De horeca van Heemstede en Bennebroek in verleden en heden

Tags

AmstelArt, Arie Siliakus, BijBomans, biljarten, Cheval Blanc, de Geleerde Man, Dick Jaspers, Groenendaal, herbergen Haarlemmerhout, Hof van Heemstede, Landzicht, Lommeroord, Raimond Burgman, Wapen van Heemstede

Exterieur van restaurant Lommeroord op de hoek van de Herenweg en Kerklaan, 1928 toen E.Thiel eigenaar was

In Heemstede bestaat anno 2020 geen hotel meer, maar de 3 Bed & Breakfast pensions, waaronder Lindenhouse worden door de organisatie  Airbnb in 2020 tot de meest gastvrije huizen gerekend (persbericht 20-10-2020)

MEER DAN ZES EEUWEN  GASTVRIJHEID DE HORECA VAN HEEMSTEDE EN BENNEBROEK IN VERLEDEN EN HEDEN

Veel volk bij de herbergen in de Haarlemmerhout, tekening van Herman Brusselmans (1773-1815) Rijksmuseum Amsterdam

Herberg Het Bonte Paard aan de Herenweg. Mogelijk pendant-schilderij van De Konijnenberg, toegeschreven aan F.T.Renard, circa 1800

Stempel p de achterzijde van  foto

Stempel op de achterzijde van foto. Bijgeschreven is: herberg Bonte Paard.

De twee aan Renard toegeschreven schilderijen zijn in 1969 bij Brandt geveild. Het pendant van herberg de Konijnenberg is door de hemeente Heemstede aangekocht en in 1977 bij een inbraak gestolen. 

Wanneer men in de archieven van Heemstede duikt lijkt het op het eerste gezicht dat onze voorzaten een geweldige behoefte aan alcoholica moeten hebben gelet op de hoeveelheden wijn en brandewijn, waarmee zij hun dorst hebben gelest. Uit een aantekening van1766 blijkt dat in de gemeente 24.800 stoop wijn en brandewijn is verbruikt, wat overeenkomt met ongeveer61.000 liter. Met minder dan 200 huisgezinnen en zo’n 1.200 inwoners in die dagen zijn deze alcoholische dranken vanzelfsprekend niet slechts voor eigen gebruik geweest, maar tevens voor reizigers èn bezoekers uit Amsterdam die tijdens de zomermaanden in de Hout hun vertier zochten. Gelet op het geringe aantal inwoners was in verhouding het aantal herbergen in vroeger eeuwen in onze ambachtsheerlijkheid steeds bovengemiddeld. Een registratie uit 1792 vermeldt de herbergen en namen van kasteleins in18 herbergen, waarbij Het Wapen van Heemstede en ’t Schouwtje nog onvermeld staan. In 1854 noemt onderwijzer en geschiedschrijver H.H.B.Binnewiertz in zijn overzicht van ambachten, bedrijven en neringen 23 herbergiers en tappers. Wat aantal betreft enkel overtroffen door de 24 kleerblekerijen. Dertien jaar later was het aantal blekers afgenomen doch het aantal kasteleins gestegen tot 27, naast nog eens 4 sociëteitshouders en 4 biljarthouders. Behalve gezond plezier staat evenzeer vast dat overmatig drankgebruik, vooral door de heer des huizes, in menig gezin tot financiële problemen in de gezinnen heeft geleid. Een studie hiernaar op basis van o.a. gerechtelijke verslagen en notariële aktes zou wenselijk zijn. Het kleine Berkenrode beschikte niet over een eigen logement of herberg. In Bennebroek zijn De Swarte Hond, (ook aangeduid als het Rechthuis) en als pleisterplaats aan de Herenweg De (Oude) Geleerde Man tot grote bloei gekomen. In 1980 is op instigatie van toenmalig VOHB-voorzitter Ben van Tongeren een tentoonstelling in cultureel centrum ’t Oude Slot georganiseerd onder de titel: ‘Van Drinken en Klinken in Kennemerland’, bij welke gelegenheid Cees Peper over het onderwerp schreef.

Ets van ’t Droncken Huisie, door Jan Vincentszoon van der Vinne (1665-1721)

Het Dronkenhuisje ofwel Dronkemanshuisje in de Haarlemmerhout. Tekening van Hendrik Tavenier uit 1776 (NHA).

Jurriaan Andriessen: tekening van herberg het Dronkemanshuisje uit circa 1800 (Amsterdam Museum)

Laan in de Haarlemmerhout met rechts het Dronkemanshuisje. Anonieme tekening 18e eeuw (Rijksmuseum Amsterdam)

Taveernes, herbergen, tapperijen en logementen

In de late middeleeuwen was wijn verkrijgbaar in apotheken, herbergen, tapperijen, logementen, stadswijnhuizen en schuttersdoelen. Binnen de taveernes kan een onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds herbergen als logementen en anderzijds kroegen of tapperijen. De laatstgenoemde noemde men in de 16e en 17e eeuw ook wel smalherbergen. ‘Smal’ hier in de betekenis van klein of gering. De apotheken verloren steeds meer hun betekenis als drankleveranciers ten gunste van een geleidelijk toenemend aantal herbergen. Het houden van een herberg was vaak hetzelfde als het hebben van een logement, waar men behalve kon eten en drinken ook de nacht doorbrengen. We vinden soms aanzienlijke personen als eigenaren, die dan iemand aanwezen om het etablissement uit te baten. Bezoekers waren zowel inwoners uit de omgeving, maar ook reizigers. Ofwel poorters en vreemdelingen. Veel Amsterdammers maakten als uitstapje gebruik van de herbergen in de Haarlemmerhout. Van de Florentijnse vorst Cosimo de’ Medici III is bekend dat toen hij met groot gevolg in 1667 door Nederland reisde het gezelschap uitspanning De Dorstige Kuil aandeed. De eerste keer dat in Heemstede een herberg wordt genoemd was door de Henegouwse kroniekschrijver Jean Froissart die in de winter van 1388-1389 in het gevolg van graaf Guy van Blois in Heemstede verbleef. Bier, brandewijn en wijn waren de meest populaire dranken. Haarlem telde omstreeks 1510 zeker120 brouwerijen, een aantal dat overigens snel daalde en in 1573 ten tijde van het Beleg bedroeg telde de Spaarnestad nog maar 17 brouwers. De herberg werd ook wijnkoperij. ‘De Krans’ was vanouds het algemeen kenteken der wijnhuizen, waar men in de 17^e eeuw al beschikte ober Franse, Rijnse (Duitse) en Spaanse wijnen. De stadsherbergen waren in de regel luxueuzer ingericht dan de meestal eenvoudig ingerichte tapperijen op het platteland.

Herbergtafereel door Jan Miense Molenaer

Interieur van een herberg in de Hout. Ets van Adriaan van Ostade

Nog een interieur van een herberg, mogelijk in de Haarlemmer- hout, door Adriaen van Ostade, (Museum Boymans van Beuningen)

Adriaen van Ostade: dansende boeren voor een herberg

Ets van Paters herberg door Claes Janszoon Visscher (1587-1652), circa 10. Vervaardigd naar een tekening. Eigenaar was Symon Claesz. Pater. Diens vrouw heette Haesje Jacobs, die de tapperij als weduwe in 1676 verkocht. Was gelegen in de Haarlemmerhout rond Westerhout, het  huidige Zomerlust De Hazepaterslaan in de Hout herinnert aan haar naam. Latere  namen van Paters herberg ofwel de Druyf waren: Nieuwen Hout en (Vriessche) Koedrift

Ets van de Potjes herberg, door Claes Janszoon Visscher, circa 1612. Was volgens een verklaring gesitueerd bij splitsing van de Heerenweg (Wagenweg), rechts, en de Emauslaan, links, de weg vanuit Haarlem naar het centrum van Heemstede. ‘Potjes’ is een verbastering van eigenaar Cornelis Pieterszoon Pootagie, schrijfwijze van ‘potas’. Een andere verklaring is: gelegen noordelijk van het Huis Eijndenhout aan de Wagenweg ,ook bekend  onder de naam Oude Dronckenhuisje. Het nieuwe  Dronckenhuisje stond op de plaats van Eijndenhout, het huis met de beelden. [ bovenstaande ets in serie etsen in Plaisante plaetsen’ in de omgeving van Haarlem]

Westerhout omstreeks 1560. Twee gebouwen bij kromming van de Wagenweg waren herberg ‘Doorneboompje’ (later buiten Zomerlust gebouwd) en ‘Paters herberg

======

Het Koekbakhuisje in de Haarlemmerhout.  In de Haarlemmerhout stond mogelijk al in de 16e eeuw een boerderij, genaamd het Maagdenhuis. In de 17e en begin 18e eeuw was hier een herberg waar de bekende manufactuur-werkers met hunne vrouwen wafeltjes gingen eten onder het genot van en kannetje bottelbier. Een pannenkoekenhuis dus of zoals het oudtijds heette een koekbakhuisje. Toen de boerderij nog herberg was, droeg zij de naam van het Nieuw Verbrand Huis en werd 24 april 1711 verkocht voor 5.660 gulden. In het ‘Doodenboekje’  van 1806 staat vermeld dat 12 april van dat jaar publiek verkocht is “een buitenverblijf en annex boerderij vanouds genaamd het Maagdenhuis, thans Lommerhout’, Genoemd Maagdenhuis is in 1875 gesloopt en daardoor vrijgekomen terrein bij Spaar en Hout getrokken.  

herberg het Maagdenhuis (uit: Haarlemmerhout 400 jaar)

Aan de Kleine Houtweg nabij et mennistenbosje lag de boerderij ‘herberg  het Maagdenhuis. Hendrik Tavenier vervaardigde hiervan in 1775 een aquarel. In 1776 is de herberg bezongen in een vers met o.. de woorden ‘waar onze beroemde Haarlemmer manufactuurwerkers met hun vrouwtjes een wafeltje gingen eten en een kannetje bottelbier drinken’. 

Dronkemanshuisje in de Hout door Jan van der Vinne, circa 1690 (British Museum)

In de middeleeuwse rechtsbronnen wordt een onderscheid gemaakt tussen ‘goede’ en ‘kwade’ herbergen. De laatste categorie bezorgde de toenmalige overheid de nodige hoofdbrekens. Behalve als logement en pleisterplaats fungeerde zo’n uitspanning als speelhol en ‘jufferhuys’ met ‘lichte wive’. Voorbeeld van een herberg met een bedenkelijke reputatie in Heemstede was Rustenburg ofwel ’t Bokje aan de Groote Houtwech (Dreef), niet in de laatste plaats omdat hier lange tijd een ‘hoerhuys’ was gevestigd, wat overigens gewoon in de door de Heer van Heemstede toegekende vergunning werd vermeld . Een veelzeggend glasopschrift over de aard van deze ‘plaizierplaets’ was volgens een aantekening van Jeroen Jeroense (1732): “’t is gewis twee vrouwen billen Konnen meer lokken Als alle kloosters klocken Laatste vrij luijnen Datze haar moer bruijen”.

Paters herberg lag aan de Wagenweg ter hoogte van Bosch en Vaart. Was in eigendom van Symon Claeszoon Pater. In 1676 verkocht door Haesje Pater kreeg de verbouwde herberg een nieuwe naam: ‘Nieuwe Hout’ ofwel ‘De Vriesche Koedrift’. Ets uit 1612 van Claes Janszoon Visscher (1586-1952). De herberg ‘In de Druyf’ lag tegenover de schuur waar acteurs van het Amsterdams stasstheater zomers voorstellingen gaven. (Universiteitsbibliotheek Leiden) Zie ook: site: Verhaal Zomerlust: Oneindig Noord-Holland

De herberg Rustenburg in de Haarlemmerhout op een gravure van J. van der Vinne (1663-1721)

Na 1527 een verbod op het tappen in Heemstede

Gezicht in de Haarlemmerhout, door G.A.Berckheyde (1638-1698)

Rond de 15^e en 16^e eeuw waren talrijke herbergen buiten de Grote Houtpoort in de Haarlemmerhout gelegen. Deze tapneringen ressorteerden onder het rechtsgebied van de Heren van Heemstede. De stad Haarlem had het bos in erfpacht gekregen van de Staten van Holland, sinds 1583 voor een bedrag van ƒ 325,- per jaar. In de Hout bevonden zich in de 16^e eeuw “Zekere huysen”, waarvan de bewoners “henlieden generende zijn(= zich bezighouden) met tappen ende taverne te houden ende onder ’t  dexel vandien converseren ende verkeren aldaer, dagelijcx, groote menigte van rabauwen, hoeren ende boeven ende ander quaet ongeregelt volck, die anders niet en doen dan droncken ende versmoert te drincken, ende den goeden luyden aldaer…passeerende, te beschaemen, verlasten ende verdrukken, Ende dagelijks diverse forsten (is gewelddagen), moorden, doodslagen, geweld, luxuriën, vloucken, zweeren, dobbelen ende andere veele sonden gebueren ende geschien.” [Archief Van Doorninck, nummer 247]. Blijkbaar gingen de Haarlemmers gingen buiten de stadspoorten goedkoop wijn en bier drinken, waardoor het stadsbestuur accijnzen ontging. De ambachtsheren van Heemstede stonden toe in dit gebied belastingvrij of slechts voor een geringe accijns te tappen. Dat tot groot ongenoegen van de Haarlemse vroedschap maar eveneens van tapperijen in de binnenstad die vanwege oneerlijke concurrentie inkomsten misliepen. Heemstede telde in 1525 72 haardsteden met in het dorp 4 tapperijen en nog eens11 inde Hout. De ambachtsheer van Heemstede leverde dat circa 60 gulden aan geheven accijns op. Nadat vanuit Haarlem herbergiers uit Heemstede waren gegijzeld, heeft men hierover processen gevoerd bij het Hof van Holland en zelfs de Grote Raad van Mechelen, toenmaals het hoogste rechtscollege in de Nederlanden. Hieraan hebben we de oudste kaart met plattegrond van Heemstede uit 1539 te danken. In 1527 vaardigde keizer Karel V, Landsheer der Nederlanden, het verbod uit dat binnen een gebied van 500 roeden (circa 1.885 meter) rondom de stadsgrenzen – ongeveer tot het Bernardietenklooster/Hageveld –  geen accijnsvrij bier, wijn of ander gedistilleerd meer mocht worden getapt. Deze ‘Order op de buitennering’, gold trouwens ook voor Leiden, Dordrecht en andere Hollandse steden en de omliggende plattelandsambachten. Het ging in Heemstede om de Hout en Crayenest. In het dorpscentrum en een herberg bij het Mannepad zou wel mogen worden getapt en taverne gehouden. Het verbod had niet het gewenste resultaat. In 1535 is daarom opnieuw een verdrag ondertekend tussen onder anderen Roeland le Fèvre, Heer van Heemstede en de burgemeesters van Haarlem, bevestigd door keizer Karel. Op schrift en mondeling “onder de Lyndenboom” te Heemstede aan de burgers medegedeeld. Als tegemoetkoming voor het mislopen van belastingen is Heemstede met jaarlijks 50 gulden schadeloos gesteld. Deze recognitie is pas in 1853 voor een bedrag ineens van 300 gulden aan ambachtsheer Marten Adriaan Beels door het gemeentebestuur afgekocht. De benaming van herberg het Droncken Huysgen komt al in 1544 voor. Een jaar later is het tapverbod uitgebreid tot de Camplaan en het huis bij het Mannepad. Hiervoor moest Haarlem aan de ambachtsheer 200 carolus gulden betalen. Soms trachtte de stad Haarlem zelf het tappen buiten de grenzen tegen te gaan. Zo had de schout van Haarlem de bewoners van een huis, genaamd de Quispel, bekeurd omdat zij bier tapten, maar bij vonnis van 12 december 1556 is de Vrouwe van Heemstede Cornelia van Driebergen in het gelijk gesteld.

Uit: Caertboeck van De Lage Landen behoorende de Elisabettengast-Huyse binnen Haarlem, gemeten en getekend anno 1635 door Pieter Wils, gezwooren lantmeter, Maete 100 Rijnlandse Roeden. Haarlemmerhout (Droogen Hout) met waar tegenwoordig HFC-veld ligt, destijds omgeven door de herbergen ’t Droncken huysje (ro), Emaus, Jerusalem en Roomen (lb) (NHA).

Adriaan van Ostade, houtsnede naar een ets van een klosbaan bij een herberg in de Haarlemmerhout

Cornelis Dusart (1660-1704) tekening van een herbergscène in de Haarlemmerhout.

Anonieme aquarel van de herberg ‘Oud Romen’ in de Haarlemmerhout (tweede helft 18e eeuw). (NHA)

Gravure van herberg ’t Out Verbrant Huys die van 1698 tot na 1756 heeft bestaan,in de Haarlemerhout

Massale overtredingen

Aan het afzonderlijk verbod geen brouwerijen te stichten in het gebied van Heemstede – buiten de brouwerij voor eigen gebruik in het Slot – is overigens wèl voldaan. Na de herbeplanting van het Haarlemmerhout in 1585 keerden de kroegen geleidelijk terug en vanaf ongeveer 1610 is het verbod tot vestiging massaal overtreden en zijn weer herbergen gesticht met vergunning vanuit Heemstede Haarlem protesteerde herhaaldelijk en betoonde dat de ‘goede nabuurschap’ gevaar liep, maar betaalde desondanks vijftig gulden aan de Heer van Heemstede. Feitelijk was dus sprake van een gedoogbeleid. Concentraties van herbergen waren behalve in de Hout, op Crayenest, bij de Heerenzandvaart, het dorpscentrum en de Princebuurt. Voorts vooral ten behoeve van reizigers langs de Wagenweg/Herenweg, later ook langs de Leidsevaart. In de 17^e eeuw is in de Napels- ofwel meester Lottelaan een buurtschap ontstaan, voornamelijk bewoond door herbergiers, chirurgijns, wevers, bakkers en andere neringdoenden. Regelmatig trachtte de Heer van Heemstede een verbod uit te vaardigen aan een kastelein die de keuren (verordeningen) overtrad, niettemin vaak zonder het gewenste effect. Men krijgt de indruk dat menigmaal de magistraten van Haarlem, de baljuw van Kennemerland (evenals zijn plaatsvervanger) en de ambachtsheer van Heemstede met zijn dienaren tegen elkaar zijn uitgespeeld.

Rokers in een herberg in de Hout naar een tekening van Adriaen van Ostade

Indirect leverde de als gevolg van dronkenschap voorkomende scheld- en vechtpartijen de ambachtsheer financieel voordeel op. In Lams Handvestboek (1664) zijn enige declaraties opgenomen van de schout van Heemstede. Daaruit blijkt dat gemiddeld per jaar aan opgelegde boeten werden opgehaald een bedrag variërend van 18 stuivers tot 7 gulden en 15 stuivers. In een declaratie over 1614-1615 staat als voorbeeld vermeld dat van Aris Corneliszoon uit herberg Droncken-Huysken 15 stuivers werd ontvangen, omdat hij de oude Kaman een gat in het hoofd had geslagen. In die tijd bestond een verordening dat barbiers, chirurgijns, patroons en meesteressen geen tweede pleister op een wond mochten leggen alvorens het voornemen ter kennis was gebracht van de schout. Naamgeving en uithangborden

Uithangbord De Geleerde Man Bennebroek (foto Ferro)

Elke herberg was herkenbaar aan een uithangbord met de naam en veelal een geschilderde afbeelding. Bekend is De Geleerde Man met een ladder of ‘leer’, waarmee de professorale persoon in toga en met een baret dubbel zo geleerd leek. Sommige namen hadden een bijbelse oorprong, zoals Bethlehem, Rome en Jeruzalem. Herberg Emaus dankte haar naam niet aan de Emmausgangers zoals soms verondersteld, maar aan de eigenaar van 1650 Meynert Emaus. De Emauslaan was vroeger de weg vanuit Haarlem (Wagenweg/Herenweg) naar het dorp Heemstede voordat de Heemsteedse Dreef werd aangelegd en daarom ook wel Heemstederweg genoemd. Veel andere namen hadden een typisch Hollandse oorsprong. Talrijke gegevens zijn verzameld door auteur mr. Jacob van Lennep en stadsarchivaris van Amsterdam Jan ter Gouw, die in twee delen een uitvoerige ‘De Uithangtekens; in verband met Geschiedenis en Volksleven beschouwd’ publiceerden in 1867-1868. Vergunningen om te tappen met de grote of kleine maat waren vòòr de Franse Tijd het recht van de ambachtsheer van Heemstede en hadden soms een voorwaardelijk karakter, indien hem klachten bereikten over schending van de goede zeden of zich na dronkenschap vechtpartijen hadden voorgedaan dan wel aan ongure gasten zoals dieven en oplichters onderdak was verleend. De Hollandse herbergiers hadden volgens sommige buitenlandse reizigers de naam nogal gewinzuchtig te zijn. Op 30 april 1759 noteerde de Zweedse astronoom Bengt Ferrner op bezoek in Holland: “In een herberg buiten Haarlem betaalden wij voor ons drieën en den knecht 15 gulden, terwijl wij alleen maar een schotel kleine en een schotel grote baarzen hadden gegeten, benevens boter en brood en een flesje wijn.” Op 28 januari 1767 verleenden de Staten van Holland en West-Friesland octrooi aan de armmeesters om gedurende 15 jaar ten behoeve van de schaalarmen een stuiver te mogen heffen van elke stoop (dat is2,5 liter) wijn, brandewijn of ander gedistilleerd, dat binnen de Heerlijkheid Heemstede werd gebruikt. Dat leverde het voor die tijd niet geringe bedrag op van gemiddeld 3.000 gulden per jaar. Een toestemming die op 21 augustus 1781 voor een nieuwe termijn werd vernieuwd.

Rechthuis en volksvermaken

Eten en drinken deden de meeste vroede vaderen ook vroeger maar al te graag. Voor het plaatselijk besturen en recht te spreken kwamen schout en schepenen regelmatig bijeen in het zogeheten ‘Rechthuis’, als regel een herberg. In Heemstede sprak men vanouds van ‘Schoutenhuis’. In Bennebroek heeft het dorpsbestuur na de verzelfstandiging vooral vergaderd en de lagere rechtspraak uitgeoefend in herberg De Swarte Hond, ongeveer op de hoek van de Schoollaan en de Bennebroekerlaan. Als naam van deze herberg is ook sprake geweest van Het Wapen van Bennebroek. In Heemstede kwam het lokale bestuur bijeen in de raadkamer van Het Wapen van Heemstede aan het Kerkpein (sinds 1898 Wilheminaplein geheten), tot 1855 toen de gemeente een eigen raadhuis annex politiebureau kreeg. Herbergen werden in het verleden ook voor andere zaken gebruikt, onder meer als veilinghuis. Sommige kasteleins waren actief in het organiseren van allerlei volksvermaken, zoals harddraverijen, ringsteken, papegaaischieten, ganstrekken en gansknuppelen met de bedoeling klanten te trekken. Dobbelen en kaartspelen kwamen veelvuldig voor. Dat muziek gemaakt werd blijkt onder meer uit overgeleverde liederen. In een ‘Kermislied’ van Jan Janssen van Asten uit omstreeks 1700 worden bijvoorbeeld de herbergen Rome, Emaus en Jerusalem bezongen. Verscheidene herbergen beschikten over een kolfbaan, zoals ’t Schouwtje. Het Nieuw Verbrand Huis, en De Geleerde Man. Emaus in de 18^e eeuw zelfs over een buiten- èn overdekte binenbaan. Midden 18^e eeuw was De Dorstige Kuil een trefpunt van kunstenaars, leden van de Amsterdamse Tekenacademie. Na 1795 moest dit omstreeks 1642 opgerichte etablissement wijken voor een villa (Kennemeroord) en is Hermannus Schipper een nieuwe Dorstige Kuil begonnen aan de Koediefslaan. In de Franse Tijd zijn in Heemstede vijf Franse huzaren net hun paarden ingekwartierd en ondergebracht in de herberg van Pieter van Keulen, het Wapen van Heemstede. Dat kostte de dorpskas ruim tien gulden per dag plus haver voor de gestalde paarden.

Nabij de Geleerde Man, Bennebroekerlaan Heemstede. Uit: Atlas Schoemaker, 1725 (Kon. Bibliotheek)

Herberg De Geleerde Man aan de Herenweg in Bennebroek op een anonieme gravure uit circa 1750 met o.a. uithangbord, een gast op een bankje en het koetshuis.

18e eeuws paneeltje, voorstelling ‘de Geleerde Man’

De Geleerde Man aan de Heerenweg op een tekening van J.Cats uit 1773

De plaats en kolfbaan achter de Geleerde man op een aquarel van Jurriaan Andriessen (N.H.Archief)

De Geleerde Man, in 1820 getekend door H.Scholten (NHA)

De Oude Geleerde Man in Bennebroek begin 1900

De Oude Geleerde Man in Bennebroek omstreeks 1910

In 1929 is de Oude Geleerde Man voor een aanzienlijk deel gesloopt in verband met verbreding van de weg. Het resterend deel is opnieuw ingericht als restaurant. Hier op een foto uit 1931 met als nieuwe uitbater H.J.van Trigt (rechts van de entree), in 1932 opgevolgd door J.van Trigt.

De Oude Geleerde Man, getekend door Chris Schut, 1990

Rond 1850 fungeerde De Geleerde Man in Bennebroek als een rendez-vous van Amsterdamse en Haagse advocaten, die hier uiteraard ook kwamen eten en drinken, want herbergier Jan Duin moest er toch enig financieel voordeel bij hebben. Eens zou mr. Aart Veder uit Rotterdam aan zijn confrères de vraag hebben gesteld hoe men de naam in het Latijn zou moeten vertalen, zodat de woordspeling behouden bleef. De aanwezige Jacob van Lennep bericht hierover: “Men keek op en keek rond En krabde zich den kop En gaf het eindlijk op” Waarop Veder met zijn fijne glimlach het antwoord gaf: “Scaliger  – van “scala” = ladder en “gero” = ik draag”. J.J.Scaliger (1540-1609) was een vermaard hoogleraar aan de Universiteit van Leiden. Bekend is het gedicht ‘Weeklacht over de veranderde bestemming’ van Jacob van Lennep, dat de letterkundige Jacob van Lennep in 1859 schreef toen De Geleerde Man opgeheven dreigde te worden, welk onheil kon worden afgewend.

luciferetiket van restaurant de Oude Geleerde man

Dit beeld van karel Gomes uit 1991 van de Geleerde Man herinnert nog aan het eens zo roemrijke etablissement

De Geleerde Man, steendruk door P.J.Lutgers, circa 1843

Mercator Pers, naar litho van P.J.Lutgers,

Stal van herberg de Geleerde Man, tekening door H.Numan, 1802 (Rijksmuseum)

Advertentie “De Geleerde Man’ uit 1990, toen nog met een Bomanszaal

Tijdens de eerste jaren van de Eerste Wereldoorlog logeerde het gehele gezin Landré – Joop Landré woonde later in Heemstede – twee weken vakantie in hotel ‘De Geleerde Man’ in Bennebroek, Prijs per persoon per dag ƒ 2,50 alles inbegrepen ofwel all inclusive! (uit: Joop Landré vertelt, een anekdotiche biografie, 1994.

Briefpapier van ‘De oude geleerde man’ in Bennebroek uit circa 1980

‘Zicht op winkels aan de Rijksstraatweg, vanaf het terras van ‘de oude Geleerde Man’ (uit: ‘Winkelen in Bennebroek’, 2007, pagina 64

24 april 1979 ontving de heer F.Steneker uit Bennebroek uit handen van de Franse handelsattaché het erelint behorende bij de titel van Chevalier de l’Ordre de Mérite Agricole de la République. De heer Steneker was van 1940 tot 1958 eigenaar van restaurant ‘De Oude Geleerde Man” . Later van de wijnhandel op de Zwarteweg. Frederik Steneker, oorspronkelijk afkomstig uit Vlaardingen, schreef en vertaalde boeken over wijn, was hoofdredacteur van het Slijtersvakblad en oefende veel functies in de branche uit. De wijnkenner was al commandeur Hollandaise des Chevaliers de la Belle Aude ed Gard.

‘de Geleerde Man’ in Benneboek, in 1940 getekend door Poppe Damave (NHA)

Ansichtkaart vanhotel pension restaurant ‘De oude geleerde man’ circa 1931 met rechts uitbater H.J.van Trigt

De Oude Geleerde Man ten tijde van A.Siliakus, eigenaar van 1970 tot 1991 (opgevolgd door P.M.v.d.Klauw en J.F.M.Plasmeijer)

Interieur van De Oude Geleerde Man ten tijde van A.Siliakus

De Oude Geleerde Man, Bennebroek V.l.n.r. G.Boon (oberkelner), H.Bavelaar (chef-kok) en A.Siliakus (eigenaar)

Bord uit vroeger servies van restaurant de Geleerde Man in Bennebroek

Michel van der Plas opende Bomanszaal in restaurant Oude Geleerde man’ te Bennebroek (Heemsteedse Courant 5 mei 1977)

Arie Siliakus met kok voor het pand van de Oude Geleerde Man (Noord-Hollands Archief)

Restaurateur Arie Siliakus (rechts) en bibliotheekdirecteur Heemstede Hans Krol met een bibliofiele uitgave van ‘Weeklacht van de Geleerde Man’door Jacob van Lennep ( Koerier, 27 augustus 1986

Folder van restaurant de Geleerde Man in Bennebroek

Folder van de Geleerde Man in Bennebroek

Arie Siliakus ‘back in business’ als uitbater van restaurant De Hoop Op D’Swarte Walvis’ in Zaandam (Zaanse Schans) (Haarlems Dagblad, 28-112-1993). Na zijn pensionering vestigde hij zich in appartementencomplex  Hagenduin te Heemstede.

Overlijdensbericht van Arie Siliakus, overleden in Heemstede (Haarlems Dagblad, 6 oktober 2018).

Bericht in Haarlems Dagblad van 9 oktober 2018. . Arie Siliakus is 6 juni 1943 in Utrecht geboren. Hij ontving een opleiding bij de Hogere Hotelschool ‘s-Gravenhage (1963) en Cornell University, USA (1969). Werkte als steward KLM in de jaren 1966-1967. Was vervolgens manager bij Belfort Hotel Amsterdam (1969) en assistent-salesmanager Hilton Amsterdam (1970). Sinds 1970 eigenaar van restaurant De Geleerde Man in Bennebroek tot 1990. In deze periode o.a. vice-voorzitter/penningmeester van Alliance Gastrononomique Néerlandaise. Directeur Homeco Alkmaar. Vanaf eind 1992 tot zijn pensionering restaurateur van De Hoop d’Swarte Walvisch in Zaanstad, in dienst van het Ahold-concern.

De (nieuwe) Geleerde Man aan de Bennebroekerlaan in Bennebroek

=================================================================

‘Aan d’Ingang van den Hout’, gravure van Jan van der Vinne uit omstreeks 1700

In de Haarlemmerhout lagen de meeste herbergen en tapperijen. Sommige taveernes zijn met wisselende eigenaren of uitbaters meer dan eens van naam veranderd. Onderstaand een uitsplitsing naar buurtschap in Heemstede evenals in Bennebroek in de 17^e tot 19e eeuw ================================================================

De Dorstige Kuil Heemstede Heerenweg naar het noorden, 1764 anonieme tekening

Vrolijk gezelschap onder een boom van een herberg vermoedelijk in de Haarlemmerhout. Tekening door Cornelis Troost, 1840-1845 (Rijksmuseum Amsterdam)

Meester Lottenlaan – De Hoop of het Zwolse Wafelhuis – De Huisman/ café-restaurant Voorhout – De Duif of het Duifje Haarlemmerhout (Dreef/Fonteinlaan + Keine Houtweg en zuidkant)

Herberg te Heemstede buiten de Haarlemmerhout, door Claes Janszoon Visscher, 1607 (N.H.A.)

– Amsterdam/Oostenhout

De herbergen Amsterdam, later Oostenhout genoemd, en Rustenburg (Ooievaar. ’t Bokje), getekend door Pieter van Loo in 1768

Een glasschrift afkomstig uit de herberg Rustenburg luidde: ‘Geluk en glas Breekt even ras'(uit: Koddige en ernstige opschriften verzameld door Jeroen Jeroense, 1846).

– Gebrande Huis – Oude Verbrande Huis/Houtlust

Bij herberg ’t Oud Verbrand Huys aan de Kleine Houtweg. Ets door Jan Vincentsz. van der Vinne (1663-1721)

– Nieuw Verbrande Huis/Italiaans of Venetiaans bottelhuis/Lommerrijk – Fortuin/Heerenlogement/hotel Van den Berg/hotel Scholten/hotel Den Hout [in 1971 afgebroken]

Herberg de Fortuin in de Hout; door Hendrik Tavenier, circa 1775.

Hermanus van Bussel (1773-1815). tekening van Gezicht in de Haarlemmerhout met een menigte mensen voor het Heerenlogement (Rijksmuseum Amsterdam)

Heerenlogemeent aan de Dreef, in de Haarlemmerhout. Tekening door Hermanus Fock (1766-1822), circa 1810 (NHA)

Hotel Den Hout in Heemstede, na de annexatie van 1927 Haarlem

Hotel Scholten in de Haarlemmerhout op een prentbriefkaart uit begin 1900. Het lag vrijwel op de grens van Haarlem en Heemstede en is in 1889 gebouwd, later geëxploiteerd onder de naam Hotel Roozen. Alle kamers voorzien van een balcon. In maart 1971 is het gebouw gesloopt om plaats te maken voor een kantoor.

In zijn tijd zeer geliefd bij de bezoekers van ’t Heerenlogement van hospes J. van den Berg. Op 7 juni 1803 schetste de kunstenaar Christiaan Andriessen de herbergier voor zijn etablissement.

De fontein op de Dreef omstreeks 1875 tussen Meesterlottenlaan en Wilhelminalaan. Op de achtergrond hotel Van den Berg

Nota van Heeren Logement, van 18 augustus 1862 voor de heer De Bruin Kops

‘Aan de herberg het Fortuin, na de Kleine Houtweg te zien’ ets door Hendrik Spilman, 1763

Herberg Fortuin in De Hout, anonieme aquarel toegeschreven aan H.Tavenier (N.H.A,)

De herberg ’t Fortuin, in 1772 getekend door H.Tavenier (NHA)

Van herberg Het Fortuin tot Nutsspaarbank en kantoorgebouw

Het huidige kantoorgebouw, Fonteinlaan 5 Haarlem

– Napels/Vergulde Vlies/Wapen van Amsterdam/restaurant Hildebrand [tot 1961]

Gezicht in de Hout op de herbergen ”t Wapen van Amsterdam’ en de “Ooyevaar’ [’t Bokje} op een ets van Hendrik de Leth, circa 1730

Herberg ‘Het Wapen van Amsterdam’ in de Haarlemmerhout, tekening van J.G.Michaelis (Teylers Museum)

Hotel, restaurant en café Het Wapen van Amsterdam aan de rand van de Haarlemmerhout, Fonteinlaan 11, op een foto uit omstreeks 1900 (NHA)

Nog een oude prentbriefkaart van hotel-restaurant ’t Wapen van Amsterdam van de Weduwe A.N.v.d.Berg waarbij de gerants in de deuropening staan.

– Rustenburg/Ooyevaar/Bok(je)/Plaats Royaal

Herberg Rustenburg. Tekening door Barent Gael (1635-1698) uit 1690 (N.H.A.)

Herberg Rustenburg, later Ooijevaar en ’t Bokje geheten. Ets van Jan Vincentszoon van der Vinne uit kort na 1700.

De herbergen Het Wapen van Amsterdam en Rustenburg. Tekening van P.van Loo, 1768 (N.H.A.)

Tekening van herberg Rustenburg door Barend Gaal, 1770 (NHA)

‘Bezoek van de ambassadeur der Labberlotten’ herberg ’t Bokje in de Hout (1739), geschilderd door Cornelis Troost (bezit Rijksmuseum)

Aquarel van Cornelis Troost uit 1742 met voorstelling van het bezoek van de ambassadeur der Labberlotten (Teylers Museum)

Gravure van herberg ’t Bokje door Pelletier

‘Een feestje in de Hout’. Tekening met krijt en O.I. inkt getekend door Cornelis Troost.

– Ploeg en Zijde Spek/Nieuw Rome – Nieuwe Hout/(Vriese) Koedrift/het Houtje [nabij Herenweg] – Bij den Blauwen Steen – Het Vlaamse Hof – De Kleine Hout – Boerderij annex herberg Het Maagdenhuis

Tekening van herberg en boerderij  Het Maagdenhuis in de Hout, door Hendrik Tavenier (1775) (N.H.Archief)

Het Maagdenhuis in de Haarlemmerhout. Vincent van der Vinne maakte een tekening van deze herberg van de brand die in 1788 uitbrak. Het Maagdenhuijs fungeerde ook als boerderij en is 1806 bij het buitenverblijf Oosterhout gevoegd.  (Noord-Hollands Archief)

‘Gezigt uit het Menniste Boschje by het Maagdenhuis, na de Kleine Houtweg’. Gravure door Hendrik Spilman, 1762

– Het Mennistenbosje

‘Bij ’t Menniste Bosie” in de Hout. Ets van Jan Vincentszoon van der Vinne, kort na 1700 in de serie ‘Gesigten buyten Haarlem’.

– Bethlehem/ het Vosje/ Uitenbosch

Buitenplaats Uit den Bosch in 1727 door Hendrik de Leth getekend. Tot 1711 was op deze plaats herberg het Vosje gevestigd.

Na jarenlange verwaarlozing is het bijgebouw naast Uyt ten Bosch aan de Spanjaardslaan ingrijpend verbouwd en is hier in 2018 het Boutique hotel ’t Vosje geopend met vier suites, geleid door Sebastian van de Poppe. Jacob van der Meulen plaatste hierover een artikel in Het Haarlems Dagblad van 20 juli 2018, waaruit bovenstaande illustraties.

Haarlems Dagblad, 10 juli 2018

– De Blauwe Engel – Dreefzicht [van 1839 tot 1922 buitensociëteit van ‘Trou moet blijcken’]

Litho van drukte bij buitensociëteit ‘Trou moet Blijcken’ en muziektent in de Hout uit 1873

Logementen in de Haarlemmerhout. Tekening door Jacques Kuyper, 1791 (Rijksmuseum Amsterdam)

Een elegant feest van een familie uit hogere kringen in de Haarlemmerhout. Schilderij door Dirck Hals, december 2018 geveild bij Christie’s in Londen voor 162.500 Britse pound

Heerenweg/Wagenweg [hoek Kerklaan; herberg het Bonte Paard, later woonhuis, vervolgens hotek-café-restaura Lommeroord tot midden jaren dertig van de vorige eeuw , na sloop tegenwoordig een benzinestation / – De Dorstige Kuil [thans Kennemeroord; vanaf circa 1800 De Nieuwe Dorstige Kuil aan de Koediefslaan]

Herberg de Haringbuys op de grens van Heemstede en Aerdenhout-Bloemendaal. Tekening door Jan Evert Grave (1759-1805)

LOMMEROORD

Oude ansichtkaart De Heerenweg/Wagenweg met rechts horeca-etablissement Lommeroord, dat als zodanig van 1922 tot 1936 heeft bestaan. In laatstgenoemd jaar afgebroken ten gunste van een Shell-benzinestation en werkplaats

Advertentie van verkoop Herenhuis etc., nummer 1 Lommeroord (Algemeen Handelsblad, 21 februari 1886). Het adres was aanvankelijk Herenweg 46 en is na een omnummering 86 geworden.

In de gidsen voor Haarlem en omstreken, die geredigeerd
.door J.Craandijk eind 19e en begin 20ste eeuw verschenen is ‘Lommeroord’ nog als buitenverblijf beschrijven.

Na eerdere huur is ‘Lommeroord’, Heerenweg 46, in 1899 aangekocht door huisarts dr.E.A.M.Droog (Haarlem;s Dagblad, 4 november 1899)

Het omliggende perceel van ‘Lommeroord’ is gekocht door de ‘Binnenlandsche Exploitatie-Maatschappij van Onroerende Goederen’, gevestigd te Haarlem

In 1899 aangekocht door dr E.A.M.Droog, huisarts als woonhuis en praktijkruimte, Tot 1920, na tijdelijke vestiging op het adres Bronsteeweg 78 verhuisde hij in 1923 verhuizing naar het nieuw gebouwde pand Raadhuisplein 8. Hij is vervolgens full-time wethouder/loco-burgemeester in Heemstede geworden

Verkoop ‘Lommeroord’ A (Nieuwe Haarlemsche Courant,8 oktober 1921)

‘Lommeroord is (na renovatie en aanbouw serre) als hotel-pension- restaurant- danszaal/multifuncionele ruimte voor lezingen/ vergaderingen (1) / ook om films te vertonen (2) – en café in gebruik genomen. O.a. met de volgende eigenaren: Jac. van Kerk Oerle (1922-),

Opening van hotel pension – restaurant ‘Lommeroord” (Nieuwe Haarlemsche Courant, 12 april 1922)

W. Schram (1926-), In 1926 heeft een verbouwing plaatsgehad van het café-restaurant, in 1928 met aanbouw garage. De eigenaar ontving vergunning voor een benzinestation. E.Thiel (1929-1932 ) en na Thiel , P. Waaijer vanaf april 1932 tot de opheffing in 1936 De eigenaar had vergunning voor een benzine-installatie.

Hotel-pension met restaurant en lees-sen Speelzaal ‘Lommeroord’ met als nieuwe eigenaar P.Waaijer (Adresboek Heemstede 1932)

Het gebouw van de horecagelegenheid, een voormalig particulier bewoond herenhuis, is eind 1936 gesloopt.

Van horeca etablissement naar Shell service-station (Eerste Heemsteedsche Courant, 6 november 1936)

De laatste beheerder van ‘Lommeroord’, P. Waaijer startte op 19 september 1936 een nieuw café ‘Rusthoven’ in Bloemendaal (Het Bloemendaalsch Weekblad, 18 september 1936)

In de oorlogsjaren was Jan Hammink (geboren in 1911) , aanvankelijk woonachtig aan de Leidsevaartweg 306 in Haarlem, eigenaar van het Shell-station aan de Herenweg 160. Hij sloot zich in 1943 aan bij de NSB In het boek ”Fout volk’ (2023, pagina 240 is over hem vermeld: ‘Aan het einde van de oorlog werd Hammink actief in de illegaliteit. Dat gegeven ‘1n het het feit dat hij maar een “licht” geval was, leidde ertoe dat hij na de oorlog na een korte internering vrij kwam;. In 1954 is het benzinestation uitgebreid, gevolgd door garage/werkplaats Verbeteringen en vergrotingen in 1971 Tegenwoordig Shell-benzine Express Service-station, aanvankelijk gerund door de heer Bil uit Haarlem. Adres: Herenweg 86, Heemstede, 7 dagen in de week dag- en nacht open

Shell benzinestation, Herenweg 86 Heemstede

(1) Ook restaurant Van Ree aan de Camplaan 18, de Oude Beuk (boek Herenweg/Zandvoortselaan 2), Valkenburg (Wipperplein) en Boekenrode (Roemer Visscherplein 25) beschikten over een zaal voor diverse activiteiten

Café-restaurant, genaamd ‘de Oude Beuk’, gelegen op de hoek van de Zandvoortselaan 2 en Herenweg 149 heeft als zodanig bestaan vanaf 1925, faillissement in 1934 en doorstart en ten slotte sluiting in 1940 (advertentie Nieuwe Haarlemsche Courant, 1-8-1925)

In de Oude Beuk werd buiten het zomerseizoen vooral de vergaderzaal veelvuldig gebruikt. Bovenstaand een bericht uit de Nieuwe Haarlemsche Courant van 14 mei 1937

Rechts het pand Rozenburg uit 1893 (ontwerp Roog en Van den Ban) op een oude foto was lange tijd kantoor en woning van bloembollenfirma Rosenkrantz-Preijde. Na in de jaren 60 antiekwinkel met op de zijmuur aan de Zandvoortselaan get motto geschilderd ‘Dare to be different en vervolgens kantoor Fiduce

(2) De bioscoop bleek achteraf in financieel opzicht een fiasco. Meer succesvol was het aanwezige biljart

(Uit: Heemstede in Beeld, van 1900 tot nu, samengesteld door Hans Krol.1993, pagina 103

Lommeroord (Cees Peper, Heemstede in oude ansichten, deel 1, pagina 92

Etablissement LOMMEROORD aan de Herenweg, hoek Kerklaan (Cees Peper, ‘, Heemstede in oude ansichten deel 2′, derde druk 1989.

Lommeroord van herberg naar villa-artsenpraktijk – tot benzinestation (‘Een eeuw Heemstede , verrassend veranderd’, 1999, pagina 38

Uit ‘Een eeuw Heemstede’ verrassend veranderd’. 1999, pagina 39. Op de bovenste foto uit circa 1935 met P.Waaijer als eigenaar een reclamebord voor Vollenhovens Bieren, destijds even bekend in ons land als Heineken vandaag de dag

Op de kaart van Melchior Bolstra (1687/1746) staat de Dorstige Kuil als enige herberg vermeld langs de Groote Heemsteder Wech

De Dorstige Kuil aan de Herenweg in Heemstede. Tekening van Simon Fokke uit 1760 (Teylers Museum)

Simon Fokke was in de jaren rond 1760 een frekwent bezoeker van de Dorstige Kuil en vervaardigde deze tekening in 1761

Gezicht vanuit de stal van logement de Dorstige Kuil, getekend door Simon Fokke in 1762

Dorstige Kuil: uitzicht vanuit zijkamer. In 1790 gerekend door Simon Fokke (NHA)

‘Aan de Dorstige Kuijl gekoomen zijnde vernaame wij enige ruijterij, daar wij een wijnig halte hielden…’ aldus Anthoni van der Hem in zijn beschrijving van de tocht der burgergecommitteerden naar Den haag op 3 januari 1750. Deze tekening is van Simon Fokke (1714-1784) uit 1761. De Dorstige Kuil was een vermaarde herberg, gelegen aan de Herenweg, even ten Zuiden van de Koediefslaan, op het grondgebied van Heemstede. Het logement is op 9 februari 1668 bezocht door de Toscaanse prins Cosimo de’ Medici en zijn gevolg. De herberg was in later jaren eigendom van de bezitters van Oud-Berkenrode, Amsterdamse regenten die met zetbazen werkten. Aan het eind van de 18e eeuw is de herberg omgevormd tot hofstede Kennemeroord. (J.A.F.de Jongste)

– Het Posthuis  [thans Casca/de Luifel]

Hendrik Spilman: gezicht op het Posthuis aan de Herenweg, 1761

Posthuis te Heemstede. Tekening van Hendrik Spilman circa 1770 (Teylers Museum)

– De Konijnenberg

Herenweg bij herberg de Konijnenberg op een 18e eeuwse tekening (NHA)

Herberg De Konijnenberg aan de Herenweg in Heemstede omstreeks 1800 naar een verdwenen schilderij van F.T.Renard

Diverse suikerzakjes van ‘de Konijnenberg’, Herenweg Heemstede

– Dronken- of Dronkenmanshuisje [later buitenplaats Eindenhout]

Afbeelding van het ‘Dronckenhuisje’ uit 1695 door Anthony Velsen (N.H.Archief)

Het Dronkenhuisje aan de Wagenweg/Herenweg, in 1650 geschetst door Jacob de Wet.

Het Dronkemanshuisje door Jurriaan Andriessen, (1757-1819)(Amsterdam Museum)

Het Dronkenhuisje. Anonieme tekening uit 1760 (NHA)

Herberg het Dronkenhuisje aan de Wagenweg Heemstede. Tekening door Paulus Constantijn la Farque (1728-1782) (NHA)

’t Dronken Huijsie t’enden ’t bos’ (aan de Herenweg/Wagenweg Heemstede). Ets van Jan van de Vinne, circa 1700

Drinken en hoereren in de Haarlemmerhout (door Hein Klemann, Haarlems Dagblad 17-4-2018) (1)

vervolg van Drinken en hoereren in de Haarlemmerhout

Het Dronkenhuisje/Dronkemanshuisje op een schilderij van Jan Augustini (1725-1773), vroeger in bezit van mr.H.J.D.D.Enschedé

‘De ingang van den Hout, by ’t Dronckenhuisje’ , gravure door Hendrik Spilman, 1762

Aquarel van het Dronkenhuisje uit omstreeks 1770 (Noord-Hollands Archief)

Het Dronkenhuisje, getekend door Hendrik Tavenier, circa 1775

De herberg ’t Dronkenmanshuisje op een 18e eeuwse kopergravure van Hendrik de Leth (1768)

Vanuit tuin van Bosch en Hoven gezicht naar het Dronkenmanshuisje en de duinen. (Hendrik de Leth, 1768)

Gebaseerd op het Dronkemanshuisje is een Dronkemansopera ‘van Haarlemse makers over de problemen en dromen van een kastelein en serveerster is een ruig café het Dronkemanshuisje’

In 2014 de de ‘Dronkemansopera’ in Haarlem en omgeving (Brederode) opgevoerd

– het Doornboompje [thans Zomerlust] Binnenweg/Dorpscentrum – het Laatste Stuivertje – het Wapen van Heemstede – het Dubbelt Anker aan de Hoflaan – ‘s Lands Welvaren aan de Cloosterlaan  [opgericht door Adam Zwarter] – De Verloren Koe aan de Gasthuislaan – De Molenwerf Crayenest

De herberg Emaus in Crayenest Heemstede omstreeks 1700. Ets door Vincent van der Vinne

Aquarel van Hendrik Spilman uit 1763 met buurtschap Crayenest. Over de brug het hoofdgebouw van Leeuw en Hooft. Rechts de herberg (Nieuw/Oud)-Rosendael vh. Emaus

– Emaus, later Nieuw-Roozendaal

De herberg Emaus naar Jan van de Vinne (op een kaart van Commissaris drs. Roel de Wit en zijn echtgenote

De herberg Emaus met rechts de Emausbrug. Sepiatekening uit 1779 van de Haarlemse kunstenaar P.van der Kloot; in 1778 vervaardigde Jordanus Hoorn een vergelijkbare tekening (in bezit van het NHA)

O.a. herberg Emaus. Uit: Het raadsel van de ceder; door Anja Kroon (HeerlijkHeden, 173, zomer 2017, pagina\ 11)

Toelichting afbeelding herberg Emaus

Wenskaart van de familie De Wit, zelf woonachtig in de Emauslaan te Haarlem, voor 1927 Heemstede.

– De Hollander – Rome /de Verloren Koe/Oud Rome [Out Roomen]

De herberg Out Roomen, gegraveerd door G.Eichler naar een anonieme ets door G.Eichler

”Out Roomen buiten Haarlem’, met in het midden een koets op een brug met twee stenen bollen op de leuning, rechts een pissende man. Zie hieronder. Bovenstaand een kopie van genoemde ets [naar een oorspronkelijke tekening] in spiegelbeeld met hetzelfde onderschrift en rechts in kleine letters ‘G.Eichler sculpsit’, een Duitse graveur (1715-1770).

Herberg Oud Rome op de grens van Crayenest en Haarlemmerhout, door V.A.Clemens, voor 1770 (Noord-Hollands Archief)

Herberg Oud Roome aan de Binnenweg nabij Leeuwenhooft, Crayenest (NHA)

Totaalaanzicht van de herberg Oud-Rome door Jan de Beijer, enkele decennia eerder nog ‘De Verloore Koe’ geheten. Gelegen aan de Gasthuiszandvaart (= Crayenestervaart) nabij het Blauwe Brugje. Opgeheven in 1776.

De herberg ‘Out Roomen’ bij het Blauwbrugje tussen de Hout en Crayenest. Ets naar een tekening van H. P.Schouten (1747-1822). Hierboven een kopie in spiegelbeeld door G.Eichler

Deze fontein, waaraan de Fonteinlaan haar naam ontleent, stond in het midden van wat thans de rijweg is op de Dreef tussen Meester Lottenlaan en Wilhelminalaan. Voor hotel Van den Berg. De fontein is 15 mei 1870 in werking gesteld. Uit grote bierglazen kon het publiek voor de prijs van 1 cent per glas de dorst lessen. De fontein is in 1913 weggehaald. Illustratie uit omstreeks 1875

– Koedrift – Jerusalem – De Ridderlycke Rusthof – De Vrieseman Heerenzandvaart – De Frissche Roemer (1712), De Bonte Koe, De Gekroonde Bonte Koe en de Nieuwe Gekroonde Bonte Koe – eind 18e eeuw toepasselijk Schippershuis genoemd. Princebuurt/de Glip – Het Schippershuis

18e eeuwse aquarel van een kermis op de Glip nabij herberg en tapperij Het Schippershuis aan de Princezandvaart [Glippervaart] door Hermanus van Brussel (1763-1815) (NHA)

– Het Fortuin – De Oranjeboom – De Pauw Verspreid: – ’t Scho(u)wtje aan de Leidsevaart (Ook Heerenlogement en na 1780 Nieuwe Heerenlogement genoemd)

Tekening van herberg ’t Schoutje aan de Leidsevaart, door H.P.Schouten, 1782 (N.H.A.)

Oude ansichtkaart van café ’t Schoutje bij de Schouwtjesbrug aan de Leidsevaart

– Trekvaart op de hoek Pijlslaan – De Muscadel – De Witsenburch – De Oranjeboom – Het Engels Bottelhof Bennebroek – De Swarte Hond/’t Rechthuys – De (Oude) Geleerde Man – De Grave Tromp – ’t Haantje – Berg en Dal

In 1924 vaardigde de gemeente Heemstede een verbod uit aan kasteleins om aan  steuntrekkenden te tappen; na een verbod dat niet zo lang stand hield.

=================================================================

Dinerkaart van restaurant ‘Het Wapen van Heemstede’ uit de periode van Jos Aelen in 1975

Het wapen van Heemstede

Annonce van hotel ‘Het Wapen van Heemstede’,1897

Herbergen die het in goede en slechte tijden eeuwenlang hebben volgehouden zijn Het Wapen van Heemstede en in Bennebroek De (Oude) Geleerde Man. In 1616 is Johan van Asch door de toenmalige ambachtsheer Hendrik van Hovijne benoemd tot schout van Heemstede. Het als pleisterplaats bekend staande ‘Schoutehuis’ werd na vergunning van eigenaar Adriaan Pauw in 1643 uitgebaat door de weduwe van schout van Heemstede Johan van Asch. Over de beginperiode zijn weinig gegevens overgeleverd. Vaststaat dat Johan van Asch in 1616 is benoemd tot schout van Heemstede. Omstreeks 1620- heeft hij op grond van de ambachtsheer (per december 1620  was dat Adriaen Pauw) een huis gebouwd aan het huidige Wilhelminaplein (vroeger Dorpsplein of Kerklaan genoemd), dat de toepasselijke naam kreeg van Schoutenhuis. Aangenomen wordt dat hij in het pand een tapperij/herberg is gestart om voldoende inkomsten voor zijn gezin te verdienen. Als kastelein is sinds 1621 ene Willem van Vredenburg bekend.

Uitsnede van een kaart, gedateerd 29 januari 1627 van de kerk en omgeving, vervaardigd door Balthasar Floris van Berckenrode

Op 9 september 1643 is Johan van Asch overleden en is Hendrik de Goyer benoemd als nieuwe schout. Omdat de weduwe van van Asch in haar pand bleef wonen en een lening ontving van de ambachtsheer, moest huisvesting voor De Goyer en zijn vrouw gevonden worden en 2 kamers kreeg toebedeeld in het Nederhuys van het Oude Slot. Vrouwe van Asch zette de (nog naamloze tapperij) voort en heeft deze 7 mei 1667 verkocht voor een redelijk hoog bedrag van ƒ 5.010,-. Eerst in een volgende akte van 21 mei 1667 is sprake van een huis met vanouds “een vermaerde herbergh”, ofschoon wegens een belastingschuld alweer de volgende dag voor de helft werd doorverkocht. Als koper trad toen op de gerechtsbode Crijn Crijnszoon de Jongh en op 1 februari 1688 kocht dezelfde persoon ook de andere helft erbij. Archivaris mr.J.W.Groesbeek schrift: ‘Ondanks het feit dat ook hij steeds in geldverlegenheid verkeerde, wist hij zich tot zijn dood in het bedrijf staande te houden.’.De weduwe van Crijn Crijnsz. de Jongh verkocht vervolgens de tapperij op 15 april 1702 aan Cornelis Pietersz. Helburgh, die ƒ 3.800,- betaalde in de vorm van een hypotheek, maar op 2 maart  1707 ging hij failliet en is de herberg bij executoriale verkoop aangekocht door vijf personen voor slechts ƒ 1.560,-. In die akte is pas voor het eerst sprake van de naam ‘het Wapen van Heemstede’.  De heren hielden het maar vier jaar vol en vonden in 1711 een vermogende koper in Ysaack Clifford, koopman te Amsterdam die ƒ 2.000,- neertelde. en een zetbaas in het etablissement zette.

Links het Wapen van Heemstede op een tekening van Hendrik Spilman uit omstreeks 1750. Toen nog met een in de 19e eeuw gesloopte Hollandse trapgevel. Rechts de buitenplaats Valkenburg.

Tekenschets van Oude Kerk, Kerkplein, begin Voorweg en links herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ door Hendrik Spilman (November 2023 geveild bij Bubb Kuyper, uit collectie van A.M.van den Broek)

Tekening van het Dorps- ofwel Kerkplein uit 1769 met kerk en links het Wapen van Heemstede toen nog met een trapgevel

In de 18e eeuw zijn vervolgens eigenaar geweest Dirk van der Meer (1722-1771), Frederik Adolf Vogelsang samen met Aaltje Laa (1771-1778) en Peter Stork (1788-1791)

Advertentie van kastelein Pieter Stork  in Oprechte Haerlemsche Courant van 28 mei 1789.In 1791 kwam Stork te overlijden.

Amsterdamse kooplieden-magistraten als Clifford en  Van der Meer lieten het werk doen door een kastelein-herbergier. Tientallen eigenaren dan wel huurders/uitbaters volgden, zoals in de 19e eeuw Pieter van Keulen (van 1791 tot 1815), Petronella M.Smeerzaal (1815-1837),  Jan Lemmermans en echtgenote Maggeltje Swart (1837-1841),

Adv. uit O.H.C. van 7-12-1839. Uiteindelijk is logement ‘Het Wapen van Heemstede’ in 1841 verkocht aan Th. Bouhuys

Theo Bouhuijs (1841-1873),

Advertentie van Th.Bouhuys, kastelein van ‘Het Wapen van Heemstede’, uit: Algemeen Handelsblad van 6-6-1845

Tot 1 mei 1855 toen Heemstede een eigen raadhuis betrok in het pand Overlaan, dat men huurde van de eigenaar van Bosbeek-Groenendaal Adrian John Hope, werden raadsvergaderingen gehouden in de gelagkamer van herberg Het Wapen van Heemstede. Bovenstaande brief, gedateerd 31 oktober 1854 van Jan Frederick Voors, deurwaarder bij de arrondissementsrechtbank Haarlem, is gezonden naar burgemeester en wethouders van de gemeente en naar logementhouder Th.Bouhuys, waarin o.a, nog door de gemeente te vergoeden kosten zijn vastgelegd.

Louis Karel Grader van der Maas (1873-1876),

Louis Karel Grader van der Maas bericht in 11-4-1873 dat hij de nieuwe eigenaar is van logement ‘Het Wapen van Heemstede’

Antonius Christianus Knapen, gevolgd door diens zoon Hugo Lambertus (van 1877-1896), Dieuwertje Houtkooper weduwe Avis van 1896-1901 ; de vorige eeuw ten slotte Paul Hermann Eduard Ferdinand Geuer (eigenaar en uitbater) van 1901 tot 1922,

In 1901 is P.H.E.F. de nieuwe eigenaar geworden van ‘Het Wapen van Heemstede’. Bericht uit het Haarlem’s Dagblad van 15 april 1901.

Foto uit 1917 van logement  ‘Het Wapen van Heemstede’ met ANWB-wijzer en de in 1898 geplante Wilhelminaboom (NHA)

J.P. Kuiper (met mw.E.A.M.Tibboel-Geuer als eigenares tot 1952) vanaf 1922  F.P.van Schagen was eigenaar van koetshuis, paardenstal en woonhuis in 1929, H. van Meurs als uitbater in 1929-1930, B. Sähte, uitbater 1930-1933, Cornelis (Cees) Heitlager , uitbater 1933-1941,J. Oolders, uitbater 1942-1950 (1),  Cees van Wijngaarden, uitbater 1950-1952, W.G.G. (Wim) Thoolen, eigenaar en uitbater van 1952-1968, Jos F.M.Aelen, eigenaar en uitbater van 1968 tot 1988; van 1988-1991 Koers en Uithoof (eigenaren) en mevrouw Uithoof uitbater 1988-1991. Ten slotte van 1991-2007 eigenaar Zegwaard; Pandahof, later Yokohama-Pandahof genoemd. Theo Koetsier en Cees Peper schrijven over die periode in HeerlijkHeden , jaargang 39, nummer 152, pagina 34: ‘(…) Het roer gaat drastisch om. Waar Uithoof nog schreef wel te willen moderniseren, maar daarbij “te waken voor behoud van het karakter”, sloopt de nieuwe eigenaar het totale interieur en breekt alles door. De opkamer met schouw en glas-in-loodramen boven de deur verdwijnt. In de serre aan de voorzijde worden de vierkante ruitjes vervangen door grote ramen en afgelakt met pandaberen en reclameopschriften. De HVHB (toen nog VOHB) heeft destijds de sloop enkele weken stil kunnen leggen, maar het leed was al geschied. Het was ook voor eerdere eigenaars niet altijd makkelijk om de zaak goed rendabel te exploiteren, maar het Chinees-Japanse restaurant Pandahof (vanaf 2001 Yokohama-Pandahof) heeft nooit goed gelopen. In 2007 gingen de deuren definitief docht en vanaf die tijd staat het pand leeg.’ 

‘De periode 2007-2013’, uit: HeerlijkHeden, nummer 152, voorjaar 2012,pagina 35:  artikel van Theo Koetsier en Cees Peper over Het Wapen van Heemstede, eertijds het Schoutenhuis.

Huwelijksfoto van Martinus Joost Tibboel met Emilie Geuer, 8 oktober 1918

de Burgerwacht van Heemstede met vaandel poserend voor etablissement Het Wapen van Heemstede tien een afbeelding van het heraldisch wapen van Heemstede nog duidelijk aanwezig was, ten tijde van M.J.Tibboel en Emilie Geuer

Rond 1840 had inwendig een grondige verbouwing plaats onder Jan Lemmermans met 12 beneden- en bovenkamers naast een keuken.

Suikerzakjes van ‘Het Wapen van Heemstede’ onder leiding van W.G.Thoolen en J.F.M.Aelen

De Burger-ofwel Heerensociëteit van Heemstede begin 1900 voor ’t Wapen van Heemstede, waar men elkaar regelmatig ontmoette

Het Wilhelminaplein met ‘Het Wapen van Heemstede’, circa 1920

Het Wapen van Heemstede’ met begin 20ste eeuwse voorbouw van een serre

Advertentie van hotel-restaurant-café begin 20ste eeuw toen men ook nog over een speeltuin beschikte.

Onder E.Geuer werd ‘tv Wapen van Heemstede een bondshotel van de ANWB

Bericht over ‘Het Wapen van Heemstede’ uit de periode van W.G.G.Thoolen als eigenaar (Heemsteedse Courant van 23 oktober 1964)

Kerstmenu 1988 van Het Wapen van Heemstede na een grondige renovatie onder eigenaar Aelen.

Naam “Wapen van Heemstede” verdwijnt na 375 jaar, door Arie Kramer. Uit: de Koerier van 6 oktober 1991

Wilhelminaplein Heemstede met restaurant Het Wapen van Heemstede en de Oude Kerk. Tekening door Chris Schut, 1990

Met het vertrek van de heer en mevrouw Aelen in 1988 naar Hillegom kwam het restaurant in een neerwaartse spiraal terecht. Nadat al eerder de trapgevel was afgebroken is omstreeks 1900 – al voorkomende op een afbeelding uit 1903 – een serre voor het pand gebouwd. Het oorspronkelijke interieur is na diverse verbouwingen vooral na 1988 totaal gewijzigd. Draaiende op feesten en partijen zou de komst van een partycentrum in Hoofddorp het einde hebben ingeluid van Het Wapen van Heemstede. Vanaf 1991 was hier een aantal jaren tot faillissement medio 2007 Japans Chinees restaurant Yokohama Pandahof gevestigd en is veel van oude het interieur gesloopt, inclusief een schouw en glas-in-lood ramen.

In 1991 verdween de naam ‘Wapen van Heemstede’ en kwam in het pand Chinees restaurant Pandahof

Het perceel is bij een huizenveiling op 18 juni 2007 in de hoofdstad door een investeerder voor 1 miljoen euro gekocht. Sindsdien staat het leeg en is het complex Wilhelminaplein 4-6 met een oppervlak van circa 473 vierkante meter voor een aanzienlijk hoger bedrag te koop met een vraagprijs van 1.390.000 euro. Na enkele jaren van verpaupering is het dubbelpand in 2013 aangekocht door Stadsherstel Amsterdam voor 950.000 euro met de bedoeling te verbouwen tot een aantal appartementen.

De Burger- ofwel Heerensociëteit kwam eind 19e/begin 20e eeuw wekelijks bijeen in ‘Het Wapen van Heemstede’. Lokale notabelen, inclusief de burgemeester, maar geen buitenplaats-eigenaren, waren lid. Men kaartte, kegelde, biljartte, dronk en overlegde. Hier poseert men met de sociëteitsvlag voor de horecagelegenheid en stalhouderij Van Schagen.

De Heeren- ofwel Burgersociëteit kwam voor de sociëteitsbijeenkomsten bij elkaar in het ‘Wapen van Heemstede’. Deze oude foto dateert uit 1890. Zittend van links naar rechts zien we: J.van den Berg (landbouwer), J.Roest (loodgieter), J.Ph. Dolleman (burgemeester), mr.W.H.Smit (notaris) en D.Trik (gepensioneerd). Staande: C.L.C.F.Hees (gepensioneerd kolonel), A.van der Linden (landbouwer), W.A.van Amstel (aannemer), H.H.Höcker (molenaar), A.de Wilde (tuinbaas), L. Ppeperkorn (wasserijbaas), M.Vester (metselaar), Kamman (zonder beroep), H.Tibbe (schilder), Reijdon (bloemist). W.H.Hirdes (smit) en L.Zieren (metselaar).

(1) Herinneringen aan kastelein Oolders en de periode van de Tweede Wereldoorlog zijn door wijlen Michel Martin op papier gezet [aanwezig in Heemstede-collectie van het Noord-Hollands Archief].

Van 1901-1922 was P.H.E.F.Geuer eigenaar en uitbater. Hij overleed in 1928 waarna zijn dochter eigenares werd. Hier op een foto met haar man Joost Tibboel van de broodbakkerij op een foto uit 1918. Joost Tibboel kwam in 1920 bij een motorongeluk om het leven.

Bijlage 1: transportaktes van herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ in het Noord-Hollands Archief te Haarlem (1677 – 1788) 

Register 588 – Jaren 1677-1681 folio 2 7 mei 1767: notaris Johan Geraerds te Haarlem met procureur mr.M.Stein, president-burgeemster verkopen aan Crijn Crijnsz. een huis + aan het Dorpsplein/Hoflaan te Heemstede

Register 590 – jaren 1685-1689 folio 3  1 april 1685: Mari van den Toorn, weduwe van C.van der Speck, verkoopt aan Maria Keyzer de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ aan het Dorpsplein te Heemstede Koopsom ƒ 315,-.

Register 590 jaren 1685-1689 verso 95 1 februari 1688 Gerrit van den Berg verkoopt aan Crijn Crijnsz. de Jonge de helft van een huis met schuur + herberg en grond groot 248 roeden aan het Dorpsplein ten oosten van de Cruijslaan aan de zuidzijde van de Bronsteeweg Koopsom ƒ 1500,-.

Register 595 jaren 1701-1710 folio 107  2 maart 1707: Jan van der Lande, gerechtsbode, verkoopt bij executie en transporteert aan Jan Bouwman de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ aan het Dorpsplein te Heemstede.

Register 593 jaren 1701-1710 verso 108 30 maart 1707: Symon Prins verkoopt 5,7 van de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’te Heemstede

Register 593 jaren 1701-1710  folio 28 25 april 1702: Geertruijd de Jong verkoopt aan Cornelis Pietersz. de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’+ een huising + tuin in het dorp Heemstede met een tapnering + een stuk grond groot 28 roeden (934.216 m.) aan de Hoflaan te Heemstede

Register 594 jaren 1710-1713 folio 34  14 maart 1711. Jan Bouwman c.s. verkoopt aan Izaaq Cliffort, koopman te Amsterdam, de herberg ‘Het  Wapen van Heemstede’ met een stuk grond groot 200 roeden aan het Dorpsplein te Heemstede.

Register 596 jaren 1719-1713  verso 128  18 oktober 1722: Izaaq Cliffort te Amsterdam verkoopt aan Dirck van der Meer een herberg ‘Het Wapen van Heemstede’  aan het Dorpsplein. Koopsom ƒ 1000,= + ƒ 25,-  aan erfpacht.

Register 600 jaren 1735-1739  folio 79  6 april 1727:  P.Lieshout en Helena Vermeulen, eerder de weduwe van George Serrius, verkoopt aan Jan Pranger te Amsterdam een huis en boomgaard met plein achter de herberg ‘Het Wapen van Heemstede;  met een stuk grond groot 300 roeden met een erfpacht van ƒ 49,- + 12 stuivers. Koopsom ƒ 1500,-.

Register 602 jaren 1744-1748  folio 129  12 mei 1748:  Jan Pranger te Amsterdam verkoopt aan Jacob van Linden een huis + erf + boomgaard + de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ voor de koopsom van ƒ 314,-.

Register 606  jaren 1748-1754  folio 78  12 januari 1752: Jacob van Linden is een bedrag schuldig groot ƒ 600,-  a 4% aan Maria de Jongh te Haarlem , als pand wordt ingezet de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’

Register 606  jaren 1767-1773  folio 124  9 juli 1771: Maria de Vaal, weduwe van Jacob van Linden, verkoopt aan Fred. Adolf Vogelezang de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’. Koopsom ƒ 2000,- + een bedrag van ƒ 200,- voor een pandbrief.

Register 606  jaren 1767-1773  folio 125  9 juli 1771. Fred.Adolf Vogelezang met ega (=Aaltje Laa) is een bedrag schuldig groot ƒ 2000,-  aan Jan Everwijn Glimmer, secretaris van Slooten, over 4 jaar met een rente van 4% en als inzet ‘Het Wapen van Heemstede’ Afgelost op 20 januari 1786.

Register 688  jaren 1779-1787  folio 34  19 december 1780:  Fred. Adolf Vogelezang en zijn vrouw als eigenaren van ‘Het Wapen van Heemstede’ zijn een bedrag schuldig van ƒ 2000-.  en 3% rente. De herberg wordt ingezet.

Register 609  jaren 1788-1794  folio 21  9 september 1788:  Fred.Adolf Vogelenzang en Aaltje Laa verkopen aan Pieter Stork de herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ met een stuk grond groot 100 roeden. Koopsom ƒ 800,-; erfpacht bedraagt ƒ 25- + 12 stuivers.

Bijlage 2: lijst van eigenaren (a) en huurders (b) van herberg/logement/koffiehuis/  ’t Wapen van Heemstede, van 1714 tot 1901:

Ambachtsheer van Heemstede Gerrit Pauw geboren Hoeufft (a); Isaak Valk (b);  29 april 1714-

Idem (a); Jan Smekens (b); 3 september 1715-

Vrouwe Geertruida Dutry (a); Gerrit van Saasvelt (b); 3 februari 1739-

J.D.Pauw geb.Hoeufft (a); Maria de Vaal, weduwe van J.van Linge (b); 26 augustus 1760-

Idem (a); Frederik Adolf Vogelesang (b); 10 juli 1771-

Idem (a); Pieter Stork (b); ‘Op 9 september 1788 verscheen voor Willem Dolleman, schout, Bernardus Prins en Hendrik Coenraad Hirdes, schepenen van de heerlijkheid Heemstede Frederik Adolf Vogelesang en Aaltje Leid, echtelieden, wonende binnen deze heerlijkheid, die hebben verkocht en bij deze transporteren, cederen en in vollen vrije eigendom op en over te dragen aan Pieter Stork, thans wonende binnen deze heerlijkheid, een huis en stalling, kolfbaan, erf en tuin, zijnde een herberg, genaamd ’t Wapen van Heemstede, zijnde de grond groot 100 roeden, doch zonder maat voetstoots bekend ten noorden de Hoflaan, ten westen de Dorpsweg, ten zuidwesten de Agterweg, ten zuidoosten ’t Plein, met boomen beplant, thans toebehorende aan de Kerk te Heemstede, waarvan dit perceel met een gemeente heining is afgescheiden, welke heining door den eigenaar van dat perceel en door de kerk voor gemeene rekening zal moeten worden onderhouden, zijnde dit perceel belast met een eeuwige erfpacht groot 25 gulden 12 stuivers jaarlijks, te betalen met alle andere kosten op dit perceel staande, nevens de verboekrechten door  den kooper primo Januari 1789. De koopsom bedroeg achtduizend carolusguldens tot 10 grooten ’t stuk gereed en contant’  Was Getekend:  W.Dolleman, B.Prins en Hendrik Coenraad Hirdes.

Idem (a); Elisabeth Faay, weduwe van P. Stork (b); 31 januari 1791

Leonard Pauw geb.Hoeufft  (a); P.van Keulen (b); 15 februari 1792

Johanna Maria Dutry (a); Pieter van Keulen; voortzetting (b); 6 januari 1796- (1)

Marten Adrian Beels (a) weduwe van Pieter van Keulen: Petronella Maria Smeerzaal (b) 1815-1837

Weller (Vleeschauwer uit Hillegom)) (a); Jan Lemmermans (b); 31 oktober 1837-

L.K.Grader van der Maas (a); Theodorus Bouhuys  en Marg.W.Kramer (b); 9 februari 1841

A.Chr. Knapen (a); D.Houtkooper (b); 3 augustus 1896 tot 1901 toen Paul Hermann Eduard Geuer (tot 1928) nieuwe eigenaar was het logement annex koffiehuis en uitspanning.

(1) Weduwe van Pieter Stork, Aaltje Laa,  was hertrouwd met Pieter van Keulen. Zijn weduwe zette tot 1838 ‘Het Wapen van Heemstede’ voort.

De grootte van het perceel was 100 roeden (kadastraal bekend onder sectie C  nr.5, 102, 103 en 104), bevattende huis, stalling, kolfbaan, erf en tuin – met eeuwigdurende erfpacht ten behoeve van de Heer van Heemstede.

In het tijdschrift van Oud-Heemstede-Bennebroek, nummer 82, november 1994  zijn de kasteleins van ‘Het Wapen van Heemstede’ door drs.Jan van Doorn beschreven. Zie ook een artikel van Theo Koetsier en Cees Peper: ‘Het Wapen van Heemstede; eertijds het schoutenhuis’, in: HeerlijkHeden, nummer 152, jaargang 39, voorjaar 2012, p. 27-35 We beperken ons hier tot een van de belangrijkste kasteleins: PIETER VAN KEULEN: ‘In 1788 had Pieter Stork het huis met stal, kolfbaan, erf en tuin., zijnde een herberg ‘Het Wapen van Heemstede’ overgenomen van het echtpaar Frederik Adolf Vogelezang en Aaltje Laa. Toen Pieter Stork in 1791 overleed, zette zijn weduwe, Elisabeth Johanna Faay de zaak voort. Zij hertrouwde met Pieter van Keulen en liet bij haar overlijden in 1796 vijf kinderen na, twee uit haar huwelijk met Pieter Stork, en drie kinderen Leendert, Pieter en Catharina uit haar tweede huwelijk. Blijkbaar overtroffen de schulden de revenuen,. Paulus Faay en Bernardus Prins, in hun kwaliteit van voogden over Rudolf en David Stork verklaarden van de erfenis te “abandonneren”oftewel af te zien; Pieter van Keulen heeft ten slotte na lang delibereren in 1799 de erfenis voor zich en zijn kinderen aanvaard. Hij kreeg nu ‘Het Wapen van Heemstede’ officieel op naam. Inmiddels was hij hertrouwd met Petronella Maria Smeerzaal, bij wie hij nog eens zeven kinderen kreeg. Tegenover ‘Het Wapen van Heemstede’ en langs de Camplaan lag de buitenplaats ‘Valkenburg’. Toen de eigenares Wilhelmina Maria de Wilde in 1799 was overleden, werd haar zoon Johan Christiaan Meijer, die in 1893 de Hartekamp zou aankopen, door zijn broer en mede-erfgenaam gemachtigd de buitenplaats van de hand te doen. Het herenhuis werd afgebroken, de gronden verkaveld en verkocht. Pieter van Keulen kocht in 1804 de grond tegenover zijn etablissement, en de grond is tot weiland ingericht. Aangrenzende percelen werden gekocht door Jan van der Toorn, mr.metselaar en de mr.timmerman Gerrit Munk jr., die beiden hun woning en bedrijf aan de overkant van de Camplaan hadden. In 1810 kocht Pieter van Keulen van meester Johan Valckenaer de landerijen tussen de Voorweg en de vaart van Groenendaal die tot dan bij Meer en Bosch hoorden. Sinds 1795 was de Bataafse Republiek moeizaam op zoek naar een eigen staatsvorm, maar de machthebbers uit die dagen moesten in toenemende mate ervaren dat als bevrijders ingehaalde Fransen zich als bezetters gingen gedragen. In Frankrijk  steeg de ster van Napoleon tot steeds groter hoogte. In 1806 wees hij zijn broer Lodewijk Napoleon aan als Koning van Holland, met de bedoeling in hem een trouwe, slaafse, vazal te vinden. Toen die verwachtingen niet geheel bewaarheid werden werd Holland in 1810 eenvoudigweg als een provincie bij Frankrijk ingelijfd. Pieter van Keulen was in die tijd actief lid van de gereformeerde kerk. De notulen van de vergadering van kerkmeesters van 29 december 1812, waarin de brief van de “Maire van Heemstede” (notaris en later burgemeester W.H.Gerlings) was besproken aangaande het verbod van begraven in de kerk, werden getekend door Pieter van Keulen, Evert Pardijs, Joost Tibboel en Gerrit Munk jr.. In 1811 was de “conscriptie” ingevoerd. Ook de oudste zoon van Pieter van Keulen, Leendert van Keulen, werd ingelijfd bij de “Grande Armée”. Na de mislukte veldtocht van Napoleon in Rusland was hij als vermist opgegeven. Pieter van Keulen is op 6 mei 1815 in “Het Wapen van Heemstede” overleden. Hij is 67 jaar geworden. De aangifte voor de Burgerlijke Stand werd verricht door broodbakker Koost Tibboel en Abraham  Harrebomeee, de schoolhouder, beiden buren. Notaris Gerlings maakte de boedelbeschrijving op. Abraham Harrebomee was door vrederechter W.A.Dolleman aangesteld als curator over de belangen van de nog steeds als vermist genoteerde Leendert van Keulen. Voor de beschrijving van de roerende goederen deed notaris Gerlings de gebruikelijke ronde door het huis. Van de opkamer aan de voorkamer met uitzicht op de weg en de benedenkamer die op de werf uitkeek, naar de achterkamer en de tuin. Verder waren er nog de keuken, de “kombof” (waar gekookt en gewassen werd), het kantoortje en het voorhuis. Op de verdieping bevond zich de mangelzolder, “het nieuwe kamertje, de klerenzolder en de mangelzolder. Op de plaats bevond zich het karnhuis en in de tuin stond nog een schuur. In het koetshuis waren er verschillende rijtuigen: een gele toerwagen, een rode halve kapwagen, een tourgon, een kiereboe, een chais en een kar, met de bijbehorende tuigen. Dan was er nog de kleine en de grote paardenstal, waarin de arreslee stond. In de koestal stond een bokkenwagen. Voor het huis stonden twee zitbanken, de paarden en het vee bevonden zich in het het land tegenover de de herberg.. (…) Inmiddels was bericht ontvangen dat de vermiste oudste zoon van Pieter van Keulen, Leendert, op 22 november 1813 in het hospitaal te Pleskow in Rusland gstorven was.’ Op 17 december 1817 vond de definitieve boedelscheiding plaats. Petronella Maria Smeerzaal, die ondertussen met toestemming van de gerechtelijke autoriteiten het bedrijf had voortgezet werd eigenares van ‘Het Wapen van Heemstede, met de inventaris en de 2 1/2 morgen land tegenover de herberg, dat toen als “bouwland” oftewel “teelland” in gebruik was.’ (J.van Doorn)

=====================================

Foto uit mei 2015 tijdens herstel van het vm. Wapen van Heemstede, waarin 9 woonappartementen komen

Restauratie en verbouwing van het vroegere etablissement ‘Het Wapen van Heemstede’ in opdracht van Stadsherstel Amsterdam.

reclame van ‘Pandahof’, chinees-Japans restaurant van 2001 tot 2007 in het pand gevestigd

Na jaren van leegstand heeft het voormalig Schoutenhuis/Wapen van Heemstede/Pandahof in 2016 een nieuwe (woon)bestemming (Heemsteedse Courant, 25 mei 2016)

Wonen aan Heemsteeds oudste stekje (Dick Beijer, tuinarchitect) Haarlems Dagblad, 9 juni 2021

Aankoop van vm. herberg door Stadsherstel Amsterdam:

https://www.stadsherstel.nl/94/diversen/nieuws/details/stadsherstel-koopt-het-wapen-van-heemstede/?id=1987

Tophuur appartementen Wapen van Heemstede ondanks ton subsidie van gemeente Heemstede (Haarlems Dagblad, 5 juli 2016)

Na restauratie 17de eeuwse tuitgevel  Wapen van Heemstede (HVHB)

Wapen van Heemstede, door Eric J. Coolen,2022

Detail tuitgevel: een zandstenen leeuwtje (HVHB)

’t Schouwtje en De Konijnenberg Het anno 2009 nog altijd bestaande cafetaria ’t Schouwtje is geopend in 1637. Tot 1927 lag het op de grens van Haarlem en Heemstede gelegen. In 1656 kwam het aan de toen gegraven Leidsevaart te liggen. Omdat de schout van Haarlem bij de brug tol inde kreeg het de naam van Schoutje of Schouwtje. De nering met de oudste papieren binnen de huidige gemeentegrenzen is De Konijnenberg, met een historie als tapnering en herberg die teruggaat tot 1737. Tot 1859 lag deze aan de oostzijde van de Herenweg, nadien aan de overkant. Het huidige pand dateert uit omstreeks 1880 Sindsdien hebben enkele renovaties en uitbreidingen plaatsgevonden. Nu alweer bijna 35 jaar bij kinderen en hun ouders en/of grootouders in trek als pannenkoekenhuis.

Gravure van Johannes Swertner uit 764: ‘Gezigt over het Spaarne bij de Brouwerij Het Dubbelt Anker binnen Haarlem’. Naar deze ets is later een opticaprent vervaardigd.

Aan het Spaarne lag de lange tijd florerende brouwerij De Twee Ankers of Het Dubbelt Anker. In de 17^e en 18^e eeuw beschikte deze Haarlemse brouwerij over een eigen, gelijknamige herberg aan het tegenwoordige Wilhelminaplein.

Uitzicht over het Spaarne bij brouwerij ‘Het Dubbelt Anker’ op een gravure van Johannes Swertner uit 1764hts op de ets zien we de installatie waarmee het zuivere duinwater uit de brouwers-waterschuiten naar de brouwerij werd gepompt.

Tot 1810 toen het pand op nummer 12 in bezit kwam van de familie Tibboel, die hier ruim vier generaties de ‘broodbakkersaffaire’ hebben uitgeoefend, zoals eerder door Jan van Doorn in HeerlijkHeden beschreven.

Sinds 2002 is hier kunsthandel AmstelArt gevestigd

In 2013 kocht Stadsherstel Amsterdam het pand Wilhelminaplein 4 (vh. Schoutenhuis/Wapen van Heemstede/Pandahof) aan om hier in 2016 woonappartementen van te maken, in 2015 volgde de aankoop van het pand Wilhelminaplein 12 (vh. Het Dubbelt Anker/bakkerij Tibboel/winkel van Sientje van Noort, tegenwoordig AmstelArt)

Wilhelminaplein 12 (Haarlems Dagblad 10 november 2022)

In Bloemendaal gaan de uitspanning Kraantje Lek en in Bloemendaal café ’t Hemeltje  terug tot de 17 eeuw. In Aerdenhout is het monumentale gebouwtje De Haringbuys (vh. Het Vergulde Claverbladt) een 17^e eeuwse herinnering aan het verre verleden, waar Zandvoorters die van de vismarkt in Haarlem kwamen een hartversterking namen. Een andere gelegenheid waar behalve blekersknechten de Zandvoortse vissermannen graag vertoefden was De Laatste Stuiver aan de Binnenweg/Bronsteeweg nabij de Lanckhorst. Vanaf circa 1850 tot de tegenwoordige tijd

Het café van A.de Winter aan de Leidsevaartweg vlakbij de Manpadsbrug op een foto uit 1929. Aan de Leidsevaart nabij de brug van de Manpadslaan stond al in de 19e eeuw een café, later annex kruidenierswinkeltje. Het was oorspronkelijk vooral een aanlegplaats van zand- en mestschippers. Eigenaren in de vorige eeuw waren achtereenvolgens o.a. Jan Blom, Willem / Trijn de Winter en Jan Belder. Deze laatste dreef de nering van 1924 tot 1929. Het was toen een echt wegcafétje met voor het etablissement een grote boom waaronder dan de bezoekers in de zomermaanden een verfrissing konden gebruiken. De herberg heeft meerdere namen gehad, zoals ‘Het Gouden Klompie’ , het ‘Hemeltje’ en : ‘Het Hol’. Tijdens de oorlog is het pand gesloopt omdat het in het schootsveld stond van de bezetters.

Het café van A.de Winter bij de Manpadsbrug in Heemstede begin 19e eeuw

Het café annex winkeltje aan de Leidsevaart op een houtsnede uit het Zondagsblad Oprechte Haarlemsche Courant van 26 april 1909

De toegang tot een herberg was niet onbeperkt. Per 19 november 1851 was de gemeentelijke verordening van kracht dat alle herbergiers, tappers, kroeghouders, slijters en andere verkopers van drank gedurende vastgestelde periodes van 10 uur ’s avonds tot zes uur ’s morgens (behalve voor overnachtende personen) geen drank meer mochten schenken of verkopen. Men was op straffe van een boete verplicht een exemplaar van deze maatregel in de gelagkamer of andere goed zichtbare plaats op te hangen. Dat verbod werd ook van toepassing verklaard op zondagen “gedurende den tijd voor de openbare godsdienst-oefening.” Toen kastelein (en paardenpikeur) Jan Koster in 1911 naar Denemarken verhuisde kwam daarmee een einde aan Het Posthuis als uitspanning èn van de eerste speeltuin in Heemstede. In 1895-1896 is aan de Binnenweg [ongeveer ter hoogte van de huidige HEMA], tegenover de villa ’t Nieuw klooster een gebouw voor bloembollenkweker Hendrik M.Ruijsenaars gebouwd, genaamd Bloemoord. Dat heeft na 1910 een aantal jaren als café gefungeerd met een zaal geschikt voor bruiloften en partijen.

Café Bloemoord op een oude ansichtkaart in een periode dat de Binnenweg nog nauwelijks bewoond was en nog geen winkelstraat was.

Advertentie van café Bloem-Oord uit 1897

In 1924 verzocht het gemeentebestuur alle plaatselijke kasteleins aan steuntrekkenden niet meer te tappen. Een enkel café bevestigde een bordje met zo’n verbod aan de voorgevel, wat door tijdschrift ‘De Prins’ als “een verstandige maatregel” werd toegejuicht.

Kaart uit omstreeks 1900 van het Kerkplein (Wilhelminaplein) met café het Wapen van Haarlemmermeer. Links de Camplaan.

Een door de heer Vic Klep vervaardigd overzicht van horecagelegenheden in de periode 1939-1945 bevat de namen van 17 etablissementen, waaronder Het Wapen van de Haarlemmermeer op de hoek Wilhelminaplein/Cloosterweg, en De Kastanjeboom, tevens biljart. Eerst gelegen op de hoek van de Binnenweg/Kastanjelaan en nadien onder die naam door de heer Jansen nog enige tijd voortgezet op de hoek van de Lindenlaan/Binnenweg.

Café ’t Wapen van Haarlemmermeer aan het Wilhelminaplein, hoek Camplaan

Café-billard ‘de Kastanjeboom’ op de hoek van de Kastanjelaan en Binnenweg was vanouds een populair dorpscafé. Eigenaar Arie Verdonschot staat hier naast zijn fiets met op het zadel Arie junior, die later een fietsenzaak begon en ook zo’n 40 jaar een taxibedrijf had. Voor het etablissement staan vele telgen uit de geslachten Verdonschot en Van Bakel (die een stoffeerderij had naast het café). De jongen zittend op de kar is een jeugdige Harke de Jong, die met zijn kar melk rondbracht. Helemaal links bij dit groepje staat de latere komiek en muzikant Co Bos. Het afgebeelde pand werd later afgebroken en op deze plaats begon Arie Verdonschot jr. zijn rijwielzaak.  De naam van café de Kastanjeboom leefde nog enige tijd voort in een pand op de hoek van de Binnenweg en Lindenlaan, waar vroeger boekhandel/leesbibliotheek Van Eyk was gevestigd.

Als automatieken zijn vermeld: Habermehl (Raadhuisstraat 95) en Tummers (Binnenweg 131). Veel drankgelegenheden bestaan niet meer of  veranderden van naam. Drie voorbeelden daarvan zijn:

Suikerzakjes van café restaurant ‘Groenendaal’, tegenwoordig Yverda geheten, Camplaan 51 Heemstede

Eerste steenlegging van café annex slijterij ‘Groenendaal’aan de Valkenburgerlaan, maar genummerd Camplaan 51, op 23 maart 1923, door de familie C.B.van den Heuvel en kleinkinderen. In 1974 overgenomen door Beck en in 1993 is ‘café-koffiehuis Yverda’ gerenoveerd

– Yverda, Camplaan 51 (hoek Valkenburgerlaan). Omstreeks 1910 vinden we hier café N.J.Martin, vervolgens café Camplaan genoemd, daarna nog Groenendaal, dan na nieuwbouw in 1933/1934 naar eigenaar de C.B.van den Heuvel, enige tijd Yverda en ten tijde van Sam en Annelies de Bruin toepasselijk ’t Bruine café, nu weer gewoon café ofwel koffiehuis Yverda, in 1993 grondig gerenoveerd. Vanouds een lokaliteit voor mannen in de bouw, voetballers, vrachtwagenchauffeurs en arbeiders. In vroeger tijd op zon- en feestdagen druk bezocht door Haarlemse notabelen, die met de tram of eigen vervoer naar Heemstede kwamen om zich in Groenendaal te ontspannen.

Interieurfoto van café N.J.Martin (nu Yverda), hoek Camplaan/Valkenburgerlaan omstreeks 1910. Van links naar rechts: Van der Klashorst, onbekende, zittend met pijp grootvader Brouwer, De Bruin, mevrouw Martin-Brouwer, N.J.Martin, onbekende en geheel rechts de heer Dirk Leuven, bijgenaamd ‘scheve Dirk’. De goede mevrouw Martin die als gevolg van een ongeluk doof was, liet veel op de lat schrijven. Betaling bleef uit en de tapperij werd een schip van bijleg.

Naar aanleiding van een foto van de eerste steenlegging door C.B. van den Heuvel (in: Heemstede in beeld van 1900 tot nu’ , pagina 103, vulde de heer V.C.Klep het volgende aan: ‘Aan de Camplaan, hoek Valkenburgerlaan, staat sinds jaar en dag een café  annex slijterij. Dat is het witte stenen gebouwtje. C.B.van den Heuvel senior was daarvan destijds de eigenaar/exploitant. Het etablissement had de ingang aan de Camplaan. De deur is nog altijd zichtbaar. In de jaren vijftig van de vorige eeuw is bij het opknappen van de gevel boven de deur de naam “Café  Groenendaal” te voorschijn gekomen. Het café  werd vroeger door notabelen, die met de tram vanuit Haarlem naar Heemstede kwamen in in het landgoed Groenendaal te wandelen, druk bezocht. De ingang van Groenendaal lag destijds aan de Van Merlenlaan en waar nu de Valkenburgerlaan-noord begint, stonden huizen. In 1923 heeft C.B.van den Heuvel de zaak uitgebreid met een aanbouw, welke gedeeltelijk van steen en hout is. Jop van den Heuvel heeft het bedrijf later voortgezet. De naam werd gewijzigd in ‘De Amstelhoek’, café, bar, bodega. Eigenlijk was het een koffiehuis annex café. Deze man heeft te hoog gegrepen en brak zijn nek op de exploitatie van een restaurant in de aanbouw. Hij begon ’s morgens om vijf uur in het koffiehuis en eindigde ’s nachts om 2 uur in zijn café  annex restaurant. Hij heeft het etablissement overgedaan aan Dick Beck, een stratenmaker. Beck veranderde de naam in Yverda. De naam is een samenstelling van de voorletters van zijn drie kinderen. Dick Beck en zijn vrouw Jopie hebben het koffiehuis samen gerund en het café in het oude pand werd verpacht. Er waren dus twee zaken: ‘koffiehuis Yverda’ in de Valkenburgerlaan en ‘Bar Yverda’ in de Camplaan. Nadat verscheidene uitbaters van ‘Bar Yverda’ het (door  de hoge pachtsom) niet hebben kunnen bolwerken kwamen Sam en Annelies de Bruin-Timmerman. Zij wijzigden de naam in ”t Bruine(n) café’, een naam die refereert aan ‘bruin café’ en de familienaam. Na vijf jaar exploitatie hebben Sam en Annelies de zaak in 1992 overgenomen. Enkel het pand is nog van Beck. Het ‘Koffiehuis Yverda’, ook van Beck,  wordt sinds 1992 geëxploiteerd door Ebel en Yvonne Krol-Beck. 

Happerij YVERDA in Heemstede anno 2017

YVERDA, de Heemsteder, 8 december 1991

Bericht van opheffing koffiehuis Yverda (de Heemsteder, 16 augustus 2017)

Interieur van Café-koffiehuis Yverda kort voor de sluiting in 2017

YVERDA WORDT REBA

‘Reba’ heet iedereen welkom! Uit: de Heemsteder van 15 november 2017

Café Live en koppiehuis Reba, voorheen Yverda, door brand getroffen (Haarlems Dagblad, 1 juni 2018)

Zwaluwbar voorheen ‘Yverda’ aan de Valkenburgerlaan, hoek Camplaan

Yverda voortgezet onder de naam Zwaluwbar

– Inca aan het Wipperplein werd Riant en heette vervolgens Cozy, ten slotte ‘Bob’s Place, naar eigenaar Bob Divendal, die in 2014 stopt met een eigen restaurant.

–  Wolf, Valkenburgerlaan 56 – voorheen 38 – , later ‘Hof van Heemstede’, kreeg als biljartcentrum met landelijke toernooien in 1986 de naam ‘Riche’ (afgeleid van de zoon Richard van toenmalig eigenaar Paul Ekelschot) en heet nu weer Hof van Heemstede. Het was de thuisbasis van ISMS, later TAS, waar Dick Jaspers uit Sint Willebroed in  de jaren 90 en in 2000 successen behaalde, en ook de befaamde Begische biljarter Raymond Ceulemans speelde

Foto van café-restaurant Hof van Heemstede uit 1950 toen de familie Kortekaas eigenaar was.

Huldiging door Horecabon van biljartkampioen Dick Jaspers (midden) en dartskampioen Raymond van Barneveld (links) in Hof van Heemstede.  (Haarlems Dagblad, 19-1-1998)

Dick Jaspers wordt gefeliciteerd door wethouder Ton van ’t Hof na weer een gewonnen wedstrijd in Heemstede, 29-1–2000) (foto De Boer -NHA)

Links wethouder Ton van ’t Hof en rechts burgemeester jkvr. N.H.van den Broek-Laman Trip in 2000 na het winnen van een kampioenschap met vier biljarters die de beker vasthouden, onder wie Dick Jaspers derde van rechts.

Huldiging in Hof van Heemstede na gewonnen wedstrijd dor Dick Jaspers 17-1-1998 (De Boer-NHA)

Dick Jaspers in Hof van Heemstede (De Boer/NHA)

Ook de befaamde Deense carambole biljarter Dion Nelin was meermaals van de partij in Hof van Heemstede. Hij is tweemaal wereldkampioen landenteams namens Denemarken geweest in 1995 en 1996. Bovenstaande foto van Cees de Boer (NHA) is 6 mei 1993 genomen.

Vooraanzicht Hof van Heemstede. Valkenburgerlaan 56 Heemstede

(Nieuwe Haarlemsche Courant, 4 april 1933)

Advertentie van ‘Het Hof van Heemstede’, Valkenburgerlaan 38 Heemstede uit 1931 met toenmalig eigenaar J.Hanskamp.

Buitenaanzicht Hof van Heemstede restaurant, café, biljartcentrum, Valkenburgerlaan 56 Heemstede

Hof van Heemstede vh. Riche  had (inter)nationale bekendheid als biljartcentrum, thuisbasis van ISMS, later  TAS, waar kampioenen speelden als de Belg Raymond Ceulemans (35 wereld- kampioen  en  48 keer Europeeskampioen!)en Brabander Dick Jaspers uit Sint Willebrord menige wedstrijd speelde en in 2021 voor de vijfde maal wereldkampioenschap driebanden werdin Sharm el-Sheik Egypte, na eerder in 2000 (Saint Étienne) ,  2001 (Luxemburg) 2004 (Rotterdam)  en 2011 (Lima)

Biljarter Dick Jaspers in actie

Huldiging van Dick Jaspers na  een overwinning in biljartcentrum Riche / Hof van Heemstede op 17 januari 1998 (NHA, De Boer)

Dick Jaspers met winnende stoot in Hof van Heemstede, 6 mei 1999 (NHA De Boer)

De bekendste Heemsteedse carambolebiljarter, gespecialiseerd in driebanden, is tegenwoordig Raimond Burgman (*1964) met een eigen biljartschool in Heemstede

In 1998 en 1999 won Raimond Burgman met Dick Jaspers het wereldkampioenschap driebanden voorlandenteams in 2000 en 2008 zilver en brons in 2006, 2007 en 2010 (foto Harry van Nijlen,2015 na behalen Europeeskampioenschap).

Bekend vanwege daar gehouden bruiloften en partijen waren vooral Boekenrode, Van Ree, De Oude Beuk, Nieuw Berkenrode, Valkenburg (H. van Meurs) en Lommeroord.

Advertentie van ‘Lommeroord’ uit 1927 toen W.Schram uitbater was

Café-restaurant-hotel Lommeroord lag op de hoek van de Herenweg en Kerklaan. Hier op een foto uit 1929

Advertentie uit 1932 van hotel-café-restaurant ‘Lommeroord’ van eigenaar P.Waaijer. Herenweg 86 Heemstede. Men beschikte over een leeszaal en speelzaal met biljart e.d.

Interieurfoto van hotel-restaurant-pension-café Lommeroord uit ‘Het Leven’, 1928

De Camplaan op een foto uit circa 1920 met links restaurant Van Ree, waar nu de Pinksterkerk staat.

Café-restaurant Van Ree dat eerder woonhuis was van kweker Quirinus van den Berg voordat deze verhuisde naar het nabijgelegen pand waar dokter Nout lange tijd zijn praktijk uitoefende. In 1956 is het pand gesloopt om plaats te maken voor de Pinksterkerk

   Advertentie Hotel-restaurant-café Van Ree in de Camplaan  met dagschotels voor 1 gulden (Eerste Heemsteedsche Courant, 1929) 

Café-restaurant Valkenburg aan het Valkenburgerplein in 1934, destijds uitgebaat door de heer Van Meurs, stamvader van een bekend horecageslacht

Hotel-restaurant-café Boekenrode in 1929

Grote zaal van ‘Boekenrode’ in 1929

Interieur van Boekenrode met biljarttafel en bedienend personeel in 1929

Suikerzakje van hotel café en restaurant Boekenrode, Heemstede

Plaatselijke komieken die feesten opvrolijkten waren Co Bos, Jan Westerhoven en Jan Toledo, bijgenaamd Jan Komiek.

Een gangmaker bij bruiloften en partijen was de humorist Jan Toledo. Samen met Jan van Westerhoven vormde hij een komisch duo in het Heemsteedse.

In 1927 vierde de r,k, damclub ‘Sint Bavo’ het tienjarig bestaan met een programma van muziek, feestredes, verlotingen , een prijsuitreiking en optredens van humoristen zoals het duo Toledo en Westerhoven.

Jan Toledo en Co Bos waren gevierde Heemsteedse humoristen op bruiloften en partijen. Op bovenstaande foto de derde lokale grootheid Jan Westerhoven, zoon van badmeester Klaas Westerhoven. Met Toledo vormde hij het komische duo ‘Westo’. Jan Toledo trouwde met Bep, een zuster van Klaas zodat ze ook nog zwagers waren. Een van z’n glansrollen was die van ‘Paljas’. Hij is in 1971 overleden, wat blijft is een herinnering zoals in de vorm van deze afbeelding.

Café-restaurant Van Ree werd gesloopt en op deze plaats in de Camplaan vinden we sinds 1956 de Pinksterkerk. Waar Lommeroord was gelegen, met een bioscoopzaaltje en populair bij dansliefhebbers, op de hoek van de Kerklaan en Herenweg, is nu een benzinestation gevestigd.

Café-restaurant Nieuw Berkenrode aan de Herenweg op een foto uit omstreeks 1955, voorheen het r.k. Vereenigingsgebouw

Suikerzakje van café-restaurant ‘Nieuw Berkenrode’

Enkele herinneringen aan verdwenen kroegen De ruimte ontbreekt om alle circa 150 cafés en restaurants van de afgelopen twee eeuwen op te sommen. We beperken ons in dit bestek tot een stuk of tien verdwenen uitspanningen in Heemstede en Bennebroek. Op de plaats van het huidige Uitenbosch aan de Spanjaardslaan in de Haarlemmerhout nabij de Wagenweg lag in de 17e eeuw een bloeiende herberg Bethlehem, een bijbelse naam zoals het zuidelijker nabij de Blauwe Brug gelegen Jeruzalem. Op Meydendach 1596 kreeg Cornelis Corneliszoon Stick voor schout en schepenen van Heemstede van regenten van het St. Elizabethsgasthuis – de grootste grootgrondbezitter ten zuiden van Haarlem – tegen zes carolusguldens per jaar 75 roeden grond in erfpacht, waarop hij een huis liet bouwen, basis van de herberg Bethlehem, de latere buitenplaats Uitenbosch. Deze grond grensde ten Noorden aan de Droge Hout en ten Oosten, Zuiden en Westen aan het gasthuis.In 1639 nam Lourens Gerritszoon het etablissement over van Jacob Janszoon van Houten, brouwer in Haarlem, voor ƒ 1.050,-.  Tien jaar later, in 1649, nam Pieter Janszoon van der Vos zekere huis en erf Bethehem over voor ƒ 1.300,-. Hij deed aanvankelijk goede zaken en naast  de naam Bethlehem kwam de naam ’t Vosje of Vossie in zwang. In 1655 stond de deurwaarder voor de deur en is de herberg uiteindelijk voor slechts ƒ 780,-  in handen gekomen van Frans Janszoon. Na nog verschillende eigenaren, zoals Dirck Claesz. van Schote, Reynier Janszoon, Dirck Claesz. Wijntjes en Cornelis Adriaen Budde is Jan Kaman in 1689 de nieuwe eigenaar geworden voor ƒ 300,-, waaruit blijkt dat de klandizie achteruit liep. Zijn executeuren transporteerden de zaak in 1701 aan Pieter Bol voor ƒ 585,-. Hij was geldschieter voor Abraham van den Broecke, brouwer in ‘het Hoefijzer’.  Uit 1701 is het volgende voorgevallen. De toenmalige waard Jan Claesz. Velthoven had de varensgezel Korelis Pillen een glas wijn geweigerd, omdat deze dronken was. Toen Kornelis een dreigende houding aannam, werkte de herbergier hem met een stok de zaak uit. De Zeeman bracht toen de waard over de gesloten onderdeur nog een messteek toe, waarvoor hij door de vierschaar met een vrijheidsstraf is veroordeeld. Naast de herberg was intussen een woning gebouwd. Bleven de Haarlemmers de herberg exploiteren, hiermede was het gedaan toen in 1711 de Amsterdamse bewindhebber van de Oost-Indische Compagnie Benjamin Dutry eigenaar werd. Hij gebruikte het pand als zomerwoning, breidde het uit, liet een fraaie tuin aanleggen en noemde zijn buitenhuis Uitenbos. De nieuwe naam deed zijn intrede en vaagde spoedig de herinnering aan de herberg weg.

De buitenplaats Uit den Bosch ofwel Uitenbosch, in 1727 door Hendrik de Leth getekend. Tot 1711 was hier de herberg Bethlehem/het Vosje.

– Al in 1839 bestond aan de Binnenweg café Buitenrust, toen in bezit van de heer Franken.Tijdens het Koninginnefeest van 1885 had Van T. een moord gepleegd op de Molenwerf en vluchtte hij dit café binnen. Om zich een alibi te verschaffen dat hij tijdens de moord in de tapperij zou zijn geweest heeft hij daar de klok met een uur verzet. Veldwachter Timmer wist hem echter te ontmaskeren en de rechter legde levenslange gevangenisstraf op, maar vanwege het kroningsfeest van 1898 kreeg Van T. gratie. Later toen de stoomtram intrede deed is de naam gewijzigd in De Halte en is bij sommigen nog bekend onder de naam Wed. J.C.Toledo. In het oude witgepleisterde huisje vestigde zich Kaptein Schoenreparatie, vanwege bouwvalligheid afgebroken en vervangen door nieuwbouw. – In 1854, toen de Zandvoortselaan nog een rulle weg was, vestigde de familie Vosse J nabij het houten bruggetje van de Leidsevaart een café, annex stalhouderij (1). Deze nering heette oorspronkelijk toepasselijk Het Vosje, later omgedoopt in Het Hoekje maar in de volksmond bekend als het Café van Jansen.

Advertentie uit 1897 van koffiehuis en stalhouderij H.Vosse, later ’t Hoekje geheten aan de Zandvoortselaan

Gedurende de laatste 65 jaar van haar bestaan was de familie Jansen eigenaar. Bezoekers waren in de begintijd voornamelijk passanten en vissers(vrouwen) van en naar Zandvoort. Zomers was het onder de veranda goed toeven. Mevrouw Dien Jansen-Willemse die het bedrijf na 1950 leidde stond bij haar stamgasten, in die periode voornamelijk vertegenwoordigers, beroepschauffeurs en schafters die in de pauze een kopje verse koffie bij hun brood genoten, bekend als ‘Tante Dien’. De bouw van serviceflats De Rozenburgh maakte een eind aan het café op 28 januari 1966 en vervolgens deden de slopers hun werk om plaats te maken voor de vooruitgang: verbreding van de laan, een nieuwe brug en woningbouw. Tot spijt van de vaste gasten en natuurlijk de toen 56-jarige eigenares, die verder tevreden was met een regeling die de gemeente met haar had getroffen, zodat zij naar een huis in de Glip kon verhuizen (2). (1) In dat jaar, 1854, telde Heemstede inclusief de Hout in totaal 23 logementen, herbergen en tapperijen. O.a.  vanouds ‘Het Wapen van Heemstede’, toen beheerd door T.Bouhuis als waard. Verder het Heerenlogement ofwel Hotel van den Berg en ook in de Haarlemmerhout van Xavier de Severin Stoffels en Marie Marie Charlotte Freude: ‘Het Wapen van Amsterdam’. (2) Sluiting van ’t Hoekje [1] in 1966 betekende voor ongeveer de twintigste maal het requiem voor een Heemsteeds horeca-etablissement. Eerder sloten  ‘De (Nieuwe) Dorstige Kuil’ [2] aan de Koediefslaan, ‘bierhuis ‘Het Zeegat’ [3] aan de Voorweg, ‘De Oude Beuk'[4], op de hoek van de Zandvoortselaan en Herenweg en ‘Oud Rozendaal’ [5] aan de Bronsteeweg. Gesloten ook was al het café van Manus Zoelen ofwel ‘Nieuw Berkenrode [6] en wat verderop aan de Herenweg het welbekende Oude Posthuis [7], waar ook werd geschonken. Aan de Leidsevaart nabij de brug naar de Manpadslaan lag het café van Trijn de Winter [8], die streng optrad tegen hen die het waagden in haar café-koffiehuis zich van onwelvoeglijke taal te bedienen. In de omgeving aan de Prinsenlaan stond vrouw Daniëls [9]  achter de tapkast, aan de Glip ook Kootje Komen [10], terwijl in het dorpscentrum van de Binnenweg en Raadhuisstraat het caféleven bloeide in zaken als ‘Landzicht'[11], ‘Bloemoord'[12], ‘De Halve Maan'[13] en bij vrouw Homans, later opgevolgd door Toledo, bekend als ‘de Halte’ [14]. Bekend was ook het café  aan de Camplaan [15], dat in de volksmond, nogal profaan, het Vaticaan werd genoemd. De beheerder heette namelijk De Pous. Aan de Camplaan sneuvelde voorts de zaak van Van Ree [16], aan het Wilhelminaplein ‘Het Wapen van de Haarlemmermeer’ [17], aan het Valkenburgerplein café Van Meurs [18], terwijl aan Heemsteeds noordgrens het deftige hotel ‘Bosch en Hoven'[19]  failliet ging. Toch bleven na sluiting van ’t Hoekje’ in 1966 nog zeker 10 cafés en restaurants in Heemstede over en zou dat aantal nadien weer aanzienlijk toenemen.

De brug over de Leidsevaart rond 1900. Links het café Jansen, waar thans het flatgebouw Rozenburgh staat aan de Zandvoortselaan hoek Asterkade. De sloot rechts van de Zandvoortselaan werd lang geleden gedempt.

Café ’t Hoekje, getekend door Wim Hofker

Café Het Hoekje, het café van Jansen op de hoek van de Leidsevaart en de Zandvoortselaan. Foto uit 1958

– Midden in de Koediefslaan lag café De Nieuwe Dorstige Kuil van P.J.Preijde, dat begin vorige eeuw op bollenzondagen druk gefrequenteerd werd door wandelaars en fietsers. Vooral in het voorjaar had men daar een mooi en gezellig zitje, als de aangrenzende bloemenvelden van de firma Kersten met duizenden hyacinten en tulpen in bonte schakering waren bedekt en een welriekende geur verspreidden.

Annonce van café De Nieuwe Dorstige Kuil, 1897

Rechts het voormalige koffiehuis De Nieuwe Dorstige Kuil, na restauratie, nu met monumentale bescherming

– Van het huis op de Voorweg 67 (vroeger 45) is in 1890 de eerste steen gelegd door Mijntje Hendrikse voor een café. Dat Bierhuis Het Zeegat is opgericht door oud-zeeman Johannes (Jantje) Hendrikse (1842-1916), die zijn lotgevallen als matroos op zeilschepen tussen 1855-1875 alle wereldzeeën bevoer tussen de jaren 1855-1875. Onder het genot van een glas bier kon hij zeer smakelijk vertellen over zijn belevenissen. Hendrikse was zeer christelijk en wanneer de andere schepelingen eenmaal aan wal in den vreemde bij voorkeur de rosse buurt opzochten, ging hij naar de kerk. Zijn maten op het schip lieten een anker of blote dame op de borst of arm tatoeëren, maar hij koos voor Christus aan het kruis. Iemand die het waagde in zijn bierhuis te vloeken kreeg een berisping en werd na een herhaling de toegang ontzegd. Met het overlijden van Jantje Hendrikse in 1916 kwam een einde aan het bierhuis en in 2009 staat het monumentale pandje te koop. – Ter hoogte van de Princehof lag in de 19^e eeuw de tapperij van Jan Daniëls met een op zedelijk terrein niet onbesproken reputatie. Jaap Kooy trachtte er een nettere gelegenheid van te maken en in het pand Samuel zijn evangelisatiebijeenkomsten gehouden onder leiding van diaken broeder Van Eijk van Meer en Bosch. (Aan de Prinsenlaan lag het café van Janssen Hendriks, later uitgebaat door Van Velzen).

Het café van Jaap Kooy begin 20ste eeuw aan de Prinsenlaan op de Glip

– Het allang gesloopte café Camplaan 45 van Dien Mulders, daarvoor van Joop Oolders die in 1938 naar Het Wapen van Heemstede vertrok, opgevolgd door een heer de Pous in de Camplaan. Men beschikte over een achterkamer die sindsdien in de volksmond Het Vaticaan heette en waarover heel wat grappen zijn gemaakt.

Advertentie van café Rusthoek, Camplaan 45 Heemstede, toen beheerd door H.van Keulen

Het intussen gesloopte café van Siem Mulders met biljart aan de Camplaan. Voordien van Joop Oolders die in 1938 naar ‘Het Wapen van Heemstede’ vertrok, opgevolgd door de Pous. Voorste rij v.l.n.r.: Henk Leuven, Jan Peperkoorn, Willem v.d. Peijl, Aart v.d. Eijken, Harry Drayer (met glas in de hand),. Achterste rij: Leo v.d.Peijl, Theo Bruin, onbekende, Dora Mulders-Doesburg, Siem Mulders, Henk van Galen, Niek Kersten, Agatha Pijpers en Cock de Regt. Allemaal HBC-supporters volgens Michel Martin.

Sloop van het café van wijlen de Pous aan de Camplaan 45

– Zoals vandaag de dag nog geldt voor ’t Bremmetje en De Eerste Aanleg was sinds 1969 Het Okshoofd (oorspronkelijk slagerij Van Amerongen) een dorpscafé, waar behalve aan het bier (steeds uit een ander vaatje) speciaal aandacht werd besteed aan goede wijn. Eenmaal stond oud-premier Joop den Uyl hier achter de toog, door zijn dochter Saskia meegenomen bij een vergadering van Progressief Heemstede. Nu vinden op dit adres in de Raadhuisstraat Delizia Delicatessen.

– Herberg, vervolgens koffiehuis (na 1870) , vervolgens café-restaurant Landzicht lag op de driesprong Binnenweg, Bronsteeweg en Koediefslaan en was begin vorige eeuw populair bij middenstanders, bloemisten en blekers. Men had uitzicht over de weilanden en bollenvelden totdat na 1920 o. a.de Landzichtlaan is aangelegd, vandaar de naamgeving van het etablissement en latere Landzichtlaan. De als zodanig genoemde herberg, later koffiehuis, voor zover bekend dateert al van voor 1860 en is veelvuldig in de gelagkamer aangewend voor openbare veilingen door notarissen, makelaars, architecten en aannemers.

(Oprechte Haarlemsche Courant van 30-4-1860)

Tevens voor veilingen en vergaderingen door de Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur. In de periode van 1909 tot 1929 minstens 30 keer blijkens oproepen in het Weekblad voor Bloembollencultuur. Landzicht is lang in bezit geweest van de familie Steenvoorden Genoemd worden S.J.Steenvoorden, de gebroeders Steenvoorden, de Erven Steenvoorden, L.Steenvoorden, Johannes Steenvoorden (die tevens bloemkweker was) en de weduwe J. Steenvoorden. In 1919 nam D.Rolff het etablissement over van de heer L.Steenvoorden en breidde hij Landzicht uit met een pension/hotel.

(Nieuwe Haarlemsche Courant 22 maart 1899)

In het etablissement zijn ook meermaals lezingen en uitvoeringen gehouden Een aantal jaren is het vanaf 1919 als hotel in gebruik geweest, zij het weinig succesvol. Vermoedelijk omdat niet aan de gestelde kwaliteitseisen werd voldaan is is het predikaat ‘Bondshotel’ van de ANWB in 1921 al na 2 jaar ingetrokken.

(Nieuwe Haarlemsche Courant van 31 juli 1919)

[Het hotelwezen is in Heemstede, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Zandvoort, nooit tot bloei gekomen. Vertegenwoordigers gaven meestal de voorkeur aan ‘Het Wapen van Heemstede’. Wat attracties betreft bleef dat – afgezien van de FLORA-tentoonstellingen – in Heemstede voornamelijk beperkt tot Groenendaal, met wandelbos, hertenkamp, kinderboerderij, belvedère, speeltuin, en ‘Verversingshuis’ . Daar kwamen echter vrijwel uitsluitend dagjesmensen en kinderen met de bus bij schoolreisjes. Vandaag de dag telt Heemstede binnen haar gemeentegrenzen geen enkel hotel meer, maar wèl enkele Bed and Breakfast].

(Algemeen Handelsblad, 11 januari 1919) Landzicht werd gekocht door Dirk Rolff die de zaak vernieuwde en uitbreidde met hotelfaciliteiten

(reclame in Nieuws van de Dag, 1919) Pension 5 gulden per dag…

Advertentie van hotel Landzicht uit 1921, inmiddels geen Bondshotel meer.

Advertentie in Haarlem’s Dagblad van 16 oktober 1926)

In 1924 is Dirk Rolff overleden en het etablissement nog enige tijd voortgezet door de weduwe mw. M. Rolff-van der Zijden. De laatste eigenaresse is ten slotte ook een weduwe geweest, mw. M.van der Zijden-Werlingshoff. In 1929 is café-restaurant Landzicht gesloten vanwege gebrek aan opvolging, mogelijk ook las gevolg van minder klandizie, en namen de stamgasten de avond voor de sluiting afscheid in een zwarte slipjas, met hoge zwarte hoed en een rouwkrans dragend. Bij een openbare verkoping is het perceel voor 24.000 gulden gekocht door vastgoedhandelaar A.Hamann, destijds eigenaar van diverse panden in Haarlem en omgeving. Het voormalig hotel-café- restaurant is na de verkoop gesloopt ten gunste van nieuwbouw in 1930 met als nieuwe eigenaar broodfabriek H.Franken Jr,, Binnenweg 209.

(Nota Bene. Een ander café mat de naam Landzicht bevond zich in Bennebroek aan de Binnenweg op de grens van Heemstede en is in 2000 gesloopt)

Foto uit 1918 met links café-restaurant Landzicht en rechts een brandspuitenhuisje (NHA)

Café-restaurant Landzicht

Rechts: rechts na de sloop van het restaurant Landzicht en bouw van broodbakkerij Franken, 1930 (NHA) Links op de foto het vroegere winkelpand van fruit- en groentenhandel ‘Pomona’ van G.Wijkhuizen en Zoon, Binnenweg 205.

Broodfabriek en bakkerijwinkel op de hoek van de Binnenweg 209 en Koediefslaan. Met bovenhuis werd verhuurd. (NHA, 1931)

Enkele advertenties van aankondigingen openbare veilingen in koffiehuis ‘Landzicht’

Advertentie uit de Opregte Haarlemsche Courant van 10 oktober 1867

(Dagblad voor Zuid-Holland, 30-10-1874), tevens advertentie in Algemeen Handelsblad op die datum)

(Advertentie in de Oprechte Hsaarlemsche Courant van 9 juni 1883)

Advertentie van ‘Landzicht’, Binnenweg 205 Heemstede, uit omstreeks 1923

Overlijdensbericht Dirk Rolff, die na de familie Steenvoorden Landzicht runde (Haarlem’s Dagblad, 13 september 1924

Na het overlijden van D.Rolff is horeca Landzicht voortgezet naar de weduwe mw.M.H.E.Rolff, 1925

Advertentie openbare verkoping café-restaurant Landzicht in Nieuwe Haarlemsche Courant van 27 april 1929

Aankoop door A.Hamann (Nieuwe Haarlemsche Courant van 8 mei 1929)

Binnenweg toen en nu (83) met o..a café-restaurant ‘Landzicht’, Binnenweg 157/209, door Harry Opheikens. Uit: Heemsteder, 23 augustus 2023)

– Na 1935 startte de Volksbond tegen Drankmisbruik een koffiehuis De Haven aan de Heemsteedse Dreef in een houten Flora-gebouwtje. Tot 1954 op de plaats van het latere verzorgingshuis ‘De Olijftak’; intussen afgebroken voor woningbouw. In het pand van de Doopsgezinde Gemeente werden op zondag bijeenkomsten voor gelovigen gehouden. Voor die gelegenheid werd dan de tapkast met witte lakens aan het oog onttrokken. Eénmaal is de kerkdienst verstoord door enige bezoekers, die opmerkten: ” Sorry, wij dachten dat de koffie klaar was”. De koster had toen namelijk verzuimd het bord ‘De koffie is klaar’ bij de voordeur te verwijderen.

– Op het adres Binnenweg 79c was tot 2005 eerst bar Milo vervolgens restaurant Noëll (vernoemd naar eigenaresse Noëll Tieken) gevestigd, in 2014 vestigt Noëll zich weer als restaurant in het pand nabij de Hema.

Koffiehuis ‘De Haven’ van de Volksbond aan de Heemsteedse Dreef nabij de haven was een voormalig gebouwtje dat op de Flora 1935 in Groenendaal had gestaan. In het koffiehuis zijn ook kerkdiensten gehouden van de Doopsgezinde gemeente. Op 8 april 1954 had de laatste kerkviering plaats. Vier maanden later is de eerste paal geslagen van bejaardenhuis ‘De Olijftak’.

Volksbond tegen drankmisbruik afdeling Heemstede (NHA)

SOUTHERN CROSS Heemstede

Southern Cros”: Modern Australian Cuisine, aan de Zandvoortselaan in Heemstede (Pinterest)

Australisch restaurant Southern Cross aan de Zandvoortselaan in Heemstede (Haarlems Dagblad, 2 september 2017)

Vervolg Southern Cross, door Margot Klompmaker, Haarlems Dagblad, 2-9-2017

In Heemstede is restaurant ‘Checal Blanc’ in de Jan van Goyenstraat 29 het enige met een Michelin ster. Bovenstaand een beschrijving in: ‘Lekker; de restaurantgids van Nederland’, 31e jaargang 2009.

Bennebroek

– In een periode dat het minder ging met de Oude Geleerde Man en dreigde te worden gesloten is kort na 1860 op het adres Bennebroekerlaan 43 een Nieuwe Geleerde Man gesticht, dat in 1884 afbrandde. Logement- en koffiehuishouder Stultiëns liet het herbouwen en van 1892 tot 1921 was de exploitatie in handen van Cees van Konijnenburg, die volgens overlevering drie soorten cognac uit één fles schonk. Eind 1928 brandde het pand nogmaals af, kwam een slagerij in de plaats en later is in het perceel een bistro gevestigd.

Ansichtkaart van De Nieuwe Geleerde Man aan de Bennebroekerlaan

– Berg en Dal, ook bekend onder de naam Oud Berg en Dal aan de Rijksstraatweg nabij de grens met Hillegom wordt als herberg al in 1841 genoemd en ik herinner me het als restaurant uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. In 1868 is aan de eigenaar geen vergunning verleend om volksspelen als katknuppelen en vogelschieten te organiseren met als motivering, dat vogelschieten gevaarlijk is omdat de tapperij onmiddellijk aan de weg was gelegen “en de rest maar wreede spelletjes sijn”.  P.J. van Deutekom uit Haarlem die tot 1955 precies 30 jaar eigenaar was breidde het etablissement uit met een serre en toneelzaal.

Café-restaurant Oud Berg en Dal aan de Rijksstraatweg in Bennebroek

Voorzijde menukaart van Restaurant Berg en Dal, Bennebroek voor Bep, Coby en Georgine Wiegman

Tekening van ‘Klein Berg en Dal’ door C.H.Soullié [Uit 25 jaar Culturele Kring Bennebroek, 1979.

Foto van voormalig café Landzicht in de winter te Bennebroek, Binnenweg 7, op de grens met Heemstede (foto Cees en Ineke van der Raad)

Voorheen rerstaurant Les Jumeaux, Bennebroekerlaan 19b Bennebroek

Advertentie restaurant ‘Les Jumeaux’, Bennebroek (1995)

Bennebroek: Les Jumeaux, Bennebroekerlaan 19-b, en restaurant Patrick’s, Rijksstraatweg 51, (voorheen De Geleerde Man) [Uit: ‘Lekker, de restaurantgids van Nederland’, 2009.

Interieur ‘Les Jumeaux’, gestopt in 2015 wegens faillissement. Voortgezet als bistro ‘Bon Vivant’

Hotelaccommodatie verdween

Van de vroegere hotels kunnen worden genoemd: Het Wapen van Heemstede, Oud-Roozendaal van Kees Hooreman op de hoek Bronsteeweg en Overbosstraat, en korte tijd ook Bosch en Hoven

.

Prentbriefkaart van café Oud-Roozendaal (later Oud-Rosendaal)  (vh. Emaus) aan de Binnenweg/Bronsteeweg, hoek Overboschlaan  in Heemstede

Koffiehuis-café  Oud-Rosendaal (Roozendaal) was gelegen op de hoek van de Binnenweg [later Bronsteeweg 86 gewizigd in  90/92] en Overboschlaan, sinds 1897 beheerd door achtereenvolgens  Cliteur en tijdens het interbellum door C.M. (Kees) Hooreman . In het grote huis op bovenstaande ansicht woonde een aantal jaren huisarts J. Beeker, totdat hij in 192 verhuisde naar een nieuw huis aan de Uit den Boschstraat 5 in Heemstede (sinds 1927 gemeente Haarlem).

Advertentie van café Oud Roozendaal (C.M.Hooreman), Bronsteeweg 92. Teven van café Rusthoek, Camplaan 45; café Groenendaal, Camplaan 5 en café ’t Centrum, Raadhuisstraat 103 Heemstede (Uit: catalogus Flora vooerjaarbloemententoontelling 1925)

Advertentie van café Oud Rosendaal uit adresboek Heemstede 1927 Wegens vernummering Bronsteeweg 86

Verder Valkenburg aan het Valkenburgerplein, enkele hotels in de Haarlemmerhout, en Boekenrode gunstig tegenover het NS-station. Na eerder een pension te hebben gehad kan nog Hotel Sweerts genoemd worden, ook nabij het station met plaats voor 18 gasten.  In Bennebroek kon men destijds bij De Geleerde Man logeren.

In het lokale weekblad ‘Het Nieuwsblad’ van 30 juni 1956 berichtte een anonymus over het gebrek aan hotelruimte in de gemeente Heemstede. Dat naar aanleiding van een groep Zwitsers die in onze gemeente vertoefden en voor hotelruimte naar Amsterdam afreisden. Als commentaar meldde de redactie dat met in dat jaar logeerruimte voor 31 gasten het aantal slaapplaatsen voor toeristen in Heemstede ruimschoots voldoende was. Na korte tijd in een herenhuis als eenvoudig hotel tegenover de abortuskliniek Bloemenhove te hebben gefungeerd, telt Heemstede thans geen enkel hotel meer. Lange tijd waren twee pensions op de adressen Heemsteedse Dreef 285 en Timorstraat 35. Thans enkel nog een Bed en Breakfast op het adres Herenweg 186: ‘At home’ geheten.

Toos van de Linde begon na 1980 met een pension aan de Heemsteedse Dreef en ontving in ongeveer een kwarteeuw gasten uit heel Nederland, maar ook uit veel landen in Europa en ook daarbuiten, zoals Zuid-Korea. Eenmaal miste zij een gouden armband maar verder had zij enkel positieve ervaringen (foto Erik Roose)

In 1986 ontwierp student Edwin Engberts uit Bennebroek een hotel voor Heemstede, waarbij de uitvoering zo’n 20 miljoen gulden zou kosten. Tot realisering is het niet gekomen, nochtans is de hotelaccommodatie in zowel Haarlem als de Haarlemmermeer de laatste decennia aanzienlijk uitgebreid. Wèl ongeveer 50 eet- en drinkgelegenheden Ondanks de nabijheid van Haarlem waren en zijn er in Heemstede cafés en restaurants in ruime mate voorhanden: specialiteitenrestaurants, tapperijen, grand cafés, koffiehuizen, bars, cafetaria’s, brasseriën, proeflokalen, snackbars, lunchrooms, pizzeria’s, pannenkoekenhuizen, kantines en tegenwoordig behalve Italiaanse eetgelegenheden ook Indische, Chinese, Zuid-Europese en Kroatische restaurants. Thaise en Japanse eetgelegenheden kwamen en gingen. Succes heeft Peter Edwards die in 1996 Australië verliet om in Heemstede te belanden en hier het eerste Australische restaurant Southern Cross te beginnen, intussen zo gerenommeerd dat het gasten tot uit de verre omgeving ontvangt. In de jaaruitgave Lekker 2009 staan geen Heemsteedse of Bennebroekse restaurants meer in de landelijke top 100. Wèl een aantal aanbevolen eetgelegenheden, zoals in Heemstede Cheval Blanc. In Bennebroek: Les Jumeaux en Patrick’s, sinds 3 september 2009 onder een nieuwe leiding en nieuwe naam: Chinees-Japans restaurant Zen, op het adres Rijksstraatweg 51. Het kan verkeren! Immers, meer dan drie eeuwen was hier onder namen als de Jonge en Oude Geleerde Man een landelijk befaamde pleisterplaats gevestigd, waar de koningen Willem I en Willem II op doorreis gaarne verwijlden. Na 1970 wist restaurateur Arie Siliakus de zaak tot nieuwe bloei te brengen door zich aan te sluiten bij de Alliance Gastronomique Néerlandaise en gedurende dertien jaar beschikte de zaak over een Michelinster. Zo’n 20 jaar na zijn komst vertrok hij naar De Hoop op d’Swarte Walvis aan de Zaanse Schans. Beloftevol was een nieuwe herstart in 1991, maar veranderende omstandigheden maakten helaas een definitieve sluiting noodzakelijk.

Koetshuis/garage en stal van vm. Bosbeek op Groenendaal omstreeks 1910 voor de ombouw tot restaurant

Groenendaal, prachtig gelegen in het gelijknamige wandelbos bestaan intussen bijna een eeuw. Het is vlak na 1913 begonnen door de families Verdonschot en Uitendaal. Gevestigd in het voormalige koetshuis van de buitenplaats Bosbeek is het een algemeen bekend etablissement, vaak gebruikt bij jubilea, afscheidsrecepties en trouwerijen. Eén zaal is vernoemd naar Van Lennep, de burgemeester die in 1913 Groenendaal voor de gemeente aankocht, een andere naar kunstschilder Kees Verwey, die tijdens zijn leven een reguliere bezoeker was. Het restaurant van Landgoed Groenendaal Wordt inmiddels geleid door de vierde generatie Uitendaal. Prijslijst van Ververschingshuis Groenendaal Heemstede uit 1917

Foto van personeel bij de achteruitgang van het Verversingshuis Groenendaal uit 1920. Van links naar rechts: Arie Verdonschot, de zusjes Truus en Bets Stijnman. Achter hen Kees Verdonschot, verder een kok, de kelners Frans van den Berg en Gerard Schultz en chef-kok Lou Campfens. Knielend Stien Verdonschot en zonen van de exploitanten Verdonschot die als hulpjes dienst deden.

Tekening van café-restaurant Groenendaal door Jan Wiegman

Promotiefolder van café-restaurant Groenendaal, verschenen bij gelegenheid van de FLORA 1925, geïllustreerd door Jan Wiegman.

In de loop van de jaren zijn intussen vele honderden feesten, jubilea e.d. in het restaurant van landgoed Groenendaal gevierd. Bovenstaande foto dateert uit 1919  toen hier een inauguratiefuif plaatshad van het studentencorps N.D.D.D = Nil Desperandum Deo Duce (wanhoop nooit want God leidt) van studenten aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Op de foto zien we zittend van links naar rechts: mw.A.Straalman, W.Bakhuys, Roozeboom, , mw.S.A.J.Dieleman, H.A.Colijn, mw.A.Thierry; staande: v.l.n.r. onbekend, P.J.A.Idenburg, Y.K.Vellenga, J.C.Raamsdonk, J.H.Sillevis Smitt, C.J.Sikkel, G.W.van der Bend, G.W.van Deth, C.L.Bouwman, P.M.Out, mw.D.Bavinck, A.H.Douwes,; staande tweede rij v.l.n.r.: H.J.G.Sikkel, G.Tichelman, W.J.A.Kernkamp, J.C.Houtzagers, G.Ubbink, S.J.P.Dercksen, , A.van Deth en G.Wijers (foto beeldbank universiteitsbibliotheek V.U.)

Personeel van Linoleum Krommenie onder leiding van directeur Ernst Kaars Sijpesteyn tijdens een feestelijke uitgaansdag in 1920 in Groenendaal

Senioren uit Wormerveen tijdens een dage uit naar Groenendaal,  juli 1933

Het personeel van Openbare Werken gemeente Heemstede bijeen in verversingshuis Groenendaal, augustus 1958, bij het 40-jarig ambtsjubileum van de heer G.J.Arnold.

Op bovenstaande foto zien we op de achterste rij van links naar rechts: B.de Raad, J.Bloemendaal, N.Vooges, C.de Waard, D.Plat, Henk Walet, J.Sinke, Roel Stegeman, H.v.d.Berg, P.Corvers. Middelste rij v.l.n.r.: G.S.van Bakel. A.Treffers, G.Zomer, T.A.de Vos, A.Mense, R.Abrahams, A.Deelissen, Th.Duindam, J.H.Maartense, G.Visser, C.van Dijk, Willy de Graaf, K.de Groot, L.van de Hoonaart. Voorste rij v.l.n.r.: H.de Boer, C.Büthker, Th.Mebius, gemeentesecretaris Th.Schelling, burgemeester mr.A.G.A.ridder van Rappard, jubilaris G.J.Arnold met zijn echtgenote, schoondochter en zoon, H.Peterse.  Augustus 1958 (NHA).

Restaurant landgoed Groenendaal. Tekening door Chris Schut 1990

Café-restaurant Groenendaal (collage HVHB)

Drukte bij restaurant Groenendaal als gevolg van  uitstapje bejaarden uit Zaandam in juli 1933 (foto archief Zaanstad)

Selectie van oude ansichtkaarten uit eerste helft van de 20e eeuw + 1 uit omstreeks 1980

Restaurant van landgoed Groenendaal op oude prentbriefkaarten

Restaurant Groenendaal

meer recente kaart van Restaurant Landgoed Groenendaal

Overlijdensbericht Hein Uitendaal , 2017

Landgoed Groenendaal viert 100-jarig jubileum (de Heemsteder, 19 juli 2017)

Vooromslag Groenendaalse Gezichten; door Serge Verheugen, 2017

=========

Aan Cheval Blanc, in 1985 begonnen in de Jan van Goyenstraat door het echtpaar Trudy en Dick Heine, werd in 2006 als eerste restaurant in Heemstede een gewilde Michelinster toegekend en men heeft deze sindsdien weten te behouden. Momenteel met Huub van der Velden als chef-kok en Ton Nelissen als sommelier.

Trudy en Dick Heine (in het midden zittend) openden in 1994 een nieuwe brasserie genaamd Van Goyen

Foto uit blad: Genieten; regionaal magazine voor Zuid-Kennemerland en Haarlemmermeer. Voorjaar 2014

Vervolg bovenstaande foto: ‘(…) de horeca in de Jan van Goyenstraat is hoogstaand. Le Cheval Blanc is al sinds zeven jaar in het bezit van een Michelinster en dat is niet voor niets. Brasserie Sanz is the place to be als het om letter eten gaat. De beroemde en beruchte bruine kroeg De Groene Druif behoeft geen commentaar, daar hebben heel wat regiogenoten de nodige voetstappen liggen en dit café  biedt ’s zomers ook een lekker terras waar de hobby van velen “mensen kijken en gezien worden’. Tijdens het winkelen, kun je ook prima terecht voor een kopje koffie en een lekker broodje bij lunchroom Effies, er is overal aan gedacht. “Mag het ietsje meer zijn?” Ja hoor, dat mag. Ietsje kleurrijker, gevarieerder, persoonlijker en compacter. Net dat beetje meer klasse en service. Heemstede boft maar.’ In Bennebroek geniet Les Jumeaux bekendheid, in eigendom van een telg uit de horecafamilie Bruyns. Onlangs won chefkok Wim Klerks tijdens een  internationale wedstrijd in Bangkok als lid van Het Koksgilde Nationaal Team de prestigieuze Asia Culinary Cup 2009. In 2012 ging het eens zo goed lopende etablissement failliet. In 2014 start in het pand aan de Bennebroekerlaan het echtpaar Hennie en Helga van Ommen opnieuw een restaurant onder de naam Bon Vivant. 

Momenteel telt Heemstede in totaal ongeveer 25 restaurants, waaronder 5 Chinees-Indische en 5 Italiaanse. Verder minstens 25 cafés en andere drank- en eetgelegenheden. Een goede naam heeft zich Sanz in de Jan van Goyenstraat verworven, opgenomen in de GaultMillau-gids.

Bericht over brasserie Sanz uit de Heemsteder van 9-11-2012

Bistro Deux, Binnenweg 25, in 1987 opgericht door Annet van der Meer, voortgezet door zoon Marco en dochter Tanja Rupert, al 25 jaar succesvol (Heemsteedse Nieuwsblad, 30 mei 20180)

Verder kan genoemd worden Bij Bomans, nu in het souterrain van de vroegere Zanderij-winkel nabij de IJzeren Brug en sinds kort enkel overdag open als lunchroom. De naam is een verwijzing naar de letterkundige-entertainer Godfried Bomans, die enige tijd in het ouderlijk huis Berkenrode aan de Herenweg woonde en ook schrijver was van het prachtige sprookje ‘De herbergier van Pidalgo’.  27 januari 1967 heropende hij de befaamde uitspanning De Geleerde Man te Bennebroek en begon toen zijn toespraak als volgt: “(…) Het openen van tapperijen is overigens mijn gewoonte niet – ik ben meer een man van het sluitingsuur – maar dit keer maakte ik een uitzondering, omdat het geval mij ter harte ging. Het is immers ná ‘Kraantje Lek’ in Overveen de oudste herberg van ons land.” .

Eerste uitreiking van de onderscheiding ‘Wijncafé van het jaar’ aan de eigenaren van ‘De Eerste Aanleg’ op 6 juli 1944. V.l.n.r. Dick Schoenmaker, burgemeester N.H.van den Broek-Laman Trip, Els Schoenmaker-Omzigt en juryvoorzitter Hubrecht Duijker, vinoloog (foto Vic Klep)

Slijterijen en wijninkopers

‘De slijterij van Steneker naast De Geleerde Man aan de Rijksstraatweg. Later verplaatst naar de Zwarteweg'(uit: Winkelen in Bennebroek, 2004, pagina 72).

Wijnkopers kwamen al in de 16^e en 17^e eeuw voor. Eén van hen Olivier Egbertsz. Van Loon uit Haarlem was hiermee zo succesvol, dat hij op Galgcroft (nabij Bronstee en de Voorhout) een terrein met twee huizen kon aankopen, waarna hij een herberg begon die de naam van Vrieseman kreeg. In de 19^e eeuw komen we naast herbergiers en tappers ook slijters tegen, die drank verkochten aan horecagelegenheden, maar evenzeer aan particulieren voor thuisgebruik. Als zodanig kan ook het in 1894 begonnen koffiehuis/café ’t Centrum (De Eerste Aanleg) genoemd worden van Josephus Peijst. Eerder genoemde C.B.van den Heuvel exploiteerde op de hoek van de Camplaan een café annex slijterij. De Haarlemse notabelen die op zondagen in hun koetsje of met de tram naar Heemstede kwamen om in Groenendaal te wandelen lieten vooraf hun meegenomen flacon vullen met brandewijn en jenever. Na hun verpozen in het bos kwamen ze nogmaals om het flesje te vullen voor de terugreis.

Advertentie van slijterij ’t Wijnhuis van Heemstede , J.P.A.Staphorst en firma Steenvoorden

Bekende slijterijen en wijnhandels in Heemstede waren de afgelopen eeuw vooral Zwarter (tevens delicatessen, in de Raadhuisstraat – Leo Zwarter was wijnleverancier aan vier achtereenvolgende burgemeesters), F.H.Kluën, met naam ’t Raedthuijs  (Raadhuisstraat), Staphorst (Binnenweg) en Brink (Zandvoortselaan). Vandaag de dag kunnen buiten de supermarkten worden genoemd: Mitra/de Drankenier/Mix-Inn (Wilhelminaplein), In de Gevulde Flesch (Binnenweg), Gall & Gall (Binnenweg), Le Grand Cru, sinds 1986 onder leiding van vinologen Els en Will Beeren (Jan van Goyenstraat), Wijnhuis Heemstede (Zandvoortselaan), en Tromp Kaas en Wijn (Zandvoortselaan). In Bennebroek: Zwetsloot/Mix-Inn (Schoollaan). Van oorsprong wijnhandelaar F. Steneker, van 1940 tot 1960 eigenaar van De Geleerde Man, is naast het restaurant een wijnhandel en slijterij begonnen, later verhuisd naar de Zwarteweg en nu de winkel van Bodde Wijnhandel . Ten slotte zijn momenteel enige wijngroothandels en importeurs vanuit Heemstede en Bennebroek actief, te weten: Il Passatore Vini (Marga Klompelaan), Nieks Taams Wijnkoper (Drenthelaan), Wijnkoperij Van Tetering (Glipper Dreef), W. Lommerse (Zwarteweg, Bennebroek), Bodegas Juanito en Paul Brantjes Wijnimport.Grand Cru (Els en Wil Beeren) , Jan van Goyenstraat 12-14.

Hans Krol  

Deel van tekening ‘oud-Rome’ door Jan de Beijer uit omstreeks 1750. In deze herberg konden voorbijtekkende reizigers hun dorst lessen en de paarden uitrusten (Noord-Hollands Archief)

‘De Herreberg Emaus’, ets van Jan van der Vinne, ca. 1700

Herberg Land- en Boszicht, later Haringbuys geheten op een aquarel van Jacob Cats uit 1774, Aerdenhout

Oude herberg hoek Asterkade/Zandvoortselaan.
Gravure van Dick Wentzel (1921-2006) uit 1977

BIJLAGE 1: HERBERGEN IN DE HEERLIJKHEID HEEMSTEDE 1792-1794; NERINGDOENDEN (EIGENAREN DAN WEL UITBATERS) [INV. VAN DOORNINCK, nr.263 (12)] 1. J.B.D.Surmont de Bas in het Posthuis of de Relaisplaats 2. Cornelis van Chase, castelein in het Bonte Paart 3. Marijtje Heemskerk, casteleinse in de herberg Conijnenberg, weduwe van Jan Venings 4. Jan Wildkamp, castelein in de herberg De Pauw op de Glip 5. Cornelis Drieberg, castelein ’t Schippershuys op de Glip 6. Alida Schutter, weduwe Willem van Berkerl, casteleinse in ’t Fortuyn op de Glip 7. Pieter van Keulen, castelein in het logement ’t Wapen van Heemstede, in het dorp 8. Adam Zwarter, castelein in de herberg ’t lands Welvaren aan de Cloosterlaan 9. Christiaan Stroman, castelein in de Bonte Koe aan de Heerenzandvaart 10. Catharina Bruyn, weduwe Jan Hendrik Janse, casteleinse in ’t Schippershuys aan de Heerenzandvaart 11. Arie van Houten, castelein in de Laatste Stuyver aan de Binnenweg 12. Hendrik Hommers, castelein in herberg Roosendaal op ’t Crayenest 13. Jan Krieger, castelein in ’t Nieuwe Heerenlogement in de Haarlemmerhout 14. Rijnier Monnik, castelein in het logement de Plaats Royaal, in de Hout 15. Chrisiana Mooje, geboren Koets, casteleinse in het logement Het Wapen van Amsterdam, de Hout 16. Alida Janse, weduwe J.L.Culot, casteleinse herberg de Huijsman, Meesterlottelaan 17. Willem Rietveld, castelein in herberg de Duyf, Meesterlottelaan 18. Dammis van Leeuwen, castelein in het Nieuwe Heerenlogement aan de Leidsche trekvaart.

BIJLAGE 2: Verordening omtrent het sluiten der tapperijen en van andere huizen waar drank verkocht wordt

Verordening van de gemeente Heemstede uit 1851 omtrent openingstijden voor lokalen waar alcoholische dranken worden verkocht

Vervolg verordening tapperijen 1851

BIJLAGE 3: Café’s en restaurants in Heemstede in 1939-1945 (opgesteld door V.C.Klep, februari 1992: – Aar-van Oploo, Weduwe J.P. Binnenweg 79c. Eerste Heemsteedse Cafetaria – Aert, Van, Raadhuisstraat 103, eigenaar Jean Baptist van Aert (geboortig als Brabander), thans de Eerste Aanleg, voorheen ook ’t Centrum genoemd. – Dickmann, J.J.M. Boekenrode, Roemer Visscherplein 25. Tevens hotel – Heuvel, C.B. van den, Camplaan 51. Eerder bekend als café N.J.Martin, later café Camplaan, ook bekend als ‘Groenendaal’, Yverda-bar/’t Bruine café – naar eigenaren Sam en Annelies de Bruin [latere eigenaar: mw.A.de Bruin-Timmerman – Hooreman, C.M. Bronsteeweg 92/hoek Overbosstraat. Was tevens hotel (verlof A-zaak) – Jansen, Zandvoortselaan, hoek Leidsevaart/Asterkade [ook ’t Hoekje, vh. ’t Vosje geheten] – Kobus, W.D.J. , Binnenweg 54/hoek Kastanjelaan. Ook bekend als de Kastanjeboom. Later is deze zaak verplaatst naar Binnenweg 49/hoek Lindenlaan. Een van de latere eigenaren was Schouten en zijn dochter Dora Seeder-Schouten en haar man Joop Seeder waren de laatste exploitanten – Smit, koffiekiosk nabij Manpadslaan – Langeveld, B.G. Wilhelminaplein 14. Ook bekend als ’t Wapen van Haarlemmermeer – Mulders, S.A. Camplaan 45, café-slijterij – Oolders, Wilhelminaplein 4. Tevens hotel. Bekend als ‘ Wapen van Heemstede’, later Pandahof. Beschikte vroeger over een dansvergunning mits plaatsvindend in een afgescheiden zaal. – Polak, koffietent nabij station Heemstede-Aerdenhout – Toledo, Raadhuisstraat 78, ook bekende als café de Halte – Wolf, Valkenburgerlaan 56. later was deze zaak bekend als ‘Hof van Heemstede’ met eigenaar Rob Blokker. Vervolgens biljartcentrum ‘Riche’ (Paul Ekelschot), thans weer ‘Hof van Heemstede’. Pro Memorie: – Hof van Holland; Café-restaurant Van Ree aan de Camplaan en caféhouder A.Timmers, Herenweg 17a. Automatieken waren: 1) Habermehl, Raadhuisstraat 95 en 2) Tummers, Binnenweg 131.

’t Centrum/de Eerste Aanleg op de hoek van de Kerklaan en de Raadhuisstraat nabij de IJzeren Brug, hier op een foto uit begin 1900. Voor informatie van dit café uit 1895 op dezelfde plaats waar al in 1838 een koffiehuis stond wordt verwezen naar mijn bijdrage op: winkelbestand Raadhuisstraat

Veel Heemstedenaren waren in 1918 aanwezig bij het vertrek bij café ’t Centrum (de Eerste Aanleg) van een snelheidsrit op de iets door 7 voetballers van H.B.C. en een Belgische gast. Binnen drie uur waren de deelnemers terug. De eerste twee vanaf links zijn onbekend, verder zien we Gerrit Neeskens, Jan van Wees, Kees Sluiters, de gebroeders Van der Schoot en de gast uit België

Café De Eerste Aanleg op de hoek van de Raadhuisstraat en Kerklaan op een foto met zicht op de Kerklaan uit 1980

Tapperij de 1ste Aanleg met uitbater Kees Heger (uit: Haarlemse Huiskamers; door Maria van Vlijmen, Gonda Koster en Dirk Haster. 2006. p.168-169)

=====

Suikerzakjes van de Oude Geleerde Man in Bennebroek o.l.v. F.Steneker (1940-1960), L.H.Evers (1960-1965) en F.Denker (1965-1970. Voorts van Café-slijterij Landzicht, Binnenweg 7 Bennebroek

De Geleerde Man, Bennebroek

Lunchroom ‘Het Hoekje’ aan de Rijksstraatweg in Bennebroek had evenals herberg de Oude Geleerde Man er recht tegenover een terras. Verkeerslichten ontbraken nog. Mogelijk zit bakker Johannes van Houweninge op het terras bij te komen (Daphne Riupassa)

Bijlage 4: namen van kasteleins/eigenaren  van Heemsteedse herbergen in de periode 1792-1795:

J.B.D.Suermont de Bas in Het Posthuys of de Relaisplaats aan de Herenweg;

Cornelis van Chase , kastelein in Het Bonte Paard;

Marijtje Heemskerk, weduwe van Jan Veenings, kasteleinse in herberg de Conijnenberg;

Jan Wildkamp, kastelein van herberg de Pauw op de Glip;

Cornelis Drieberg, idem van ’t Schipperhuis aan de Prinsezandvaart;

Alida Schutte, weduwe van Willem van Berkel, kastelein in ’t Fortuyn;

Pieter van Keulen; kastelein in het logement ’t Wapen van Heemstede;

Adam Zwarter, kastelein van herberg ’s Lands Welvaren aan de Cloosterlaan;

Christiaan Strooman, kastelein in de Bonte Koe aan de Heerezandvaart;

Catharina Bruijn, weduwe van Jan Hendrik Janse, kastelein in ’t Schippershuis aan de Heerezandvaart;

Arie van Houten, kastelein in de Laatste Stuiver aan de Binnenweg;

Hendrik Hommers, idem van Rosendaal op ’t Crayenest;

Jan Krieger, idem in het Nieuwe Heerenlogement in de Haarlemmerhout:

Rijnier Monnik, idem in het logement De Plaats Royal, de Hout;

Christina Mooje, geboren Koets kasteleinse in het logement het Wapen van Amsterdam;

Alida Janse, weduwe van J.L.Culot, idem in herberg de Huysman aan de Meesterlottelaan;

Dammis van Leeuwen idem in het Nieuwe Heerenlogement aan de Leidsche trekvaart;

Willem Rietveld, idem herberg de Duijff.

 P.S.  De namen van pensions in Heemstede gedurende de periode van de eerste helft van de vorige eeuw staan vermeld onder mijn bijdrage: HISTORISCHE ACTUALITEITEN (AUGUSTUS 2005).

Heemstede heeft in het verleden veel pensions gekend. Zoals op deze foto uit omstreeks 1925 ‘Anna Cornelia’ aan Kerklaan. Het werd door toenmalig eigenaar Th.Beeksma als volgt aanbevolen: ‘Mooie ligging, riant uitzicht, frissche slaapkamers, prima tafel. Onmiddellijk bij elketrischte tamhalte en bosschen. Van alle gemakken voorzien. Billijke prijzen.’

Bijlage: hotels, restaurants, pensions in Heemstede omstreeks 1930

Overzicht horeca Heemstede omstreeks 1930 uit: HeerlijkHeden, 158, 2013, pagina 38

Voorbeeld van een zogeheten LAT, waarop met krijt de naam en het verschuldigd bedrag werden genoteerd, in dit geval van herberg ’t Hemeltje’ in Bloemendaal.

In 1980 heeft een tentoonstelling plaatsgehad over de horeca in het verleden van Heemstede en Bennebroek in ’t Oude Slot Heemstede, georganiseerd door de VOHB = Vereniging Oud Heemstede Bennebroek (HVHB = Historische Vereniging Heemstede Bennebroek). op de foto, 12-4-1980 van links naar rechts: de heer D.Hessels, J.J.Sliggers, voorzitter Ben van Tongeren, burgemeester van den Bosch en echtgenote, de heer F.W.A.Beelaerts van Blokland en A.Suerink (NHA)

‘CHEVAL BLANC in de Jan van Goyenstraat Heemstede is het enige restaurant in deze gemeente met een Michelin-ster. Bovenstaand een goede recensie in het Haarlems Dagblad van 20 april 2024

Places to be (De Eerste Aanleg, Sanz, Le Cheval Blanc (in: LEVEN, , jaargang 3, lente 2020, pagina 111)

Nieuw in Heemstede in het pand van voorheen De Roos, Binnenweg 110 brasserie De Canette. (Uit het glossy Magazine regio Haarlem e& Meer LEVEN!, jaargang 4, zomer 2021, nummer 13, p.30-31.

Nieuwkomer in Heemstede is brasserie de Canette, Binnenweg 110, onder leiding van Joey Minchillo en Maarten van Andel, op de plek waar jarenland De Roos was gevestigd.

Op initiatief van Anna van Oppen is in 2007 op de hoek van de Zandvaart (Kerklaan) en Binnenweg een restauaant geopend met als naam ‘Bij Bomans’ De intentie was geweest het etablissement te vernoemen naar Godfried Vomans (ooit woonachtig geweest op Berkenrode), maar de familie achtte de naam ; Bij Bomans; beter.

Restaurant Bij Bomans

Interieur van Bij Bomans aan de Binnenweg

Na enkele malen van eigenaar te zijn gewisseld is eind 2023 het restaurant ‘Bij Bomans’ overgenomen door twee broers Zeki en Zekai Askoy uit Haarlem en wordt per 2024 de naam gewijzigd in PeperZout (Haarlems Dagblad, 6 januari 2024.

In de plaats van restaurant SANZ aan de Jan van Goyenstraat 31 kwam brasserie Boudewijn (Haarlems Dagblad, 7 februuari 2024)