Tags
Andrew Pettegree, Arthur der Weduwen, Biblioteca Reale Turijn, bibliotheek Leuven, bibliotheek Serajewo, bibliotheekbranden, Boekenroof Tweede Wereldoorlog, Homerus, J.W.Jagger library, kathedaal Salisbury, Kerry James Marshall, Leonardo da Vinci, overstromingen bibliotheken, restauratie boeken, Staatsbibliothek Unter den Linden, Susan Orlean, teruggave roofkunst boeken, The Fragile library, universiteitsbibliotheek Kaapstad, universteitsbibliotheek Bukarest, verwoeste bibliotheken
.
Oude collectie Afrikaanse literatuur gaat in vlammen op bij heftige brand in universiteitsbibliotheek van Kaapstad, Zuid-Afrika 18 april 2021
Voorbeeld van veronachtzaming van boeken. De Italiaanse architectuurhistoricus Paolo Costa onderzoekt papieren korans in een hoek van de grote Moskee van Saana, Jemen in 1971. Deze zijn de Oriëntaalse afdeling van de Duitse Staatsbibliotheek in Berlijn overgebracht, geordend en gedigitaliseerd. Zie: ‘Die Entzauberung der Koran -Handschriften von Saana. (Bibliotheksmagazin, 3/22, p. 32-34.).
========
LIBRARIANA DEEL 43
– Veiling van een belangrijk openbaar kunstwerk van Marshall in Chicago dankzij publieksacties ingetrokken;
– diefstal van een originele Magna Carta in Salisbury voorkomen
– boek over de grote brand van 1986 in de bibliotheek in Los Angeles
–IN DE LOOP VAN DE EUWEN DOOR BRAND VERWOESTE BIBLIOTHEKEN
1. Marshall’s ‘Knowledge and Wonder’ blijft in Chicago Public Library
Kerry James Marshall, geboren op 17 oktober 1955 in Birmingham (Alabama) , is een Afrikaans-Amerikaanse kunstenaar die opgroeide in Los Angeles , maar sinds lang in Chicago woont en werkt waar hij o.a. les gas gaf aan de faculteit voor Kunsten en Ontwerp aan de universiteit van Illinois. In 2016 is een overzichtstentoonstelling van zijn werk gehouden: ‘Kerry James Marshall: Mistry’ in het Museum van Hedendaagse Kunst.
Kerry James Marshall (*1955)
De Black Power Beweging voor burgerrechten heeft een grote invloed gehad op Marshall’s artistieke werk in de jaren 80 en 90. Eén van zijn topwerken is een groot schilderij uit 1995 ‘Knowledge and Wonder’, dat hij tussen 1993 en 1995 vervaardigde ten behoeve van het Legler filiaal van de Chicago Public Library. Dat was in het kader van een 1,33 % regeling voor kunstenaars – vergelijkbaar met onze destijds geldende Beeldende Kunstenaars Regeling – en waarvoor Marshall een bedrag van 100.000 dollar van de overheid ontving.
voorgevel van de Legner branch public library in Chicago
In oktober 2018 deelde burgemeester Rahm Emanuel mede dat het werk op 15 november zou worden verkocht om met de opbrengst, geraamd op minimaal 10 tot 15 miljoen dollar, mogelijk 20 miljoen dollar. Dat bedrag zou voor het bibliotheekgebouw worden aangewend, dat hoognodig gerenoveerd moet worden. Daarop kwam een storm van kritiek in de regionale pers van liefhebbers van openbare kunst in de stad. Auteur Harry Mark Petrakis schreef dat generaties van schrijvers en anderen in Chicago kunnen bevestigen dat de openbare bibliotheken in Chicago hun leven hebben gevormd en verrijkt. Een andere auteur Megan Stielsta liet weten hoe zij als kind inspiratie opdeed in de leeszaal en dramaturg David Mamet noemde de Chicago Public Library: ’mijn Alma Mater’. Ook de kunstenaar zelf deelde in de kritiek. In mei was ook al zijn schilderij ‘Past Times’ , dat hing in een conferentiegebouw in Chicago bij Sotheby’s in New York voor 21,1 miljoen dollar. Marshall verklaarde ‘You could say the City of Big Shouders has wrung every bit of value they could from the fruits of my labor’. De muurschildering ‘Kennis en Verwondering’, beschouwd als een iconisch werk met symboliek en vol inspiratie, toont verscheidene zwarte mensen van verschillende leeftijden die kijken naar ‘lager-than-life books’. Het hangt op de tweede verdieping van de Leger bibliotheekvestiging in West Garfield Park. Burgemeester Emanuel kwam daarop terug op zijn besluit, mede omdat hij Kerry als een vriend van en groot ambassadeur voor Chicago beschouwt. In een verklaring heeft Christie’s medegedeeld dat het veilinghuis een enthousiast voorstander is van kunst in openbare ruimten en auctie van de schildering is ingetrokken. ‘All patries involved are delighted that Kerry James Marshll’s “Knowledge and Wonder” will stay in Chicago’ Kerry verklaarde in een interview met het blad ‘The Tribune; zeer verheugd te zijn met de herroeping van het besluit door de burgemeester.
De schildering van Kerry James Marshall: ‘Kennis en Verwondering’
Mevrouw Ann Demeester, directeur van het Frans Hals Museum in Haarlem sprak over deze gebeurtenis tijdens haar column in het televisieprogramma Buitenhof van 11 november.
2. Diefstal van een authentieke Magna Carta in Salisbury voorkomen
Vooromslag van een in 1964 gepubliceerde uitgave door het British Museum gewijd aan MAGNA CARTA
Magna Carta [‘grote oorkonde’] is het Britse handvest over vrijheden en rechtspraak dat koning Jan zonder Land op 15 juni 1215 ondertekende. Het was door Engelse leenmannen afgedwongen omdat die van mening waren dat de koning zijn macht misbruikte. In 2009 heeft UNESCO deze oorkonde op de Werelderfgoedlijst voor documenten geplaats. Het is een uniek document omdat voor het eerst in de Westerse wereld de absolute macht van de vorst op schrift is beperkt en wordt beschouwd als de hoeksteen van Engelse vrijheid en democratie, tevens van recht omdat voor het eerst vastgelegd dat niemand zonder een vorm van proces kan worden vastgezet. Het charter maakt tot in onze tijd deel uit van het Britse wetboek. Magna Carta vormde een inspiratiebron voor opstellers van andere befaamde documenten zoals van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring van Thomas Jefferson en de Franse Grondwet van 1791. Van de vermoedelijk 26 exemplaren die in de oorspronkelijke versie zijn vervaardigd, gebaseerd op het aantal van 25 leenmannen, zijn in totaal vier exemplaren bewaard gebleven. Twee bevinden zich in de British Library, 1 in de kathedraal van Durham en 1 in de kathedraal van Salisbury.
Magna Carter & the Forest Charters exhibition at Durham Cathedral Picture: DAVID WOOD
Eenmaal zijn alle vier authentieke exemplaren verenigd geweest toen deze in februari 2015 drie dagen geëxposeerd waren in het gebouw van de Britse Nationale Bibliotheek te Londen, omdat het dat jaar 800 jaar was geleden dat Jan zonder Land onder druk van ontevreden edellieden het Magna Carta tekende. Meer dan 40.000 mensen hadden zich aangemeld voor een bezoek, maar vanwege de kostbaarheid en vooral kwetsbaarheid van de documenten zijn uiteindelijk slechts 1215 geselecteerde personen toegelaten, overeenkomende met het jaar waarin Magna Carta is opgesteld.
pagina uit folder over de Salisbury Cathedral (ik bezocht de monumentale kerk in mei 2003)
Na drie hamerslagen de beschadiging in Salisbury
In aangepaste vorm zijn nieuwe Magna Carta’s uitgevaardigd in 1216, 1217 en 1225 met de definitieve formulering. In december 2007 is bij Sotheby’s in New York een oorkonde geveild uit 1297 en bracht toen 21,3 miljoen dollar op. Het is voor over bekend één van de twee exemplaren die zich buiten Groot-Brittannië bevinden. De koper in New York was miljardair David Rubinsteun die het exemplaar heeft ondergebracht bij de National Archives and Records in Washington, D.C.
Het exemplaar in Salisbury is in een vitrine in de ruimte bij de kerk uitgestald voor bezoekers. Op 25 oktober kwam daar een 45-jarige man die op een rustig moment met een hamer de glazen kast stuksloeg. Vanwege het lawaai dat zijn actie veroorzaakte kon de man worden gearresteerd en overgeleverd aan de gealarmeerde politie. De oorkonde bleek licht beschadigd, maar restauratie daarvan is mogelijk.
Magna Carta in een vitrine tentoongesteld
Magna Charta van 2015 erkend als UNESCO ERFGOED van boeken, handschriften, kaarten, partituren en beeldarchieven.Tielt, Lanno, 2010.
De openbare bibliotheek van Sebastopol, Rusland, tijdens de Krimoorlog, door artillerievuur van de geallieerden Engelsen, Fransen en Italianen) in brand gestoken. Schilderij van W.Simpson.
3. De grote brand van 29 april 1986 in de Los Angeles Public Library in een boek naverteld.
Inleiding: in de loop van de eeuwen vernietigde bibliotheken
In mijn bezit zijn enkele boeken afkomstig uit verwoeste bibliotheken, zoals een boek afkomstig van de in 1972 bij een bomaanslag door de Baader Meinhof groep aangetaste Amerikaanse bibliotheek te Frankfurt am Main en uit de in 1967 in brand gestoken bibliotheek van Enugu, Biafra, Nigeria.
In de loop van de jaren verzamelde ik voorts veel materiaal, publicaties, zowel als enige honderden prenten en foto’s van in de loop van de eeuwen geheel of gedeeltelijk verwoeste bibliotheken ten gevolge van oorlogen, branden, plunderingen, natuurrampen, zoals aardbevingen, orkanen, vulkaanuitbarstingen, overstromingen en zeebevingen. Te beginnen met de grote Mouseionbibliotheek in het stadsdeel Brucheion aan de Middellandse Zee in Alexandrië, waarover weinig feitelijk bronnenmateriaal bekend is nochtans veel in de afgelopen eeuw gepubliceerd. Voor de eerste maal (gedeeltelijk) verwoest onder keizer Julius Caesar in 48 voor Christus. In het jaar 392 zijn resterende klassieke boekrollen en uit het Serapeion en Mouseion door christelijke monniken verbrand. De Koptische aartsbisschop Theophilus van Alexandrië wordt in bronnen genoemd als opdrachtgever voor de verwoesting van het Serapeion in 389 onder keizer Theodosius [in de vierde eeuw wordt tot 391 de wiskundige Theon van Alexandrië genoemd als bibliothecaris en is hij opgevolgd door zijn dochter, ook wiskundige, Hypatia die in 415 na Christus op gruwelijke wijze door Christen is vermoord]. Veldheer Chalid zou ten slotte in 635 de restanten van de bibliotheek in hebben verbrand op last van kalief Omar (592-644), die een vurig aanhanger was van de profeet Mohammed. Die zou hebben gezegd: ‘of deze boeken zijn in strijd met de Koran en dan gevaarlijk òf zij zijn in overeenstemming met de Koran en dan overbodig. In beide gevallen moeten ze naar de brandstapel’, aldus Ibn al Qiftti. Door hedendaagse Arabische geleerden wordt deze laatste verwoesting onder Omar ibn-al-Khattab betwist, en zou een en ander uitsluitend zijn gebaseerd op veel latere onbetrouwbare bronnen. Zie o.a. V.A.Mohamad Ashrof, in: ‘Who destroyed the library of Alexandria? Inderdaad bericht expert Staikos dat pas in de dertiende eeuw twee eminente Arabische schrijvers op basis van oudere toenmakige bronnen berichtten over het verbranden van de Alexandrijnse boeken onder kalief Omar, te weten Abd al-Latif uit Bagdad (die in 100 Egypte bezocht) en Ibn Qifti (1172-1248), een inwoner van opper-Egypte, diplomaat en schrijver van vele historische geschriften, o.a.van ‘Geschiedenis van Geleerde Mannen’, van wie overigens de meeste andere boeken verloren gingen.
Twee recente boeken over de bibliotheek van Alexandrië [feitelijk 2: Mouseion en Serapeion]. Links van Jean-Pierre Luminet met fantasietekening van de brand in 642 op bevel van kalief Omar in Medina (in 2002 in het Frans en 2005 in Nederlandse vertaling verschenen); rechts vooromslag van het boek door Luciano Canfora uit 1986/1990. Gebaseerd op een moeizame tekstvergelijking Boekhistoricus dr.Ernst Braches had hiervoor in een boekbespreking in Vrij Nederland geen goed woord over. Hoe dit ook zij, met de teloorgang van de bibliotheek (tevens die van Pergamon, naar Alexandrië overgebracht) is volgens een schatting van Wilamowitz naar schatting 80% van het Griekse op schrift gestelde erfgoed verloren gegaan. Eén voorbeeld: van de Griekse toneelschrijver Euripides moeten 92 toneelstukken hebben bestaan, in de Alexandrijnse bibliotheek zijn er 75 op papyrusrollen overgeschreven en daarvan zijn er 18 (17 tragedies en 1 satirisch drama) overgeleverd. Dat de werken van Homerus, Plato en Aristoteles grotendeels zijn overgeleverd is te danken aan het gegeven dat deze al in de Griekse Oudheid en in volgende eeuwen dermate belangrijk werden geacht dat hiervan meerdere kopieën zijn gemaakt. Uitvoerige informatie is vermeld in het boekwerk van de Griekse geleerde Konstantinos Sp. Staikos, The History of the Library in Western Civilization; from Minos to Cleopatra’, 2004. (Oak Knoll Press/ Hes & De Graaf Publishers BV Kotinos, 2004. Chapter 3 Hellenistic Period: the Universal Library of the Ptolemies in Alexandria, p. 155-245).
HOMERUS IN DE PAPYRI / HOMERUS EN DE GRIEKSE LITERATUUR / JOMERUS’WERKEN TEGENOVER HET OUDE EN NIEUWE TESTAMENT (uit: Boeken en Bibliotheken in de Oudheid’; door Willy Clarysse en Katelijn Vandorpe (Leuven, Aulos, 2004
Homerus in de overgeleverde papyri. De ‘Ilias’ (vooral deel 1) staat ver bovenaan met 1504 fragmenten.
Overgeleverde Homerus-papyrusfragmenten tegenover alle Griekse klassieke en Christelijke auteurs samen
Overgeleverde Homerus’ werken tegenover het Oude en Nieuwe Testament vanaf de derde eeuw voor Christus tot de zevende eeuw na Christus
Borstbeeld van de blinde Homerus, kopie naar een ouder voorbeeld, daterend uit de tweede eeuw voor Christus (Louvre, Parijs)
Kees Fens wijdde een uitvoerige recensie aan het boek van Luciano Canfora, onder de titel: ‘Het koninkrijk van de kennis’, gepubliceerd in de Volkskrant van 12 februari 1990. De laatste passages van zijn artikel zijn: ‘We hebben dus drie reconstructies beleefd: die van de brand van de bibliotheek, die van het gebouw en die van de geschiedenis van de bibliotheek van Aristoteles. Die reconstructies zijn tot stand gekomen op geschriften, al of niet uit de tweede of derde hand overgeleverd, die nauwkeurig werden gelezen en opnieuw geïnterpreteerd. Het hele verhaal van Canfora bestaat dus uit de samenhangende interpretatie van andere verhalen. Andere bewijzen van die oude teksten hebben we niet: de bibliotheken zijn er niet meer, hun gebouwen en hun inhoud niet. Alles bestaat alleen op papier. En daarmee is in de loop van de geschiedenis nauwelijks iets veranderd. En het bestaat zo lang we – uiteraard – de boeken hebben en het papier geloven. Canfora moet even gedacht hebben, het werk van de Kalief goed gemaakt te hebben: hij laat met een boek terugkeren wat de Kalief met een boek liet verdwijnen. Maar aan het slot brengt hij de onvermijdelijkheid van de branden ter sprake. Grote concentraties, op macht gebaseerd, roepen de vernietiging door een andere macht over zich af. Wat misschien historisch is, wordt een literaire topos. De grote bibliotheken zijn gedoemd te verbranden, zoals de overvolle geheugens van de geleerden veroordeeld zijn tot leegloop bij de dood. Waar komt onze kennis vandaan? Uit de kleine bibliotheken en verzamelingen. Van wat die opleveren is onze kennis het mozaïek. Waarmee de betrekkelijkheid, onvolledigheid en onbetrouwbaarheid van die kennis gegeven is. En daarmee ook de betrekkelijkheid van dit boek van Luciano Canfora, een meesterlijk mozaíek van talloze heel kleine stukjes kennis. En al het allemaal niet waar is, is het schitterend gevonden, zoals dat beknopter en fraaier in de moedertaal van de auteur wordt gezegd.’
Van de in de Hellenistische Oudheid beroemde instelling in Alexandrië is voor zover bekend 1 manuscript bewaard gebleven en tijdens de Renaissance terecht gekomen in de Bibliotheca Marciana te Venetië. De nieuwe in 2003 geopende Bibliotheca Alexandrina ontving hiervan een facsimile. Deze grootste boekeninstelling in het Nabije Oosten heeft de Engelstalige collectie overgenomen van de onder staatssecretaris Halbe Zijlstra wegens bezuinigingen gesloten bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen.
Voorgevel van de Celsus bibliotheek in Efese. Tussen 114 en 125 na Christus gebouwd in opdracht van Tiberius Julius Aquila ter nagedachtenis van zijn overleden vader Tiberius Julius Celsus Ptolemaenus (circa 45 tot voor 120) , geboren uit een van oorsprong Griekse familie, die sinds het jaar105 Romeinse gouverneur was van de Romeinse provincie Asia Minor, nu Turkijke. Celsus werd begraven in een sarcofaag in de grafkelder onder de bibliotheek. Met circa 12.000 perkamentrollen, opgeborgen in nissen, zou het na Alexandrië en Pergamon de derde grootste bibliotheek van de Klassieke Oudheid zijn geweest. De bibliotheek zou in 262 als gevolg van een aadrbeving zijn verwoest (de voorgevel pas na een aardbeving in de 10de of 11de eeuw), maar er is ook een bron dat het gebouw in 262 door een invasie van Vandalen (Oostgoten) in brand is gestoken en verwoest. Tussen 1970 en 1978 hadden opgravingen plaats door Oostenrijkse archeologen die tevens de restauratie voor hun rekening namen
illustraties uit: ‘The library in America’ door Paul Dickon. 1986, pagina3.
De Jefferson bibliotheek in de Library of Congress, Washington D.C.
In de Verenigde Staten gingen bij een door de Britten aangestoken brand van het Capitool en eerste Congresbibliotheek in 1814 de eerste bibliotheekcollectie in Washington – tegenwoordig de grootste bibliotheekinstelling ter wereld- oorspronkelijk bestaande uit zo’n 3.000 boeken definitief verloren. Thomas Jefferson (1743-1826; derde president van de USA van 1801-1809), een groot boekenverzamelaar, die in dat jaar tussen de 9.000 en 10.000 boeken bezat op allerlei gebieden van wetenschap, bood ter compensatie aan de staat zijn privébezit te koop aan. Uit onderzoek is gebleken dat het precies om 6.487 exemplaren is gegaan, waarvoor in 1815 een bedrag van 23.950 dollar werd betaald. Privé ging Jefferson door met het opnieuw aankopen van boeken, want zoals hij schreef: ‘I cannot live without books’. In 1829 waren dat er alweer enige duizenden, die hij dat jaar echter moest verlopen om de schulden aan zijn crediteuren te kunnen betalen. Vandaag de dag is in het hoofdgebouw van de Library of Congress een speciale Jefferson-bibliotheekzaal ingericht. Overigens was de allereerste verzameling boeken van Jefferson al in 1770 bij een brand van zijn huis in Shadwell verloren gegaan.
En tot overmaat van ramp had een tweede brand in de staatsbibliotheek te Washington plaats op Kerstavond 1851, als gevolg van een problemen met een haard voor de verwarming waarbij 30.000 boeken zijn verbrand, inclusief bijna tweederde van de van Jefferson aangekochte boeken.
Brand in het Capitool Washington (De Tijd, 11-11-1898)
Enkele andere rampen die Amerikaanse bibliotheken troffen waren o.a. in 1851 toen in de Michigan State Library brand uitbrak wat een verlies betekende van 22.400 boeken en 7.000 pamfletten, terwijl duizenden door bluswater aangetaste exemplaren moesten worden behandeld; 1871 toen bij een grote brand in Chicago een uitleenbibliotheek, voorloper van de in 1873 opgerichte Chicago Public Library, met bijna 50.000 boeken verloren ging; 1910 het verlies door een overstroming van een nieuw gebouw in Indianapolis. De drie grootste en belangrijkste bibliotheken in de staat New York zijn: 1) de Pierpont Morgan Library (1), 2) de New York Public Library (2), beide in New New York City, en 3) de New York State Library in Albany (3) Laatstgenoemde instelling is bij een brand die uitbrak in de nacht van woensdag 29 maart 1911 zwaar getroffen met een verlies van 450.000 boeken en 270.000 manuscripten sprake van de grootste bibliotheekramp in de Verenigde Staten. Veel boeken konden worden vervangen door andere exemplaren, maar dat gold nier voor de originele handschriften van welke vele betrekking hadden op het begin van ‘Nieuw Nederland’ en de Engelse koloniale tijd van New York. Bovendien ging de volledige catalogus met meer dan 1 miljoen kaartjes bij de brand verloren.
foto van de brand in de geruïneerde leeszaal van de New York State Library
foto van de brand en brandweerlieden die bezig zijn met bluswerkzaamheden
enkele foto’s van wat resteerde van het eens zo fraaie bibliotheekgebouw
brandweermannen met waterstralen binnen het gebouw
inspectie nadat de brand in de staatsbibliotheek is geblust
Voor restauratie overgebracht naar de Library of Congress in Washington. Op bovenstaande foto wat resteerde van o.a. het kostbare platenboek van John James Audubon: the Birds of America (foto William Berwick)
Paul Mercer en Vicki Weiss publiceerden een boek over ‘The New York State Capitol and the Great Fire of 1911’.
Het nieuwe gebouw van de New York State Library in Albany met anno 2018 circa 20 miljoen documenten.
(1) Uitvoerig beschreven en geïllusteerd in de volgende twee boeken: – Louis Auchincloss. J.P.Morgan, the financier as collector. New York, Harry N.Abrams Inc., 1990, en – The Pierpont Morgan Library New York. verlag Gerd Hatje, Ostfildern-Ruit, 1998.
(2) Marshall B.Davidson. Treasures of the New York Public Library. New York, Harry N.Abrams, Inc. Publishers, 1998
(3) Cecile R.Roseberry. A History of the new York State Library. Albany, The State Education Department etc., 1970. (Hoofdstuk 6. ‘The Alarm in the Night; is gewijd aan de ramp van eind maart 1911, p. 85-92.
in 1966 ontstond brand als gevolg van een technische oorzaak in het Joods Theologisch Seminarie in New York waarbij zo’n 70.000 boeken verloren zijn en nog eens zeker 50.000 beschadigd;
foto van de brand in de bibliotheektoren van het Joods Theologisch Seminarie in New York (The Hebrew Book, pagina 221)
als gevolg van bluswater aangetaste boeken uit het Joods Theologische Seminarie, 19 april 1966 (The Hebrew book; an Historical Surevey. Jersusalem, 1975, p. 218)
in 1969 zijn bij onlusten op de campus twee brandstichtingen in de Indiana University Library op 17 februari van 75.000 banden verloren gegaan en waren en 27.000 exemplaren beschadigd en op 1 mei nog eens 30.000 verbrande boeken; 1994 is bij een aardbeving in de staat Californië de California State University Library in Northridge ernstig getroffen.
foto van het magazijn na een overstroming 28 juli 1997 in de Morgan bibliotheek van de Universiteit van Colorado in Fort Collins
In 1998 zijn bij overstromingen in de stad Boston, Massachusetts, de boeken in de kelder van de centrale stadsbibliotheek als gevolg van waterschade ernstig beschadigd.
1998 Boston Flood
overstroming 1998 (Nicholas A.Basbanes. Patience & Fortitude, 2001, pagina 182)
2008 is bij een overstroming In Cedar Rapids het merendeel van de boeken afgeschreven. Verder zijn in Louisville (1937 en 2009) bij een overstroming en in New Orleans als gevolg van de orkaan Katrina in 2005 vele duizenden boeken vernietigd.
Het resultaat van een orkaan in een bibliotheek van New Orleans nadat Katrina was uitgeraasd.
de openbare bibliotheek van Louisville nadat de Ohio rivier buiten haar oevers was getreden in 2009
De bibliotheek van Louisville is gehuisvest in een Carnegiegebouw. Meermaals door overstromingen getroffen, de laatste keer in 2009 met ongeveer 8 miljoen dollar schade, is door de gemeente 1,3 miljoen dollar uitgetrokken om beschermingsmaatregelen voor de toekomst te treffen.
In Californië vinden bijna jaarlijks bosbranden plaats, waarbij huizen in de as worden gelegd en zoals in 2018 ook enige tientallen slachtoffers vielen. San Francisco en omgeving ondergingen in1906 een grote aardbeving, waarbij onder meer de universiteitsbibliotheek Stanford in Palo Alto instortte.
oude prentbriefkaart met afbeelding van de ingestorte koepel van de Stanfod Universiteitsbibliotheek in Palo Alto
Ten aanzien van verwoestingen met desastreuze gevolgen beperk ik me in onderstaand overzicht tot een kleine selectie in Europa, voorts van enkele instellingen in Azië (Syrië, Irak, Cambodja, India en Japan), 2 in Afrika (Algerije en Mali). Ten slotte volgt een bespreking van het zopas verschenen boek over de felle de brand in 1986 in de hoofdbibliotheek van Los Angeles (1).
(1)Ebla [thans bekend als Tell Mardikh] was een oude stad in het noordwesten van het hedendaagse Syrië, ten zuidwesten van Aleppo, deel uitmakend van het vroegere Mesopotamië. Bij opgravingen na 1964 is de vermoedelijk oudste bibliotheek uit de Oudheid ontdekt met kleitabletten in het Sumerisch spijkerschrift. De stad met het paleis inclusief archiefcollecties is door Sargon van Addad of diens kleinzoon Nara,-Sin omstreeks 2240 voor Christus vernietigd. Na herbouw nogmaals in 1600 voor Christus. [Enkel andere steden in de Oudheid verwoest waarbij ook veel manuscripten zijn vernietigd betreffen onder meer Mari in 1765 voor Chr., Alalakh circa 1200 vCgr., en Ugarit in 1180vChr.].
restanten van opgegraven kleitabetten uit de paleisbibliotheek van Ebla.
afbeelding van omstreeks 1970 opgegraven restanten in Ebla, Syrië (AO’77, nummer 1692: het onbekende Ebla)
2)Onder keizer Constantijn de Tweede (337-361) is de keizerlijke bibliotheek van Constantinopel opgericht. In 473 had een grote brand plaats, waarna herbouw plaatsvond omstreeks 480 onder keizer Zeno. In 1204 is de keizerlijke bibliotheek van Constantinopel door ridders van de Vierde Kruistocht geplunderd en zijn de boeken verbrand dan wel verkocht. Wat resteerde is na de val van Constantinopel, in 1453 door de troepen van sultan Mehmet II veroverd, is de instelling nogmaals geplunderd. Tot ver in de 16de eeuw heeft een handel bestaan in manuscripten voornamelijk richting Italië. Een aantal handschriften is toen ook in de Ottomaanse bibliotheek terecht gekomen.
3)de zogeheten ’Bibliotheca Corviniana, gesticht door de Hongaarse koning Matthias Corvinia’ in zijn Buda-kasteel, was in de Renaissance-periode een van de rijkste bibliotheken van Europa, met een enorme verzameling wetenschappelijke geschriften. Nadat de Turkse Ottomanen bij de slag van Mohács in 1526 de Hongaren versloegen is deze verwoest. Daarmee gingen de verzamelde werken van Hyperides verloren, evenals werken van o.a. Cresconius Corippus, Procopius en Cuspinianus. Toch zijn nog ongeveer 216 codices, aangeduid met Corviniae, bewaard gebleven in verscheidene bibliotheken in Hongarije en Europa. De meeste in Wenen, Rome (Vaticaan), Florence, Venetië, Modena, Napels, Wolfenbüttel, Stuttgart, München en Parijs; géén in Nederland, wèl een Missale Romanum in de Koninklijke Bibliotheek van België. Alle overgeleverde Corviniana zijn met beschreven en met illustraties verlucht in een boekwerk: ‘Bibliotheca Corviniana; die Bibliothek des Königs Mattias Corvinus’ (Budapest, Corvina Kiadó / Magyar Helikon,1978. 334p. [In 1806 zijn bij een Turkse inval in Egypte, van de bibliotheek in Cairo circa 100.000 boeken verbrand, een aantal manuscripten daterend uit de vroege middeleeuwen]
Titelblad van boek Bibliotheca Corvinia
miniatuur uit het ‘Missale Romanum’ in de Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel
4) de stad Leuven werd bij twee oorlogen zwaar getroffen. Eerst tijdens de Eerste Wereldoorlog op 25 augustus 1914 toen de Duitse Wehrmacht schuld was aan de vernietiging van ruim 300.000 boeken, ongeveer 1.000 incunabelen, recente universiteitsarchieven en tevens honderden unieke manuscripten die tot as zijn gereduceerd. De bouw van een nieuw bibliotheekgebouw met een belforttoren van 87 meter kwam dankzij Amerikaanse steun tot stand en is in 1928 ingehuldigd.
Prent van brand in de Oostenrijkse Hofbibliothek als gevolg van een revolutionaire opstand in 1848 te Wenen
Leuven University Library
Interieur van bibliotheekzaal in Leuven omstreeks 1910
Dezelfde zaal in de ub Leuven na de Teutoonse aanval
het afgebrande bibliotheekgebouw in Leuven in 1915
ansichtkaarten van 1) tekening van de hal van de huivesting aan de Naamsestraat in gebouw ‘de Oude Hallen’ en 2) foto van het interieur met antieke wereldbollen vòor de verwoesting
Middenfront van het nieuwe bibliotheekgebouw en ansicht van Madonna van de Overwinning met kind.
v.l.n.r. interieur van de oude universiteitsbliotheek Leuven in augustus 1914 verwoest, enkele personen in de ruïne nadat de bommen zijn uitgewerkt, meest rechts exterieur van het gebouw ‘de Hallen’ voor de verwoesting
de universiteitsbibliotheek aan het Mgr. Ladeuzeplein na de brand van 1940
links deel van de Leuvense universiteitstoren, geïnspireerd op de Giraldatoren in Sevilla, mar volgens sommigen ook op de toren van kasteel Frederikborg in Denemarken; rechts: de enorme vrijheids luidklok, die na de tweede verwoesting van het gebouw na de Bevrijding is hersteld door klokkengieterij Eijsbouts in Asten
5) De Leuvense bibliotheek is ook tijdens de Tweede Wereldoorlog getroffen. Bij een Brits-Duits artillerieduel gingen op 16 en 17 mei 1940 nogmaals 900.000 boeken verloren. Het gebouw is na de Bevrijding hersteld. Met de 63 door de firma Eijsbouts uit Asten gerestaureerde klokken is sprake van de grootste beiaard van Europa (2).
In 1919 uitgeven zegel als blijvende herinnering aan de verwoesting van de universiteitsbibliotheek Leuven 20 augustus 1914
cartoon van Albert Hahn, in: de Notenkraker van 12 september 1914
tegenwoordig in een vitrine tentoongestelde verkoolde boeken van na de eerste brand in 1914
De begeleidende toelichting
Tekening door Damblans van de inauguratie der nieuwe universiteitsbibliotheek van Leuven (naar een ontwerp van de Amerikaanse architect Whitney Warren) door prins Leopold en inwijding door kardinaal Mercier in 1922
Kleurenlitho (in Amerikaanse kleuren) van Gaston van den Eynde, 1929 betreffende beiaardconcerten ten gelegenheid van de inhuldiging van de beiaard in de bibliotheektoren.(Anne Verbrugge, ts.nummer Boeken onder vuur, pagina 20)
vooraanzicht van het gerestaureerde universiteitsbibliotheekgebouw in Leuven
foto van de veelal drukbezochte leeszaal in de ub-Leuven
Tik Torfs. Imaginaire bibliotheek . Een kunstproject van Hans Möller (UB-Leuven)
Vervolg van ‘Imaginaire bibliotheek’ door Eik Torfs, rector van de Katholieke Universiteit Leuven
6) De Nationale Bibliotheek van Turijn is in 1723 gesticht en groeide uit tot één van de belangrijkste in Italië. Op 25/26 januari 1904 woedde een desastreuze brand waarbij vijf van de 38 zalen zijn vernield. Onder meer de secties manuscripten (3.000 van de 4.500 exemplaren), de Piëmontese incunabelen , de collectie van antieke Aldus Manutius drukken, palimpsesten van Cicero, de gehele collectie Hebreeuwse handschriften etc. gingen definitief verloren. Als grootste verlies beschouwt men het zogenaamde Turijn-Milaan-Getijdenboek afkomstig van Jean de France, hertog van Berry. Een manuscript van Leonardo da Vinci bleef bewaard. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen bij een brand in het oude gebouw nog eens 150.000 boeken verloren. Gebouwd tussen 1958 en 1973 vond de plechtige heropening plaats op 15 oktober 1973.
Tekening door E.Matania van de uitslaande brand in het bibliotheekgebouw in Turijn (Illustrazione Italiana, 7 februari 1904)
autoriteiten uit Turijn inspecteren de door brand verwoeste leeszaal (Alessandro Pasta)
Bezoek van de hertog van Genua na de brand in de biliotheek van Turijn (l’Illustrazione Italiana’, 7 februari 1904 – naar een schilderij van Fortunino Matana)
vooraanzicht van Palazzo Real1 met Musei Reali en Bibioteca Reale in Turijn 2018
Leeszaal Biblioteca Reale aan het Palazzo Reale in Turijn anno 2018
Musei Reale – Biblioteca Reale Turijn, met vandaag de dag meer dan 200.000 boeken, circa 4.000 manuscripten en ruim 2.000 tekeningen en chetsen
portret Leonardo da Vinci in Biblioteca Reale Turijn
Drawing of the proportions of the head and eye by Vinci, Leonardo da (1452-1519)
Biblioteca Nazionale, Turino, Italy
Italian, out of copyright. Diverse tekeningen waaronder een zelfportret alsmede een codex van Leonardo da Vinci bevinden zich in de in 1842 door Carlo Alverto van Savoye gestichte Biblioteca Reale in Turijn.
Na een kwarteeuw de Turijnse bibliotheekbrand herdacht in het Algemeen Handelsblad van 2 februari 1929
In Teylers Magazijn 135 is een interview opgenomen van Michel Hommel met Leonardo da Vinci expert Michael Kwakkelstein, directeur van het Nederlands Interuniveristair Kunsthistorisch Instituut (NIKI) in Florence
De studiezaal van het NIKI in Florence
In Teylers Museum Haarlem vindt van 5 oktober 2018 tot en met 6 januari 2019 een tentoonstelling plaats gewijd aan de portretkunst van Leonardo da Vinci. Daar zijn ook 3 tekeningen te zien afkomstig van Musei Reale / Biblioteca Reale in Turijn. o.a. bovenstaand: ‘Studie van het gezicht van een jonge vrouw’, circa 1490. Voorts een tekening toegeschreven aan Leonardo da Vinci: ‘Hoofd van een oude man’, frontaal, circa 1510 en ‘Man met lauwerkrans, gewend naar rechts’, circa 1506-1508.
promotiekaart Teylers Museum. Op de tentoonstelling gewijd aan Leonoardo da Vinci zijn liefst 17 tekeningen te zien uit de collectie van de Royal Library in Windsor Castle
Pagina uit de Codex Hammer ofwel Codex Leichester van Leonardo da Vinci, op 11 november 1994 gekocht door Bill Gates bij Christie’s New York voor bijna 31 miljoen dollar. De codex wordt jaarlijks telkens in een andere Amerikaanse stad tentoongesteld.
Hans Krol voor de kleine Leonardo da Vinci bibliotheek in Vinci waar men over facsimiles van de bekende tekeningen en schetsboeken van de geleerde bezit en om die reden vooral door wetenschappers ook van buiten Italië wordt bezocht
werken van Leonardo da Vinci in facsimile
7) In 1923 gingen bij een aardbeving en daarop volgende brand 700.000 boeken verloren in de Keizerlijke Universiteitsbibliotheek in Tokio, Japan.
8) In ons land is op 17 mei 1940 Middelburg gebombardeerd door de Duitsers Het geschatte aantal banden dat verloren raakte bedroeg circa 160.000 waaronder kostbare middeleeuwse handschriften. Het deel dat behouden bleef, circa 20.000 boeken, was ernstig beschadigd door vuur of bluswater. Van het gebouw van de Zeeuwse bibliotheek bleef enkel de voorgevel behouden (3).
De voorgevel van de Provinciale Bibliotheek aan de Langevest in Middelburg voor de verwoesting 17 mei 1940 (foto uit een in 1953 uitgegeven boek door de bibliotheek)
De Zeeuwse bibliotheek van Middelburg na het bombardement in 1940 (uit: ‘Uit as herrezen; Middelburg 17 mei 1940 / 17 mei 2005; een stadswandeling, hoofdstuk 3: Provinciale Bibliotheek’, p.16-17).
Het bibliotheekgebouw Middelburg en de omgeving in puin
Prentbriefkaart van de verwoeste provinciale bibliotheek in Middelburg
1 van 2 beschadigde bladen als restanten van een Historiebijbel na het bombardement van Middelburg (Historische Stadsbibliotheken in Nederland, 2016, pagina 144)
De bij een Duits bombardement in 1940 verwoeste stadsbibliotheek van Oostende, België
9) Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn honderden bibliotheken verwoest door de nazi’s in onder meer Polen en de Baltische Staten.
De Zamoyski bibliotheek in Warschau na een Duits bombardement in september 1939. Wat van de collectie was overgebleven is later in 1944 door Duitse soldaten verbrand.
Als gevolg van geallieerde bombardementen gingen in Duitsland zelf miljoenen boeken verloren, afgezien van de bekende boekverbrandingen van publicaties door Joodse schrijvers. Eén voorbeeld in dit verband: de Stadsbibliotheek van Frankfurt am Main is in 1943 en 1944 door bommen verwoest met meer dan 600.000 boeken. Enkel de voorgevel met pilaren bleef redelijk overeind.
Straatplaquette in herinnering aan de boekverbrandingen der nazi’s 10 mei 1933 in Frankfurt am Main (foto Ton Krol, 2019)
De stadsbibliotheek van Frankfurt na de bombardementen in 1944
De hedendaagse openbare bibliotheek van Frankfurt (foto Ton Krol, 2019)
10) Tijdens de vrijheidsoorlog stak de OAS (Organisation de l’Armée Secrète), een extreem rechtse organisatie die tegen onafhankelijkheid van Algerije was, op 7 juni 1962 de Universiteits-/Nationale Bibliotheek van Algerije in brand.
De brandende nationale bibliotheek van Algiers in 1962
In 1965 zijn dor de Algerijnse Posterijen evenals in enkele andere Arabische landen postzegels uitgegeven ten gunste van de wederopbouw van de bibliotheek
11) In Venetië is men gewend aan regelmatig voorkomende overstromingen. Men is daar bij culturele instellingen op berekend. Dat gold niet voor Florence waar In de nacht van 4 november 1966 de laag gelegen Nationale Bibliotheek ongeveer 1 miljoen boeken en documenten als gevolg van waterschade zijn beschadigd. 1714 geldt als het begin van de instelling toen de bibliofiel Antonio Magliabechi, wiens hele huis van de zolder tot de kelder vol stond met een privébibliotheek van meer dan 30.000 boeken, aan de stad schonk. In 1737 vaardigde de overheid en decreet uit dat dat van elke publicatie die verscheen in het hertogdom Toscane 1 exemplaar aan de bibliotheek moest worden afgestaan. Uitbreidingen hadden vervolgens plaats dankzij talrijke aankopen, schenkingen en legaten. In 1935 werd het huidige gebouw betrokken, tot stand gekomen dankzij een ontwerp van architect Cesare Bazzaniu, later vergroot door architect V.Mazzei, Bij de overstroming heeft de periodiekenafdeling ernstig te lijden gehad, maar ook de antiquarische Magliabechiana en Palatina collecties, evenals de bibliografische afdeling met de papieren catalogi en het meubilair. Een deel moest als definitief verloren worden afgeschreven, maar voor een groot bestand is met hulp van UNESCO een restauratieafdeling in het leven geroepen met werk voor 30 tot 40 jaar.
Door water en modder verzwolgen auto’s voor het gebouw van de Nationale Bibliotheek in Florence
schoonmaakwerkzaamheden door vrijwilligers na de overstroming in Florence, 1966
jarenlang werk voor de restauratiefdeling van de Nationale Bibliotheek in Florence
(The Unesco Courier, January 197, pagina 22)
Voorgevel van de Nationale Bibliotheek in Florence, door mij voor het laatst in 2001 bezocht
12) Onder de maoïstische leider Pol Pot is door de Rode Khmer de nationale bibliotheek in Phnom Penh vernield. Tussen 1963 en 1981 is 80% van het totale boekenbezit in Cambodja verbrand of op straat gegooid, omdat het regime lezen als antisociaal en improductief beschouwde.
13) Op 13 februari 1988 stond de grootste wetenschappelijke bibliotheek van Rusland in Leningrad (Sint Petersburg) door onbekende oorzaak in lichterlaaie en konden brandweerlieden pas de dag daarop in de middag het brandmeester-signaal geven.
Bericht uit De Volkskrant van 16 februari 1988
Grote brand bibliotheek van Wetenschappen in Petersburg 13 februari 1988. Uit: UNESCO Koerier, juli 1989.
Na de ramp in Sint Petersburg in 1989 volgde begin februari 2015 een verwoestende bibliotheekbrand in Moskou
Kolossale bibliotheek in vlammen op (De Volkskrant, 2 februari 2015)
14) In de middeleeuwen was Timboektoe in Mali een rijke handelsstad met relatief hoogstaande beschaving waar veel handschriften verhandeld werden die zich in huizen bevonden. Omstreeks 2000 werd het aantal van veelal in slechte staat verkerende geschriften op 700.000 geschat. Een aantal daarvan met name uit het Ahmed Baba Instituut, is in januari 2013 vernietigd door Islamitische rebellen van Ansar Dine, tegelijk met stenen monumenten uit de Islamitische cultuur. Omdat de meeste handschriften uit de dozen waren gehaald en elders verstopt voor de extremisten viel de schade uiteindelijk mee. Vanuit onder meer de universiteiten van Kaapstad en Oslo lopen projecten om de in het land bewaard gebleven manuscripten zoveel al mogelijk te conserveren, restaureren en digitaliseren.
Manuscripts burned by the Islamists rebels, housed at the Ahmed Baba Institute in Timbuktu, Mali.
(De Volkskrant 28-12-2013)
lege dozen in de Ahmed Baba bibliotheek in Timboektoe, Mali. De manuscripten zelf waren tijdig elders ondergronds verstopt (foto Merco di Lauro)
15)Juni 2014 is de Universiteitsbibliotheek van Mosul in Noord-Irak door leden van Islamitische Staat in brand gestoken. Het verlies is ongeveer 100.000 boeken, historische kaarten en oude manuscripten. Februari verwoestte ISIS bovendien de openbare bibliotheek van Mosul met 8.000 zeldzame oude boeken, handschriften uit de 18de eeuw, Syrische boeken in Irak gedrukt en Arabische boeken uit de Ottomaanse periode, alsmede Irakese kranten uit de vorige eeuw.
De centrale bibliotheek van Mosul voor de verwoesting
nog een foto van de Mosul public library
de bibliotheek in Mosul na verwoesting door ISIS
Illstraties uit artikel in dagblad Die Zeit van 23 augustus 2018 met o.a. portret van bibliothecaris Mohammed Dschassem
In de Duitse krant ‘Die Zeit’ is 23 augustus 2018 een paginagroot artikel opgenomen over de verwoesting van de centrale bibliotheek in Mossul, Irak. ‘Eine million Bücher hat der Ïslamitische Staat” von Mossul vernichtet. Nun eobern dich die Bewohner das Lesen zurück’ von Meret Michel
Mosul’s library without books (The New Yorker)
Het gebouw van de bibliotheek in Mosul na de aanslagen van ISIS
verbrande boeken in bibliotheek Mosul
8.000 manuscripten in vlammen opgegaan in Mosul
16) 30 januari 2015 woedde brand in de bibliotheek voor Wetenschappelijke Informatie en Sociale Wetenschappen in Moskou met circa 10 miljoen nog nauwelijks gedigitaliseerde documenten – ook al door officieel onbekende oorzaak – grotendeels af; een deel van het instituut met de middeleeuwse teksten bleef gelukkig bewaard.
De brand op 30 januari in de Academische bibliotheek van Wetenschappelijke Informatie en Sociale Wetenschappen (RIA/Novosti – Vladimir Asteplovich)
Het bibliotheekgebouw in lichterlaaie
Russie.info schreef over culturele Tschernobyl ramp die zich had voltrokken.
17) Rond Kerstmis 1989 is bij de opstand van het volk tegen dictator Ceausescu door diens beruchte geheime dienst de Securitate. de Unversiteitsbibliotheek van Roemenië – belangrijker dan de Nationale Bibliotheek – in Boekarest bewust in brand geschoten met granaten, waarbij fosfor en napalm zijn aangewend. Men kan spreken van een verschroeide aarde-tactiek door het communistisch regime, vergelijkbaar wat de OAS eerder in Algerije toepaste. Een aanzienlijk deel van de 2,5 miljoen boeken en archieven is verast. Zoals ongepubliceerde partituren van oude muziek, correspondentie van Roemeense klassieken en de meest uitgebreide verzameling van kranten en periodieken van het land, met vijf miljoen exemplaren. Ion Stoica, directeur van de ub vertelde dat na afloop in shocktoestand in de aula, het enige deel van het gebouw dat bij het inferno niet in vlammen opging. De bibliotheek in het centrum van de stad was gelegen naast het hoofdkwartier van de communistische partij en tegenover Ceaucescu’s presidentiële paleis en is twee keer met granaten bestookt. De eerste keer in de nacht van 22 op 23 december 1989. Toen zijn beide koepels van het tussen 1891 en 1895 gebouwde monumentale pand afgebrand. Die brand is door personeel en vrijwilligers zelf geblust, terwijl de terroristen vanuit het gebouw van de Staatraad op hen schoten. De nacht daarop brak pas goed de hel los. Vanuit een nabijgelegen gebouw van de Securitate zijn via het dak aanhangers van de dictator de bibliotheek binnengedrongen en hebben zij stelselmatig het op schrift gestelde erfgoed in brand gestoken.
Na de val van het regime kwam een hulpactie op gang in verscheidene West-Europese landen, o.a. vanuit Frankrijk met een schenking van 100.000 Franstalige boeken. De Nederlandse rijksoverheid doneerde 1,5 miljoen gulden, terwijl Joost Ritman een substantieel bedrag schonk voor de wederopbouw. Dankzij UNESCO had in 1990 herbouw van het gebouw plaats en al op 20 november 1991 kon de officiële heropening van het fraaie bouwwerk plaatsvinden.
Vooraanzicht van de universiteitsbibliotheek eind december 1989 (Vrij Nederland, 27 januari 1990)
Speciale postzegel uitgegeven ten gunste van verwoeste universiteitsbibliotheek in Bukarest, Roemenië
een foto van de burgerevolutie in 1989 voor het verwoeste bibliotheekgebouw
primitieve opruimingswerkzaamheden in de volkomen verwoeste bibliotheek in Bukarest (Elsevier, 27 januari 1990)
artikel in de Heemsteedse Courant door Marijke Mous, 5 januari 1990)
speciale enveloppen van de Roemeense Posterijen ter herinnering aan de december 1989 revolutie
Ion Stoica Hoop doet schrijven (De Tijd, 2 maart 1990)
Thomas Mattheij. Brieven uit Boekarest 1985-1990. Bzztôh, 1991. De auteur was van 1985 tot 1991 lector Nederlands aan de Universiteit van Boekarest en beschrijft de nachtmerrie voor de Roemeesne bevolking vanwege de gehate ven almachtige Securitate. ‘De schijnbaar onaantastbre leider van dit duivelse rijk was uiterard Nicolae Ceaucescu, wiens zelfverheerlijking z’n weerga niet had‘.
(Haarlems Dagblad, 30 december 1990)
In 1969 en 1970 bezocht ik de Roemeense straatsbibliotheek en ontving bij die gelegenheid o.a. enkele salonboeken over het land. In de jaren 1975-1977 correspondeerde ik met de instelling.
de verbrande bibliotheek tijdens de restauratie
Het vernieuwde bibliotheekgebouw nu met een standbeeld van koning Carol 1 van Roemenië die zelf een groot verzamelaar was van boeken
18) Tussen 10 en 14 april 2003 verloor Irak voor een deel zijn nationaal erfgoed bij plunderingen en brandschattingen van het Iraaks Nationaal Museum, de Nationale Bibliotheek/Nationaal Archief (in één gebouw gehuisvest), de Islamitische bibliotheek alle in Bagdad. Gelukkig kon een deel van het boekenbezit dankzij tijdige overbrenging naar elders in kelders worden gered. Saad Eskander, directeur van de nationale bibliotheek en het nationaal achief van IRAK (INLA) hield op het internet een dagboek bij over zijn leven in Bagdad en zijn pogingen het culturele erfgoed waar mogelijk te behouden. O.a. Vrij Nederland berichtte daarover in de editie van 23 juni 2005.
(Vrij Nederland, 23 juni 2005) met fragmenten van bibliothecaris Saad Escander
De voormalige kaartenafdeling in de nationale bibliotheek van Irak in Baghdad na een aanslag van Islamitische Staat. Een bibliothecaris stelt een aantal documenten veilig.
(uit: Alberto Manguel, de bibliotheek bij nacht, 2007, pagina 239)
de microfilmafdeling in de Nat.Bibliotheel/Nat. Archief in Bagdad
(Fernando Báez)
het trappenhuis van de leeggeroofde instelling na de brand 17 april 2003
de grotendeels verwoeste bibliotheek in Irak
niet alle historische manuscipten in Irak gingen verloren. In ijzeren kisten kon een deel in een bomvrije schuilplaats aan plundering en destructie ontkomen
19) In Serajawo is de Nationale Bibliotheek van Bosnië en Herzegowina verwoest als gevolg van beschietingen in de nacht van 25 op 26 augustus 1992. De bibliotheek, gevestigd in een monumentaal gebouw Vijecnica, telde toen 1,5 miljoen boeken, 155.000 zeldzame teksten, 478 Oriëntaalse handschriften en miljoenen tijdschriftnummers. 10 tot 15 procent van het bestand is bewaard gebleven. Aangenomen wordt dat de Servische politicus en nationalist professor Koljevic (1936-1997), nota bene een erkend Shakespeare specialist, het bevel gaf de Vijecnica in brand te schieten. Serviërs vuurden een regen van brandgranaten af op het gebouw. De brand duurde drie dagen. Met deze oorlogsdaad is het op schrift gestelde geheugen van de Bosniërs goeddeels verloren gegaan Het is de grootste boekverbranding uit de moderne geschiedenis en kan worden beschouwd als een planmatige daad van vernietiging van een gemeenschappelijk verleden. (4).
vlammen die van alle kanten uit het bibliotheekgebouw slaan
kaart met foto van de verwoeste Nationale Bibliotheek van Bosnië en Herzegowina
De cellist Vedran Smailovic speelt een requiem in de verwoeste bibliotheek van Serajewo. Prins Willem Alexander bezocht op 29 augustus 1998 het geruïneerde gebouw in Serajevo in gezelschap van o.a. Ed van Thijn en ambassademedewerker Hans Gleubitz.
Gedächtnis braucht Archive In: Süddeutsche Zeitung 16 oktober 2021 [Boek Richard Ovenden, Bedrohte Bücher, Eine Geschichet der Zerstörung und Bewahrung des Wissens, 2021]
De bibliotheek bij avond nadat de restauratie van het gebouw is voltooid
Aan de voorzijde van het gebouw is een Engelstalige plaquette aangebracht met een waarschuwing niet te vergeten wat ‘Servische criminelen’ in de nacht van 25 op 26 augustus de Bosniërs hebben aangedaan.
nog een recente prentbriefkaart van het vernieuwde bibliotheekgebouw met helaas weinig inhoud
Muziekuitvoering bij de opening van het heropgebouwde monument 9 juni 2014
Koepel met vernieuwde decoratie
==============
The Gazi-Husrev Beg library in Sarajevo fortunately largely saved during the Bosnian-Serbian
THE LOVE OF BOOKS: THE BRAVE LIBRARIANS OF SARAJEVO (ALJAZEERA)
‘In the midst of war, library staff in Sarajevo risked their lives to rescue over 10.000 precious books and manuscripots. Filmmakers Sam Hobkinon, Nidal Magrabi and Nicolas Kent report: “Protecting a library is not an easy tasks”, says Mustafa Jahic, “especially during wartime”. It was in 1992, the siege of Sarajevo had begun, and Jahic – then the director of the Gazi Husrev-Beg public library – had in his care a priceless, ancient colleccion and hand-written books and illuminated manuscripts. The Gazi Husrev-Beg library contains the memories of all generations of the last 1.000 years. More than 100.000 items. Everything from manuscript to printed books, “says Osman Laviv, the library keeper of manuscripts.” “Somewere written by Arabs, perhaps in Fez or Baghdad, and then rewritten by a Turk living in the Caucasian Republic and then prurchased by Bosnians. So if you follwed the trail of the books you’d see the beauty in their diversity, their mullti-etthnic and multicultural nature”, he says. But when the ity was attacked by the Serbian army, the preservtion of books and manuscripts became the least of people’s problems.
The staff dodged fighting snipers to move the manuscripts [Screengrab/Al Jazeera].
Bosnia’s Nataional Library was shelled and burned to the ground, its entire contents desteroyed. “The culture of our people, the identity, the history of Bosnia, for centuries in one place. And suddenly it was being swallowed by the fire and the flames”, says firefighter Ismet Tucak, who responded to the blaze ta the Ntional Library. Fearing the Gazi-Husrev-Beg library would be attacked next. Jahic’s staff took the moentous decision to move their most precious works to sfety. Dodging Serbian snipers and street violence, the small band of book-lovers – including the claener and the Congolese nightwatchman – moved the manuscripts, one box at a time, to preserve a valuable part of their written history.
Mustafa Jahic walks past an old book displayed in The Gazi Husrev Beg library Sarajevo, January 16, 2014 (Dado Ruvic/REUTERS]
Exterior Gazi Husrev-Beg library in Sarajevo
Book stacks in the Gazi Husrev-Beg library, Sarajevo
Manuscripts exposed in the Gazi Husrev-Beg library in Sarajevo
As we were carrying the boxes, Sarajevo was under shell fire”, cleaner Dzehva Dudo recall. “We were running from the one building to another”. Jahic remembers the term working “discretely, without much talking”. “The conditions of war are very special. You have to take decisions at every moment. You improvise,”he says. In a brave act of collective personal defiance and self-sacrifice, the library staff risked their lives to rescue over 10.000 precious works and manuscripts while the Bosnian War raged around them. “It would have been better to die together with the books than to live without them”, says Abbas Lutumba Husein, who was the night-watchman at the time. The others agree. “The books are as important as people”, Dudo days. “They are the most important things in the city of Sarajevo’.’
=============
20) Begin september 2004 werd de historische Hertogin Amalia-bibliotheek in het Duitse Weimar getroffen door een uitslaande brand. Circa 30.000 waardevolle boeken zijn verbrand dan wel beschadigd. Het kasteel is sinds 1681 in gebruik als bibliotheek en beschikt over de grootste Goethecollectie ter wereld. Sinds 2 december 2007 is de gerestaureerde Anna Amalia bibliotheek weer open voor het publiek.
foto van de uitslaande brand in de historische Anna-Amalia bibliotheek in het Duitse Weimar (Metro, 4 september 2004)
bluswerkzaamheden bij de brand in Weimar
ansicht met foto van de troosteloze rococo-bibliotheekzaal in Weimar
De prachtig gestelde rococozaal van de bibliotheek in Weimar met het portret van Goethe die in het kasteel werkte omgeven oor boeken en o.a. bibliotheekinspecteur was, terwijl zijn zwager Christian August Vulpius de functie van bibliothecaris vervulde
Uniek boek Copernicus verrijst uit as van brand in Hertogin Amalia Bibliotheek te Weimar
(21)
De stad Nalanada in Bihar, India was tijdens de middeleeuwen een beroemde universiitsstad met een enorme bibliotheek waar alle Veda- en andere Hindoeïstische en Boeddhistische manuscripten in een bibliotheekgebouw van drie verdiepingen werden bewaard. Bij de invasie van islamitische Turken (Mamelukken) is de bibliotheek volledig afgebrand en zouden volgens een overgeleverde born de boeken zeker drie maanden hebben gebrand.
The Library Book’ by Susan Orlean about the 1986 fire in the Los Angeles Public Library
Auteur Susan Orlean en vooromslag van ‘The Library Book’
(22) De Los Angeles Public Library behoort anno 2018 tot de drie grootste stadsbibliotheken in de USA met meer dan 6 miljoen boeken ten dienste van een bevolking van ongeveer 18 miljoen inwoners. De organisatie telt 72 filialen waaronder zes grotere regionale bibliotheken. De historie gaat terug tot 1872/1873 , maar de echte groei begon in de jaren twintig van de vorige eeuw. Het monumentale hoofdgebouw is in 1926 gebouwd en geldt als een Downtown Los Angeles Landmark. Het ontwerp is van architect Bertram Grosvenor Godhue en de instelling is inpandig versierd met fraaie mozaïeken. Verder zijn sculpturale elementen verzorgd door beeldhouwer Lee Lawrie, evenals muurschilderingen aangebracht door illustrator Dean Cornwell die allerlei taferelen verbeelden uit de geschiedenis van Los Angeles tot 1933. In 1993 heeft de uitbreiding met een aangebouwde vleugel plaatsgehad en tussen 1986 en 1993 een grondig herstel en renovatie. Daarbij is aan beveiliging, een Sprinklerinstallatie en alarmsystemen de nodige aandacht besteed. Het gebouw heeft een oppervlak van ruim 50.000 vierkante meter, bezit boekenplanken met een lengte van 1.425 strekkende meter en telt meer dan 1.400 zitplaatsen in de leeszalen. Van de bijzondere collecties noem ik slechts een fotobezit van meer dan 3 miljoen afbeeldingen, waarvan intussen een aanzienlijk deel is gescand en online raadpleegbaar.
de eerste steen van de LAPL, 1925
het gebouw van de bibliotheek in 1925 in aanbouw
Urban Landmarks. The libraries of Los Angeles, Philadelphia and Detroit (‘The Library in America; a Celebration in Words and Pictures’ by Paul Dickson, 1986, pagina 79)
Het huidige aanzicht van het bibliotheekgebouw, een Landmark van de stad
voorgevel met inscriptie boven de hoofdingang van de LAPL (Los Angeles Public Library)
Hal met muurschilderingen in de LAPL
muurschildering van Dean Cornwall in de LAPL
Het thans verschenen ‘The Library Book’ van Susan Orlean, sinds 1992 medewerkster van de New York Times en auteur van de bestseller ‘The Orchid Thief’(1998), beschrijft het verhaal van ‘de grootste bibliotheekbrand in de USA’. Die vond plaats op 29 april 1986 waarbij meer dan 400.000 boeken zijn verbrand en 700.000 stuks waterschade opliepen bij het bluswerk. Blijvend verlies betreffen de oudste collectie patenten en octrooien van het Westen in de Verenigde Staten en Amerika’s grootste bijeengebrachte verzameling kookboeken. Later dat jaar heeft nog een tweede kleinere brand gewoed waarbij de inhoud van de Muziekafdeling grotendeels verloren ging.
29 april om exact 10.52 uur ging een brandalarm af, ontstaan bij de fictieafdeling en binnen vijf minuten hadden de circa 200 aanwezige medewerkers het gebouw verlaten zodat zich geen ernstige persoonlijke ongelukken hebben voorgedaan, al moesten zeker 50 personen vanwege opgelopen verwondingen worden behandeld Binnen enkele minuten waren de eerste brandweerlieden ter plaatse. Het werd een gevecht van ten slotte 350 brandweermannen tegen vlammen en rook, waarbij overigens een aantal vanwege rookinhalering medisch moest worden verzorgd. Ieder kwartier moesten bij de bestrijding nieuwe mensen worden ingeschakeld. De brand verbreidde zich van de tweede tot naar de zesde en zevende etage.
De grote brand duurde in totaal zeven uur en 38 minuten alvorens ’brand meester’ kon worden vastgesteld. Talrijke brandweerlieden zijn door Susan Orlean geïnterviewd die van de grootste ramp in hun loopbaan spreken. Ironisch spreekt ze van het feit dat de pers in de Sovjet Unie uitgebreid aandacht besteedde aan de brand in L.A., terwijl de explosie in de kerncentrale van Cernobyl drie dagen daarvoor nauwelijks aandacht kreeg. Het boek van Orlean ontving lovende reacties in de belangrijke Amerikaanse bladen en is een uitgave van Simon & Schuster, telt 336 pagina’s, en kost 28 dollar.
foto van de brand in 1986
foto genomen tijdens de bluswerkzaamheden in 1986
Nadat de brand was geblust
door brand en water aangetaste boeken
een plaquette met namen van de brandweerlieden ter herinnering aan de grote brand in de LAPL
Book review: Burned books spark a story by Susan Orlean (New York Times, 16 oktober 2018)
Vervolg boekbespreking door Jennifer Szalai van boek Susan Orlean (New York Times, 16-10-2018)
Ledenkaart van de LAPL met het gebouw op de achtergrond
FIRE WRITING The conflagration of Los Angeles Public Library (1) Times Literary Supplement, March 29, 2019
Vervolg van ‘Fire Writing; the conflagration of Los Angeles Public Libary (Times Literary Supplement March 9 2019)
ansichtkaart met 4 taferelen van de LAPL
nog een prentbriefkaart van de LAPL
Brand verwoestte de in Art-Deco stijl gebouwde openbare bibliotheek van Hollywood in 1982, deel uitmakend van de Los Angeles Public Library, waarmee veel film-memorabilia verloren gingen. Dankzij een donatie van 2 miljoen dollar van de Samuel Goldwyn Foundation is de bibliotheek van Hollywood herbouwd. (The library in America’ by Paul Dickson, 1986, page 229)
de nieuwe Frances Howard Goldwyn Hollywood regionale bibliotheek, ontworpen door architect Frank Gehry en voltooid in 1985 na de brand van 1982
De Paradise public library vòòr de totale verwoesting bij de hevige bosbranden in Californië van november 2018.
de Paradise Genealogical Society Library die eveneens bij de bosbrand van november 2018 verloren ging.
NOTEN
(1)Dr. Hans van der Hoeven, conservator bij de Koninklijke Bibliotheek, publiceerde in het Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis 1997 een artikel gepubliceerd onder de titel ‘Boek en Ramp; schade aan bibliotheken en collecties in Nederland en België in de twintigste eeuw , p. 169-190, dat de volgende hoofdstukken bevat: – Leuven: de ramp; – Leuven: de schok; Leuven: de wederopbouw; – Luik; – Het brandjaar 1929 (met branden in onder meer de kloosterbibliotheek van Tongerlo en stadsbibliotheek van Duinkerken, beide met kostbare middeleeuwse manuscripten) ; – Leuven: de tweede ramp; – Van Leuven naar Luik en Brussel; – Arm Vlaanderen; – Rotterdam en Middelburg; – de kwade winter 1944-1945: – Kruitwagen en Molkenboer (verlies door oorlogsgeweld van twee belangrijke privébibliotheken; bij pater dr.Bonaventura Kruitwagen O.F.M. specialist op het terrein van oude drukken in Rotterdam circa 9.000 boeken en pater dr.B.H.Molkenboer O.P., was een groot Vondelkenner (*) ; – Einsatzstab Rosenberg; Amsterdam 1984 en 1987; – opruimen en afschrijven (waarbij ik citeer: Natuurlijk is veel onvervangbaar cultuurgoed verdwenen, maar het moet ook gezegd dat echte toptukken slechts zelden verloren zijn gegaan’ ); – erger dan oorlog (waarbij als hardnekkig kwaad diefstal wordt genoemd).
de abdijbibliotheek van Tongerlo, België, na de brand van 1929
De literatuur over in de loop van de eeuwen verwoeste bibliotheken is zeer talrijk. Ik vermeld slechts: Boudewijn Büch. Boekenpest (Amsterdam, de Arbeiderspers, 1999 met de hoofdstukken: – verdronken boeken; – verbrande boeken; – gebombardeerde boeken; – gestolen boeken enz. Voorts: Fernando Báez. A universal History of the Destruction of Books; from Ancient Sumer to Modern Iraq. New York, Atlas, 2008. Het rapport: ‘Lost Memory – Libraries and Archives destroyed in the twentieth century. UNESCO, 1996 (door Hans van der Hoeven en Jon van Albada). Ten slotte: Wikipedia bericht een ‘List of destroyed libraries’. De verliezen tijdens de Tweede Wereldoorlog als gevolg van oorlogshandelingen zoals bombardementen betreffen vele miljoenen boeken, niet slechts in Duitsland maar ook in Frankrijk en andere landen. Matthew Battles wijdde hieraan een hoofdstuk ‘Knowlegde in Fire’ in zijn boek ’Library,an Unquiet history’. Een uitgave van Vintage, the Random House, 2004. Twee algemene boeken over de geschiedenis van bibliotheken in de Engelse en Duitse taal gepubliceerd zijn respectievelijk van : – Elmer D.Johnson. History of Libraries in the Western World. Metuchen, N.J., The Scarecrow Press, 1970. Second edition, en van – Richard Mummendey. Von Büchern und Bibliotheken. Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1976. Fünfte durchgesehene und ergänzte Auflage.
plundering van de Jagiellonen bibliotheek in 1655 in Krakau, Polen, detail van een schilderij door Michal Stachowicz (1768-1825)
De antieke Benedictijneradij in Montecassino op 2 prentbriefkaarten voor en na de hevige gevechten in februari/maart 1944 tussen de fascisten en de geallieerde troepen. Gelukkig heeft de Duitse commandant Julius Schlegel vooraf toestemming gegeven 1200 unieke historische documenten en boeken naar Rome over te brengen.
Oude handschriften na de verwoesting van de abdijbibliotheek van Monte Cassino liggen opgeslagen om een voor een in de kliniek voor oude boeken voor zover mogelijk te worden hersteld (Katholieke Illustratie, 1952)
De Holland-bibliotheek in Londen nadat piloten van de Duitse Luftwaffe september 1940 brandbommen op de stad hebben gegooid. Het meubilair is vernield, maar de boeken staan nog merendeels in de kasten. Het 17e eeuwse zo geheten Holland Huis in Tudor-stijl – in 1605 gebouwd voor Sir Walter Cope – nabij Kensington Street was eigendom van Lord Ilchester. Bij het begin van de oorlog waren de kunstschatten, veel kostbare schilderijen, naar elders veilig ondergebracht, maar voor de vele antieke boeken was dat onmogelijk. Als gevolg van het bombardement op Londen in augustus 1940 gingen meer dan 20 miljoen boeken verloren.
Column van Youp van ’t Hek in VARAgids van 23-29 november 2019
In het standaardwerk ‘Books for the People; an illustrated history of the British public library’ van Thomas en Edith Kelly (London, 1977) is een hoofdstuk gewijd aan ‘The Second World War and After: Libraries under Fire’). Daaruit toont de bovenste foto een deel van de ‘Iron Library’ rond de British Museum Library, waarbij na een bombardement 20.000 boeken zijn vernietigd. Onder: foto van de British Museum Newspaper Library in Hendon, na de vernietiging van 30.000 ingebonden jaargangen van Britse kranten.
Een jongen leest een geschiedenisboek over de stad, in een getroffen boekhandel na een luchtaanval op 8 oktober 1940
(2)de tweevoudige verwoesting van de universiteitsbibliotheek van Leuven is zeer veel literatuur beschikbaar. Het tijdschrift ‘De Boekenwereld’ publiceerde een nummer 31, nummer 2, 2015 ,onder de titel ‘Boeken onder vuur’. Mede naar aanleiding van een gelijknamige tentoonstelling in de Leuvense ub van 4 juli rot 13 september 2015: ‘Boeken onder vuur, van Leuven tot Timboektoe’.
flyer van de expositie ‘Books under Fire’
(3) Over het bombardement in Middelburg, zie o.a.: dr.N.H.D.Tellegen Azn., ‘De Provinciale Bibliotheek van Zeeland. (14 juli 1953) en de brochure: ‘Middelburg 17 mei 1940 – 17 mei 2005 Uit as herrezen; een stadswandeling’. In het vakblad ‘Bibliotheekleven is in de 29ste/30ste jaargang 1944-1945 een serie opgenomen: ‘Openbare leeszalen en bibliotheken van september 1944 tot juni 1945, eveneens als aparte uitgave verschenen onder de titel ‘In nacht en ijs’ (Leeszaalwerk, nummer 23, november 1945.
foto van enige verwoesting in de r.k. openbare leeszaal en bibliotheek in Arnhem in 1945. ‘De bibliotheek is van 12 september 1944 tot de bevrijding noodgedwongen gesloten geweest (…) De boekerij heeft veel geleden door de vocht, huiszoekingen en diefstal, en door brand in een opslagplaats, Gestolen is verder veel van het meubilair en 2.700 gulden uit de banksafe. ‘Het had hier erger kunnen zijn’ voegt men toe in een verslag (foto uit: ‘150 jaar bibliotheek Arnhem; geschiedenis en collecties’. 2003, pagina 126
Bij de oorlogshandelingen in Arnhem zijn ook verscheidene particuliere boekerijen vernield
ansichtkaart van waterschade in openbare bibliotheek Boxtel in 1977. Met brand of wateroverlast (overstroming c.q. lekkage) hebben sinds 1945 o.a. de volgende openbare bibliotheken te maken gehad: Amsterdam (filiaal Kometensingel) 1960, Westerbork 1987, Hilversum 1988, Haarlem (filiaal Huis te Zaanen), 1989, Leeuwarden, 2006, Krommenie, 2010, Laren 2011, Erica, 2012, Roden, 2014.
In Duitsland zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog als gevolg van geallieerde bombardementen talrijke bibliotheken verwoest en miljoen boeken verband. In 1988 verscheen een boek naar aanleiding van een expositie onder de titel: ‘Volksbüchreien und Nazionalsozialismus; eine Ausstellung der Stadtbibliotheken Bielefeld, Dortmund und Solingen'(Bielefeld, im November 1988). Daaruit een paar foto’s van de bibliotheek in Dortmund
prentbriefkaart van stadhuis (rechts) en bibliotheekgebouw (trapgevel) uit omstreeks 1930
Bibliotheekgebouw Dortmund na bombardement in 1943
links opruimwerkzaamheden na het bombardement en rechts het drogen van boeken
ansichtkaart van het hedendaagse gebouw van de openbare stadsbibliotheek Dortmund
Boudewijn Büch tussen de puinhopen van de op 7 november 1987 verbrande bibliotheek van het Fysisch-Chemisch laboratorium van de Universiteit van Amsterdam in de Roetersstraat op zoek naar dat ene boek (foto Klaas Koppe)
In 1984 werd de bibliotheek van het Zuid-Afrikahuis om politieke redenen geplunderd (Haarlems Dagblad, 30-1-1984)
foto uit de Volkskrant van 31 januari 194 onder de kop: ‘Actievoerders gekrenkt door kritiek. “Geweld tegen fascisten mag”.’
Anno nu (2019) ziet de bibliotheek van het Zuid-Afrikahuis aan de Keizersgracht 141 Amsterdam er weer piekfijn uit.
In Amsterdam ging in 2011 de voormalige centrale bibliotheek aan de Keizersgracht in vlammen op (Het Parool)
Peter Manasse publiceerde voorts het boek: ‘Verdwenen archieven en bibliotheken; de verrichtingen van de Einsatzstab Rosenberg gedurende de Tweede Wereldoorlog’ (Den Haag, NBLC uitgeverij, 1995).
vooromslag van ‘Verdwenen archieven en bibliotheken’ door Peter Manasse
Alfred Rosenberg was stichter en rijksleider van de zogeheten Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR), een organisatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog cultuurgoederen, boeken en kunstwerken in de door nazi’s bezette gebieden bijeenbracht om naar Duitsland te worden overgebracht
Fahrt von Kiew nach Charkow
Einsatzstab RR in den Straßen von Charkow
6./12.November 1942
Film 42-39
Stempel van ERR. Kunstvoorwerpen en boeken gingen o.a. naar Slot Neuschwanstein, klooster Banz (Oberfranken). Verder was het onteigende slotklooster Tenzenberg in Karinthië depot voor het geroofde boeknbestand van de geplande bibliotheek der ‘Hohe Schule’ der NSDAP
Boeken in Riga, 1943, liggen gereed om naar Duitsland te worden getransporteerd.
De meeste van de door de nazi’s geconfisceerde boeken uit bibliotheken, zoals uit de Bibliotheca Rosentaliana, zijn na de Bevrijding teruggekeerd. Zoals gestolen boeken uit het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam. Op bovenstaande foto sorteert Werner Blumenberg in 1946 vanuit Duitsland met een verhuiswagen geretourneerde boeken.
voorzijde van boek Anders Rydell: ‘De grote boekenroof, een zoektocht naar Europa’s verdwenen bibliotheken’. Atlas Contact, 2017
achteromslag van het boek: De Boekenroof.
Anders Rydell is ook de auteur van ‘De plunderaars; de nazi-obsessie met kunst’
(4)Over de tijdens de burgeroorlog in Joegoslavië verwoeste dan wel ernstig beschadigde bibliotheken zijn o.a. de volgende publicaties verschenen; 1) Carsten Frederiksen and Frode Bakken, Libraries in Kosiva / Kosovo. IFLA/FAIRE report No.1, 2000; 2) Tatjana Aparac-Gazivodo + Dragutin Katalenac. Wounded libraries in Croatia. Zaghreb, 1993.
vooromslag van boek / Wounded libraries in Croatia’
Jam Olthaar, destijds penningmeester van de Vereniging Oud Heemstede Bennebroek maakte als PUM-medewerker in Serajewo bovenstaande foto van een geruïneerde instituutsbibliotheek.
De als gevolg van bombardementen verwoeste universiteitsbibliotheek in Nijmegen en de nieuwe huisvesting ‘Stella Maris’ aan de Van Schaeck Mathonsingel (Katholieke Illustratie, 1949)
(*) Citaat uit het artikel van dr. Hans van der Hoeven: ‘(…) Tot 1942 woonde en werkte Molkenboer in het Nijmeegse Collegium Albertinum. Toen dat door de Duitsers werd gevorderd, kon de geleerde nog wel zijn bibliotheek meenemen en vond hij elders in de stad onderdak. Bovendien kon hij een beroep doen op de Vondelbibliotheek van dr.J.F.Sterck. Na het overlijden van deze Haarlemse geleerde in 1941, was zijn verzameling overgegaan in het bezit van W.J.R.Dreesmann. Deze bracht de collectie onder in het pand van het warenhuis V en D aan de Markt in Nijmegen. Toen dit gebouw bij het bombardement van 22 februari 1944 een voltreffer kreeg, betekende dit ook het verlies van de verzameling Sterck. (…) Op 18 september 1944 moesten Molkenboer en zijn huisgenoten als gevolg van de gevechten om de Waalbrug uit hun huis vluchten en toen zij ’s avonds terugkeerden, bleek dat granaten het hele gebouw verwoest hadden, inclusief de aldaar opgestapelde boekenschat. Molkenboer stond vrijwel met lege handen, al verscheen in 1950 postuum nog wel het eerste deel van het geplande magnum opus “De jonge Vondel”.
In de nacht van 28 op 29 mei 1949 ging de stadsbibliotheek van Oostende in vlammen op. Bovenstaand wat restte van de bibliotheek op het Wapenplein.
Door Russische troepen in 1915 verwoeste bibliotheek in een Pools kasteel van gravin Osstaswesta
======
Brandstichting in eeuwenoude stadsbibliotheek door pyromaan in Lüneburg
Op 30 december 1959 is brand gesticht in de uit de middeleeuwen daterende Ratsbücherei van Lüneburg, waardoor vele waardevolle boeken waaronder een vroege editie van Luthers werken en kronieken uit de 30-jarige oorlog verloren gingen en enige duizenden boeken waterschade opliepen. Terwijl de brandweer alle aandacht wijdde aan het bluswerk zagen onbekenden kans uit een nabijgelegen museum kostbare juwelen te stelen. Na een dozijn andere branden kon de pyromaan worden aangehouden en is hij uiteindelijk veroordeeld.
(brandstichting in o.a. stadsbibliotheek van Lüneburg. Uit: de Telegraaf 15-1-1960
Brandweerlieden na gedane bluswerkzaamheden (30-12-1959)
Pyromaan Lünburg gepakt (Nieuwsblad van het Noorden 11-2-1960)
9 juni 1962 brak een hevige brand uit in de centrale openbare bibliotheek van Mechelen, waarbij het boekenbezit grotendeels is verwoest
Brand in de openbare stedelijke bibliotheek van Mechelen in 1962. Het vuur ontstond op de bovenverdieping waar 30.000 boeken en tijdschriften zich bevonden. Een menselijke ketting gevormd door vrijwilligers konden nog een groot aantal boeken van de eerste verdieping worden ontruimd en naar de jeugdbibliotheek aan de overzijde van de straat brengen. De leeszaal en haar bezit ging volledig verloren met 120 boeken en tijdschriften, maar 800.000 boeken konden worden gered. (Beeldarchief Mechelen)
Nog een foto van de brand in de openbare bibliotheek van Mechelen in 1962 (Beeldbank Mechelen)
============
Tentoongestelde kleitabletten in het Brits Museum (Ricardo Vacapanto). De oudste bekende bibliotheek is die van de Assyrische koning Ashurbanipal (669-627 voor Christus) in Ninive. In 1849 opgegraven door de Britse oudheidkundige Austin Henry Layard (1817-1894), die bij opgravingen circa 30.000 kleitabletten vond, o.a. het Gilgamesh epos, mogelijk de oudste literaire tekst. Drie jaar later zijn verder kleitabetten ontdekt door zijn assistent Hormuzd Rassan. Aangenomen wordt dat paleis en koninklijke bibliotheek in 612 door brandstichting zijn verwoest door een coalitie van Babyloniërs, Scythen en Meden. De gebakken kleitabletten in het zand hebben de conservering geholpen. Helaas zijn veel kleitabletten gebroken en vanwege onnauwkeurig vervoer door elkaar gehaald, en bleek tot op heden een aanzienlijk deel (nog) niet te ontcijferen. Teksten op leren rollen, wasborden en vermoedelijk ook papyri hebben vanwege hun brandgevoeligheid de tand des tijds niet doorstaan.
In het jaar 79 zijn de Romeinse plaatsen Pompeï en Herculaneum verwoest na een grote vulkaanuitbarsting. Duizenden mensen zijn omgekomen en alle gebouwen bedolven onder as. Bij opgravingen in 1750 ontdeken archeologen de verbrande resten van een bibliotheek in een pand, sindsdien aangeduid met Villa dei Papyri. De boekrollen bevinden zich in de Nationale Bibliotheek van Napels en via moderne tomografische technieken wordt geprobeerd de teksten zoveel mogelijk nog leesbaar te maken
opgegraven restanten van de Villa van de Papyri in Herculaneum
voorbeeld van een gevonden papyrusrol uit Herculaneum
gerestaureerde papyrusrol uit de villa van de Papyri
illustratie van de vernietiging van Bagdad na verovering door de Mongolen, waarbij geleerden werden vermoord en alle boeken uit de bibliotheken vernietigd door die in de Tigris te werpen.
Als toelichting op bovenstaande schreef H.Koomen, politicoloog, in het tijdschrift Civis Mundi, nummer 39 over de culturele opbloei van de vroege Islam:’De bibliotheken in het kalifaat van de Abessiden (750-1258): (…) ‘In 1064 stichtte de Oost-Iraanse vizier Nazim-al-Moelk (1918-1092) een rechtzinnige bibliotheek, de Nazimiya, met een budget van 1.540.000 goudfranken. In 1233 bouwde al-Moenstansir (1029-1094), eveneens in Bagdad, een kosmopolitische, voor alle wereldbeschouwingen en voor alle in de Oriënt bekende volksgemeenschappen bestemde bibliotheek, met meer dan 200.000 boeken. De intelligentsia maakten in die tijd bijna 10% van de bevolking uit. Tussen de 10de en 13de eeuw hadden de mohammedaanse bibliotheken een ongehoord bezit aan boeken. In vrijwel alle steden waren bibliotheken en vele particulieren hadden een grote privé verzameling. De particuliere verzameling van de Koerdische vorst van Hama in Syrië, Aboe-al-Fida (1273-1331), bestond uit 70.000 boeken . De stad Merw in Oost-Iran bezat in 1229 tien openbare leeszalen, waarvan er een meer dan 12.000 kostbare boeken bezat. De bibliotheek van Maragha in Iran bezat 400.000 boeken en hier raadpleegde Ibn-al-Ibri, die de Europeanen Bar-Hebraeus noemden (ges. 1286) en die Chinese, Turkse, Perzische, Arabisch en Syrische werken die hij bij het schrijven van zijn vertalingen nodig had. De Zoroastrische vizier Mansoer Bahram (gestorven 1041) stichtte te Firoezabad in Perzië een vrijzinnige bibliotheek met meer dan 7000 werken, waaronder vele unieke afschriften. De stedelijke bibliotheek van Raj was beroemd om haar filosofische en dialectische verzameling exemplaren. Helaas werd ook deze in 1053 gezuiverd door fanatieke soennieten, waardoor het merendeel van de werken verloren gingen. Reactionaire moslims verbrandden in 1059 de 10.000 manuscripten van de liberale bibliotheek in Sjapoer (Perzië). In 1254 brachten de Mongolen in Bagdad 24.000 geleerden om en gooiden alle boeken uit de bibliotheken de Tigris in (4,p.150)’.
Schilderij van de brand in de bibliotheek van Sebastopol, 8 september 1855, welke instelling bij de Krimoorlog in Ukraïne verloren ging. Hiervan is tevens een gravure vervaardigd door W.Simpson
Tijdens de Frans-Duitse oorlog van 1870 zijn in verscheidene plaatsen bibliotheken getroffen, met als belangrijkste de stadsbibliotheek van Straatsburg, die 14 augustus 1870 afbrandde. Bovenstaand twee oude prentbriefkaarten daarvan
Houtgravure van de in Straatsburg verbrande bibliotheek
Het paleiscomplex Escoriaal in Spanje omvat 3 bibliotheken, waarvan de pronkzaal voor publiek te bezoeken het meest bekend is. De boekerij kreeg de grootste bloei onder koning Philips IV. In 1671 is echter een deel van het boekenbezit bij een grote brand in het Escoriaal verloren gegaan. Daarbij belangrijke werken zoals de ‘Concilios visigóticos’ en ‘Historia Natural de la Indias’, een 19-delige encyclopedie gewijd aan biologie en botanie door Francisco Hernández de Toledo. Na de brand is de priester Antonio de Sam Jose gedurende meer da en kwarteeue bezig geweest met heclasssificering van de catalogi. Op zijn inventarislijst kwam hij uit op 45.000 banden.
Een gravure uit 1781 door Jan Luyken met en afbeelding van de brand in het Escoriaal
Uitslaande brand in de Hofburgbibliotheek Wenen tijdens opstand van revolutionairen in 1848
Bijschrift dakbrand Hofbibliotheek Wenen bij de Oktoberopstand van 1848
Een Engelse gravure waarop de Spaanse bibliotheekbrand van 1671 is uitgebeeld (Ganger collectie)
Ingekleurde plaat van geredde boeken uit de brandende bibliotheek van het Escorial (uit: Gerald Donaldson. Books. 1981, p.74-75).
houtgravure van A.Daudenarde uit 1872 naar een oude tekening van M.Vierge met de afbeelding van het redden van manuscripten en boeken in de pronkzaal-bibliotheek op 2 november 1671 nadat in het Escoriaal brand was uitgebroken. (Le Monde Illustré, 1873)
Brand in het Ottomaanse serail van paleis Topkapi in 1863 te Istanbul(o.a. Provinciale Drentsche Courant, 1-9-1863)
Naar aanleiding van een grote brand in de Lippische Landesbibliothek in Detmold (1921) zijn rigoureuze maatregelen ter voorkoming van een dergelijke ramp in de toekomst
Tijdens de ‘Grote Oorlog 1914-1918’ zijn afgezien van Leuven weinig plaatsen in België zo zwaar getroffen als Ieper, waar vlakbij het loopgravenfront lag. Boven een prentbriefkaart van de monumentale Lakenhal (waar het archief was opgeslagen) en onder het interieur van de bibliotheek na een bomaanslag in 1914
tijdens de oorlog uitgegeven (‘illegale’)”Kriegskarte” Duitse soldaten voor de stadsbibliotheek van Brugge
selectie van prentbriefkaarten van tijdens de Grande Guèrre (1914-1918) verwoeste Franse en Belgische bibliotheken
v.l.n.r. verwoeste seminariebibliotheek van Beaupreau, stadsbibliotheek van Arras en stadsbibliotheek van Amiens na bombardementen door de Duitsers.
Ook de historische stadsbibliotheek van Duinkerken ging tijdens WO 1 in vlammen op.
bibliotheekgebouw Reims na bombardement
prentbriekaarten van door de Duitsers verwoeste laatmiddeleeuwse kapittelbibliotheek in het Franse Noyon
verwoeste bibliotheken tijdens WO1 in Verdun
Stadhuis en bibliotheek in het Belgische Nieuwpoort, links voor het bombardement en rechts daarna
===========
De openbare stadsbibliotheek van Oostende, België, na het Duitse bombardement in 1940
De Nat. Bibliotheek in Kassel vóór en na een geallieerd bombardement in 1944
Op 29 januari 1944 stortte een Italiaans vliegtuig in Duitse dienst in het gebouw van de Nationale en Universiteitsbibliotheek van Lubljana , Slowenië, en gingen als gevolg van brand meer dn 60.000 boeken verloren.
Bombardementen Staatsbibliotheek van Duitsland in Berlijn in 1945
Het verwoeste gebouw van de Duitse Staatsbibliotheek in 1945
De verwoeste leeszaal van De Duitse Nationale Bibliotheek in Berlijn in februari 1944. De springstof veroorzaakte een gat om de bettonnen koepel en in de vloer van de leeszaal
Binnenplein van de Deutsche Staatsbibliothek in 1945
Deel van de verwoeste leeszaal met de grote klok die zo goed mogelijk is gerestaureerd
De muziekleeszaal in Berlijn na de verwoestingen
Deel van de verwoeste boeknmagazijnen in de Duitse Staatsbibliotheek in 1945
de fraaie koepelleeszaal van de Pruisische Staatsbibliotheek in Berlijn is tijdens de Tweede Wereldoorlog twee keer bij luchtaanvallen geraakt en zwaar beschadigd, in december 1943 en 15 februari 1944
Pas in 1975 volgde de volledige sloop met dynamiet van de stalen en betonnen dakconstructie
Ets en aquatint van de oude monumentale klok in de leeszaal uit 1985 door Gerenot Richter
De gerestaureerde klok in de leeszaal van de Deutsche Staatsbibliothek Unter den Linden in Berlijn. In het tijdschrift Bibliotheksmagazin 3/20, 2020, is op de pagina’s 63-68 door dr. Martin Hollender een artikel gewijd: “Oben steht das Zifferblatt der grossen Uhr im Licht zweier starken Scheinwerfer; die Wanduhr im alten und neuen Lesesaal des Hauses Unter den Linden.’
Luchtfoto van de herstelde Staatsbibliotheek met koepelleeszaal in Berlijn
DDR-parade in de communistische tijd waarbij men het ten dele gerestaureerde gebouw van de Staatsbibliotheek Unter den Linden in Berlijn passeert (Katholieke Illustratie, 1952)
Recente luchtfoto van Staatsbibliothek Unter den Linden Berlin
‘Die Staatsbibliothek Unter den Linden ist saniert (Andreas Kilb, in:Frankfurter Allgemeine Zeitung, 5 november 2019)
De Deutsche Staatsbibliotheek beschikt over twee gebouwen. Behalve ‘Unter den Linden’ gelegen in voormalig DDR (Oost-Berlijn) is intussen 1967 en 1978 een groot gebouw gerealiseerd onder architectuur van Hans Scharoun aan de Potzdamer Platz in West-Berlijn. Dit gebouw wordt tussen 2022 en 2030 grondig gerenoveerd. In onderstaand bericht vertelt Judith Schalansky, schrijver van ‘Inventaris van enkele verliezen’ hierover in Volkskrant Magazin van 9 mei 2020, pagina 60
Voorgever van de Deutsche Staatsbibliotheek aan de Potsdamer Platz
Judith Schalansky in Volkskrant Magazin, 8 mei 2020. ze schrijft ‘De Staatsbibliothek van Berlijn ziet eruit zoals ze vroeger dachten dat de toekomst eruit zou zien’.
Overzicht Deutsche Staatsbibliotheek in (West-)(Berlijn
=======
Bij de geallieerde bombardementen op Leipzig tussen 1943 en 1945 is ook de Universiteitsbibliotheek Albertinum in Leipzig ten dele verwoest. Toch was al spoedig bekend dat de twee kostbare Gutenberg bijbels gespaard waren. Na de oorlog wezen alle aanwijzingen over de vermissing richting Rusland. Tijdens een bezoek aan Nederland in 1992 vertelde de directrice van de bibliotheek voor Buitenlandse Literatuur in Moskou dr.Rudomino voor het eerst off the record aan professor Frans Jansen dat die twee bijbels zichtegenwoordig bevinden in de Nationale Lenin-bibliotheek te Moskou.
Op basis van gegevens uit 1946 zijn als gevolg van geallieerde bombardementen bij benadering de volgende aantallen boeken verloren gegaan in Duitse universiteitsbibliotheken: Giessen 470.000, Münster 400.000, München 350.000, Würzburg 340.000, Kiel 250.000, Bonn 250.000, Göttingen 63.000, Marburg 50.000, Heidelberg 40.000, Jena 40.000, Halle 30.000, Belijn 20.000, Greisfswald 19.000, Leipzig 10.000, Königsberg 10.000,Rostock 3.600, Freiburg 1.500.
In de Sächsische Landesbibliothek in Dresden zijn van de ongeveer 1 miljoen boeken in de jaren 1943-1945 meer dan 200.000 boeken bij bombardementen verloren gegaan en nog eens ruim 200.000 boeken door Russische soldaten als krijgsbuit meegenomen. In 2019 kwamen 268 kisten met zo’n 100.000 antieke boeken, veel uit de periode van keurvorst August uit de 16e eeuw boven water. Een aantal van de vondsten is tentoongesteld. Artikel; ‘EIN ZUFALLSFUND. Auf einem Dachboden wurden 500 Jahre alte Reformationsschriften aus der Sächsichen Landesbibliothek entdeckt. Nun werden sie zurückgegeben’ (Stefan Locke, in: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 5 december 2019)
=========
In 1994 verwoestte een grote brand in Engeland de Norwich Public Library
Interieurfoto van de Norwich public library na de brand
1 juni 1981 is de Jaffna openbare bibliotheek in Sri Lanka tijdens de burgeroorlog door tegenstanders, dat wil zeggen Singalese politieagenten en aanhangers in brand gestoken teneinde het verleden van de Tamils te treffen. Daarbij gingen 97.000 boeken en manuscripten verloren. Daarbij het originele exemplaar van de “Yalpana Vaipavamlai'(= geschiedenis van Jaffna) en geïllumineerde edities van het epos de Ramayana, verder vroegkoloniale verslagen van Ceylon en commentaren op de Tolkappiyam [= de oudste Tamil grammatica].
Burning of Jaffna’s Library 1 juni 1981! An act of racial violence committed against books!
Het bliotheekgebouw van Jaffna, Sri Lanka, is tussen 1998 en 2003 herbouwd, nochtans nu met slechts 25.000 nieuwe boeken. Voor het gebouw een beeld van Saraswati, de Hindu godin van educatie. Los hiervan: de tsunami van 2004 heeft bibliotheken getroffen in Indonesië, India, maar het meest in Sri Lanka. ‘Verbonden door water; 25 jaar stedenband Velsen-Galle’ schreef Guus Hartendorf in 2001 een publicatie, uitgegeven door drukkerij Cornegge in Velserbroek, over de oude en nieuwe openbare bibliotheek van Galle
============
Brand in de bibliotheek van de iconische Glasgow School of Art op 23 mei 2014
interieur van de bibliotheek der Glasgow School of Art, in 1909 ontworpen door architect Charles Rennie Mackintosh (1868-1928). Algemeen beschouwd als een van de fraaiste voorbeelden van art deco design. Zelf bezocht ik deze bibliotheek in Glasgow in 1999
de voormalige bibliotheek na de volledige verwoesting. Van de 10.000 boeken zijn er nauwelijks 10 gered. Enkel het schoolarchief bleef bewaard. Na de ramp is onmiddellijk een fonds opgericht voor restauratie. Het herstelproject wordt geraamd op 32 miljoen pound waarvan intussen ongeveer 20 miljoen is bijeengebracht. (Scottish Fire and Rescue)
==========
begin januari 2014 is de historische bibliotheek Al-Saeh in Tripoli, Libanon, in brand gestokken nadat in een boek een anti-Islamitische pamflet was gevonden. Twee-derde van de circa 80.000 boeken en manuscripten gen verloren (Agence Press)
brandstichting in de al-Saeh bibliotheek van de Grieks-orthodoxe priester Sarrouj in Tripoli, Libanon
De brand, maar de waterschade aan de boeken in Tripoli was minstens zo destructief
Weliswaar geen verlies van erfgoed maar een ramp voor de bevolking van Tuindorp was de overstroming januari 1960 waarbij ongeveer de helft van de boeken van filiaal Kometensingel verloren gingen (foto uit: Amsterdammers en hun bibliotheek’, 2019, pagina 147.
Bibliotheek tuinbdorP Oostzaan Amsterdam onder water in 1960 (uit: Vijfenzeventig jaar Openbare Bibliotheek Amsterdam 1919-1994, pagina 38).
Met veler hulp kon de bibliotheek al na enkele maanden met nieuwe boeken worden heropend (Algemeen Handelsblad, 13-5-1960)
21 januari 2005 vond ’s nachts een grote uitslaande brand plaats in het Allerton kasteel, Engeland, waarbij de bibliotheek als gevolg van vuur én (blus)water ernstige schade ondervond.
Boekenroof WO II
Scheepslading geroofde boeken wordt in 1945 per Rijnaak vervoerd naar Nederland (Betwist Bezit, 2002, pagina 51)
Selectie van boeken in het Offenbach Archival Depot. De naar Nederland gerecupereerde boeken werden in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek verder uitgezocht (Uit: Betwist Bezit. 2002, pagina 246)
N.B. dr. Hans van der Hoeven (KB Den Haag) publiceerde in Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis, 4, 1997, p.169-189 een artikel; ‘Boek en ramp; schade aan bibliotheken en collecties in Nederland en België in de twintigste eeuw’, dat de volgende hoofdstukken bevat: – inleiding; – Leuven: de ramp; – Leuven: de schok; – Leuven: de wederopbouw; Luik; het brandjaar 1929; – Leuven: de tweede ramp; – Van Leuven naar Luik en Brussel; -arm Vlaanderen; – Rotterdam en Middelburg; – de kwade winter 1944-1945; – Kruitwagen en Molkenboer; – Einsatzstab Rosenberg; – Amsterdam 1984 en 1987; – opruimen en afschrijven; – erger dan oorlog.
voorzijde van ‘Boekenpest’ door Boudewijn Büch. Amsterdam, de Arbeiderspers, 1988. Bevat o.a. hoofdstukken; – Verdronken boeken; – Verbrande boeken, en – Gebombardeerde boeken
Talrijke privébibliotheken zijn in de loop van de tijd als gevolg van brand verloren gegaan. Bovenstaande illustratie is afkomstig uit het boek: ‘De complete verzameling; notities over het einde van boekencollecties’. Amsterdam, De Buitenkant, 2016. Over boekenverzamelaar W.A.Engelbrecht (1874-1965) publiceerde H.de la Fontaine Verwey e o.a. in het artikel ‘Verbrande bibliotheken’, opgenomen in het boek ‘De verdwenen antiquaar; herinneringen van een bibliothecaris’, p.174-181.
Vooromslag van ‘A Universal History of thje Destruction of Books; from ancient Sumer to modern Iraq’ by Fernando Báez. New York, Atlas, 2004/2008.
kaartje: Ten Worst Monuments in the History of Books’ uit boek van Fernando Báez, pagina 282.
voooromslag van ‘Burning Books and Leveling Libaries. Extremist violence and cultural destruction’ by Rebecca Knuth. 2006
Rebecca Knuth. Libricide, the regime-sponsored destruction of books and libraries in the twentieth century. uit.Praeger/ABC-Clia, 2003)
Books on Fire, the Destruction of Libraries throughout History by John E.Graham and Lucien X Polestron. 2007. A historical survey of the destruction of knowledge from ancient Babylon and China to modern tomes. Includes the three separate destructin of the Library of Alexandria as well as many eqully significant collections around the world. Examines the causes of violence directed at repositories of knowledge. Looks at the dangers fo the free availalbility of lnowledge in the future.
Lost Libraries by Abigail Reynolds (2017)
Abigail Reynolds vond 15 verloren bibliotheken langs de Zijderoute van Italië naar China. Bovenstaand de foto van het restant van een verloren gegane bibliotheek in Azië
Vooromslag van ‘A Splendor of Letters; the Permanence of Books in an Impertinant World’, door Nicholas A.Basbanes (author also of ‘A Gentle Madness’ and ‘Patience and Fortitude’, 2003-2004. Hoofdstuk 5 ‘From the Ashes’, p. 133-177, is gewijd aan bibliotheekbranden en -verwoestingen.
Vooromslag van boek door Galenos (van Pergamon): Peri Alypices Ueber die Unverdossenheit. In serie: ‘Die verbrannte Bibliothek’, bewerkt door Kai Broderson (Marix Verlag, 2015). Enige decennia geleden is dit geschrift van Galenos (Latijns Galenus) in een bibliotheek ontdekt. Bij een brand in Rome in 198 verloor hij zijn medicamente, medische instrumenten en vooral zij grote medische bibliotheek. Voor het eerst in een Duitse vertaling verschenen. Uitgeroepen tot de beste boeken van 2018.
Claudius Galenus is in 129 in Pergamon (Pergamum) , Asia Minor, geboren en in 199 te Rome overleden. Hij geldt als een Griekse Romein en de belangrijkste arts van zijn tijd beschouwd. Was zoon van een welgestelde architect en studeerde aan het gymnasium van zijn geboortestad, vervolgens medicijnen. In Pergamon stond het Asclepius-heiligdom. Later studeerde en werkte hij aan toenmalige medische centra als Smyrna, Korinthe en Alexandrië. Na een verblijf van vijf jaar in Alexandrië keerde Galenus in 160 terug naar Pergamon, waar hij werd aangesteld als arts van de gladiatoren in het amfitheater. In 164 vertrok Galenus naar Rome, waar hij uitgroeide tot een beroemd arts, en werd geraadpleegd door de Romeinse keizers Marcus Aurelius, Commodus en Septimus Severus. Galenus was bovendien wijsgeer en filoloog. Hij hechtte veel waarde aan zintuiglijke waarneming en deed experimenten op dieren. Galenus schreef ongeveer 500 boeken (circa 20.000 bladzijden). Ruim honderd daarvan zijn overgeleverd. In de Arabische wereld bleef hij eeuwenlang toonaangevend en de 9de eeuwse wetenschapper Hunayn ibn Ishaq stelde een tot dan bekende bibliografie van diens werken samen. De geleerde Avicenna integreerde Galenus’ geschriften over ontleedkunde in zijn visie op de geneeskunst. Tot de Renaissance-geleerden Vesalius (Andries van Wesele), die Galenus’werk publiceerde, en William Harvey bleef Galenus tot de late Middeleeuwen de hoogste medische autoriteit.
Het geruïneerde gebouw van het Rijksarchief in Arnhem in 1945 na de bombardementen op de stad
Een van de grootste rampen op archiefgebied in de moderne tijd is ongetwijfeld het instorten van het historisch stadsarchief in Keulen. Dat gebeurde op 3 maart 2009 met als vermoedelijke oorzaak de bouw van een Noord-Zuid metrolijn in de stad. Dankzij zo’n 3.000 vrijwilligers kon het grootste deel alsnog worden gered. Voor restauratie is 30 jaar uitgetrokken. Alle papieren worden tevens gedigitaliseerd. In 2019 uiterlijk 2020 zal een nieuw gebouw voor het Keulse stadsarchief worden opgeleverd
Bij het Duitse bombardement van 14 mei 1940 op de stad Rotterdam bleef het gebouw van de hoofdbibliotheek aan de Botersloot met een rijke Erasmuscollectie vrijwel nbeschadigd. Op de bovenste ansichtkart de gemeentebibliotheek, in het midden zien we het gebouw met torentje aan het eind van de weg links; de derde ansicht toont de nieuwe hoofdbbliotheek nabij Blaak. Bij een bomaanslag is enkel één van de filialen in de Maasstad verwoest.
affiche van George Knight, vervaardigd naar aanleiding van de als gevolg van rijksbezuinigingen op het budget van O.C. en W. opgeheven bibliotheek van het Koninklijk Instituut Tropen in Amsterdam
De eerste aanslag wereldwijd op een free little library in Franklin Town, Indianapolis, USA, 6 oktober 2018
annex 1 8 major libraries that have suffered devastating fires or natural disasters
vooromslag van Library World Records by Godfrey Oswald (MacFarland & Company, Inc., 2004)
18 major libraries … (1)
18 major libraries… (2)
18 major libraries… (3)
15 juli 2018 bleef van de bouten bibliotheek in Saint-Lin, Quebec, Canada, werkelijk niets over.
annex 2 Restauration
De Duitse geleerde dr.Hugo Ibscher (1874-1943) heeft talrijke verbrande en door de tijd verweerde antieke handschriften voor zover nog mogelijk leesbaar gemaakt. Hij geldt als de grondlegger van de papyrusrestauratie (De Spiegel, 14-11-1936)
Uitleg restant van door brand en waterschade beschadigde boeken na een brand in 2011 in het Wetenschappelijk Instituut in Cairo, Egypte
Te restaureren antieke boeken na de brand in de Hertog Anna Amalia Bibliotheek in Weimar
Restauratie van door ISIS beschadigde handschriften in het Ahmed Babe Book Repostory in Timbuktu, Mali
Door brand aangetaste boeken in de Bibliothèque Diderot te Lyon die klaar staan voor restauratie
Boekrestauratie in Egypte, in een wetenschappelijk centrum te Cairo
Vooromslag van ‘Buchrestaurierung Methoden und Ergebnisse’. Ausgabe von: Bayerische Staatsbibliothek München, 1971.
Op zondag 7 juli 1652 stond het oude stadhuis op de Dam in Amsterdam in brand. Gelukkig konden nog veel archiefstukken door burgers in veiligheid worden gebracht. Schilderij van Cornelis de Bie. De stadhuisbrand is ook geschilderd door G.Lunders (Amsterdam Museum)
=======
Voorbeeld van een verwaarloosde en verlaten bibliotheek in Detroit, USA, omstreeks 2000
Dramatic Rediscovery of 600 Rare Books Missing since World War II, by Lukas Bauman (Sotheby’s, April 12, 2019)
Universitäts- und Landesbibliothek Bonn before and after the Bomb Damage in October 1944
‘How exactly the books and manuscripts found their way to Belgium is not known. Many valuable volumes were stored in a bunker in Bonn between 1946 and 1950. It is likely that they may have stolen during the period of the Belgian occupation in Bonn. Acording to estimates, the Bonn University and State Library lost up to 180.000 volumes during the Second World War. Many books were irretrievable lost in the devastating bombing that destroyed the main building of the university on 18 October 1944. But even from the depts, in which many books had been outsourced as a precautionary measure to protect against the effects of war, an unknown number of other volumes disappeared at the end of the war and the immediate period. Whether they were destroyed or stolen cannot be ascertained today.
Manuscript of Publius Terentius after Comoediae. Vellum 13th century, disbound.
Every year, our Restitution and specialist departments examine approximately 15.000 individul lots, ranging from paintings to works of art amd books and manuscripts. for sale at our European auction locations. On average only a few dozen items need further attention and usually sigificant cases of restitution only affect individual paintings. The scope of the present return is unprecedented in the history of Sotheby’s. Never has such an ectensive collection, comprising more than 600 items, been returned – and rarely so fast. From discovery to repatition barely more than a year passed.
Book of Hours. Use of Rome, in Latin. Southern Netherlands (Bruges), circa 1460-1470.
As an alumnus of the University of Bonn it fills me with joy to have contributed to this important return of lost books and manuscripts to my” university. But the present case also vividly illustrates the fruitful cooperation between the art market and public institutions and how Sotheby’s position in the market and its research capabililies can contribute to the return of lost art.’
Antieke handschriften na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog net het oog op mogelijke restauratie (Katholieke Illustratie, 1952)
Op elkaar geplakte bladen worden losgemaakt (K.I., 1952)
Illustratie uit artikel ‘Kliniek voor oude boeken’, Katholieke Illustratie, 1952.
NS-RAUBGUTFORSCHUNG AN DER BAYERISCHEN STAARSBIBLIOTHEK IN MÚNCHEN, Artikel in: Bibliotheksmagazin 2/20, p. 39-41
NS-Raubgutforschung Bayerische Staatsbibliothek München
Vervolg NS Raubgutforschung
Slot artikel in Bibliotheksmagazin 2/20
Roman ‘Het boek van verloren verhalen’ door Krisrin Harmel, waarin de plundeering van europese bibliotheken door de nazi’s ter sprake komt. Internationale bestseller, in 2021 in Nederland uitgegeven door Boekerij.
=======
Weliswaar niet verwoest, maar in 1991 als oorlogsbuit gestolen en in 2021 teruggekeerd in Irak is een kleitablet met een deel van het befaamde Gilgamesh epos (Haarlems dagblad, 8-12-2021)
Komende artikelen:
-Boekverbrandingen in de loop van de eeuwen
-Bezoeken aan de Frankfurter Buchmesse en boekenbeurs in Expo Antwerpen 2018;
-bibliografisch overzicht Bubb Kuyper, oprichter van het gelijknamig veilinghuis in Haarlem;
-Heemstede in historische plaatsbeschrijvingen;
-Librariana deel 44 (2017-2018)
Librariana 