De Heemsteedse jaren (1929-1939) van kunstschilder Clara (Stoppelman-) Klinghoffer (1900-1970).
Ter inleiding
Op het Joods namenmonument met slachtoffers van de Holocaust komt de kunstschilder Elisabeth Helena Goudeket (1910-1944) voor. Zij woonde en werkte van 1940-1941 op het adres van haar zuster Peggy en zwager, Jules von Hartsveld Müller, in het huis van haar zuster en zwager aan de Molenlaan 3, en is 9 april 1943 omgebracht in het vernietigingskamp Sobibor. Helena Goudeket wordt gerekend tot de kunststroming der Amsterdamse Joffers, was lid van zowel de Vereeniging Sint Lucas (Amsterdam) en van ‘Kunst zij ons Doel’ (Haarlem). Veel van haar werk bevindt zich in het Joods Historisch Museum of is in particulier bezit. 42 van tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren werken zijn op een opsporingslijst Herkomst Gezocht van de Stichting Nederlands Kunstbezit (SNK) geregistreerd.
Een Heemsteedse kunstenaar van Joodse origine die de Holocaust overleefde is Lily Simon, na haar huwelijk met Arthur van Cleeff, Lily van Cleeff geheten. Zij leefde van 1909 tot 2004 woonde o.a. op de adressen Herman Heijermanslaan 6, Zomerlaan 23 en Burgemeester van Doornkade 4.
Meijer (‘Max’) Bueno de Mesquito (1913- ) woonde van 1939 tot zijn deportatie naar Auschwitz in 1943 op het adres Timorstraat 33, Heemstede. Hij overleefde de oorlog.
Geboren in Heemstede op 2 augustus 1915 en als verzetsman 10 juni 1944 gefusilleerd in de duinen bij Bloemendaal, herbegraven op de Erebegraafplaats in Overveen, is de beeldhouwer Johan Limpers.
Kunstschilder Jules Chapon is 4 september 1914 geboren in Heemstede. Dankzij onderduik overleefde hij de oorlog en is in 2007 overleden in de Franse plaats Saint-Cyprien.
CLARA KLINGHOFFER EN HAAR HUWELIJK MET HEEMSTEDENAAR JOOP STOPPELMAN
Clara Esther Klinghoffer is 18 mei 1900 geboren uit Pools-Joodse ouders, Salomon Klinghoffer en Hannah, in Szccernec, niet ver van Lwóv – in de tijd van haar geboorte bekend als Lemberg, toentertijd deel uitmakende van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije, tegenwoordig gelegen in Oekraïne. Op 3-jarige leeftijd is haar familie naar Engeland geëmigreerd, eerst naar Manchester, om zich daarna te vestigen in Londen-Oost.
Al op 14-jarige leeftijd stelden haar ouders een opmerkelijk tekentalent vast bij hun dochter. Clara bezocht na de lagere en middelbare school, de Central School of Arts en van 1919 tot 1921 de ‘Slade School of Art’. Mentor Bernard Meninsky gaf als commentaar: Good Lord, that child draws like da Vinci’. In de Britse hoofdstad ontmoette ze Joseph (Joop) Willem Ferdinand Stoppelman afkomstig uit Heemstede, die in Engeland als journalist was gestationeerd.
Zij trouwde met hem op 19 juli 1926 in de Londense Duke Street Great Synagogue. Daarmee ontving zij zij -naast de Oostenrijkse, en Engelse – de Nederlandse nationaliteit. Op 28 mei 1927 is hun dochter Sonia geboren [18-11-2009 in Hackney, London overleden]. In 1929 verhuisde het gezin naar het woonverblijf van Stoppelman in Heemstede, P.C.Hooftkade 9. Hun zoon Michael kwam 27 januari 1931 in een Amsterdams ziekenhuis ter wereld. Gelet op de anti-Joodse ontwikkelingen in Duitsland is de familie op 2 september 1939 naar Engeland teruggekeerd en vervolgens naar New York geëmigreerd, waar Joop Stoppelman o.a. als correspondent voor een Nederlandse krant heeft gewerkt.
Klinghoffer’s werk als kunstenaar
Reeds op jonge leeftijd mocht zij dankzij Jacob Epstein, Alfred Wolmark en Meninsky in 1928 haar werk tentoonstellen in de Hampstead Gallery. De recensies waren buitengewoon lovend. Men stelde invloeden vast van Rembrandt en Frans Hals en de Daily Graphic zag in haar een ster aan het kunstenaarsfirmament en noteerde in de kop ‘Girl Who Draw Like Raphael – Success at 19’
In 1932 is in het blad Women of today het volgende geschreven: ‘A woman who became a famous painter overnight at the age of 19. Miss Klinghoffer is holding her first one-man show for six years at the Redfern Gallery today. Now universally recognized as one of the greatest Englisch women painters, she was a poor and utterly unknown young girl from the East End when het first exhibition took the artistic world by storm in 1919. Hailed everywhere as the girl who could draw like Raphael, her suberb technique has always been compared with the Old Masters, but at the time of her first show she had never seen any of the Old Masters pictures’.
Clara Klinghoffer heeft getekend en gelithografeerd maar is voornamelijk als kunstschilder met olieverfdoeken beroemd geworden. Gespecialiseerd in portretten. Verder stadsgezichten en typisch Joodse taferelen in Londen. Voor haar vestiging in Heemstede in 1930 was zij in 1928 werkzaam in Mont Morency nabij Parijs. In laatstgenoemd jaar exposeerde ze al in Nederland. Overgeleverd is dat jaloezie bij haar man is ontstaan omdat Clara zo succesvol was. Overigens publiceerde hij artikelen over haar in Nederlandse kranten. Ze schilderde aanvankelijk aan huis en sloot zich aan bij de Haarlemse kunstenaarsvereniging Kunst Zij Ons Doel. Opmerkelijk is dat voor zover bekend geen enkel werk van haar bij KZIOD is bewaard gebleven. vanaf 1935 huurde Clara een atelier in een pand aan het Spaarne in Haarlem.
Aldaar zijn schilderijen van haar achtergebleven en is meubilair opgeslagen, allemaal tijdens de Tweede Wereldoorlog verbeurd verklaard en spoorloos verdwenen. De kunstwerken zijn niet geplaatst op de site ‘Herkomst Gezocht’ van SNK, de Stichting Nederlands Kunstbezit’. Recent zijn diverse werken geveild welke tot stand gekomen tijdens haar Haarlemse-Heemsteedse periode. De verkoopprijzen variëren veelal van 250 tot circa 10.000 euro. In 2020 is van haar hand door Capsule Gallery Auction verkocht voor slechts 60 dollar een getekend portret van de in 1944 in Bergen-Belsen vermoorde Haarlemse rabbijn Simon de Vries geveild. Voor zover bekend is noch in het Frans Hals Museum, noch in Teylers en het Rijksmuseum werk van haar aanwezig. Bovendien niet in het Joods Historisch Museum.
Na 1945 heeft Clara Klinghoffer haar tijd verdeeld tussen haar ateliers in New York en Londen, reisde ze veel in Europa en verbleef met haar echtgenoot begin jaren 60 in Mexico, waarover hij een serie publiceerde in dagblad Het Parool. Omdat na 1945 de voorkeur werd gegeven aan meer expressionistische stromingen was zij in de USA minder succesvol vergeleken met Groot-Britannië, ofschoon ze in New York naast een modernist als Jackson Pollack hing. Eén jaar voor haar overlijden had zij een solo-tentoonstelling in Mexico-City. Voordien exposeerde ze o.a. in New York, Londen, Amsterdam, Parijs, Rome, Venetië, Stockholm, Toronto en Brisbane. Op 18 november 1970 is Clara Stoppelman-Klinghoffer in Londen gestorven en begraven in Cheshunt Cemetery nabij Londen. In 1976/1977 heeft een overzichtstentoonstelling plaatsgevonden in de Belgrave Gallery, Londen; in 1981 bij Campbell & Franks Ltd: Clara Klinghoffer 1900-1970 exhibition of paintings, drawings and lithographs, My 21st – June 11th 1981. Portretten zijn aanwezig in de National Portrait Galley, Tate Gallery evenals in verscheidene Amerikaanse musea. Het Brits Museum bezit een schetsboek uit 1963.
In 1981 schreef Terence Mullaly in Dailey Telegraph’: If ever there was an artist who for some time has been unjustly forgotten, it is Clara Klinghoffer’. (…) She was a portrait painter of sensitive talent in the visual arts all, a fine draughtsman’.
Haar echtgenoot Joop Stoppelman heeft Clara met meer dan 20 jaar overleefd. Zijn journalistieke werk over haar bevindt zich in het IISG., o.a.’Clara Klinghoffer: the life and the career of a traditional artist’. (1973).
Twee kleinzonen Erik en Trevor Laurence zijn recent gestart met een blog op het internet, gewijd aan hun kunstzinnige grootmoeder www.claraklinghoffer.com
Annex: Joseph (Joop) W.F.Stoppelman
Deze Joodse publicist en globetrotter is in 1898 in Winschoten geboren, groeide op in Heemstede, en overleed 26 april 1991 in Middlesex. Hij was journalist en gedurende zijn Heemsteedse periode directeur van een publiciteitsbureau. Na 1945 o.a. correspondent voor dagblad ‘Het Vrije Volk’, directeur van een Amerikaanse advertentiebureau en van het Nederlands Informatiebureau in New York. Als zodanig kwam hij o.a. in contact met koningin Juliana en prins Bernhard bij hun bezoeken aan de ‘Big City’. Publiceerde ook een aantal boeken, zowel in het Nederlands als in de Engelse taal. Hij heeft evenals zijn kunstzinnige echtgenote veel gereisd en woonde langdurig in New York alsmede enkele jaren in Mexico Verscheidene familieleden van hem, oorspronkelijk afkomstig uit de provincie Groningen, zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog omgebracht. Een neef Frans Stoppelman (1931-2007) verwierf enige internationale faam al persfotograaf en is in Mexico overleden.
In 2007 is via Renate F.Inow zijn archief geschonken aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Dat bevat Dagboeken van Joop Stoppelman 1939, 1941. 1944, 1976, 1982. Ook correspondentie met J.van de Kieft en L.J.Kleijn van de Arbeiderspers 1948-1949, uittreksels uit de correspondentie tussen Joop Stoppelman en Clara Klinghoffer 1961-1969; typoscripten ‘Five people I have painted” en “Things I remember” door Clara Esther Klinghoffer (zoals verteld aan haar echtgenoot) met begeleidende brief van Joop Stoppelman 1963; documentatie betreffende tentoonstellingen van schilderijen, tekeningen en grafiek van Clara Klinghoffer in Londen en Durham 1976-1977.
Als journalist en redacteur was Stoppelman van ‘De Vrijdagvond; Joodsch Weekblad’ tot hij in 1939 met zijn gezin via Londen naar New York vertrok. Hij interviewde Engels-Joodse bekendheden en publiceerde reisartikelen in de ‘Nieuwe Haarlemsche Courant’. Samen met Lou de Jong publiceerde Stoppelman, ‘The lion rampart. The story of Holland’s resistance to he Nazi’s’ – tevens in een Nederlandse uitgave – met een voorwoord van P.S. Gerbrandy (New York, 1943). Hiervan verschenen tot 1945 elf drukken. In 1944 is in een beperkte oplage gepubliceerd: Brieven van J.W.F.Stoppelman en Jan Greshoff. Bij de Arbeiderspers kwam uit ‘Er is geen gerechtigheid’ (1950), ‘Zo is New York’ (1953) en in 1963 ‘Zo is Mexico’ met 2 herdrukken, alsmede een Spaanse vertaling en ‘People of Mexico’ met in 1964-1965 9 edities.
Na de Tweede Wereldoorlog was hij correspondent in de Verenigde Staten voor de krant ‘Het Vrije Volk’. Onder pseudoniem Stranger’ publiceerde hij in het Nieuw Israëlitisch Weekblad.In 1926 gehuwd met de kunstschilderes Clara Klinghoffer met wie hij een dochter en een zoon kreeg.
Bronnen
Heemstede-collectie in NHA, Geneanet, Delpher (K.B.), Kunstencyclopedieën: Bénézit en Scheen, Krantenbank van het Noord Hollands Archief, RKD iconografisch bureau, Wikipedia, Archief in I.I.S.G., Nieuw Israëlitisch Weekblad, diverse kunstcatalogi, de sites Invaluable (met ruim 400 afbeeldingen) en MutualArt.
Bijlagen: selectie berichten en afbeeldingen
VOLGENDE BIJDRAGE: ‘HET ROODE DORP’; EEN KUNSTENAARSKOLONIE IN HAARLEM + EEN TWEEDE ‘QARTIER LATIN’ AAN DE MEESTER LOTTENLAAN OP DE GRENS VAN HAAERLEM EN HEEMSTEDE
Librariana 
Het is vriendelijk van u dat u mijn gedicht DE BIBLIOTHECARESSEN opgenomen hebt in uw bestand. (Een gedicht dat ik schreef speciaal voor de bibliotheek van de gemeente Houten.) Maar graag wil ik u daarbij nu wel laten weten dat Houten,( evenals de andere drie plaatsen waaruit deze gemeente bestaat), een dorp is en geen stad en dat ik daarom ook dorpsdichteres was, de eerste dorpsdichteres en tot nu toe de enige in de gemeente Houten, tussen 31 januari 2008 en 10 april 2010. Aangesteld indertijd (op 31 januari 2008) door wethouder Jan Koudijs.
Met dank en heden is de tekst aangepast. Met vriendelijke groet, Hans Krol