Ex libris (1) Bibliotheken – Bookplates Libraries / Amerikaanse kampbibliotheken – American camp libraries

Tags

ex libris Erasmus

Ex libris Deel 1  Afbeeldingen van bibliotheken: gebouwen en interieurs  Al spoedig na de uitvinding van de boekdrukkunst heeft men kleine briefjes in het boek geplakt als eigendomskenmerk: het latijnse ex libris, dat zoveel betekent als ‘uit de boeken’. Aanvankelijk vooral met de naam en/of het geslachtswapen van de bezitter. Het oudst bekende boekmerkt dateert uit omstreeks 1470 en is afkomstig van Hilprandus Brandenburg uit Buxheim, een persoon die vanaf 1497 zijn boeken (circa 440 handschriften en incunabelen) schonk aan de kloosterbibliotheek van de Karthuizers in Buxheim, Zuid-Duitsland en zelf in 1505 als monnik intrad. Het Rijksprentenkabinet in Amsterdam beschikt over een zeer zeldzaam exemplaar, evenals de Bibliotheca Philosophica Hermetica. Op de afbeelding ziet men een engel die een wapenschild vasthoudt met de voorstelling van een stier.

Binnenzijde vand an Gerhard van Zutphen, Tractatus de spiritualibus ascensionibus. Handschrift 15e eeuw met ex libris van Hilprand van Buxheim. Bibliotheca Philosophica Hermetica (1).

(1) Zie: Buxheim: een kloosterbibliotheek zonder boeken. Door Frans A.Janssen, in: Goud en koper in de boekenwereld. Amsterdam, Bert Bakker, 2008, blz. 53-57.

Exlibris van Stourbridge library, Engeland

In de loop van zo’n 40 jaar zijn door mij ongeveer 3.000 ex libris verzameld uit binnen- en buitenland. Ongeveer de helft daarvan heeft betrekking op institutionele instellingen: archiefinstellingen, musea en vooral bibliotheken. Daarvan circa 500 afkomstig uit de Verenigde Staten, waar het voor de boeken van particuliere schenkers van een collectie publicaties aan bijvoorbeeld een universiteitsbibliotheek usance is dat een speciaal ontworpen boekmerk met persoonsnaam wordt ingeplakt. In enkele bijdragen wordt een selectie van verworven ex libris op het internet geplaatst, te beginnen met voorstellingen van bibliotheken.

Vignet van de Amsterdamse boekhandelaar Lodewijck Spillebout, 1650-1659, volgens H.de la Fontaine Verwey met een voorstelling van de librije in de Nieuwe Kerk

Exlibris met voordeur van voormalige huisvesting in het statige gebouw van de Koninklijke Bibliotheek, Lange Voorhout 34, Den Haag

————————————————————————–

Ex libris van W.van Liemt Jr. Een Haarlemmer die actief was in het verzet en o.a. ‘Haarlems Volksherstel’ schreef.

—————————————————————————————–

Boekmerk van Bibliotheca Westreenia van Museum Meermanno Westreenianum/Museum van het Boek in Den Haag, ontworpen door M.P.Bolten (1888-1950)

Museum Meermanno Westreenianum. Heraldisch exlibris van Willem Hendrik Jacob van Westreenen van Tiellandt. Litho door Cornelis Elink Sterk uit 1843 bar ontwerp van Louis Alexandre van Weleveldt, medewerker van de Hoge Raad van Adel.

————————————————————-

Ex libris van priester dr.H. van Aarsen, bibliothecaris van het Bisschoppelijk Museum in Haarlem, later o.a. rector van het St.Jacobsgesticht in Amsterdam. Eind december 1927 overleden in Huize ‘Duinrust’ te Overveen. Hij liet zijn privéboekerij van ruim 900 boeken na aan de bibliotheek van het museum [tegenwoordig in het Catharijne Convent Utrecht].

Prentbriefkaart van de bibliotheek in het Bisschoppelijk Museum te Haarlem rond 1910

Titelgravure van B.Picart (La Haye, A.de Rogissart), 1713

Jan en Caspar Luyken; Bibliotheek van de Groot Hertog van Toscane. 1689 

De keizerlijke bibliotheek en rariteitenkabinet in Wenen. Gravure door Jan Luyken. 1696

Bibliotheca Oizeliana (Leiden, 1692). Jacobus Oiselius (1631-1686) was een polyhistor en werkzaam als hoogleraar in Groningen

Ex libris van centrale bibliotheek Biekorf in Brugge, België

Ex libris van Geschiedkundige Kring Sint Truiden

Ex libris door W.O.J.Nieuwenkamp vervaardigd voor de Stadsbibliotheek Antwerpen

FRANKRIJK

Vignet  interieur van “La Sphere Royale’, de boekwinkel van De Fer in Parijs. Gegraveerd door J.F.Bénard, 1722 (BN, Paris)

Ex libris Fonds Bibliothèque Nationale. Gravure par Cassegrain. Paris, 1990

ex libris met interieur boekerij van baron Jerome Pichon (1921-1896) door Adolphe Varin (1821-1897).

Ex libris van de Franse bibliofiel M.Ch. Scheffer

---

DUITSLAND

Exlibris Fachsenfeld, 1899

Exlibris van Horst Gebauer met op de achtergrond gebouw van de Deutsche Bücherei in Leipzig, nu Deutsche National Bibliothek. Horst Gebauer (1913-1978) was een Duitse jurist en politicus uit Bingen.

Bücherei der Deutsch evang. Vereins für Jung. Männer, Baden Baden

Exlibris Fachschule für Buchdrücker in München

——————————————————-

Boekmerk dr. Günther Findel met Herzog August Bibliotheek in Wolfenbüttel, waar zich sinds 1656 een klein deel van de Bibliotheca Heemstediana van Adriaen Pauw bevindt. Naar Findel is een stichting genoemd die wetenschappelijk onderzoek in de bibliotheek bevordert, o.a. via het toekennen van stipendia.

Hertog August in zijn ‘Bibliotheca Augusta’ in het Duitse Wolfenbüttel

—————————————————————————————

Oud boekmerk uit circa 1750 van de gymnasiumbibliotheek Christianeum in Altona, Denemarken, sinds 1867 Pruisen/Duitsland.

---

Chr.W.Berghoeffer schreef een publicatie: ‘Führer durch die Freiherrlichte Carl von Rothschild’schen Oeffentlichen Bibliothek’ (Frankfurt)

——————————————————————————————–

Exlibris van geleerde en bibliofiel Zacharias Conradus Uffenbach (1683-1734); door Johann Ulrich Kraus

————————————————————-

Exlibris van geneesheer-bibliofiel I.C.V.Moehsen (1757)

————————————————————-

Exlibris met voorstelling van vroegere stadsbibliotheek in Leipzig, Duitsland

Bibliotheekinterieur van van de Duitse geleerde, reiziger en boekenverzamelaar Zacharias Conrad von Uffenbach (1683-1734)

————————————————————- Exlibris van privébibliotheek Johann Daniel von Olenschlager, jurist en publicist in Frankfurt, uit circa 1730. Kopergravure vermoedelijk vervaardigd door Peter Fehr.  ——————————–

fantasieafbeelding van een (Duitse) bibliotheek

———–

Ex libris Volksbibliothek St.Bonifaz München

Ex libris van Philosophisches Seminar 1 der Universität München

————————————————————-

Bibliotheca Gottschediana. Uit de boekerij van uitgever Joachim Christoph Gottsched (begin 18e eeuw)

---

Universitätsbibliothek Göttingen

Ex libris Johann Heinrich von Prieser (1749-1801) uit circa 1790

————————————————————-

Bibliothek Franckische Stiftungen in Halle, Duitsland. Exlibris door Gottfried August Gründler

————————————————————-

Exlibris Ch.E.Jordan

————————————————————-

Boekmerk van Benedictijnerklooster in Sankt Emmeran, Zuid Duitsland, 1923

————————————————————-

Ex libris Sint Martinus Benedictijnerklooster in Beuron, Duitsland

Op 2 oktober 1899 is in Hamburg de eerste ‘oeffentliche Bücherhalle’ geopend. Voordien bestond al een Lesehalle elders in de stad.

Oswin Volkamer: Exlibris Gütersloh. Kopergravure uit 1996

————————————————————-

GROOT-BRITTANNIE

Boekmerk door kunstenaar George Vertue omstreeks 1730 vervaardigd voor Henriëtte Cavendish Holles, gravin van Oxford en Mortimer.

————————————————————-

Exlibris van Reverend W.T.Bree uit Allesley, Warwick, Engeland

————————————————————-

18e eeuwse exlibris van Jose Bland met imaginaire voorstelling van een bibliotheek

————————————————————-

Hoofdgebouw van openbare bibliotheek in Manchester, Engeland

————————————————————-

Bibliotheekinterieur John Pierce, Bristol. Gravure door H.S.Storer uit 1820.

————————————————————-

Interieur van een begin 19e eeuwse uitleenbibliotheek in Manchester

————————————————————- Nog een exlibris van een uitleenbibliotheek in Manchester ———————————————– IERLAND

Bookplate Linen Hall Library, Belfast

OOSTENRIJK

Ex libris Bibliotneca Garelliana Wien [Nikolaus von Garelli (*1760 Bologna ov. 1729 Wien) was van 1723 tot 1726 prefect van de Hofbibliothek in Wenen

Interieur van Benedictijner kloosterbibliotheek in Melk, Oostenrijk

————————————————————-

Ex libris Bibliothecae monasterii Cremifanesis vulgo Kremsmünster. Georg Otto, 1893

————————————————————-

Exlibris Stiftsbibliothek Admont

————————————————————-

Exlibris van een tentoonstelling in maart/april 1913 te Wenen, georganiseerd door de ‘Oesterreichischen Ex-libris Gesellschaft’.

Idem Ex libris Buchzeichen Ausstellung im Museum am Stubenring Wien 1913

Idem ex libris Boekenleggers-tentoonstelling in Wenen 1913

————————————————————-

Ex libris van bibliograaf Dr. Moriz Grollig (1873-1949) die directeur was van de bibliotheek van het ‘Wiener Patemtamt’.

————————————————————-

Eén van vele exlibrissen van de Koninklijke Hofbibliotheek (Oostenrijkse Nationalbibliothek) in Wenen

K.K. Hof- und Staatsbibliothek, Wenen, omstreeks 1850

————————————————————

Garellische Bibliothek, Wenen (18e eeuw)

ZWITSERLAND

 

Ex libris van Kantonale en Universiteitsbibliotheek in Fribourg, Zwitserland; door HR.

——————————————————————————————–

SPANJE

Ex libris van centrale bibliotheek van het provinciaal parlement in Barcelona, Spanje [door Jose de Riguer, 1950

——————————————————————————–

Ex libris van Benedictijner kloosterbibliotheek Montserrat, Spanje

Exlibris Biblioteca de Montserrat, 1977

—————————————————————————————-

PORTUGAL

Bibliotheek van Assembleia Nacional Portugal in Lissabon

ITALIE

Exlibris Biblioteca San Valentino

Centrale openbare bibliotheek in Milaan (1956-1981), Italië. Door Guiseppe Mirabella, die veel over exlibris publiceerde.

————————————————————————————-

Nog een ex libris van de centrale bibliotheek te Milaan. Vervaardigd door Valerio Mezzetti in 2006 toen de bibliotheek een halve eeuw in het Paleis Sormani was gehuisvest.

Ex libris kerk van Lateranen met pauselijk zegel Vaticaanstad

Ex libris van de Zwitserse legatie in Zwitserland

ZWEDEN

Stadsbibliotheek van Tidaholm in Zweden

DENEMARKEN

Odense central bibliotek, Denemarken

Nyborg Kommunes borbne bibliotek

—————————————————————————————–

HONGARIJE

Exlibris openbare bibliotheek Ervin Szabo in Budapest, Hongarije

————————————————————————————————- TSJECHIE

Exlibris kloosterbibliotheek Strahov in Praag, Tsjechië

————————————————————————————–

POLEN

Stadsbibliotheek A.Amykia in Kaliszu, Polen

———————————————————————————–

Bibliotheek van graaf Zaluski, Warschau, Polen. Midden 18e eeuw. Ontwerp door Jan Józef Filipowicz.

————————————————————————————

Boekmerk van openbare stadsbibliotheek in Rzeszowie, Polen, verschenen bij het 50 jarig bestaan in 2005

——————————————————————————————

Exlibris van Biblioteka Jagiellonska, Krakau

Ossolinkski bibliotheek in Wrocklaw, Polen

LITOUWEN

Eén van de talrijke boekmerken van de Universiteitsbibliotheek in Vilnius, Litouwen

LETLAND

Latvijan Valsts Biblioteka = National Library, Riga

——————————————————————————————————————-

Enveloppe met een boekmerk van de universiteitsbibliotheek in Vilnius

—————————————————————————————-

FINLAND

ex libris van Parlementsbibliotheek Helsinki, Finland

————————————————————————————

RUSLAND

Ex libris van bibliotheek C.S.Iordani, circa 1725 (Nationale Bibliotheek Rusland). Anonieme ets, vermoedelijk van graveur Peter Fehr.

————————————————————-

U.S.A.

Exlibris: the library of the Assocition of the Alumni of the College of Physicians and surgeons in the city of New York; School of Medicine of Columbia University.

Exlibris Yudin collectie in Library of Congress, Washington uit 1928. Met op afbeelding links Gennadri Vasil’evich Yudin, in het midden de St.Basilius kathedraal in Moskou en rechts Yudin’s bibliotheek in Tarakanova, Rusland

———————————————————————————–

Ex libris gebruikt in schenkingen van de Vrienden van de Free Library of Philadelphia, USA

—————————————————————————————–

Universiteitsbibliotheek van Kentucky, William T.Young Library, Lexington, USA

————————————————————————————–

Exlibris van dr. Samuel W.Boorstein. Hij was hoofd chirurgie van Fordham ziekenhuis in New York.

Exlibris van Free Public Library Trenton, New Yersey, USA

——————————————————————-

Joseph Spencer Graydon (geb. 1876-ov.1936 in Cincinnati) schonk zijn boeken aan Cincinnati and Hamilton Public Library

Bookplate American Antiquarian Society

Union League Club New York, established in 1863. Bookplate 1900 by E.D.F.

Oberlin College Library, Oberlin, Maine

Library of Congress: rare book collection

Guilford Free Library, maine, USA

Bookplate Grand Rapids Public Library

Bookplate Farnworth Institute, about 1920

ex libris Kalamazoo public library, USA

Ex libris Pratt Institute Libraries

Library of the Jewish Theological Seminary of America

St. John’s University Shanghai China, Low Library. Design William Edgar Fisher, 1913

Exlibris van bibliotheek van Edmund en Irene Andrews

Bookplate Princeton Theological Seminary

Bookplate Highland Park Public Library., Illinois. Design Ralph Fletcher Seymour, ca. 1900

University of Rochester Library (Gift Sherman Clarke) / Long Island Collection The Queens Borough Public Library / Queens Borough Public Library

Ex libris New York Public Library. n.a.v. film door Frederick Wiseman

Bookplate University of Utah Architecture Library

Ex libris Helen A.Ganser Library. Commemorating Millersville State College, Pennsyvania

Carthusian Library. (H.Rabtee, librarian)

Ex libris Bedales School Library. Petersfield (Hampshire)

Book plate The John Crerar Library, Chicago.

CANADA

Exlibris Public Library London, Canada

exlibris Tronto circulating central public library

---

ARGENTINA

Ex libris Biblioteca Mariano Moreno, Buenos Aires, Argentina

AUSTRALIA

Ex libris Birkenhead Public Library reference deprtment

Exlibris van de boekerij van de Rijkscommissaris voor de bezette Nederlandse gebieden, A.Seyss Inquart

Vignet dat de Amsterdamse boekhandelaar Lodewijk Spillebout tussen 1650 en 1659 als titelblad gebruikte met op een houtgravure de voorstelling van de Amsterdamse stadsbibliotheek.

Ex libris Biblioteka Jagiellonska (UB), Krakau, Polen

18e eeuws ex libris uit afgeschreven boek van de Akademische ontspanningsbibliotheek van Jena, Duitsland

———————————————————————————–

Ex libris van Universiteitsbibliotheek in Rochester, gesticht in 1850, vervaardigd in herinnering van Donald Bean Gilchrist, bibliothecaris van 1919-1939

Ex libris Cleveland Public Library: special reference collection

Exlibris van public library Richfield Springs, USA

Exlibris van openbare leeszaal en bibliotheek Soerabaja in voormalig Nederlands Indië; door G.P.L.Hilhorst

———————————————————————————————————————————————————————————————— WAR SERVICE LIBRARY BY THE AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION ‘During World War I, the American Library Association (ALA) was responsible for builing 40 camp libraries in the United States. The Carnegie Corporation provided 320.000 dollar to build 36 of the camp libraries. ALA produces postcards depicting most of these libraries. As far as I am aware none of these buildings have survived making the postcard images important historical visual records’ (Larry Nix in: ‘The Library History Buff’, see: ALA War Library Service – Camp Libraries).

Poster: The camp library is yours

Ex libris ‘War Memorial Library Service’, in 1917 opgericht door de American Library Association, uit circa 1925

American Library Associaton war library service badge

Poster uit 1918: kampbibliotheken voor soldaten (American Library Association)

Reading room war library service ALA in France during World War I, 1914-1918

31st Division Mobile Library at Camp Pol, Louisiana. 1943

Soldiers camp library Camp Mills, New York

Soldiers library camp Sheridan Free Library, 1918

Interior of the ALA camp library camp MacArthur, Waco, Texas

Voorbeeld op een ‘postcard’ van een kampbibliotheek in Wheeler, Georgia.

Nog een oude prentbriefkaart van een soldatenkampbibliotheek ingericht door de American Library Association: Camp Jackson, in de deelstaat South Carolina

Camp library, Camp Devens, Massachusetts, USA

Camp Devens library, Ayer, Mass.

American Library Assiociation Library, Camp Fremont, California, USA

Soldiers library in Camp Dux, New Jersey

Soldiers library in Camp Lee, Virginia

Soldiers library in Kelly Field, Texas

Soldiers library in Meade, Maryland

Soldiers Library Cody, New Mexico

Soldiers Library Kearny, California

Soldiers library Sevier, South Carolina

Camp library Hancock, Georgia

Camp library Devons, Massachusetts

Soldiers camp library Upton, New York

Soldiers library Gordon, California

Camp Perry, library at the Great Lakes Naval Training Station in Illinois

Promotiekaart boeken voor Amerikaanse soldaten

Wounded soldier enjoys a book with the help of a volunteer. War Service Library of the American Library Association (ALA), 1918.

Knowlegde wins,. Affiche ter promotie van boeken voor soldaten tijdens WO1

Kampbibliotheken (‘he Library in America’ oor Paul Dickso. 12986, pagina 76)

camp libraries  (The Library in America, Paul Dickson, 1986, pagina 77)

=====================================================

Kopie van oudste Britse exlibris uit 1574

Uit: Bücher, Stifter, Bibliotheken. Buchkultur zwischen Neckar und Bodensee, von Gerhard Römer, 1997.

———————————————————————————— EXLIBRIS MET AFBEELDINGEN VAN ERASMUS

Hans Holbein: houtgravure van Erasmus van Rotterdam (1535)

Exlibris van het Rotterdamsch Leeskabinet uit 1959, vervaardigd bij gelegenheid van het 100-jarig bestaan door Pam G.Rueter

Exlibris William Aldis Wright (1831-1914) met Erasmus naar Albrecht Dürer

Ex libris van Bernard Kuhlmann  met een portret van Erasmus van Rotterdam. Ontwerp van Marie-Louise Albessart uit Beaumont, België

Exlibris van de Zweedse advocaat Ivar Morssing

Nog een (anonieme) ex libris met afbeelding van Erasmus

———————————————————————————-

Ex libris van Peter Kurunda naar schilderij van ‘Der Bucherwurm’ door Carl Spitzweg (1808-1885) uit circa 1850

———————————————————————————-

Ex libris-gravure naar Spitzweg

Interieur kaart- en prenthandel/uitgeverij Covens en Mortier in de Kalverstraat, Amsterdam (1730).

Ex libris van de gemeente Haarlemmermeer, ontworpen door S.L. (Sem) Hartz

——————————————————————————————-

Ex libris Oostzaan, vervaardigd door bekende graficus Jan Battermann (1909-1999), die talrijke ex libris ontwierp.

Exlibris van uitgeverij Wereldbibliotheek in Amsterdam

Exlibris van Damesleesmuseum Den Haag

=====================================================

Harvard College Library (Confessions of a Bookplate Junkie)

Selectie van exlibris op tentoonstelling in Chapman University, Leatherby Libraries (Special Collections), Orange, California.

Exlibris American Library Association (ALA)

Hans Krol voor boekhandel Ex Libris Lux in Prijs (2012)

Enige litteratuur over het onderwerp:

– Boekmerken in Brabant. Door H.J.Grooten en Frits Haans. Voorwoord van drs.G.G.A.M.Keukens. Noord-Brabantse Bibliotheek, 1978. Bevat catalogus. – Buul, H.J.P.C.van, E.E.O.Ekkart en P.H.G.E.Strens. Uit de boeken van Eugène Strens; de verzameling Strens in het Museum van het Boek. Den Haag, 1995. – Dressler, F. u.a. Die Exlibris der Bayerischen Hof- und Staatsbibliothek 17. bis 20. Jahrhundert. Wiesbaden, 1972. – Exlibris aus dem Buch- und Bibliothekswesen. Leipzig, Deutsche Bücherei, 1966. – Exlibrisai Vilniaus Valstybinio V.Kapsuko Universiteto Biblioteka. Vilnius, 1970, 46 blz. Met 46 afbeeldingen van ex libris van de in 1570 opgerichte Universiteit en bibliotheek in Vilnius, Litouwen. – Hanrath, Joh.J. Het institutionele exlkibris. In: Open 3 (1971), nr. 7/8, pp. 477-481. – Bernard E.Köster. Ex Bibliothecis Westfalicis. Von Bibliotheken, Büchern, Bibliophilen und Ihren Exlibris in einer Europäischen Kleinlandschaft. Wiesbaden, Verlag Claus Wittal, 1997. – G.G.A.M. Pijnenborg. Drunen 4-12-1930 / Nijmegen 25-10-2003. Zijn leven, met enkele thema’s indachtig. Nijmen, Valkhof Pers. Bevat de ex libris van bibliothecaris Pijnenborg en zijn kinderen Trees en Gerard. – Linden, Harry B. van der. Ex-libris. In: Een Vrije Universiteitsbibliotheek. Assen, Van Gorcum, 1980, blz. 105-111. Bevat beschrijvingen en illustraties van 7 exlibris van de bibliotheek. – Shickell, Edward Hampton. Bookplates for libraries. With an introduction and a commentary by William R.Holman. Roger Beacham, 1968. – Tentoonstelling Boekmerken. Zeeuwse Bibliotheek 5 juni – 13 juli 1991. 49 blz. Tevens tentoonstellingscatalogus. – Vervoorn, A.J. De bibliotheek en het exlibris. Eindhoven, Bibliotheek T.U.E., 1990 (Equi Liber nr. 3). [Nummer 98 van 100 genummerde exemplaren].

Scan van ingeplakte exlibris Technische Universiteit Eindhoven, ontworpen door Paul Verhees, uit ‘De bibliotheek en het exlibris’

– Waterschoot, Jos van.  Bibliotheekboekmerken. In: Exlibriswereld, winter 1997, nummer 4, 40e jaargang., blz. 73-79. – Waterschoot, Jos van. Museumexlibris. In: Exlibriswereld, herfst 2004, blz. 62-71. (Met dank aan grootverzamelaar Lambert Hermkens uit Haarlem voor o.a. ruiling van boekmerken) Hans Krol

Tekst uit een Zuidduitse kloosterbibliotheek, gekalligrafeerd door Pam G.Rueter

Exlibris ‘The Library’ door Piotr Naszarkowski voor Jan Rhebergen, verzamelaar en publicist.

Vooromslag van het boek: Ex Bibliothecis Westfalicis. 1997. Zie literatuuropgave

Ex libris Me – from my library t-shirt. Design door zazzle.com

Exlibris Hans Krol; door Eric J.Coolen. Op de achtergrond bovengevel van het Doelengebouw, tegenwoordig Stadsbibliotheek Haarlem

Erik Meertens uit Haarlem verzamelt ex librissen. Uit: HRLM nummer 19. december 2011 – januari 2012, pagina 98.

EXLIBRIS DEEL 2 zie: https://wordpress.com/post/30357239/29736/