VORDERING HUIZEN, SCHOLEN ETC. IN HEEMSTEDE 1940-1945 + AANPLAKBILJETTEN MET WAARSCHUWINGEN EN BEKENDMAKINGEN NAMENS DUITSE BEZETTERS

Tags

affiches WOII, Bevrijdingsfeesten, Crayenesterlaan 132, Gevorderde huizen, Hageveld, Huize Crayenest, oorlogsbunkers, Organisation Todt, Verordeningen 1940-1945

75 jaar VRIJHEID 1945 2020

A. VORDERING VAN ONROEREND GOED IN HEEMSTEDE (huizen, scholen, garages e.d.) TEN BEHOEVE VAN DE DUITSE WEERMACHT OP BASIS VAN VERORDENING 144/1940 (1)

Eind  1940 verstrekte de gemeente Heemstede op bevel van de Duitse Ortskommandant een overzicht van hoeveel Duitse soldaten in scholen e.d. zouden kunnen worden ondergebracht. Zo ver is het gelukkig nooit gekomen, de totale aantallen zijn beperkt gebleven tot enige honderden.

Alfabetisch op straatnaam gerangschikt

Achterweg 5: 3-5-1942 – 5-10-1942 de Emmakliniek van instituut MEER EN BOSCH (2)
6-10-1942 – 7-5-1945 Idem ten behoeve van Organisation Todt (3)
Achterweg 6: 1-2-1943 – 7-5-1945 Woning (4)
Achterweg 1,3,5 en 7: 23-3-1944 – 7-5-1945 Ortslazarett (5) Feldpost 02.699 / 6-4-1944 – 7-5-1945 (6) / 8-5-1945 – 5-6-1945 (t.b.v. geallieerde bevrijders. [Voornamelijk onderdelen van de Candese 1ste Divisie, de “Princess Patricia’s Canadian Light Infantry” die met jeeps, pantserwagens en tanks van het A-squadron van het “Three Rivers Regiment” vanuit Haarlem via de Herenweg Heemstede binnenreden].

In Meer en Bosch moesten alle patiënten worden geëvacueerd vanwege de Duitse bezetters

P.Aertszlaan 6: 11-7-1940 – 29-4-1941: Officiersheim (7)

Huis in de P.Aertszlaan dat de Duitse bezetters in gebruik namen als officierenverblijf en casino.

Blekersvaartweg 3: 3b; 1-7-1940 – 27-6-1944 Smederij + kantoor
Blekersvaartweg 9: 2-11-1940 – 7-5-1941 Tankstelle (8)
Blekersvaartweg 53: 22-11-1943 – 31-12-1943 Garage
Brederodelaan 9: 14-2-1941 – 1-7-1941 Woonhuis
Bronsteeweg/hoek Lanckhorstlaan: 1-1-1941 – 28-2-1945 Tuin -schuilkelder
BRONSTEESCHOOL: 29-6-1940 – 12-8-1940 (9) / – 9-5-1941 Opgeheven / 16-11-1942 – 6-10-143 Ontruimd (10) / 8-5-1945 – 9-7-1945 Schoonmaak etc.

Twee soldaten van de Duitse Wehrmacht hebben piketdienst bij de Bronsteeschool

                          Duitse soldaten rusten uit bij de bezette Bronsteeschool, 1944

Bronsteeweg 55 en 57: – 14-5-1941 Ontruimd (11)
Bronsteeweg 57: 25-3-1943 – 8-10-1943 Woonhuis
Bronsteeweg 36a: 20-1942 – 26-8-1943 Houten schuur (12)
Camplaan 4: 3-4-1943 – 16-7-1945 3 Autoboxen
Cécar Francklaan 7: 8-5-1943 Evacuatieadres
Cloosterweg 24: SEMINARIE HAGEVELD 29-10-1940 (13) / 30-5-1942 – 15-1-1945 (14) / 1-4-1945 – 7-5-1945 Lazarett voor de Duitse marine Velsen/IJmuiden/ 8-5-1945 – 25-5-1945 Bevrijders

Ter voorkoming van luchtbombardementen was een groot rood kruis op het dak van Hageveld aangebracht

Cloosterweg 16a, 16b, 18, 18a, 18b, 20, 20a, 20b, 22, 22a, 24a, 26, 30: 15-6-1943 – 5-12-1955 (15) Woonhuizen / 3-5-1942 – 15-1-1945 / 1-4-1945 – 7-5-1945 / 8-5-1945 – 25-5-1945
Clusiuslaan 1: 29-1-1944 – 26-7-1944 Woonhuis / 14-3-1944 – 31-3-1944
Crayenestersingel 17: 11-1942 – 20-4-1943 Woonhuis
Crayenestersingel 29: 7-5-1945 – 27-5-1945 Herstel
Cruquiusweg 36 en 38: 19-4-1944 – 24-8-1944 Herenhuis en garage
Cruquiusweg: 160: 1-11-1940 – 15-2-1944 Woonhuis
Cruquiusweg: 12-5-1942 / 6-6-1944 – 1-7-1944 Reinigingsdienst (16)
Cruquiusweg: 1-6-1940 – 15-4-1941 / 13-6-1944 – 1-7-1944 Weiland A.Milatz (17)
Glipperweg 1-1a: 26-4-1944 – 26-7-1944 Woonhuis
Glipperweg 83, 83a,83b: 1-2-1944 – 16-8-1944 Intelligence Rapport Haarlem (18)
Glipperweg 85: 7-9-1940 – 27-6-1941 MEER EN BERG / 3-7-1943 – 11-11-1942 / 28-7-1943 – 26-8-1943 Oranjerie / 16-5-1945 – 31-7-1945 Herstel [Na de Bevrijding bleken de grisailles ofwel zogenaamde ‘witjes’ van de 18de eeuwse kunstenaar Jacob de Wit ernstig beschadigd, omdat Duitse soldaten vermoedelijk uit verveling deze als schietschijf hadden gebruikt].

Interieurkamer Oranjerie Meer en Berg voor WOII

Foto van de Oranjerie van Meer en Berg na vertrek van de “Wacht am Rein”

Glipperweg 91: 1-2-1944 – 16-8-1944 BOSBEEK (19) (20) zie ook (18)
Glipperweg 91a, 91b: 4-2-1944 –
Glipperweg 93: 4-2-1944 – 5-12-1944
Glipperweg 95: 1-2-1844 – GROENENDAAL- Ververschingshuis + speeltuin. Zie Intelligence Rapport (18)
Glipperweg 97: 4-2-1944 – 5-12-1944 Woonhuis
Glipperweg 104j: 31-1-1944 – 26-4-1944 Woonhuis
Glipperweg 104k; 31-1-1944 – 16-6-1944 Woonhuis
Glipperweg 104l: 31-1-1944 – 14-7-1944 Woonhuis
Glipperweg 114: 3-3-1944 – 14-7-1944 Woonhuis
Glipperweg 130: 29-8-1944 – 20-11-1944 Woonhuis
Hugo de Grootlaan 3: 14-12-1940 – 24-12-1940 Woonhuis
Hugo de Grootlaan 13: 14-12-1940 – 24-12-1940 Woonhuis
Haven (gemeentelijk) 1-1-1943 – Kade (21) / 8-5-1943 – 9-7-1945 Herstel
Havenstraat 65: 3-5-1943 – 6-7-1945 Loods kolenhandel
Heemsteedse Dreef 203: 16-11-1942 – 23—1943 Dreefgarage + 25-3-1943 – 26-8-1943 Boxen ’15-10-1943 – 10-2-1944
Heemsteedse Dreef 241 (22)
Herenweg 1: 5-5-1944 – 1-8-1944 Inclusief stallen + 4-3-1945 – 31-3-1945 Garage
Herenweg 1a: 5-5-1944 – 31-3-1945
[Vanaf 16-10-1940 tot de Bevrijding is DE HARTEKAMP, Herenweg 3,waar de Argentijnse vlag uithing, op bevel van Rijksmaarschalk Hermann Göring ongemoeid gelaten. Verscheidene kostbare kunstwerken zijn in bunkers in de duinen bij Zandvoort opgeslagen].
Herenweg 11c: 24-2-1945 – 13-4-1945
Herenweg 71: 29-1-1944 – 27-7-1944 inclusief bollenschuur en kistenloods
Herenweg: 22-1-1943 – 1-3-1944 KIOSK (23)
Herenweg: 1-9-1944 – 12-9-1944: Weiland
Herenweg 77a: 6-11-1940 – 1-31044 Woonhuis m/ 6-11-1940 – 1-3-1944 Garage (24) en / 17-4-1944 – 27-6-1944 Portierswoning, terrein + kantoor / 8-4-1945 – 8-5-1945 Zonder vordering / 8-5-1940 – 30-7-1945
Herenweg 83: 6-8-1043 – 31-3-1944 / 28-1-1943 – 1-3-1944 Tuin
Herenweg 99: 7-2-1941 – 10-7-1941 HENRICUSSCHOOL

Bericht van Broeder Wilhelmo, directeur van de Henricus ulo, aan de ouders over sluiting van de school.

Herenweg 101: 22-11-1940 – R.K. VEREENIGINGSGEBOUW / 5-8-1942 – 1-3 1044 / 7-6-1943 – 1-3-1944 Sportterrein / 17-4-1944 – 20-12-1944 Wehrmacht Einheit 07.777 / 8-5-1-45 – 30-7-1945
Herenweg 101a, 103, 103a: 17-4-1944 – 20-12-1944 101a ST.JOZEFSCHOOL,
Herenweg 103a: BROEDERHUIS DE LA SALLE – Einheit 07.777 [De broeders vonden veelal onderdak bij de weduwe Bomans op Berkenrode]

Het Broederhuis van de orde van de la Salle aan de Herenweg, waar in 1941 Broeder Jozef Klingen na verraad bij een overval werd opgepakt op 26 mei 1941 en op 24 januari met zijn vriend Henk Schoenmaker voor het vuurpeleton te Scheveningen is geëxecuteerd

Evacué’s op het grote huis Berkenrode bij mw. Bomans-Reynart in augustus 1944: broeders van de la Salle en de families Bouwman (Mies B. geknield helemaal Rechts), Thierry de Bye Dólleman en Ogtrop

Herenweg 105a: 5-5-1944 – 20-12-1944 Woonhuis
Herenweg 105b: 7-8-1942 – 1-3-1944 Woonhuis
Herenweg (147): 14-3-1943 – 23-7-1944 Terrein hoek Zandvoortselaan (25)
Herenweg 2-4: 26-4-1944 – 22-9-1944 HERTENDUIN

Het grote huis Hertenduin aan de oostzijde van de Herenweg

Herenweg 6, 6a 26-4-1944 – 1-8-1944 Zomerhuis

Koetshuis (stalling en koetsierswoning) van Dennenheuvel, Herenweg 6 op de hoek van de Prinsenlaan. In 1902 gebouwd onder architectuur van de Amsterdamse grachtenarchitect J.Bakker. Tegenwoordig gemeentelijk monument. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna woonde hier als chauffeur J.F.van den Bos, die mogelijk Joodse personen liet onderduiken.  In 1944 is het pand, evenals Dennenheuvel,  gevorderd en tjdelijk door Duitse officieren bewoond

Herenweg 8: 26-4-1944 – 22-9-1944 DENNENHEUVEL + koetshuis Kadijk 28/29 / 17-2-1945 – 6-5-1945
Herenweg 20: 4-2-1944 – 26-4-1944 Woonhuis
Herenweg 22: 16-9-1944 (26)
Herenweg 40: 8-51045 – 12-10-1945 Woonhuis
Herenweg 126: 19-4-1945 – 17-5-1945 KENNEMERDUIN (t.b.v.Duitse eenheid)
Herenweg 180: 18-10-1943 – 27-11-1943 Woonhuis
Herfstlaan 2: 8-9-1944 – 20-11-1944 Woonhuis
Herfstlaan 4: 9-11-1943 – 1-7-1944 Woonhuis
Herfstlaan 18: 29-9-1944 – 5-12-1944 Woonhuis
Herfstlaan 22: 26-5-1944 – 5-12-1944: Woonhuis (27)
M.Hobbemastraat 12: 8-4-1943 – 12-9-144 Woonhuis/garage
P.C.Hooftkade 1 15-1-1941 – 27-6-1941
P.C.Hooftkade 1 tot en met 5: 8-1944 (28)
C.Huygenslaan 1 tot en met 29 8 1044 (28)
Javalaan 2: 1-8-1944 – 9-9-1944
Kadijk 29: 26-4-1944 – 1-8-1944 Zie Intell. Rapport (18)
Kerkplein 3 [=Wilhelminaplein]: 17-2-1943 – 26-3-1944
W.Klooslaan: 24-10-1940 – 31-3-1942 Bouwterrein – bouw garage
Lanckhorstlaan 57: 29-6-1940 – 11-9-1940 JACOBASCHOOL / 15-11-1940 – 27-6-1941
Lanckhorstlaan 85: 23-11-1943 – Woning evacuatie
Leidsevaartweg 161: 3-11-1942 – 16-6-1944 Woonhuis

Quartieranweisung /Inkwartieringsbiljet Meerweg 9 Heemstede, maand april 1945

Meerweg 18: 3-9-1042 – 24-7-1945 Woonhuis (29)
Meerweg 49: 15-7-1944 – 9-9-1944 Woonhuis
Van Merlenlaan 8: 7-3-1944
Van Merlenlaan 10 14-3-1945 – 31-3-1945
Van Merlenlaan 21: 6-6-1944 – 15-8-1944 Woonhuis (30)
Van Merlenlaan 29: 14-3-1945 – 31-3-1945 Woonhuis
Van Merlenlaan 30: 1-5-1945
Van Merlenlaan 31: 29-1-944 – 27-6-1944 Zie Intell. Rapport (18)
Van Merlenlaan 42: 14-3-1945 – 31-3-1945
Molenwerfslaan: 17-7-1940 MARIASCHOOL
Molenwerfslaan: 1-10-1940 – 10-2-1944 Ingang naar Hageveld / 17-4-1944 – 24-8-1944
Molenwerfslaan 7: 17-7-1940 – 30-9-1940 ST.ALOYSIUSSCHOOL 17-4-1944 – 24-8-1944
Molenwerfslaan: 17-7-10940 – 1-10-1940 AUGUSTINUSSCHOOL / 30-9-1940 – 10-2-1944

Gepubliceerde waarschuwing burgemeester Heemstede, 2 oktober 1941

Molenwerfslaan 3: 19-4-1944 – 24-8-1944
Nobellaan 1: 23-12-1940 – 10-7-1941
Oudemanslaan 9: 29-1-1944 –
Overboschlaan 26: 25-11-1942 – 8-10-1943
Adriaan Pauwlaan 4: 29-5-1940 – 30-7-1941
Adriaan Pauwlaan 19: 29-5-1940 – 30-7-1941 BOSCH EN HOVEN- SCHOOL (31), zie ook (9)
Raadhuisstraat 65: 11-2-1941 – 7-51941 Tankstelle (32)
Rijnstraat 2: 15-3-1944 – 26-7-1944
Dr. Schaepmanstraat 79: 1-2-1944 – 16-3-1944. Zie Intell. Rapport (18)
Schoolplein 1 [=Julianaplein] / Heemsteedse Dreef 13-11-1944 – Intell. Rapport de dato 3-12-1944 DREEFSCHOOL
Fr. Schubertlaan 25,50 15-11-1940 – 27-6-1941 Leerlingen JACOBASCHOOL

Voorbeeld van ontruimingsbevel 31-1-11943 Franz Schubertlaan 34 Heemstede

Spoorzichtlaan 21: verzegeling van het huis van de “afgereisde” H.J.Godschalk, ingeschreven op het adres Meerweg 18, in Auschwitz vermoord. Zie noot 29

Portret van drs.Hartog Jacob Godschalk (*Assen 1913 en -31-5-1944 vermoord in Auschwitz)

Alb. Thijmlaan 73-75: 1-3-1944 – 5-12-1944 Garages
J.P.Thijsselaan 2: 13-3-1944 -28-7-1944
J.P.Thijsselaan 12: 29-1-1944 – 28-4-1944
Troelstralaan 32: 29-2-1944 – 25-4-1944 Zie Intell. Rapport (18)
Troelstraan 34: 29-2-1944 – 26-4-1944 Woonhuizen
Troelstrallaan 38: 28-2-1944 – 15-6-1944
Troelstralaan 42: 28-2-1944 – 15-6-1944
Valkenburgerlaan 1: 8-9-1944 – 20-11-1944 Woonhuis
Valkenburgerlaan 2E: 11-9-1940 – 20-11-1940 Woonhuis
Valkenburgerlaan 73: 31-10-1940 – 29-4-1941 Garage Groenendaal
Roemer Visscherplein 19,21 en 232: 21-9-1940 – 23-5-1941 Garage Ford /22-1-1942 ’10-2-1944 / 12-1-1945 – 17-3-1945
Roemer Visscherplein 25 …1945 Hotel Boekenrode inkwartiering Duitse soldaten
Vondelkade: 1; 9-6-1944 – 16-7-1945
Vondelkade: 34: 9-6-1944 – 1-8-1944
Voorweg: 49; 9-11-1944 – 26-3-1944
Hugo de Vriesplein: 29-1-1944 – 28-7-1944
Wagnerkade: 10-4-1943 – 26-8-1943 Weiland
Wagnerkade 49: 15-6-1945
Wagnerkade 79,81: 15-6-194 – 25-6-1944
Zandvoortselaan 23: 30-11-1940 – 7-5-1941 Benzinepomp Tromp
Zandvoortselaan 115: 10-6-1944 – 1-7-1944
Zandvoortselaan 122: 16-2-1932 – 306-1944 Loods
Zandvoortselaan 131: 18-5-1943 Garage / 10-6-944 – 30-6-1944

Nota Bene. Nadat op 7 mei 1945 al enkele voorposten van de Canadese bevrijders op de Grote Markt in Haarlem zijn verschenen, trokken op 8 mei in Haarlem en omgeving binnen: de tweede brigade van het eerste Canadian Infantery Division der Princesss Patricia’s Canadian Light Infanterie, het Hastings & Prince Edward Regiment van de eerste Brigade van dezelfde divisie, troepen van het Royal Canadian Regiment, alsmede tanks van het A-squadron van het Three Rivers Regiment en 79ste Britse Pantserdivisie. In Heemstede werden – voorlopig – door de Canadese strijdkrachten gevorderd: woonhuis Herenweg 8 (tot 10 september 1945), woonhuis Herenweg 40, garage Herenweg 77B (tot 30 juli 1945), R.K. Vereenigingsgebouw aan de Herenweg (tot 30 juli 1945), een gedeelte van de Havenkade Heemsteedse Dreef (tot 9 juli 1945), de Bronsteeschool en Dreefschool (beide tot 9 juli 1945), de St.Aloysiusschool (tot 7 juli 1945), instituut Meer en Bos aan de Achterweg 5 (tot 5 juni 1945) ben seminarie Hageveld aan de Cloosterweg 24 (tot 25 mei 1945). Ook Kennemerduin is gevorderd. 9 mei 1945 was Victory-Day overal in Heemstede met grote feestvreugde in de straten. Overal zijn de Canadese bevrijders hartelijk begroet. Het Militaire  Gezag vestigde zich in Haarlem.  

Al op 6 en 7 met werden ‘foute’ Nederlanders’ uit Bloemendaal en Heemstede door leden van de Binnenlandse Strijdkrachten naar ‘Duinrust’ gebracht

Gesdesïllusioneerde Duitse soldaten afkomstig uit de Haarlemmermeer van achteren gefotografeerd passeren de Cruquiusbrug richting Heemstede en vandaar naar de ‘Heimat’

Heemstede, 8 mei 1945 Gedesillusioneerde Duitse soldaten op de rug gefotografeerd druipen af via de Raadhuisstraat en Binnenweg naar Haarlem en vandaar naar de Heimat.

Glorieuze intocht van Canadese soldaten op de Herenweg in Heemstede. Op de achtergrond de Henricusulo

De Iepenlaan loopt uit en juicht bij de aankomst van de Bevrijders

Samenkomst 5 mei 1945, hoek Oude Posthuisstraat en Burgemeester van Lennepweg

Feestvierende kinderen met vlaggen op de Burgemeester van Lennepweg, 5 mei 1945

5 mei 1945 Met vlaggen getooide kinderen op de Burgemeester van Lennepweg

Bevrijdingsfeesten Heemstede, 14 juli 1945

Verslag van de Bevrijdingsfeesten Heemstede 14 juli 1945

Vervolg verslag bevrijdingsfeesten Heemstede 14 juli 1945

Vredesptocht bevrijdingsfeest Heemstede, 14 juli 1945

Vredesptocht in de Herfslaan. Wagen met spandoek ‘Indië moet vrij’

Optocht bevrijdingsfeest in de Jan van Goyenstraat, hoek Jan Miense Molenaerplein, 31-10-1945

Bewoners van de Indische Buurt lopen 6 mei 1945 uit naar de Aloysiusshool aan de Molenwerfslaan om de bevrijding te vieren

===

Betonnen tankversperringen aan de Molenlaan nabij het Molentje van Groenendaal

Duitse soldaten aan het werk gezet bij de ontmanteling van versperringen. De gedwongen achtergebleven Duitsers  moesten ook landmijnen demonteren.

Na munitie in het beton te hebben aangebracht zijn de betonnen versperringen opgeblazen

Als versperring werden tijdens WO II ook stukken spoorrails in beton gegoten gebruik, zogeheten aspergeversperringen.

Pas in 19080 is de laatste Duitse bunker (achter de vroegere Sint Jozefschool aan de Herenweg) in Heemstede gesloopt

Oorlogsbunker in Heemstede verdwijnt na 36 jaar (Koerier Kombinatie, 9 juli 1980)

Sloop oorlogsbunker (Koerier Kombinatie, 9 juli 1980)

NOTEN
(1)Werkgroep geschiedschrijving Heemstede1940-1945, bestaande uit Marcel Bulte (ov. 2010), Hans Krol, Kick Moors en Wim Verspoor (ov.2010), Rapport 1945. Bron: Gemeentearchief Heemstede 1940-1945 Doos 1.865.287: Vordering Onroerend Goed; tegenwoordig in het Noord-Hollands Archief). Omdat de Duitse bezetters niet deelden met de gemeente welke Duitse onderdelen [‘Dienststellen’] scholen, gebouwen of woonhuizen werden betrokken blijft dat grotendeels onbekend. De Duitse legerautoriteiten hadden immers via de Commissaris van de Koningin en Burgemeesters verboden daarvan melding te maken. Zie ook schrijven van 17 augustus 1940 aan de burgemeesters van de gemeenten in Noord-Holland. Mogelijk zijn legergegevens nog ten dele te achterhalen in de landelijke oorlogsarchieven van het NIOD te Amsterdam

Met de hand geschreven brief aan de burgemeester van Heemstede door compagnieleider van een plaatselijke Dienststelle, Feldpost nr. 02298 Zonder ondertekening met zijn naam.

Voorbeeld van een getypte brief van 16 september 1942 aan de burgemeester van Heemstede namens de Rijkscommissaris van de bezette gebieden in Nederland door de Beauftragte voor de provincie Noord-Holland, die een referent onduidelijk laat ondertekenen, betreffende een Nationaalsocialistische bijeenkomst op 1 oktober 1942 te houden in Heemstede

(2) Op 3 mei 1942 werd de Koningin Emmakliniek met meubilair gevorderd. In dit gebouw werden ongeveer 65 patiënten derde klas en enkele tweede klas patiënten verpleegd. Op 5 oktober 1942 is deze vordering opgeheven. Een dag later werd het complex via de Duitse Weermacht gevorderd door de Organisation Todt (OT) [was een Duitse bouwmaatschappij, genoemd naar de oprichter Fritz Todt, opgericht in 1938 en opgeheven in 1945 bij de val van het Derde Duitse Rijk].

Naast Meer en Bosch was het hoofdkwartier van de Organisation Todt in Zuid-Kennemerland gevestigd in een pand aan de Bosch en Duinlaan in Bloemendaal

Vier jaar geëist tegen bunkerbouwer uit Heemstede (Arnhemse Courant, 18-9-1947)

(3)J.Dozy, directeur van Meer en Bosch schreef over deze aangelegenheid en meldde dat Organisation Todt meer ruimte in beslag had genomen.
(4) Deze woning is gevorderd voor Vermeer, Rechnungsführer der Organisation Todt
(5) Bij de vordering van de gebouwen werd tevens bepaald dat een winstdeling zou worden gegeven voor de tuinderij en duurdere inkoop van aardappelen. Getaxeerd op 1800 gulden.
(6) Meer en Bosch moest op dat moment geheel worden ontruimd.
(7) Op 12 augustus 1940 is het pand gevorderd als Offiziersheim. Gevorderd door Einheit 00432, getekend Feldpost 00432. Op 14 augustus nam Einheit 37.065 het pand over, waar inmiddels tevens een casino was gevestigd.

Duitse officier rust uit achter het raadhuis

(8) Aan de Blekersvaartweg 9a was het garagebedrijf A.van Houten gevestigd. Van Houten zelf woonde in de Oude Posthuisstraat. Aan de Blekersvaarweg 53 woonde de garagehouder A.G.van Houten. Zijn garage aldaar werd in 1943 voor ruim 1 maand gevorderd.
(9) In deze periode zijn 5 Duitse officieren, 18 onderofficieren en 130 manschappen in de school ondergebracht. Al op 17 mei 1940 zijn de Bronsteeschool en Bosch en Hovenschool bezet door Duitse militairen. Hauptmann Hildbrand van de Wehrmacht kwam aan op het raadhuis, vergezeld van twee officieren en de Nederlandse overste Polis. 2.000 kilo stro werd per school gevorderd voor in totaal 500 tot 600 manschappen. Tevens gingen die dag maatregelen van kracht waardoor het onderwijs op andere scholen per 21 mei weer normaal kon verlopen.
(10) Op 6 oktober 1943 is bij de gemeente over de willekeur van de Duitse Weermacht geklaagd. Geschreven werd namelijk dat vanaf 16 november 1942 het gebouw enige malen door de Duitsers werd ontruimd, nochtans steeds niet vrijgegeven.
(11) Inclusief de Hausmeisterwohnung aan de Overboschlaan 26
(12) Deze schuur maakte deel uit van de ‘Bronstee’-melkinrichting aan de Bronsteeweg 36
(13) In juni 1940 vermoedde dr.C.J.Henning, regent van kleinseminarie Hageveld, dat het complex door de Duitsers gevorderd zou worden. Op 19 juni schreef hij de burgemeester dat verschillende ouders bedenkingen hadden over een mogelijke inkwartiering van Duitsers en dat daardoor de leerlingen grote risico’s liepen in verband met denkbeeldige luchtaanvallen. Begrijpelijk want hij droeg verantwoordelijkheid voor 350 jongens. Er heerste op dat moment grote onzekerheid omtrent gehele of gedeeltelijke ontruiming van Hageveld. Enkele weken later was er weer grote onrust op het seminarie. Door Duitse officieren was medegedeeld dat wanneer de scholieren 17 juli met vakantie gingen, zij de beide vleugels, de speelvelden als exercitieterrein en tevens de keuken zouden vorderen. Voorts zouden voor de officieren enkele vertrekken moeten worden ontruimd. Henning trachtte de officieren met een kluitje in het riet te sturen dat de ‘Heren priester-leraars op hun eigen kamers bleven tijdens de vakantie en ook dat de keuken gereserveerd moest blijven voor priesters, zusters en personeel, samen ongeveer 75 personen. Hageveld bleef tot oktober nog ter beschikking van de seminariegangers. Op 31 oktober 1940 had een onderhoud plaats tussen secretarie-ambtenaar J.C.Snel, Oberleutnant Becker uit Den Haag als vertegenwoordiger van de Duitse Weermacht en de directeur van Hageveld over de inbeslagname van Hageveld. Het complex inclusief spelplaats en bos moest worden ontruimd. Bedongen werd wel dat de leraren hun persoonlijke eigendommen mochten meenemen, dat twintig kamers met meubilair van het seminarie voor de officieren bewoonbaar zouden worden gemaakt en dat de waardevolle meubelen, schilderijen en religieuze afbeeldingen, voor zover ze niet elders waren ondergebracht, in de bibliotheekvleugel zouden worden opgeslagen. De bibliotheek, de beide kapellen en het fysicalokaal zijn afgesloten en door de gemeente verzegeld.

Leden van ‘de ‘Wacht am Rhein’, in dit geval van een Schnellbootsflotille in de houding voor kleinseminarie Hageveld, 1944

(14) Op 3 november 1944 werden 150 matrassen, 90 hoofdrollen en 190 kussens van het seminarie inbeslaggenomen. Dit beddegoed is door de Marine-intendanten van de “Dienststelle Amsterdam” afgehaald en bestemd voor verdeling onder enkele Duitse ziekenhuizen. Hageveld kreeg en bestemming als Lazarett voor de Duitse Marine, met boten gelegerd voor de kust van IJmuiden, gemeente Velsen
(15) Vanaf 20 november 1944 mocht het perceel Cloosterweg 24a weer bewoond worden.
(16) Het betrof hier het voetbalterrein, waarop de “Einheit Mair” beslag legde. Dit Duitse legeronderdeel had Feldpostnummer 18.966. Bedongen was dat de Duitse troepen dagelijks van acht tot tien of ’s middags van 2 tot 4 uur van het terrein gebruik zouden maken. Het betrof voornamelijk exercitie-oefeningen of sport.
(17) Dit stuk land van Milatz was gevorderd om er een Flak- en Scheinwerfeinstellung te bouwen. Deze luchtafweerstelling maakte deel uit van de verdediging van Schiphol. Rondom het vliegveld van Schiphol stonden op diverse plaatsen dergelijke installaties.
(18) Intelligende Rapport Haarlem, 20-4-1944 persoonlijk en anoniem ‘De landgoederen Groenendaal, Bosbeek en Meer en Berg, gelegen tussen Glipperweg, Kadijk, Herenweg en de Van Merlenvaart, zijn afgezet. Bij de ingangen staan de volgende schildwachten: Groenendaal, Glipperweg 93-95-97 en Molenlaan, uniform Lufwaffe, uitmonstering rood, broek Heer, kraagspiegels groen; Bosbeek, Glipperweg 91a,b en c, uniform Heer, uitmonstering rood; Meerzicht en landgoed Meer en Berg, Glipperweg 83, uniform Heer, tuniek double-breasted, uitmonstering rood, kraagspiegels met doodshelm, zwarte helm.
Tegenover Meerzicht, in de dr.Schaepmanstraat, Troelstrastraat en Abraham Kuijperstraat zijn enige tientallen manschappen ondergebracht in woonhuizen, die tussen de door burgers bewoonde huizen verspreid staan. Uniform niet bekend. Zij dragen werkpakken en zwarte veldmutsen. Voor garage Meerzicht stond een vrachtauto op rupsbanden en tevens een tank. Slechte waarneming, doch meende te zien: 8 of 10 spaken in voorste drijfwiel, naar schatting 6 wielen aan een zijde op de grond.

Duitse soldaten aan het werk (Van Lent)

In de gebouwen aan de Glipperweg van Meerzicht zijn mijns inziens tussen de 100 en 200 manschappen gelegerd. Aan de zuidzijde van het terrein bij Kadijk is bij een groepje bomen een loopgraaf van ongeveer 10 meter lengte gegraven. Tegen de bomen zijn plankjes gespijkerd, zodat men er in kan klimmen. Vanaf de Herenweg is in Groenendaal, wijd verspreid graafwerk te zien. Onder de bomen staan auto’s geparkeerd; een aantal auto’s staat in 2 tot 3 meter uitgegraven loopgraven. Volgens een voorbijganger zijn in dit gebied tot aan de Van Merlenlaan 200 Heemsteedse arbeiders te werk gesteld, benevens personeel van Organisation Todt en boeren, die vrachten zand e.d. moeten rijden. Tussen de Van Merlenlaan en de Van Merlenvaart ligt een begroeid duinterrein, waarop enige villa’s staan. Op een paar panden na zijn deze afgezet. Tussen de bomen zichtbaar worden betonnen bunkers gebouwd. Geschat op een aantal van 10 tot 20.’ Nota Bene. Diverse malen sprake van sabotagedaden, zo zijn 1944 meermaals  benzinemotors van door de O.T. gebruikte betonmolens onklaar gemaakt.

Duitse soldaten van Einheit 02.699 heimelijk gefotografeerd

(19) Na de Bevrijding werd Bosbeek op 29 juni 1945 in gebruik genomen ten behoeve van Bijzondere Jeugdzorg. Op 2 oktober 1946 was het complex daarvoor nog altijd in gebruik’
(20) De percelen Glipperweg 91, 91a, 91b en 91c werden beheerd door de N.S. Volkswohlfahrt E.V. in Nijmegen.
(21)Met name Organisation Todt was in de muur van de kade annex loswal geïnteresseerd in verband met aan- en afvoer van materiaal. Het betrof hier een oppervlakte van circa 1100 vierkante meter kade langs de Haven.
(22) Het pand Heemsteedse Dreef 241 is nooit officieel gevorderd geweest, maar werd feitelijk door de Duitse Weermacht gebruikt. Mogelijk verbleef hier de plaatselijke Kommandant Graf (of Gräve?), die vervolgens naar een pand in Bennebroek verhuisde. Na de Bevrijding is het huis door de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) aangewend. Eigenaar was H.J.van Beem, wonende Heemsteedse Dreef 96.[De Ortskommandantur Haarlem was aanvankelijk op de Grote Markt, vervolgens in de gevorderde hotels Scholten en de Hout gevestigd aan de Fonteinlaan in de Haarlemmerhout. Ortskommandant in Haarlem was Hauptmann Flöl. Door ‘Haarlem’ uitgevaardigde bevelen golden vaak ook voor Heemstede en Bloemendaal]

Aanvankelijk vestigde het Duitse garnizoenskommando in de zalen van Brinkman  aan de Grote Markt. In 1941 bracht Ortskommandant zijn dienst over naar hotel Den Hout

Ortskommandantur in De Haarlemmerhout, hotel Scholten / den Hout  met tankgracht en versperringen (NHA)

Enkele Haarlemse Wehrmacht-borden

(24)Dit complex stond ten dienstee van de N.V Holland-Nautic te Haarlem, een bedrijf dat (gedwongen) voor de Duitsers werkte. Voor 10 mei 1940 was het complex op 77b door een zekere M.C.v.d.Wal onderverhuurd aan de Nederlandse Luchtstrijdkrachten, die hier vliegtuigmateriaal opsloeg. Ze betaalden er 3.000 gulden per jaar voor. Van 6 november 1940 tot 1 maart 1944 betaalde Duitse Weermacht 211 gulden huur per maand.
(25) Gevorderd van de Bloembollenkwekerij en -Handel C.van den Berg & Zonen Heemstede. Het ging hier hoofdzakelijk om de bollenschuur aan de Herenweg 147, hoek Zandvoortselaan, waarin gevorderde radiotoestellen werden opgeslagen. Op dit terrein is tevens een bunker gebouwd.

Loods op de hoek van de Zanvoortselaan en Herenweg waar radiotoestellen moesten worden ingeleverd. Op 10 februari 1944 zijn de radiotoestellen naar elders overgebracht, aangenomen wordt naar Duitsland. Burgemeester Van Riesen kondigde op 3 februari aan dat de huur van de bollenschuur kan worden stopgezet.

(26) Het perceel Herenweg 22 moest op dit tijdstip worden afgebroken op last van de Reichskommissar i.c. de Beauftragte. Schrijven de dato 22 september Evacuatiebureau Noord-Holland te Alkmaar.
(27) Toen de Duitse Weermacht het huis betrok stond hier een auto in de garage, kenteken GZ 2711, Bij “ wederbetrekking van de rechtmatige eigenaar” bleek de auto spoorloos verdwenen.
(28) Op last van de Duitse bezettingautoriteiten zijn in augustus 1944 de percelen Constantijn Huijgenslaan 1 t/m 29 en P.C.Hooftkade 1 t/m 5 gesloopt. Deze klus werd geklaard door de firma Gebroeders De Boer, slopersbedrijf en metaalhandel te Oostzaan.

Constantijn Huygenslaan voor 1940

(29) Gezin van J.Krommenhoek, waarvan de man is opgepakt. Het huis was eigendom van de ‘Alg. Ned. Beheer Onroerende Goederen’ aan de Parklaan te Haarlem. Op dit adres woonde Hartog Jacob Godschalk , 27 november 1913 in Assen geboren, in 1938 afgestudeerd econoom aan de universiteit van Amsterdam, 31-5-1944 in Auschwitz vermoord.[Zijn ouders Jozef Godschalk (*3 mei 1880 Amersfoort) en Cato Hartog de Vries (*20 juli 1873 Assen)  overleefden de oorlog] De heer V.C.Klep die de politiedagrapporten onderzocht las op  5 september 1942: ‘De melkboer B.Dijkzeul, Zomervaart 90 te Haarlem doet zijn beklag over een hem onbekende agent van politie. De agent heeft hem aangehouden wegens het leveren van melk aan de Jood H.J.Godschalk, Spoorzichtlaan 21. Dijkzeul heeft een brief van de Algemene Vereniging Melkvoorfziening dat hij Godschalk mag leveren.’ Klep tekent hierbij het volgende aan: ‘Leveranciers mochten bij Joden zonder vergunning geen bestellingen opnemen en afleveren. De melkman B.Dijkzeul had een vergunning voor de familie Godschalk. Vermoedelijk is een verrader aan het werk geweest. Enkele leveranciers trokken zich van het verbod niets aan. In feite behoorden zij tot de eersten die openlijk verzet pleegden. Joden mochten in de winkels slechts op bepaalde uren hun boodschappen doen. Ook dat verbod werd door goede winkeliers genegeerd. Bij hen waren de Joden tijdens de openingsuren bij de achterdeur welkom of er werd het een en ander opzij gezet. Groenteman G.J.Rooijakkers op de Binnenweg 146 is hiervoor meerdere malen terechtgewezen. O.a. op 15 september 1941 op last van de SIPO gearresteerd wegens het openlijk tentoonstellen in zijn winkel van een Duits-vijandig geschrift, waarvoor hij naar het Huis van Bewaring is overgebracht. 7 oktober 1943 is hij  nogmaals aangehouden en in een Heemsteedse cel ingesloten. De volgende dag naar de SIPO in Amsterdam gebracht.’
(30) Eigenaar jhr.J.P.W.van Doorn, burgemeester van Heemstede, die door de Duitsers werd vervangen.
(31) Aan de Adriaan Pauwlaan 19 waren twee scholen gevestigd, te weten: Bosch en Hovenschool voor Lager Onderwijs, en een christelijke opleidingsschool, de Bosch en Hovenschool voor (M)U/L/O diploma’s A en B.
(33) Volgens illegaal doorgegeven Intelligence Rapport van 3 december 1944: ‘Near a school Heemsteedsche Dreef, opposite the T.Holsquare, some Red Cross cars, are regularly parked. In the Harbour of Heemstede a small Rhine barge with a sign: Red Cross.’

Voor de oorlog is in het plantsoen voor het raadhuis van Heemstede een schuilkelder gebouwd als bescherming voor luchtbombardementen. Voor het raadhuis waren enkele platen aangebracht waarachter men dekking kon zoeken. Foto is uit 1941 toen het voor Joden verboden was van de tram gebruik te maken

Politiebureau aan de Raadhuisstraat 27 Heemstede in 1939/1940 beschermd met zandzakken

Plattegrond begane grond van het politiebureau van Heemstede in de periode 1940-1945. Vervaardigd door V.C.Klep (met medewerking van ing.W.Biesheuvel, afd. Bouw- en Woningtoezicht Heemstede en G.Gerrits, gepensioneerd korpslid gemeentepolitie Heemstede September 1995.

B. AANPLAKBILJETTEN MET NA DE BEZETTING 10 MEI 1940 OP LAST VAN DE DUITSERS VERSTREKTE WAARSCHUWINGEN EN BEKENDMAKINGEN

Aanplakborden. Pagina 40, Kroniek van 60 maanden bezetting in Heemstede; door Vic Klep. 1995.

Vóór 10 mei 1940

Waarschuwing tegen misbruik distributiekaarten. Heemstede, 25 oktober 1939

Maatregelen bij luchtgevaar. Affiche Blokbrandweer blok 3 Heemstede. blokhoofd M.Roozekrans, Zandvoortschelaan 4, G.Eijsker, Frederik van Eedenplein 3 waarnemend blokhoofd

De  Vereeniging voor luchtalarm in Heemstede was in 1939-1940 ingedeeld in 20 blokken. Bestaande uit vrijwilligers die uitrukten bij luchtalarm en bij branden ontstaan als gevolg van luchtaanvallen. Voorzitter was mr.A.J.Backer, Postlaan 39 en secretaris J.de Graaf, Mesdaglaan 19. De blokhoofden waren van blok 1: C.J.van Dijk, Roemer Visscherplein 3, blok 2 P.van Egmond, Zandvoorter Allee 19, blok 3 M.Roozekrans, Zandvoortselaan 4, blok 4 S.van Welle, Koediefslaan 56, blok 5 W. van Oosten, Bronsteeweg 45, blok 6 G.A.Breijer, Jeroen Boschlaan 13, blok 7 G.H.van Asperen, Jacob van Ruisdaellaan 15, blok 8 H.Schaap, Heemsteedse Dreef 118, blok 9 A. van Zijl, Binnenweg 190, blok 10 C.W.Pollé, Binnenweg 87, blok 11 C.J.Veenendaal, Binnenweg 136, blok 12 F.A.Müller, J.van de Bergstraat 5, 65, blok 13 J.Plügger, Burgemeester van Lennepweg 40, blok 14 W.H.Teeuwen, Raadhuisstraat 21, blok 15 A.J.de Ridder, Rijnstraat 48, blok 16 J.A.ter Wolde, Torenlaan 1, blok 17 J.H.van El, Laan van Insulinde 30, blok 18 F.L.Quntus, Javalaan 56, blok 19 C.J.Cos, Meer en Boschlaan 27, blok 20 B.Silvis, Schaepmanstraat 73 Heemstede.

Vorming van een Vrijwillige Burgerwacht in Heemstede 1940.

Foto  met de leden van Blok 9 (Binnenweg, Spaarnzichtlaan en Lanckhorstlaan) > Vooraan gehurkt met helm: C.van Looij (links) en F.Lohman (rechts). Verder v.l.n.r.; Albert van Zijl, Aage van Keunen, de heer Van Zijl (vader van Albert), Wim Smit, Frits Ludwig, twee onbekenden met hoed, Jan Bosman, politieinspecteur A.Berentsen, brandmeester J.Verzijlbergen, Ton Bosman, een onbekende, de heer Smorenburg, H.Grimmon, J.J.van Leunen (vader van Age), een onbekende, de heer Stommel en helemaal rechts penningmeester E.Koiter.

Vervolg blokhoofden luchtalarm Heemstede 1939-1940: blok 10 R.Koiter, Binnenweg 123, blok 11J.J.Meurs, Cloosterlaan 6, blok 12 F.A.Müller, J. van den Bergstraat 65, blok 13P.J.Th. Marres, Lorentzlaan 15, blok 14 W.Teeuwen, Raadhuisstraat 21, blok 15 A.J.F.de Ridder, Rijnstraat 45, blok 16 J.A.ter Weide  Jr., Torenlaan 1, blok 17 J.J.H.van El, Laan van Insulinde 30, blok 18 F.J.G.Quintus, Javalaan 56, blok 18 C.J.Cos, meer en Boschlaan 27, blok 20  B.Silvis, Glipperweg 63 Heemstede.

---

10 mei zijn enige tientallen Duitse Nederlanders en pro-fascistische Nederlanders in Heemstede geïnterneerd; een aantal is toen overgebracht naar de Ripperda-kazerne. Volgens een schriftelijk beklag aan de leider van de NSB, Anton Mussert, zijn de gearresteerden onmenselijk behandeld. Na uren verblijf in de cellen van het Heemsteedse bureau werden zij vervoerd naar de Ripperda-kazerne. Daar zijn ze in een tochtige garage gehuisvest. Zij kregen geen dekens en de eerste 26 uur werd ook geen voedsel verstrekt. De behandeling door de politie was nog redelijk, maar van de militairen schandalig. De klager prees wel de goede eensgezindheid van de aangehouden NSB’rs onderling (V.C.Klep, Uittreksel dagrapporten gemeentepolitie Heemstede 1939-1945. pagina 129)

Op 20 mei 1940 ontvangen bericht van de Procureur-generaal bij het gerechtshof Amsterdam Van Thiel, dat alle gëinterneerde personen – in Heemstede circa 20 – moeten worden vrij gelaten

Verbod zich ’s avonds na 8.30 uur op straat te bevinden. 12 mei 1940. [Vanwege ziekte van de burgemeester zijn 1940 veel berichten ondertekend door loco-burgemeester A.van de Poll]

Inlevering van vuurwapens op de Meerlhorst. Heemstede, 14 mei 1940

Bekendmaking in Heemstede van noodgeld in 3 coupures, 16 mei 1940 [Wèl gedrukt maar uitindelijk niet gebruikt].

Voorbeeld van – uiteindelijk niet gebruikt – noodgeld gemeente Heemstede, gedrukt bij de firma Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem. Slechts enkele gemeenten in ons land hebben noodgeld laten drukken. [Thans waardevol als collector’s item].

Verbod Heemstede op verkoop/verbruik van benzine, vloeibare brandstoffen en smeeroliën, 23 mei 1940

Bericht over inlevering van zendinstallaties (Haarlem’s Dagblad, 29 juni 1940)

Overzicht van leveringen aan de Duitse bezetters met vermelding der eenheden (‘Dienststellen’), echter niet de plaats waar zij gelegerd waren, in 1940 door bemiddeling van de gemeente Heemstede. Geleverd op 30 juli 1940 van een aantal goederen door de heer Brouwer op 30 juli 1940 voor Dienststelle L 16809 was aan het eind van het jaar nog niet betaald.

Aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joodsche bloede. De  Burgemeester van Heemstede, 1 februari 1941.

Bekendmaking door burgemeester Heemstede dat tot nader order van de Duitse bezetters de bevolking van Noord-Holland na 20.30 zich niet meer op straat mag bevinden en café’s vanaf 20 uur gesloten moeten zijn. Heemstede, 28 februari 1941

Bekendmaking op basis van uitvoeringsbesluit Departement van Justitie dat vóór 1 oktober 1941 nep en echte wapens moeten zijn ingeleverd bij het politiebureau in de Raadhuisstraat. Heemstede, 12 september 1941

Waarschuwing van Luchtbeschermingsdienst Heemstede, gevestigd in het politiebureau, 1941 (NIOD)

Bericht over uitbetaling vergoeding van ingeleverde metalen. Heemstede, 3 oktober 1941

Vervolg; uitbetaling vergoeding ingeleverde metalen in Heemstede, 3 oktober 1941

Plakaat: Centrale Keuken – afdeling Heemstede, 1941

Aanplakplakaat Winterhulp Bloemencollecte 20-21 maart 1942. De ffiches van de NSB en van de Duitse bezetters zoals van de SS waren door professionele tekenaars ontworpen en zagen er wèl kleurrijk uit.

In 1942 moesten rijwielen worden ingeleverd, met uitzondering van degenen die een fiets voor hun werk nodig hadden, zoals slager Akkermans uit de Zandvoortselaan 161. Een herhaling van te vorderen rijwielen volgde in 1944

Aanwijzingen voor de te evacueren personen. Heemstede, januari 1943

Vervolg van Aanwijzingen voor de te evacueren personen. Heemstede, januari 1943.

Bekanntmachung Sperrstunde in Haarlem, Bloemendaal und Heemstede. Den Haag, 31-1-1943 Rauter SS-Gruppenführer

Bekanntmachung Den Haag 31.1.1943 von SS und Polizieiführer Rauter

De bezettingsautoriteiten waren van mening, dat het gedrag van de Nederlandse bevolking in hoge mate werd beïnvloed door de instructies welke de Nederlandse regering via de radio-uitzendingen uit Londen deed. Daarom werd in mei 1943 vanuit Den Haag het bevel uitgevaardigd, dat de bevolking radio’s moest inleveren. Er was voor de Duitsers een keerzijde aan dit bevel. Zij  zouden de bevolking niet meer kunnen bereiken met hun ‘propaganda’-uitzendingen , o.a. van Max Blokzijl. Mogelijk hadden ze zelf al vastgesteld, dat het effect daarvan gering was! Om te kunnen controleren of men radiotoestellen had achtergelaten, waren er formuleren om woningen binnen te kunnen gaan voor huiszoekingen.

Aanplakbiljet oproep inlevering radio-intvangtoestellen. Bloemendaal, 27 mei 1943. Een dergelijk affiche is ook in Heemstede opgehangen. Daar moesten de radio’s worden ingeleverd in de bollenschuur van Van den Berg op de hoek van de Zandvoortselaan en Herenweg. Op het politiebureau werden formuleren uitgedeeld om huizen binnen te gaan om radiotoestellen weg te halen

Al op 1 september 1942 is NSB’er J.H.van Riesen uit Voorburg benoemd tot waarnemend-burgemeester van Heemstede. Pas op 26 juni 1943 is hij officieel geïnstalleerd Als wethouders fungeerden P.Smit en A.Jackson (loco-burgemeester) 

26-6-1943 Commissaris van de provincie Noord-Holland mr.A.J.Backer installeeert J.H.van Riesen als burgemeester van Heemstede. In de raadszaal heeft het portret van koningin Wilhelmina plaats gemaakt voor Hitler en Mussert. Mr.Backer betuigde na de Bevrijding zijn spijt en al bij zijn aanhouding gaf hij zelf aan helemaal fout te zijn geweest. Van Riesen gaf in het naoorlogs proces aan dat hij mee was gegaan bij het arresteren van ondergedoken joden – wat helemaal niet bij zijn takenpaket hoorde – om de brute opperluitenant van de politie in diens gedrag te temperen.

Bekendmaking verbod vaste brandstoffen af te leveren 11 september 1944 (NIOD)

Bericht van de Distributiedienst Heemstede-Bennebroek over uitreiking noodkaarten 14-15 september 1943

Waarschuwing van burgemeester Van Riesen de wit geverfde palen bij de dekkingsgaten aan de Heemsteedse Dreef en Cruquiusweg te laten staan. Heemstede, 10 augustus 1944.

Plakaat over verstrekking warme maaltijden via de centrale gaarkeuken Heemstede vanaf 16 oktober 1944 (7 oktober 1944, NIOD)

Berichtgeving verstrekking warme maaltijden. Heemstede, 16 september 1944

Uitschakeling stroomlevering Heemstede,  5 oktober 1944

Verstrekking warme maaltijden Heemstede 16 oktober 1944

Affiche met informatie over definitieve stopzetting van gasleveranties in Heemstede per 19 oktober 1944. De leidingen worden gevuld met een niet brandbaar gas. Alle kranen van gasverbruiktoestellen moesten worden afgesloten, alsmede de hoofdkraan. Ondertekend door de burgemeester van Heemstede Van Riesen.

Bekendmaking door burgemeester Van Riesen dat op last van de Duitse Wehrmacht kommandant in Haarlem alle rijwielen en onderdelen door de Duitse weermacht in beslag worden genomen. Heemstede, 19 okober 1944

Beschikking prijsstop van de chef Militair Gezag 18 september 1944, ondertekend door H.J.Kruls.

Plakaat: Bekendmaking inlevering textielgoederen 14 november 1944 in de Bosch en Hovenschool, Dreefschool en Voorwegschool.

Heimelijk gemaakte foto vanuit een balkon van in beslagname rijwielen in de Adriaan Pauwlaan, 19 oktober 1944 (NIOD)

Bij in beslag genomen huizen door de Duitsers werd bij tijdelijke leegstand soms een waarschuwingsbord geplaatst. Bovenstaand geplaats bij een huis aan de Verhulstweg in Bloemendaal

Tekening van Heemstedenaar Auke A. Tadema

Bekendmaking dat op 14 november 1944 textielgoederen moeten worden ingeleverd bij 1 van de volgende scholen: Bosch en Hovenschool, Dreefschool, Voorwegschool. Heemstede, 13 november 1944 [1 dag vóór de inlevering openbaar gemaakt!].

Waarschuwing aan de inwoners van Heemstede in verband met detonatie van een projectiel op 15 november 1944 bij perceel Kerklaan 115. De burgemeester van Heemstede

Bekendmaking om op straffe des doods uit de buurt van de ontploffing te blijven.

De ravage na de ontploffing .Huize ‘Mariahof’ ging verloren, de Bavokerk was ook behoorlijk beschadigd.

Bevel van de Duitse Weermacht dat alle mannen in de leeftijd van 17 tot en met 40 jaar (jaargangen 1905 tot 1928) worden opgeroepen zich te melden voor de arbeidsinzet (in Duitsland). In de vroege ochtend van 6 december had een grootscheepse razzia plaats in Haarlem, Bloemendaal en Heemstede. Nederlandse huizen werden door lede n van de Grüne Polizei onderzocht op zoek naar mannen die zich schuilhielden. Op de Wagnerkade nabij de Bronsteeweg werd de heer F.J.S.Willems uit de Pieterde Hooghstraat in zijn schouder geschoten. De jonge Piet Harmanus Lokman  (*3 maart 1927), student, wonende Franz Schubertlaan 67,is tengevolge van schotwonden op 6 december 1944 overleden.

Verordening tegen klandestien electriciteitsvernruik. Heemstede, 20 november 1944

Op het Kennemer Lyceum werkten 2 leraren die bekend stonden als fanatieke NSB’ers. A.Jackson, leraar Frans van 1920 tot 1941 en M.van Driel, docent Duits van 1931 tot 1941. Eerstgenoemde werd wethouder/loco-burgemeester van Heemstede in 1943 en Van Driel wethouder, later (loco-)burgemeester in Haarlem van september 1944 tot mei 1945. Op bovenstaande bekendmaking, gedateerd 30 december 1944, wordt gewaarschuwd geen bomen om te hakken. (NHA)

Houtsprokkelen in Groenendaal, 1944

Teneinde het omhakken van bomen tegen te gaan zijn in Heemstede in 1944 langs diverse lanen de aanwezige bomen beschermd door hier prikkeldraad omheen aan te brengen (NIOD)

Plakaat betreffende betaling ingeleverde textielgoederen. Heemstede, 7 februari 1945. De Burgemeester voornoemd J.H.van Riesen.

Bekendmaking verblijfplaats van bij razzia in Haarlem en omgeving opgepakte personen in kamp Rees bij Emmerik, 14 februari 1945

Waarschuwing door de Wehrmachtskommandantur  tegen sabotage, ondertekend door burgemeester van Bloemendaal J.W.Zigeler, 10 april 1945

Oproep aan de Heemsteedse Jeugd een actie van het Zweedse Rode Kruis te ondersteunen. Ondertekend door NSB wethouder van Onderwijs A.Jackson. Heemstede, 1 maart 1945

Affiche: Zuinigermetleidingbwater,wantdekolenvoorrraadisnogslechtsgering. Maart1945 De directies van de Waterbedrijven van Haarlem, Bloemendaal, Heemstede, Velsen en Zandvoort

5 mei 1945 Duitsland capituleert: BEVRIJDING

Extra Bulletin van Het Parool voor Haarlem en Omstreken, 7 mei 1945. Op die dag had de algehele capitulatie van Duitsland plaats en zijn al enkele voorposten van Canadese troepen verschenen op de Grote Markt in haarlem

Proclamatie van het Commando Binnenlandse Strijdkrachten in Gewest 12. Haarlem, 7 mei 1945.

Oproep van het Hoofd Politieke Opsporings Dienst (P.O.D.), inspecteur van politie J.B.Jonkman. Circa 7 mei 1945. De meesten zoals korpschef J.H.W.van Gelder en burgemeester J.H.van Riesen al na enkele dagen.

Plakaat met bekendmaking en oproep van Binnenlandsche Strijdkrachten Heemstede, sectie VIII. Heemstede, 5 juni 1945. De Inspecteur van Politie, Hoofd Sectie VIII der BS, Ed. W.Woud. [Aangeplakt 11 juni 1945]

===

Lot van leidinggeveneden NSB’rs in Heemstede, zoals korpschefs Politie en de burgemeester

NSB-korpschef P.L.G.Kramer, die een waar schrikbewind voerde als “jodenjager” is na zijn ontslag op last van SS-Gruppenführer Generalleutnant Hanns Rauter op 31 maart 1944 – hij was bij de opsporing te zelfstandig en voortvarend geweest en had de Sicherheitspolizei voor de voeten gelopen – is hij ondergedoken (1).  Eerst in Zevenbergen, vervolgens bij zijn schoonouders te Geldermalsen. Pas op 31 oktober 1945 is hij na aanhouding door de POD tijdelijk ingesloten in een van de cellen van het politiebureau in Heemstede en via interneringskamp Koudenhorn naar bewakingskamp Duinrust overgebracht. Tegen hem is in 1948 15 jaar geëist, waarvan hij 7 jaar heeft uitgezeten. Hij vestigde zich nadien  nadien in Limburg en is vervolgens met een Duitse vrouw getrouwd en naar West-Duitsland verhuisd. Eenmaal heeft hij nog met toestemming van de minister van justitie zijn moeder in Bosbeek bezocht. Zelf beschouwde hij zich een goed politieman te hebben gedragen, die slechts uitvoerde wat hem van hogerhand werd bevolen. In zijn verdediging zei hij ‘een te formeel politieman te zijn  geweest’. Als zijn opvolger is op 1 april 1944 de heer J.A.W.van Gelder uit Bloemendaal als korpschef benoemd. Geboren op 29 januari 1907 te ‘s-Gravenhage. Hij kreeg de rang van opperluitenant [vergelijkbaar met die van adjudant] en was tot 1 december 1943 werkzaam geweest bij de gemeentepolitie van Bloemendaal. Lid geworden van de NSB volgde Van Gelder in het najaar van 1942 een officiersopleiding bij de politieacademie  in Apeldoorn. Hij is tot 4 mei in Heemstede in dienst geweest en samen met Van Riesen ondergedoken in Bloemendaal, maar al 11 mei opgepakt door de POD en met Van Riesen door inspecteur E.W.Woud per auto naar Heemstede gebracht. Geschorst en tijdelijk ontslagen. Tegen hem is Zuiveringsdossier nummer 1378 geopend. Er was een advies was om hem te degraderen tot de lage rang van agent en hem over te plaatsen naar een ander korps, Gedurende de 13 maanden van korpschef in Heemstede was het meeste vuile werk zoals het oppakken van Joden al geschied. Bovendien weigerde hij een order van de burgemeester om Heemsteedse leerlingen van de Bosch en Hovenschool en van het ECL in Haarlem op te pakken voor de Arbeidsdienst in Duitsland. Van Gelder was slechts kort gedetineerd in het bewakingskamp ‘Duinrust te Overveen. Uit een verhoort van hem in de zaak tegen de voormalig burgemeester J.H.van Riesen bleek dat hij zich had gevestigd als verzekeringsagent in ‘s-Gravenhage.

Uit dossier J.H.van Riesen. Daarin is een voorlopig verhoor van 7 pagina’s met hem opgenomen. Daarin komen o.a. ter sprake: Van Duyn, het geval Koë, Alberdingk Thijmlaan; het geval Bergman, Lieven de Keylaan, het geval Sweerts, Zandvoortselaan; het geval Scholten, Frederik van Eedenplein; het geval van de dochter van Luiten; N.S.B’rs in de Luchtbescherming; 30 opgepakte Joden in de Haarlemmermeer; spitterij Loosecaat Vermeer; Steenhuijsen/Kwak; Lidmaatschap N.S.B.; Bijeenkomst Den Haag; Spitten reserve-officieren; buiten dienst stellen Buré en Wachtlopen. Bovendien zijn verhoren met derden opgenomen omtrent gedrag van de burgemeester.

Burgemeester H,.J. van Riesen is al op 11 mei in Bloemendaal opgepakt door leden van de P.O.D/B.S. en vervolgens door inspecteur E.Woud overgebracht naar garage Van Lent waar fouillering en een eerste verhoor plaatshad. Op 4 juli is hij na de Koudenhorn geïnterneerd in Duinrust, Overveen in afwachting van zijn proces voor het bijzonder gerechtshof. Achter de garage was prikkeldraad gespannen om ontvluchting te voorkomen.

Oproep van het Plaatselijk Commando der Binnenlandse Strijdkrachten Heemstede-Bennebroek om zich te onthouden van acties tegen nog aanwezige Duitse militairen Heemstede, 10 mei 1940 Burgemeester Van Doorn aanvaardde die dag wederom zijn ambt nadat 8 en 9 mei de Canadese bevrijders zijn begroet in Haarlem en Heemstede.

Affiche Bevrijdingsfeesten Heemstede 13 en 14 juli 1945, met V en vredesduif ontworpen door Frans Balendong

BIJLAGE: STUDENTEN VAN HAGVELD  VERBLIJVEND IN HUIS KRAAIJENNEST

tijdens de Hongerwinter toen kleinseminarie door de Duitse marine was bezet is het pand ‘Crayenest ‘ofwel ‘Kraaijennest’, Crayenesterlaan 132 in Haarlem-Zuid,  ook door seminariestudenten in gebruik geweest. Onderstaand een artikel door Eddie Aarts: ‘Hageveld terugkerend onderwerp in Haarlems dagboek uit de Hongerwinter’,’Exact 75 jaar nadat de Haarlemse kleermaker Gerardus Straathof besloot een dagboek bij te gaan houden van hetgeen hem en zijn omvangrijke gezin overkwam, verscheen begin september van vorig jaar het boek. Men zegt… Een Haarlems oorlogsdagboek 09/44 – 06/45. Ook Seminarie Hageveld vormt een terugkerend onderwerp in het boek’.  Een aantal van de Hageveld-studenten verbleef namelijk in huize Kraaiennest ba de Duitse bezetting van Hageveld.In: Jaarboek 2018 van van de Stichting Reünisten Hageveld. Heemstede, 2020, p. 83-89.

Vooraanzicht van de villa Crayenesterlaan 132, in Haarlem (Zuiderhout)  na 1986 gesloopt ten gunste van een appartementencomplex

Jaarboek Hageld 2018. Crayenesterlaan 132 en Hageveld

vervolg Jaarboek Hageveld 2018. Hageveld en Crayenesterlaan 132

‘Kraaijenhorst’, Crayenesterlaan132 Haarlem

Crayebesterlaan 132 Haarlem

Hageveld en het ‘Kraaijennest’ 1944-1945 in oorlogstijd

Vervolg Hageveld in Kraaijenhorst

vervolg artikel uit dagboek Gerardus Straathof

Slot bijdrage van Eddie Aarts naar aanleiding van dagboek 1844-1945 van de Haarlemmer Gerardus Straathof