RAMI BIBLIOTHEEK ALS NIEUWSTE EN GROOTSTE OPENBARE BIBLIOTHEEK VAN ISTANBUL OP 16 JANUARI 2023 GEOPEND
Turkije heeft een traditie waar het om bibliotheken gaat. In de klassieke oudheid bevatte de bibliotheek der Atteliden-dynastie, tussen 197 en 160 voor Christus gesticht door koning Eumenes II in Pergamon (Pergamum), aanvankelijk geschriften op papyrus maar nadat de uitvoer van deze plant vanuit Egypte was verboden voornamelijk op perkament. De historicus Plutarchus schatte het aantal rollen op zo’n 200.000 rollen. Van het gebouw dat op de acropolis stond nabij het gymnasium resteert vandaag de dag enkel nog een stenen muurtje en wat brokstukken van pilaren. [Overigens bevinden zich opgegraven restanten ook in het Pergamonmuseum te Berlijn].
De Celsus-bibliotheek in Efese
In het jaar 133 voor Christus is de antieke stad Efese ingelijfd bij het Romeinse Rijk. Gedurende de tweede eeuw voor Christus is door Tiberius Julius Aquila Ptolemaenus (consul in 110), de zoon van de vermogende Romeinse consul/senator Tiberius Julius Celsus Ptolemaenus (47 – 117 na Christus) , die van Griekse origine was en een aantal jaren de Romeinse provincie Asia Minor bestuurd in diens nagedachtenis omstreeks 120 een bibliotheek gebouwd. Deze diende tevens als mausoleum voor de overleden militaire leider en politicus, wiens stoffelijk overschot in de crypte in een marmeren sarcofaag is begraven.
Het bouwwerk van drie verdiepingen had ruimte in nissen voor 12.000 rollen. De bibliotheek ging in het jaar 262 bij een brand goeddeels verloren, maar de voorgevel bleef overeind, totdat deze in de 11e eeuw instortte. Oostenrijkse archeologen hebben in de jaren zeventig van de vorige eeuw opgravingen ter plaatse verricht en de voorgevel, weliswaar thans met twee verdiepingen, in oude luister hersteld. Inclusief een aantal inscripties en beelden. Het standbeeld van Celsus is nochtans in het Archeologisch Museum te Istanbul ondergebracht.
De keizerlijke bibliotheek in Byzantium/Constantinopel geldt als de laatste der grote bibliotheken uit de Klassieke Oudheid. Opgericht door Constantius II, zoon van Constantijn de Grote, tussen 337 en 361 na Christus. Tevens scriptorium waar overgebleven Griekse literatuur door kalligrafen van hert kwetsbare papyrus op perkament zijn is gekopieerd en vertaald in het Latijn. Er is sprake van ups en downs. Keizer Julianus was tevens bibliofiel en zijn collectie boeken kreeg bij zijn overlijden in 363 een plaats in de porticus van de keizerlijke bibliotheek (1). In het jaar 473 zijn echter volgens en overgeleverde bron bij een grote brand circa 120.000 geschriften verloren gegaan. De bibliotheekcollectie is opnieuw opgebouwd met hulp van scriptores die handschriften uit andere bibliotheken en van particulieren kopieerden. Bij het beleg van Constantinopel in 1204 is ten tijde van de vierde kruistocht de collectie door Christenen uit West-Europa geplunderd en heeft men het gebouw zwaar beschadigd. Van wat resteerde en opnieuw is bijeengebracht werd in 1453 verwoest (2) bij de verovering van Constantinopel door de Ottomanen onder leiding van sultan Mehmet II (de Veroveraar). Deze was sultan van 1444-1446 en nogmaals van 1451 tot zijn overlijden in 1481. De val van Constantinopel betekende het einde van het Oost-Romeinse ofwel (Grieks-) Byzantijnse Rijk en het begin van het Osmaanse ofwel Ottomaanse Rijk, een islamitische staat die heeft bestaan van 1299 tot 1922. Het is overigens aan Italiaanse kooplieden en geleerden te danken dat vanaf het eind de dertiende eeuw in Constantinopel verworven manuscripten naar Italië meebrachten en aldaar tijdens de Renaissance voornamelijk in Venetië een Florence in boekdruk zijn uitgegeven.
(1) Zie Joseph Bidez, Keizer Julianus; de ondergang van het antieke heidendom. Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum. Voorts o.a. een hoofdstuk Byzantine and Moslem Libraries, door Elmer D. Johnson, History of Libraries in the Western World. Metuchen, N.J., The Scarecrow Press, 1970 en Nigel G.Wilson, The Libraries of the Byzantine Worlds (Greek and Roman Studies 2003 – 8 (1), p.53-60).
(2) Met slechts 1 uitzondering: een Archimedes Palimpsest, door een Kruisvaarder in 1204 uit Constantinopel meegenomen en achtergelaten in een Palestijns klooster. Herontdekt in 1840, vertaald en gedrukt in 1915, in 1999 geveild en door een Amerikaan aangekocht, waarna voor restauratie en onderzoek in bruikleen gegeven aan het Walter Art Museum te Baltimore, USA
Oosters-orthodoxe Hagia Sophia kathedraal bleef tijdens de verovering van 1453 gelukkig bewaard. Deze heeft sinds 1934 een museumfunctie, en vanaf 2020 is sprake van officiële moskee waar thans ook islamistische erediensten worden gehouden. De koepelkathedraal uit de 5e/6e eeuw heeft als voorbeeld gediend voor de bouw van moskeeën. Na 1453 zijn reeds de 4 minaretten toegevoegd en is het kruis op de koepel vervangen door een halve maan. Bovendien is binnen het bouwwerk, dat op de UNECO-Werelderfgoed voorkomt, het nodige gewijzigd zoals met het aanbrengen van borden met arabisch-islamitische gekalligrafeerde teksten.
De 16e eeuw is voor wat Turkije betreft gekenmerkt door oorlogen en veroveringen. Onder sultan Suleyman (1494-1566) , bijgenaamd de Grote ofwel Prachtlievende, zijn de Turkse keurtroepen tot staan gebracht bij het beleg van Wenen in 1529 (nadien herhaald met een nederlaag voor Wenen in 1683).
De Balkanstaten, Hongarije en een groot deel van het Nabije Oosten en Noord-Afrika hebben voor kortere of langere tijd onder het bewind gestaan van het Turkse sultanaat. Daar kwam eind 19e begin 20e eeuw definitief een einde aan en werd het eens zo machtige rijk aangeduid als ‘de zieke man van Europa’. In 1922 kwam een einde aan het Ottomaanse sultanaat sinds 1299 met Mehmet VI als 36ste en allerlaatste sultan. Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) geldt als de grondlegger van de Turkse Republiek. Hij voerde talrijke hervormingen in van secularisme en in het onderwijs. Het Arabisch schrift werd vervangen door het Latijns schrift.
Terugkerend naar de Osmaanse tijd. Bouwkunst van vooral moskeeën kwam onder de bijna honderd jaar geworden bouwmeester Mimar Sinan (circa 1489-1588) tot grote bloei. Evenals o.a. kalligrafie en miniatuurkunst. Het voormalig Topkapi-paleis, thans museum is prachtig gelegen op een verhoging nabij de Bosporus en wordt gerekend tot het rijkste museum van Ottomaanse kunst. Pas laat, namelijk in de jaren 1730 is in Istanbul de eerste drukkerij opgezet door ene Ibrahim Müteferrika.
Sinds 1968 bezocht ik in de loop van de jaren 10 keer Istanbul en heb daarbij behalve musea en moskeeën een tiental grotere van de in totaal 462 geregistreerde bibliotheken bezocht, zoals van Topkapi (Achmed III), Mahmut library, Soleymanmoskee, Köprülü manuscriptenbibliotheek, Beyazit, universiteitsbibliotheek, Atatürk kitaplagi en Robert College.
Het idee voor een nieuwe en grote openbare bibliotheek dateert van 2010 toen Istanbul door de Europese Raad is uitgeroepen tot Europese Culturele hoofdstad. Aanvankelijk zijn plannen gemaakt voor een geheel nieuw gebouw.
Omdat het grote monumentale Rami-complex vrijkwam is besloten deze om te vormen tot een moderne openbare bibliotheek.
Op 16 januari 2023 is in de wijk Eyüpsultan, buiten het oude centrum gelegen. de RAMI (openbare) bibliotheek officieel geopend
De oorspronkelijke Rami-kazerne kwam tot stand tot stand tijdens de regering van sultan Mustafa III tussen 1757 en 1774. Latere renovaties en uitbreidingen hadden plaats in 1828-1829 onder sultan Mahmut II die leefde van 1785 tot 1839) Ten slotte eind 19e waarbij sprake was van de de grootste legerplaats in het Ottomaanse Rijk. Na opheffing in 1960 is het complex gebruikt voor o.a. een parkeerterrein, voetbalveld en een voedselmarkt
De gemeentelijke autoriteiten van Istanbul besloten in drie fases – voornamelijk in de afgelopen acht jaar uitgevoerd – het monumentale bouwwerk te herinrichten tot een eigentijdse ‘living library ‘
De vroegere kazerne was gebouwd in carrévorm, uiteindelijk 38.000 vierkante meter omvattend, met een voor het publiek toegankelijke binnentuin van 51.000 vierkante meter.
De huidige Rami-bibliotheek heeft een capaciteit van 2,5 miljoen boeken en telt 4.200 zitplaatsen. Het complex omvat informatiebureaus, uitleenbibliotheek voor volwassenen, computerbieb, een jeugdafdeling, een gespecialiseerde Atatatürk onderzoeksafdeling (met 20.000 boeken op de gebieden van Turkse geschiedenis, taal en cultuur), manuscripten- en restauratieafdeling, studiezalen, ontmoetingsruimtes, een auditorium, boekhandel, jeugdafdeling, museum voor wisseltentoonstellingen en een restaurant. Ook een baby library waar voor kinderen tot 1 jaar kan worden voorgelezen. De wanden in de gangen zijn versierd met specifiek Turkse kunst uit verleden en heden. De bibliotheek ontving als eerste in Turkije een ‘duurzaamheids- certificaat’. Opmerkelijk is dat Rami als tweede in Istanbul – na de Atatürk library in het winkelcentrum Taksim – dag en nacht open is voor het publiek, ook in de weekenden en op feestdagen. De bibliotheek is aangekondigd als a brand new library experience’. voor bezoekers van alle leeftijden en is gratis toegankelijk. De eerste week kwamen meer dan 165.000 mensen de nieuwste bibliotheek van de stad bezoeken. Als beeldbepalend tevens voor toeristen interessant.
Selectie van enige interieurafbeeldingen
Van Nationale naar Presidentiële bibliotheek in Ankara
De verreweg grootste bibliotheek van Turkije is de op 20 februari 2020 door president Recep Tayyip Erdogan geopende Milli kütüphanesi = Nationale Bibliotheek, sindsdien omgedoopt tot Presidentiële bibliotheek, gevestigd in de nabijheid van het presidentieel paleis. De grootte van het bibliotheekcomplex met een koepel en veel wit en roze marmer, bewerkt met traditionele Seltsjoekse, Ottomaanse en hedendaagse motieven, bedraagt liefst 125.000 vierkante meter. De collectie omvat 4 miljoen boeken,. Voorts academische tijdschriften, kranten, grammofoonplaten en andere musicalia, patenten, postzegels, atlassen, landkaarten, prenten, tekeningen, manuscripten en miniaturen. Er is accommodatie voor 5.500 personen. Het is de eerste bibliotheek in het land met een geautomatiseerd intern boekentransportsysteen. Door Erdogan werd de nieuwe bibliotheek geproclameerd als een geschenk aan de Turkse bevolking, maar er is ook nodige kritiek geuit aan de enorme kosten welke aan de bouw zijn gespendeerd.
Librariana 