar 2011, nummer 150, pagina 46).

omslag Novice van Rie van Ipenburg. 1940

Rie van Ipenburg: Novice

Novice, bespreking in Streven, jaargang 9

Rie van Ipenburg: een baantje voor Margriet. 1948

(Provinciale Drentsche en Asser Courant, 21-4-1948)

Rie van Ipenburg: Tussen de renstal en de Maas. 1953

Zuster Martica; door Rie van Ipenburg

(De Volkskrant, 2-2-1954)

In 1983 is ‘Zuster Martica’ door Dedicom in Grave als luisterboek ingesproken en uitgegeven op een daisy-rom.

Bespreking door E.Lohman O.F.M. van de roman ‘Zuster Martica’ (De Maasbode, 1953)

Rie  van Ipenburg. Een ogenblik moeder. Toneelstuk in drie bedrijven. Nijmegen, Gottmer, z.j.  Noord-Hollands Archief, Heemstede-collectie     6262K

In memoriam (2018)

Bekroning Rie van Ipenburg voor ‘En tóch schijnt de zon’ in 1948 (Limburgsch Dagblad, 2-7-1949)

(Limburgsch Dagblad 2-7-1949)

(Limburgsch Dagblad 2-7-1949)

C. Non Zuster Sophia door Ina van Faassen. in; ‘En op je kop een eierdop’, gesprekken met vrouwen in uniform. Weesp, Van Holkema & Warendorf, 1985

Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia; door Ina van Faassen

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

vervolg Zuster Sophia

slot Zuster Sophia; door Ina van Faassen

Antonius kleuterschool, Kerklaan Heemstede

Prinskees

Antonius kleuterschool 1942/1943 voor de Lourdegrot met o.a. Jan, Mul, Van Gelderen (?), Jan-Hein Beelen, Aad Tel, Martin Tervoort, Nederstigt, Rhee, Van der Velden, Kees Prins, Peter van Houten, Tervoort, Els Prins, Vosse, Janny Prins, Wim Kiebert, Van Houten, Monie Muller, Wim Muller, Sluiter, Van der Meer, Booms, Divendal, Hilhorst, Elly Steenbrink, Van der Pol, Van Amerongen, Loek Gielen

D. Wim van Helden

Portret van broer, tevens politieman, Wim van Helden (1906-1997) , succesvol schrijver van jeugdboeken over Commissaris Achterberg en Inspekteur Arglistig

Artikel over Wim van Helden als jeugdboekenauteur door Kees Hendrikse (Boekenpost, 5e jaargang mei/juni 1997, p. 24-25)

Wim van Helden (1)

Wim van Helden (2)

Wim van Helden (3)

Wim van Helden (slot)

Vooromslag van een jeugddetective van Wim van Helden: Commissaris Achterberg slaat toe. uitgegeven door Kluitman in Alkmaar

BIJLAGE 1: OPENING VAN HET KLOOSTER DER ZUSTERS VAN HET HEILIG HART VAN JEZUS IN BENNEBROEK IN 1895  – met hoofdzetel in Parijs maar vrijwel uitsluitend Nederlandse zusters onder leiding van Eerwaarde Moeder  zuster Lucia van der Does de Willebois. Het is voornamelijk aan pastoor C.Scheiberling van de parochie Vogelenzang te danken dat een te stichten r.k. kleuterschool naast een lagere school diende te worden geleid door religieuzen (zusters). De heer H.M.Parmet uit Bennebroek heeft ook een rol gespeeld bij de voorbereidingen van de komst der zusters van Sacré Coeur.  Hij was o.a. gemeenteraadslid en eigenaar van de bloemisterij ‘Duinlust’ en verkocht zijn gelijknamig pand aan de kloosterorde [welke villa aan de Schoolllaan in 1926 is vergroot en in 1985 inpandig verbouwd ten gunste van zes appartementen]

In het boek: ‘Een wereld apart; geschiedenis van het Sacré Coeur in Nederland’ door Laetitia M.L.van Rijckevirswel is hoofdstuk 5 gewijd aan Sacré Coeur in Bennebroek (1895-1919). Onderstaand de eerste twee pagina’s met de begingeschiedenis

Over vestiging van de Mères in Bennebroek [door Laetitia M.L.van Rijckevorsel]

vervolg met informatie over pastoor Scheiberling van Vogelenzang die zusters zocht voor een parochieschool in Bennebroek

...uitgevoerd door een aanzienlijk aantal dames uit Amsterdam en ‘s-Gravenhage’ (De Maasbode, 18-4-1895) van het jaar 1896 zijn de volgende mères ofwel zusters van naam bekend: Marie de Boos, Iabelle Gavin, Lucie van der Does de Willebois (als hoofd van de  school), Maria Cramer, Laure Dekker, Wilhelmina van Zinnicq Bergmann, Clotilde Lamswerde, Valentine de Kervyn, Paula Biederlack en Jenny Heerkens [uit: 100 jaar katholiek onderwijs in Bennebroek, p.89]

uit voorzijde prospectus: Pensionaat van het H.Hart van Jesus

Bericht van opening klooster, bewaar-. naai- en breischool (‘armenschool’ genoemd)  uit dagblad  De Tijd van 18 april 1895. Op 1 oktober 1895 is door pastoor C.Scheibering van de parochie Vogelenzang de eerste steen gelegd voor een gebouw dat als pensionaat zou dienen.

Vooromslag van een vers geschreven door dichter-priester-staatsman dr.Schaepman bij gelegenheid van de komst der zusters van het H.Hart naar Bennebroek, 16 april 1895

(gedicht dr.Schaepman)

vervolg en slot van gedicht dr.Schaepman

ansichtkaart begin vorige eeuw met afbeelding van het pensionaat van het Heilig Hart

Begin september 1896 kwam het kloostercomplex inclusief school en internaat gereed. Een jaar later is in de wandeltuin een Lourdesgrot aangelegd. Anno 2018 zijn de beelden van Maria en Bernadette van Soubirous verdwenen. In 1897 volgden ook de nabijgelegen Sint Josephkerk [vanwege geldgebrek zonder een geplande toren] en pastorie en kon met de  Franciscusschool spreken van een rooms-katholieke enclave. Jaap de Groot publiceerde in 1997 het boek ‘Katholiek rond de rand van Kennemerland; verhalen en foto’s ter gelegenheid van 100 jaar St.Josephparochie Bennebroek’.

Bijlage 2 van pensionaat Sacré Coeur (tot 1919) naar  Sint Luciaklooster (192–2007)

luchtfoto van het kloostercomplex uit 1930 met in de omgeving nog bloembollenvelden

Luchtfoto van de katholieke enclave met kloostertuin, het vm. klooster, daarachter de Sint Jozefkerk en rechtsboven de Franciscusschool

oude prentbriefkaart uit 1904 met de bloembollenvelden van kweker Van Lierop

Tegeltableau met voostelling van het Heilig Hart in de voorgevel van het gebouw (foto mw.H.Laverman)

prentbriefkaart van de kapel uit de tijd van Sacré Coeur

De kapel ten tijde van het Luciaklooster

ansichtkaart uit 1940 met het beeld van Christus van het Heilig Hart

Beeld van de Heilige Franciscus patroon van de Zusters Franciscanessen

Beeld van Maria met kind bij het Luciaklooster

Bijlage 4: Sacré Coeur in Vaals

Luchtfoto van pensionaat ‘Bloemenda(a)l’ in Vaals uit 1938. De Sociëteit van het Heilig Hart (Soeurs du Coeur Sacré de Jésus) is 1801 in Frankrijk gesticht door de na haar overlijden heilig verklaarde Madeleine-Sophie Barat (1779-1865) met als doel de opvoeding van meisjes. Aanvankelijk traden vooral vrouwen uit rijkere gezinnen in bij de congregatie.  Behalve in Frankrijk zijn pensionaten opgericht in o.a. België, Nederland en de Verenigde Staten. In ons land in 1848 in ‘kasteel Bloemendaal’ in Vaals met een onderwijsinstelling tot 1978. Na sluiting zijn de meeste zusters naar België verhuisd, waar de congregatie nog over verscheidene huizen beschikt, o.a. in Antwerpen.  Het in 1945 opgerichte ‘Sophianum’, een middelbare school voor meisjes, verhuisde naar Gulpen en is in 1980 gesloten. Rose Kennedy, de moeder van o.a. president John F.Kennedy was leerlinge op de zusterschool in Vaals , alsook mijn vrouw Yvonne Ramakers. Het monumentale bouwwerk is voor 1 gulden aangekocht door het Van der Valkconcern en heeft tegenwoordig na een grondige restauratie de functie van hotel-restaurant. Enkele bijgebouwen zijn vanwege de slechte staat gesloopt. Kasteel Blumenthal zoals de aanvankelijke benaming was is in 1761 gebouwd in opdracht van de Akense lakenfabrikant Johann Arnold von Clemont (1728-1795).

Vooraanzicht van hotel dat deel uitmaakt van het Van der Valk concern. Het Mariabeeld is gebleven en uit piëteit met het verleden is geen toekanlogo op het dak van de voorgevel geplaatst

bijlage 5: r.k klooster, kerk, pastorie en school: een katholieke enclave in Bennebroek en architect N.Nelis uit Haarlem

ansichtkaart van de Sint Jozefkerk, in 1900-1902 ook gebouwd onder architectuur van Nicolaas Nelis evenals de pastorie al op 1 januari 1900 opgeleverd. [In 1894 was al een hulpkerk tot stand gekomen, gebouwd door de firma Hulsebosch naar een ontwerp van N.Nelis). Eerste pastoor van de parochie Bennebroek was Th.H.J.Abels van 1897 tot 1907, opgevolgd door achtereenvolgens .M.J.Kabel (1907-1915), F.J.M.Wassen (1915-1937), L.J.Wolf (1937-1938), J.Lauwrier (1938-1941), L.J.M.Jassen Schmidt (1941-1956), A.M.Kok (1956-1965), J.J.Tulp  (1965-1976 en J.Chr.Vanderstadt.

(bouw  van een nieuwe pastorie gegund aan aannemer H.van der Vossen  met N.Nelis als architect (Haarlem’s Dagblad, 17 december 1898). Tot in de jaren 30 van de  vorige eeuw was Nelis bovendien voorzitter van het kerkbestuur in Bennebroek.

N.Nelis verplaatste zijn kantoor naar Ripperdapark 3 (Haarlem’s Dagblad, 24-2-1900). Later verhuisde hij naar het adres Nieuwe Kruisstraat 10.

Bericht van  N.L.Nelis uit het Haarlems Dagblad van 1902. In dat jaar ontwierp hij ook de kapel van de r.k.begraafplaats St. Barbara aan de Schoterweg.

Tot besluit: nkele foto’s gemaakt als bijlagen bij een rapport verschenen in opdracht van het Cuypers genootschap

Oostzijde Sint Josephkerk en ensemble pastorie, kerk en klooster westzijde

Luciaklooster Bennebroek oostzijde + interieur kapel

Portiershuisje bij het Luciaklooster

Bennebroek: Sint Franciscusschool. Naast de oude Sint Josephschool met zusters kwam in 1929 de Franciscusschool tot stand met aanvankelijk de Broeders van de la Sale als onerwijskrachten, Op 1 augustus 1977 hield de St.Jozefschool op te bestaan na een fusie met de Sint Franciscusschool voor Lager Onderwijs. De geschiedens van het onderwijs in Bennebroek is uitvoerig beschreven in een herinneringsboek met veel foto’s door Jaap de Groot in diens: ‘100 jaar katholiek onderwijs in Bennebroek 1895-1995’.

voormalige rectorswoning Duinlust

                                    Duinlust omstreeks 1900

Duinlust in Bennebroek, aangekocht door Stadsherstel Amsterdam krijgt nieuwe bestemming (Haarlems Dagblad, 11-11-11-2020)

Huis Duinlust door Stadsherstel Amsterdam  aangekocht  B(loemendaal) Magazine, maart 2021)

Villa Duinlust door Eric J.Coolen (Haarlems Dagblad, 14 januari 2023)

===========

Bijlage: De Antoniusschool , evenals de St.Jozefschool,  is in 1992 gesloten en op de plaats van de Antoniusschool, hoek Kerklaan/Burgemeester van Lennepweg, kwam een nieuwe basisschool, in 1990 door een aantal ouders voorbereid, in 1991 tijdelijk in het gebouw van de Bosch en Hovenschool gehuisvest: een nieuw begin met een nieuwe naam ICARUS.

Onderwijzer Edward van de Vendel, landelijk bekend geworden als schrijver richtte met enkele ouders de Icarus school in Heemstede op en werkte hier enige tijd als eerste directeur. Daarna full-time schrijver. In 2019 is aan hem de Anna Blaman Literatuurprijs toegekend.

Boekenlegger kinderboekenschrijver Edward van de Vendel

Bladwijzer kinderboeken van Edward van de Vendel, met illustraties van Suzan ’t Hooft, Mattias de Leeuw en Marleen Felius

Vooromslag van ‘Wat rijmt er op puree?’ door Edward van de Vendel (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, 2003)

Een ooievaar aan de bloempotten; door Tim Begemann, Stéphanie Koops, Jorien Lamers, Sabien Adelaar, Jurriaan d’Engelbronner, Reinout de Bier, Beatrice Jolly. Een uitgave van Poeziecarus. Voorwoord door Edward van de Vendel, Algemeen Bijzondere Basisschool Icarus,  Kerklaan 90-92 Heemstede, 19 juni 1993.

Vooromslag van dichtbundel ‘De sokkentweeling. Icarus school, 1995 Voorwoord Edward van de Vendel, directeur. Met verzen van leerlingen en illustraties door Michèle Baudet, Harm Notman, Machiel Botman, Sabine Heri, Jelgersma en Otto Schilling. 1995

Vooromslag  en voorwoord  van bundel ‘Een gouden griffel haal je bij de burgemeester; door kinderen van basisschool en basisschool Icarus Heemsted.e.Begeleid door Fokke de Haan (de Evenaar) en Edward van de Vendel (Icarus). Bevat verzen en korte verhalen van 25 scholieren van de Evenaarschool uit de groepen 3 t/m 8. Voorts gedichten en verhaaltjes van de volgende leerlingen van Basisschool Icarus; Jaram van Ake (groep 5), Veerle Arts (groep 5), Timo Bernardus (groep 5), Sandra Bierman (groep 4), Adelijne Bos (groep 5), Anouk Buziau (groep 6), Emile Buziau (groep 5), Yvo Buziau (groep 4), Katie Claus 9(groep 4), Manon Damen (groep 5), Marjolijn van Dijk (groep 6), Wouter van Dijk (groep 6), Paul Dirksen (groep 5), Colin Gort (groep 6), Doortje van der Heide (groep 4), Daniel Hendrikse (groep 40, Thomas Hosman (groep 4), Elba Hunfeld (groep 40, Beatrice Jolly (groep 6), Jordi Kastermans (groep 6), Vere van Koppen (groep 50, Tycho Kortekaas (groep 4), Charlotte  Kunst (groep 5), Serge van der Linden (groep 6), Fenna Mans (groep 4), Daphne Mollema (groep 5), Jef Nieuwendijk (groep 5), Willemijn Rodenberg (groep 4), Wouter Rodenberg (groep 5), Lauren Smink (groep 5), Elllis van der Tak (groep 6), Ivna van der Tak (groep 60, Tijmen Tjaden (groep 5), Django Veenings (groep 6), Karen van de Weijer (groep 60, Mattijs van de Weijer (groep 5), Angelique van Wijngaarden (groep 4), Thomas Zoutendijk (groep 5).

(Uit HVHB-rapport: Religieus Erfgoed en Herbestemming, 2019, samengesteld door Michel Bakker.

Zicht op de vernieuwde Icarusschool aan de Burgemeester van Lennepweg in Heemstede

Tije Vervoort in 2017 in het shirt van Icarus  25 jaar.

Alle leerlingen van groep 8 schooljaar 2018-2019 van de Icarus school met in het midden (28) Danthe Vervoort.