Tags
Christelijke letterkundigen, E.Malcolm Carroll, Ermst William Dowdeswell, Pa van der Steur, Schiferli, sultan Djokjakarta
In 1937 verschenen herinneringsalbum met o.a. veel foto’s van de trouwdag van prinses Juliana met prins Bernhard. Verzoeken van Mary Pos om koningin Wilhelmina te interviewen zijn niet gehonoreerd.
Article about Mary Pos by dr. Babs Boter:
MARY POS (1904-1987); de eerste vrouwelijke reisjournaliste
Inleiding: zolderopruimingen en vondsten uit prullenbakken en afvalcontainers
Tijdens een bijeenkomst van genootschap ‘Het Beschreven Blad’ vertelde Bubb Kuyper dat op de komende veiling in 2001 o.a. een aantal kladblaadjes met het handschrift van romanschrijver Simon Vestdijk ter tafel komen, destijds in Doorn van het afval “gered”. In de Volkskrant van vrijdag 8 maart 2001 las ik een artikel over een nieuw boek gewijd aan posters uit het bezit van Martijn F.le Coultre, verzamelaar en notaris te Hilversum (1). De Haarlemse kunstcriticus Otto van Tussenbroek vermaakte zijn rijke affichecollectie aan het Stedelijk Museum in Amsterdam. Er bleven wat posters op zolder liggen. O.a. de affiche ‘Etoile du Nord’ van A.M.Cassandre uit 1927. Die gaf de weduwe in 1975 aan haar vijftienjarige neef Martijn F.le Coultre, het begin van een verzameling van op dit moment ruim 4.000 posters, waarvan de 400 meest bijzondere in een nieuw boek zijn afgebeeld en beschreven. In de loop der jaren ben ik bij verscheidene zolderopruimingen geroepen en heb ik soms ook een en ander uit het afval meegenomen. Door een collega-bibliothecaris werd ik in 1970 geattendeerd op een oude van oorsprong Duitse mevrouw na de dood van haar man aan het ruimen was geslagen. De familie beschikte over veel autografisch materiaal uit het Interbellum. Feitelijk kwam ik al te laat, maar kon nog wat restanten meenemen, zoals een ansichtkaart van de opera in Dresden, die aan de dame in kwestie geadresseerd was door de destijds beroemde tenor Richard Tauber. Bij cabaretier Jaap van de Merwe, waar ik eind jaren zestig wel eens oppaste, heb ik – met toestemming – uit de prullenbak weggegooide teksten van zijn hand meegenomen. In de jaren tachtig zijn de bouwtekeningen van architect Cornelis van Gelder (1900-1987) aan de straat gezet. Dat gebeurde in de tijd dat hij verhuisde naar het bejaardencentrum ‘Vitae Vesper’. Van Gelder ontwierp talrijke herenhuizen in de omgeving van Haarlem, maar was ook betrokken bij een verbouwing van Stoop’s Bad en het Kennemer Lyceum in Bloemendaal (Overveen). Hij was een tevens aantal jaren leraar aan de Hogere Technische School. Als technisch tekenaar bij openbare werken in Heemstede ontwierp deze bouwmeester omstreeks 1930 de Dreefschool, waar sedert 1976 de gemeentelijke openbare bibliotheek is gehuisvest. De mappen met bouwtekeningen en schetsen zijn terecht gekomen bij de van oorsprong uit Brabant afkomstige antiquaar drs.H. Stekelenburg, sinds 1980 eigenaar van ‘de Friedesche Molen’ in de Rosmarijnsteeg te Amsterdam. Alles wat op Heemstede betrekking had uit de periode 1920-1953 is in Heemstede teruggekeerd en het Haarlemse materiaal kwam bij Ab van der Steur terecht. Over het restant van college Hageveld is in de loop der jaren al het nodige geschreven. Voor het laatst in het Jaarboek 2000 van de Reünistenvereniging Hageveld. Martin Ros zou over deze en andere kloosteropruimingen een boek schrijven, maar werd ziek en na een jaar heb ik de door hem meegenomen documentatie teruggehaald in zijn Hilversumse huis – van boven tot onder vol met boeken, waaronder alleen al naar eigen zeggen zo’n 6.000 afgeschreven boeken van de Hilversumse openbare bibliotheek. In deze bijdrage zal ik één verworven collectie nader beschrijven, namelijk van de eerste moderne reisjournaliste in ons land: Mary Pos.
Noot (1) Martijn F. le Coultre & Alston W.Purvis: A Century of Posters. Uitgeverij V + K, 30 euro. Recensie in de Volkskrant door Hub.Hubben, 8 maart 2001, pagina 28. Zie ook: NRC Handelsblad, 12 december 2002, pagina 13.
Mary Pos; de eerste vrouwelijke reisjournaliste; “een charmante maar brutale meid”
Mary Pos (1904-1987) bezocht alle werelddelen. Daarover gaf zij volgens een grove berekening ongeveer 3.000 lezingen, en schreef zij zo’n tweeduizend artikelen in kranten en tijdschriften. Haar allereerste schrijfsel zijn gepubliceerd in het plaatselijk blad ‘de Purmerender’ vanaf 1922, o.a. een feuilleton ‘Het groote raadsel’. Mary Pos debuteerde in 1927 met een bijdrage in het christelijk familieblad de Spiegel. In 1928 publiceerde ze het verslag van een reis naar Londen voor een internationale wijnkoperij waar ze enige tijd voor werkte in het blad ‘Christelijk Vrouwenleven’. In datzelfde tijdschrift verscheen in 13 (1929), p.300-303 van haar hand: ‘Een bezoek aan Museum Huis Lambert van Meertens Huis te Delft. Bij de directrice mej. Ida C.E.Peelen’. In 1929 verschenen artikelen in het Algemeen Handelsblad. De eerste boekuitgave betrof ‘Daden! in 1931. Tot 1975 publiceerde zij 25 romans en reisboeken. Te druk met haar werk had deze “mannenverslindster” in de bloei van haar leven geen tijd om te trouwen, maar hield ze het bij niet-verplichtende verhoudingen. In de jaren 30 had ze gedurende een aantal jaren een vriendschappelijke relatie op afstand met neerlandicus Anne Gerrit van der Horst, toen woonachtig in Heemstede. Geboren op 11 december 1905 in Sneek, uit het huwelijk van Gerrit van der Horst (1868-1974) en Elisabeth Stellingwerf (1869-1920). Hij studeerde Nederlandse letterkunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en slaagde begin 1935 voorzijn doctoraal examen. Op zijn huisadres gaf hij jarenlang bijlessen aan leerlingen van middelbare scholen, waarvoor hij veelvuldig adverteerde in de plaatselijke kranten.
Van der Horst maakte zich zorgen over haar onrustige geest en raadde Mary aan zich tot het schrijven van kinderboeken te beperken en het voortdurend reizen te laten. Tevergeefs. Huwelijk en moederschap waren volgens haar niet te verenigen met haar drukke werkzaamheden. Dr. Babs Boter, bezig met een biografie over Mary Pos berichtte me: Van der Horst was blijkens bewaard gebleven correspondentie zeer gesteld op Mary Pos met wie hij van 1929 tot 1938 verloofd was maar zag uiteindelijk in dat het vanwege haar reislust niet tot een blijvende relatie kon uitgroeien. Augustus 1940 is hij in het huwelijk getreden met Willy Warreman’.
Weduwnaar A.G.van der Horst is nadien in 1951 hertrouwd met Lolkje Blanksma (1920-2004) uit Apeldoorn. Hij is overleden 21 juli 2001 in Boxtel op 95-jarige leeftijd. P.E.L.Verkuyl wijdde een in memoriam aan A.G.van der Horst in het blad Bilderdijk-Museum, jaargang 19, 2002, waarin de Neerlandicus wordt gekarakteriseerd als een bescheiden en hoffelijke geleerde. (Zie DBNL). In verscheidene archieven en bibliotheken is correspondentie aanwezig van A.G.van der Horst over literaire onderwerpen, in het bijzonder met betrekking tot Bilderdijk. Zie worldcat.
Eenmaal wat tot rust gekomen trad Mary Pos alsnog op 55-jarige leeftijd in het huwelijk met de even oude Amerikaanse hoogleraar E.Malcolm Caroll. Die overleed al na drie maanden. Opnieuw begon ze aan een zwervend bestaan. Op weg naar de USA om familieleden van haar overleden echtgenoot te ontmoeten kwam ze op de boot in 1960 haar tweede echtgenoot tegen. Dat was E.W.Dowesdell, een gepensioneerd ingenieur, die zijn vrouw kort tevoren verloren had en met wie Mary Pos nog datzelfde jaar trouwde in de staat Florida. In tegenstelling tot de altijd druk pratende en gesticulerende Mary was Dowdesdell volgens mensen die het paar gekend hebben de rust zelve.
Drie maanden voor het overlijden van haar eerste echtgenoot Carroll had het echtpaar zich gevestigd in een riant herenhuis aan de Frederik van Eedenweg in Bussum. Een hele verbetering na haar eerdere flatje in Rijswijk en voordien het single-verblijf in talrijke pensions, wat meer dan eens eens tot problemen had geleid met de verhuurders. Ten slotte schrijft ze nog enige boeken, o.a. een biografie over de door haar geadoreerde Zuid-Afrikaanse (apartheid)politicus dr.Verwoerd, die een vernietigende pers kreeg. Deze in 1967 verschenen publicatie betekende feitelijk het einde van haar journalistieke loopbaan. Redacties van damesweekbladen weigerden daarna artikelen van Mary Pos op te nemen. Haar bekende vechtlust had ze toen definitief verloren. In 1975 verscheen het 25ste, tevens haar laatste, boek, zoals de uitgever liet weten ” van de eeuwig jeugdige Mary Pos”. Het heette ‘Dieren hebben geen tranen’. Daarna raakte ze snel in de vergetelheid, maar naast gevoelens van diepe teleurstelling, genoot ze als ‘vogelaar’ vooral van de natuur in het Gooi.
Blijkens een bewaarde kopie van een brief van 1 oktober 1985 blijkt dat Mary Dowdeswell-Pos bij uitgeverij Gottmer in Bloemendaal heeft geprobeerd het manuscript voor een boek te slijten. De uitgeverij was haar aanbevolen door dominee Aljo Klamer. Het werk handelt over het pionierswerk van Nederlanders in het Zuiden van Brazilië, maar ook in Hollandse kolonies in Argentinië, Chili en Peru. Uit het vervolg van haar brief blijkt dat het om een omwerking gaat van een al in 1952 uitgekomen boek. Ik citeer een deel van haar schrijven: “(…) Dat boek kreeg destijds een prachtige pers. De pioniers van de staat Parana waren er ook erg gelukkig me, want veel te weinig is over hun fenomenale werk in ons land gepubliceerd. Aan het begin van deze eeuw moesten ze nog in het oerwoud gaan pionieren en stierven er velen van hen, maar de overlevenden hielden vol en nu is een groot aantal bloeiende kolonies, Prot. En R.K. Van de zijde der emigratie-autoriteiten is er een grote belangstelling voor deze nieuwe uitgave, want de pioniers hunkeren naar nieuwkomers en in ons land is er een vernieuwd en groot verlangen om te emigreren. Ik mocht uit het rapport van de heer Drinkwater, Directeur van de Chr. Migratie-centrale, dat pas het vorig jaar uitkwam, putten zoveel ik wilde, zodat ook de laatste berichten over het pionierswerk en de successen er in staan. Wat mijn honorarium betreft, ik ben veel te blij dat ik over deze goede moedige mensen weer mag schrijven, in wier Ned. Wereld ik maanden mocht vertoeven in het hart van Brazilië, dat dit u de das niet om zal doen. Ik hoop dat u er iets in ziet”. Als postscriptum voegt ze nog toe “Dit boek leest als een roman, zei een insider. Ik was blij dat te horen, want het is wel aparte stof”. Een vernieuwde herdruk is er niet gekomen.
Mary Pos met de Holland-America Line naar de Verenigde Staten
Mary Pos overleed op 28 december 1987, gememoreerd met een rouwadvertentie in ‘De Telegraaf ‘, een berichtje in het Nederlands Dagblad en één In Memoriam in ‘Trouw’. Voorts zou Igor Cornelissen in ‘Vrij Nederland’ van 16 januari 1988 een artikel aan haar wijden in de serie ‘Toen en Nu’ onder de titel: Exotische reisjournaliste. Zie bijlage. Postuum verscheen o.a. een herdruk van haar jeugdroman ‘Naar het land van de rode rododendron’, in 1937 gepubliceerd met een (herziene) druk in 1973. De bespreking van Erik van de Grampel voor Biblion was allesbehalve lovend. “Als de vader van Eddo en Riekie op zakenreis moet, gaan de kinderen een paar maanden logeren in Italië, het land van hun overleden moeder. Na een lange reis komen ze aan in Noord-Italië in de valleien van de Waldenzen, waar ze gastvrij worden ontvangen door tante Nina. Ze horen van alles over de geschiedenis van de Waldenzen, hun gewoonten, gebruiken en vele vervolgingen die deze protestanten in met name de 17e eeuw moesten ondergaan. Tussendoor leren ze de omgeving kennen. Voortkabbelend, onaantrekkelijk verhaal in prot.chr. context met veel couleur locale, weinig diepgang en geen karaktertekening. Het boek is geïllustreerd met ouderwetse zwart-wittekeningen. Omslag in meerkleurendruk. Volle bladspiegel. Voor een kleine groep doorzetters vanaf ca. 10 jaar uit orthodox prot.chr. kring”.
De heer Dowdeswell wilde na haar overlijden verlost worden van alle documentatie die haar vrouw in een halve eeuw had verzameld: vele duizenden brieven, reisfoto’s, boeken, dia’s etc. etc. Dat materiaal kwam bij een zekere handelaar Ries, destijds een bekende figuur schijnt geweest te zijn op rommelmarkten in Hilversum. Daar is het “gered” door een verzamelaar en bezoeker van verzamelbeurzen de heer Evert van Barneveld, die eigenlijk enkel interesse had in alles wat met Nederlands Oost-Indië te maken heeft en dan ook behield. Verder kwam een deel terecht bij Joop van den Berg. Met uitzondering van alles wat met Indonesië te maken heeft is de verzameling grotendeels door mij verworven ten behoeve van de Heemsteedse bewaarcollectie. In ruil voor jaargangen van de Katholieke Illustratie, de Prins e.d. Ik had belangstelling voor Mary Pos omdat zij eind jaren dertig, begin jaren 40 van de vorige eeuw op het adres Lindenstraat 40 te Haarlem (Schoten) inwoonde bij de familie Kwaak en vervolgens op het adres Leidsevaart 254 in Haarlem.
Anne Gerard van der Horst, in 2001 overleden, is geboren in Heemstede en studeerde aan de Vrije Universiteit Nederlandse letterkunde en slaagde begin juli 1935 voor zijn doctoraal examen. Op zijn huisadres gaf hij jarenlang bijlessen aan leerlingen van middelbare scholen, waarvoor hij veelvuldig adverteerde in de plaatselijke pers. Hij was blijkens bewaard gebleven correspondentie zeer gesteld op Mary Pos maar zag uiteindelijk in dat het vanwege haar reislust niet tot een blijvende relatie kon uitgroeien 23 augustus 1940 in het huwelijk getreden met Willy Warrreman uit Amsterdam, uit welk huwelijk twee dochters zijn geboren, Elizabeth in 1941 in Franekeradeel. In 1970 was hij leraar Nederlands in de hoofdstad en kwam hij even in het nieuws toen zijn vader G.van der Horst 102 jaar werd en om die reden geïnterviewd door een journalist van het Haarlem’s Dagblad. Zijn vader G.van der Horst is in 1868 geboren in het Friese Sneek en verhuisde in 1926 naar Heemstede (na de dood van zijn vrouw in 1920) met drie kinderen, twee dochters en een zoon naar Heemstede. Citaat: ‘De zoon Anne Gerrit van der Horst is nu 64 jaar en leraar Nederlands van een Amsterdams Gymnasium. Hij helpt zijn vader tijdens tijdens het gesprek, want deze is een beetje doof en soms niet duidelijk te verstaan’. (1)
(1) In de Heemstede-collectie, aanwezig in het Noord-Hollands Archief, locatie Kleine Houtweg, bevinden zich in kopie drie artikelen over G. van der Horst, te weten 1 uit het Haarlems Dagblad en 1 uit de Heemsteedse Koerier verschenen op 11 november 1970 bij zijn 102de verjaardag plus 1 uit dagblad ‘De Tijd van 17 mei 1971: ‘Wonderlijk vitale Heemstedenaar. G.van der Horst werd 103 jaar’. Gerrit van der Horst is 17 februari 1974 op 105-jarige leeftijd overleden
(De Tijd, 12 mei 1971)
Bewaard gebleven brieven van A.G.van der Horst: 1 september 1936, 21 september 1931, 19 januari 1937, 21 februari 1937 …juli 1937,27 juli 1937, 10 augustus 1937
Omstreeks 1940 correspondeerde J.W.van Sante Junior, zoon van J.W.van Sante Sr. met een aannemersbedrijf in Haarlem, en woonachtig in Heemstede, met ‘Lieve Mary’. Hoe graag deze persoon haar ook mocht, ook hij zag uiteindelijk in dat het niet tot een vaste relatie kon komen. Een lang schrijver over zijn wel en wee en allerlei vragen hoe het met haar gaat in haar nieuwe pension [‘hangt mijn portret daar‘?], gedateerd 1 januari 1940 eindigt als volgt: ‘Dag lieve kind, houdt je maar goed, in de hoop je spoedig te mogen weerzien en je dan de hand te drukken en daarna niet het verwijt te verdienen dat ik maar een houten klaas ben (zoals je mij de laatste maal toevoegde) blijf ik steeds graag je JanvanS. ‘ Bewaard gebleven brieben van J.van Sante Jr., gedateerd 11 februari 1937 en 1 januari 1940
Geboren in Zaandam woonde Mary Pos ook in Purmerend, Haarlem, Scheveningen, Den Haag, Rijswijk, en na haar huwelijk te Bussum. Tot haar huwelijk met de Amerikaanse professor Carroll na talrijke pensions eerst in een woning in Rijswijk en ten slotte in een ruim herenhuis te Bussum, waar haar man overleed aan een hartinfarct en Mary een jaar later opnieuw in het huwelijk trad met weduwnaar ir. Dowdeswell uit Engeland.
De grote collectie reportagefoto’s heb ik overigens al meteen doorgegeven aan het Nederlands Foto- en Grafisch Centrum in Haarlem [nu in het Nationaal Archief, Den Haag], waar deze beter tot hun recht komen. In de eerste jaren is het ‘Heemsteedse’ materiaal slechts vier keer geraadpleegd, waarvan twee keer door personen uit Zaandam uit welke plaats de schrijfster oorspronkelijk vandaan kwam. Verder door Joop van den Berg en Anne Soethout die in 1992 een beknopte monografie aan het fenomeen Mary Pos hebben gewijd. Naar aanleiding hiervan ontving ik een verzoek van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) van de V.U. in Amsterdam het materiaal te mogen overnemen. Dat instituut beschikte al over een zogenaamde ‘kleine stukken’ betreffende Mary Pos, alsmede over protestantse tijdschriften, zoals ‘Timotheüs’ en ‘De Spiegel’, waarvoor zij jarenlang als vaste medewerkster publiceerde. Op 23 juli 1996 is een overeenkomst van schenking getekend met prof. Dr.J.de Bruijn, directeur van voornoemde instelling. Archivaris mevrouw Drexhage en dr. P. Bak hebben vervolgens een plaatsingslijst vervaardigd. De geschonken verzameling wordt als afzonderlijke eenheid bewaard en omvat in 13 dozen drie strekkende meter. Zie via google: “Plaatsingslijst van het archief van Mary Pos”. Eén archiefdoos met foto’s, brieven e.d. is opgenomen in de Heemstede-collectie van het Noord-Hollands Archief, locatie Kleine Houtweg, in Haarlem.
Afbeelding van de in 1957 naar Mary Pos vernoemde Darwin tulp
De collectie bij de Vrije Universiteit bestaat uit: 1. Personalia, dagboeken en aantekeningen; 2. Privé-correspondentie; 3. Zakelijke correspondentie, belastingen, Parool-zaak; Lezingen, recensies, verslagen; 4. Reisdocumentatie; 5 Fotoalbums, losse foto’s, lezingen, tijdschriften; 6. Kranten.
Zelf heb ik voor de bewaarcollectie Heemstede (tegenwoordig in het Noord-Hollands Archief, locatie Kleine Houtweg) alle boeken van Mary Pos behouden, alsmede een documentatiemap met wat geselecteerd materiaal in de vorm van foto’s, affiches, brieven die betrekking hebben op haar problemen met het Parool kort na W.O.II, perskaart, een marsch-bevel, reisvergunning e.d. Daarbij ook een overzicht van haar activiteiten als schrijfster en spreekster in de jaren tussen 1926 en 1943 met – mede voor de belastingen – een overzicht van haar verdiensten. Het moet gezegd, wat ze deed was niet gering. Zo hield ze op één dag, 21 januari 1927, spreekbeurten in Hengelo, Almelo en Oldenzaal en verdiende daarmee respectievelijk na aftrek van onkosten ƒ 30,-, ƒ 30,- en ƒ 40,-. Voor een artikel in ‘De Standaard’ ontving ze ƒ 20,-, ‘De Spiegel’ betaalde ƒ 24,- en ook toen al was ‘de Telegraaf’ met ƒ 40,- het beste van betalen. Tevens behield ik een handtekeningenboek van 1948 tot 1957 met autografen en/of opdrachten van o.a. de Italiaanse zanger Benjamino Gigli en verder van Herman Krebbers, Antal Dorati, de Zuid-Afrikaanse dichteres Elisabeth Eybers, dr. Albert Plesman e.v.a.
Waar de portretten met handtekeningen en persoonlijke opdrachten van o.a. Roosevelt, Eisenhower, Mussolini, Ford, Marconi, Smuts, Herzog, Verwoerd, de sultan van Djocja en andere beroemdheden die in haar bezit waren gebleven zijn is mij onbekend.
Lezingen met lichtbeelden In de jaren dertig van de vorige eeuw begon Mary Pos haar over het algemeen succesvolle spreekbeurtencircuit, die tot ver in de jaren zestig voortduurde. Ze reisde het land af met een eigen projector en pathefoon. De ontvangende organisatie moest zelf voor een zo groot mogelijk doek zorgen. Vaak sprak ze voor de Nederlandse Christelijke Reis-Vereniging. Een bewaard gebleven overzicht geeft een aardig inzicht in de betalingen maar ook over haar denkbeelden. Na eerder op 24 oktober hield ze op 11 november een lezing voor boekhandel De Vries in Haarlem. Ze noteerde: “In tuinzaal van Concertgebouw. Herhaling, zeer veel succes, ook verkoop boeken. ƒ 50,-. Plus ƒ 10,- reis- en verblijfkosten na veel moeite en brief Guus aan overeenkomst voldaan, ondanks succes. (gierige vrekken, kruideniers) boordje en manchetten [= door haar die avond gedragen]. Bloemen aan Jo Ames gegeven”.
29 November 1941 was ze wederom in Haarlem op uitnodiging van het Ned. Verbond om een lezing over Afrika te houden. “Weinig menschen! Ingeslapen afdeeling, aftandsch bestuur. Sombere zaal, me in onderwerp vergist. Ze hadden eerst Afrika gevraagd, maar wilden later Indië hebben. Mr.de Jongh secretaris een hatelijke jood, met mager fanatiek gezicht woedend er om. Loosjes zou met boeken komen, maar de Vries had er tusschen gestookt en aangezien de Jongh iets persoonlijks tegen v.Weerden had Dir. Van Loosjes, kwam de Vries toch! Maar 3 boeken verkocht, ik heb geen medewerking verleend uit verontwaardiging. Menschen erg tevreden na afloop velen me bedankt. ƒ 40,- plus schrale reiskostenvergoeding. Boord en manchetten? Gon vragen”. [Met potlood is ƒ 38,- toegevoegd]. In Urk en Lemmer hield ze in 1940 een spreekbeurt en werd daar royaal beloond met ƒ 80,- en ƒ 10,- reisgeld. Van de Protestanten Bond in Wassenaar ontving ze daarentegen slechts ƒ 20,- + ƒ 2,70 taxikosten. Haar commentaar laat aan duidelijkheid niets te wensen over: “gierigaards”. Hier volgen nog twee typeringen van haar hand: 19 december 1941: “Stedelijk Gymnasium Hilversum. Indië (Sumatra). Ongedisciplineerde bende. Rector Dr.Mak slap type, hinderlijk geklets van meiden. Koude gym.zaal. Alles inbegrepen ƒ 40,-. Op het laatst bende, eindelijk enthousiast jas aan”. Een dag later, 20 december: “Ambtenaren Centrale Den Haag. Afrika. Geheel volle sombere zaal in Amicitia. Veel enthousiasme. Alles inbegrepen ƒ 25,-., zelfs kopje thee bleek niet voor me betaald te zijn: echt Haagsch! Boordje en manchetten. Ook speciaal honorarium. Hiermede lezingenseizoen 1941 beëindigd. Afrekening Allert de Lange (Denk aan eventuele omzetbelasting die in de bedragen uit en dus afgetrokken moet worden).
Op 20 maart 1942 gaf ze in Kareol Aerdenhout op verzoek van C.F.Pahud de Mortagnes en geneeskundig directeur C.Kroon een gratis spreekbeurt voor oorlogsinvaliden. Ze sprak over Zuid-Afrika en noteerde dat de patiënten enthousiast reageerden. Ze sprak ook gratis voor de Werklozen Vereniging te Amsterdam. De Duitse bezetters hadden toegestaan lezingen te geven onder het voorbehoud dat niet over politiek zou worden gesproken. In 1944 werd haar dat, onder het mom dat ze geen lid was van de Cultuurkamer, plotseling verboden, waarmee de gevierde spreekster zogenaamd ‘ondergronds’ toch verder ging. Ze sprak voor een gehoor variërend van 10 tot 650 mensen (Koloniaal Instituut, Amsterdam, 22-2-1942). Het geven van lezingen heeft ze na de oorlog nog lang voortgezet. In maart 1968 bijvoorbeeld voor huisvrouwen in Laren (Gelderland). Ze heeft zich daar boos gemaakt over de beschuldigingen uit linkse hoek richting haar persoon. Blijkens een bericht in een regionaal blad sprak ze over “…de puurste laster, daar beschuldig ik ze van. Knechting van onze geestelijke vrijheid is wat hier gebeurt, mondsnoeren, doodzwijgen, afkraken. Dit land heet een democratisch land, maar je mag niets zeggen dat in strijd komt met de mening van een bepaalde categorie mensen. Dan word je eenvoudig door terreur het zwijgen opgelegd”. Een mevrouw die Mary Pos het knipsel toezond, schreef daarbij “Wat heerlijk dat er nog mensen zijn die dingen als bovenstaand durven zeggen. Hiervoor mijn complimenten”.
Een hectisch leven
Mary Pos is als Maria ingeschreven bij de burgerlijke stand van Zaandam op 26 juli 1904. Haar vader had zich uit het zakenleven teruggetrokken om als (gereformeerd) evangelist door het leven te gaan. Dat deed hij niet zoals zijn broer in het verre Sumba maar op advies van zijn echtgenote in het ‘donkere’ Noord-Holland. Vanuit zijn standplaats Purmerend fietste hij dagelijks naar allerlei plaatsjes in de kop van de provincie om het evangelie te verkondigen aan de landarbeiders. In Marietje’s jeugd nam de bijbel een centrale plaats in.Van hem erfde zij diens reislust maar ook zijn spreekvaardigheid. Als dertienjarige debuteerde ze met een eigen kerstverhaal in het dorp Ilpendam. Het verhaal verscheen circa drie jaar later in het christelijke tijdschrift ‘Moeder’, feitelijk haar literaire debuut. Geld om door te leren voor onderwijzeres was er niet. Zestien jaar oud werd ze aangenomen op een reclamebureau. Uitgezonden naar Londen voor een internationale tentoonstelling van affiches lag daar de bakermat van haar lange loopbaan als reisjournaliste. Daarna werkt ze nog enige tijd als secretaresse op een advocatenkantoor. Op 18-jarige leeftijd wordt haar eerste ingezonden stuk in ‘de Purmerender’ opgenomen. Dan volgt een feuilleton ‘Het Witte Huis’ in ‘de Amsterdammer’. Ze ontvangt hiervoor geen cent, maar verneemt later dat een mevrouw die de jonge Mary met goede raadgevingen bijstond ƒ 2,50 voor iedere aflevering in haar zak had gestoken. In 1926 verscheen haar eerste schetsje in het christelijke blad ‘De Spiegel’ waarvoor ze ƒ 7,50 ontving. Een jaar later stuurt ze haar eerste novelle ‘Berusting’ naar de redactie van hetzelfde familieblad, dat ondanks kritische kanttekeningen als “bombastisch”, “sentimenteel” en “overdreven” toch is opgenomen. In 1931 verschijnt het eerste boek: ‘Daden’, een jeugdroman. Daarin beschrijft ze haar negatieve kantoorervaringen van een deugdzaam meisje dat ondanks ruwe taal e.d. van haar collega’s de christelijke beginselen trouw blijft. Intussen is het aankomende talent gevraagd als bestuurslid van het Verbond van Christelijke Letterkundige Kringen. Vanaf nu begint Mary Pos te reizen, in 1935 met een zwerftocht naar Rome, en publiceert ze veelvuldig in de anti-revolutionaire krant ‘De Standaard’ en in het familietijdschrift ‘De Spiegel’. Dat was een christelijk weekblad van uitgesproken orthodoxe signatuur. In protestantse kringen werd veel gelezen. Mede dankzij de geïllustreerde reisverhalen van Mary Pos nam het blad een hoge vlucht met meer dan 100.000 abonnees en is volgens de uitgever zelfs een top bereikt van een half miljoen lezers. Weekblad De Spiegel, een uitgave van Zomer & Keuning in Wageningen (later Ede), is in 1975 opgeheven. De reis naar Italië levert een jeugdboek op over de Waldenzen, de eerste protestantse leefgemeenschap in het katholieke Italië: ‘Naar het land van de roode rhododendron’. tevens in en Italiaanse vertaling verschenen. Na lang volhouden, een introductiebrief van Hendrik Colijn [die dat normaliter nooit deed] én inzet van al haar vrouwelijke charmes lukt het haar in 1936 een interview te krijgen met de opkomende staatsman/dictator Mussolini. Dat leidt tot een serie van 4 artikelen, gepubliceerd in ‘De Amsterdammer’, een nevenkrant van ‘De Standaard’ en in De Telegraaf. Op dat moment is Mussolini nog niet de agressor van Abessinië en stelt ze ook kritische vragen over misstanden die ze op haar reis door Italië signaleerde. Later zou Mary Pos verklaren dat Mussolini haar aanbood een gesprek met Hitler te arrangeren, hetgeen ze zou hebben afgewezen vanwege Hitler’s vijandige houding tegenover de kerk.
Na de Bevrijding ‘vals beschuldigd door het Parool voor ‘journalistieke collaboratie’
Nederlandse kinderen op vacantie gezonden worden begroet in Oostenrijk, 1940
Onder de kop ‘Die niet waagt, die niet wint, of: Mary Pos op glad ijs’ wordt “de welbekende en populaire journaliste” in het Parool van 23 juni en 4 juli 1945 afgeschilderd als een “nazipropagandiste”, naar aanleiding van enkele artikelen in de Telegraaf van 19 tot 25 september 1940 waarin ze verslag deed van een bezoek van Nederlandse kinderen die aansterkten in de ‘Ostmark’ (Duits bezet Oostenrijk). Ze schreef geestdriftig van de werklust der Oostenrijkers onder leiding van de nieuwe heersers. Mary Pos verdedigt zich met verve na de insinuerende en voor haar uiterst vervelende publicaties in het Parool, en mobiliseert iedereen die een goed woordje voor haar kan doen. Ze wordt door de Politieke Opsporingsdienst gezuiverd en vervolgens door de Ereraad voor de Letteren gerehabiliteerd. Haar artikelen in de Telegraaf worden daarbij als “zeer onvoorzichtig” afgedaan. Verderop voeg ik de kopie van twee brieven van prof dr.N.A.Donkersloot [de dichter Anthonie Donker] over deze affaire. Haar collega en vriend D.J.Schiferli, hoofdredacteur van ‘Ons Vrije Nederland’ had met succes voor haar gepleit.: “Zij heeft de vele gevaren, waarmede het houden van bedoelde lezingen gepaard ging, moedig getrotseerd totdat de S.D. onverbiddelijk ingreep en het mag achteraf een wonder heeten, dat zij nog zolang – zonder ooit lid van de Cultuurkamer te zijn geweest notabene – in de gelegenheid is geweest, haar belangrijk werk te verrichten. De bedoelde publicatie in ‘het Parool’ is dan ook de meest grove beleediging, die men haar had kunnen aandoen en het is een eisch van rechtvaardigheid, dat haar op korten termijn eerherstel wordt verleend”.
Als geen ander heeft de heer D.J.Schiferli, in oorlogstijd hoofdredacteur van het ondergronds verschenen blad ‘Ons Vrije Nederland’, zich ingezet voor rehabilitatie van Mary Pos.
Een andere bewonderaar, burgemeester J.J.G.Boot van Wisch (later van Hilversum en auteur van het boek ‘Burgemeester in oorlogstijd’) sprak haar moed in via een persoonlijk schrijven de dato 24 juli 1945: “Beste Mary, Bij mijn terugkeer wilde ik je nog even schrijven. ’t Verloop is heel teleurstellend voor je. Achteraf gezien is het jammer, dat het betrokken artikel geschreven is. Indien je maar had kunnen vermoeden, dat je op die wijze belaagd zou worden, had je hetzij in een speech of een artikel zélf dat ge-incrëerde stuk ter sprake kunnen brengen. Nakaarten helpt niet, we moeten vooruit zien. Met m’n vriend van Vrij Nederland heb ik ’t besproken. Hij kon het artikel niet bewonderen. Iets anders is of dat ééne artikel iemand op die wijze mag treffen, zooals met jou het geval is. Dáár gaat het nu om. Daaraan moet een eind komen. Mag ik van je weten wat het resultaat is van het onderhoud met Prof. Donkersloot? Heb je nagegaan, of er nog geen andere artikelen meer zijn waaruit bepaalde lieden gif kunnen zuigen? Je weet niet hoe gestapo-achtig velen ook thans nog kunnen zijn”. Hartelijke groeten, Joost”. Uiteraard niet bovenstaande brief, maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat voor mensen die haar verdedigden tegen de verdachtmakingen in het Parool Mary Pos zelf haar verweer schreef, bijvoorbeeld in een verklaring van de heer Schotel, afdelingschef bij de n.v. kousenfabriek Hin te Haarlem. De aantijgingen in het Parool hebben haar overigens nog jaren achtervolgt. Ze ontving een anonieme brief, mogelijk van een jaloerse collega, met de volgende inhoud: “De verkeerde zendeling. Naar wij vernemen is Mary Pos met Militair Gezag naar Zwitserland vertrokken alwaar zij lezingen zal houden over de Verzetsbeweging. Wat weet Mary Pos van de Duitschers. At weet Mary Pos van het Verzet. Wat weet het M.G. van Mary Pos. Maar Mary Pos weet wel de weg tot het M.G. te vinden en dat is blijkbaar voldoende”. In een schrijven van 10 augustus 1946 – vermoedelijk naar haar tijdelijk adres in Zwitserland – zond dr.H.Schölvinck, chef Kabinet Minister van Onderwijs, aan Mary enige bemoedigende woorden: “Inderdaad is het hier in Nederland nog ver van rozengeur en maneschijn. Trek je er niets van aan. Men vergete toch niet, dat we hier vijf jaar onder een bezetting hebben geleefd, een oorlog hebben meegemaakt, de ergste die er tot nu toe geweest is, geduwd, geknauwd en getrapt zijn en dat vrijwel iedereen daar een enorme tik van te pakken heeft gekregen. En dat desondanks met deze “gereduceerde” menschen geprobeerd wordt dat ouwe, lieve Nederland er weer bovenop te helpen. Dat men ons in het buitenland niet begrijpt, is niet zoo wonderlijk. Men heeft daar in vrijheid geleefd, kunnen ademhalen. Is het zoo wonderlijk, dat een land dat vijf jaar een worgende hand om z’n strot heeft gevoeld, een beetje piept bij het ademhalen en longen heeft die niet zoo gezond zijn. ’t Komt in orde, het zal in orde komen. Maar dan moeten de besten niet wegloopen en de boel â l’abandon laten. Vechten en doorbijten, net zooals jij daar doet voor ons land”.
Nieuwe reizen, lezingen en boeken
Zelf geloofde ze heilig wat ‘men’ in bepaalde kringen herhaaldelijk schreef dat ze een journaliste van formaat was, naast een goodwillambassadeur van Nederland in den vreemde. Mary Pos hervatte haar lezingencycli met lichtbeelden over onderwerpen als de Inca’s, het land van de Rode Maan (Turkije), Zuid-Afrika, West-Indië, Nieuw-Holland, de wereldberoemde dove en blinde Helen Keller en ‘Ik sprak met President Franklin Delano Roosevelt’. Na eerherstel kreeg ze in september 1945 toestemming van het Militair Gezag om voor onze landgenoten in Zwitserland lezingen te geven. Al in 1937 had ze haar afkeer van het communisme naar aanleiding van een reis naar Rusland beschreven in een boek ‘De leugen van Moskou’. Naar aanleiding hiervan kreeg ze op haar verzoek een uitnodiging van premier H. Colijn voor een bezoek op het departement van Algemene Zaken. In 1939 vond ze veel weerklank met haar artikelen over Indië, met name over de weldoener ‘Pa van der Steur’ In dat jaar nam ze het initiatief als verrassing een herinneringsalbum te schrijven voor de zeventigjarige Colijn, een uitgave van ‘De Standaard’. Mary noteerde: “Met groote moeite ƒ 200,- gekregen! De V. had gevraagd zelf niets te zeggen. Zou stoutste verwachtingen overtreffen! Verkoop een strop door slechte organisatie!”. Vol lof was Mary over de Amerikanen onder het motto “Volhard en je kómt er! En…Heb nóóit medelijden met je zelf..”. ‘Ik zag Amerika’ verscheen in 1940 bij Allert de Lange in een ingenaaide (ƒ 3,25) en gebonden (ƒ 4,25) editie en beleefde al snel twee herdrukken.
Zeer verguld was Mary Pos met een bespreking in de Nederlandsche Bibliographie, die ze zelf had kunnen schrijven: “Het werk wat Mary Pos voor ons gaf is journalistiek in de beste beteekenis van het woord. Daarbij komt dat de schrijfster op meesterlijke wijze de Amerikaansche sfeerheeft aangevoeld. Weinig zoogenaamde reisbeschrijvingen geven zulke goede, doorwerkte opstellen van land en volk. Moge de ondervindingen van deze energieke journaliste door vele landgenooten worden gelezen”. Na de tweede wereldoorlog verschenen reisboeken over Australië, Indonesië, en diverse landen in Zuid-Amerika en Afrika. In 1958 kreeg zij bij gelegenheid van haar 25-jarig jubileum als reisjournaliste een nieuw gekweekte Darwin-tulp met haar naam. Deze “stevige plant met een buitengewoon mooie bloemvorm” had ze te danken aan een bewonderaar, de bloembollenkweker Colijn uit Voorhout. Voor haar reizen liet Mary Pos zich sponsoren, o.a. met gratis tickets door de K.L.M. Ze verdiende ook met advertenties voor Heineken: “Mary Pos ontmoette Heineken’s Bier in de uithoeken der wereld. (…) Eregast van Staatshoofden en Maharadja’s, van Lappen en Eskimo’s, van Bosnegers en Indianen. Vele onvergetelijke indrukken – maar ook voortdurend op haar hoede, vooral in de gebieden, waar de hygiëne te wensen overlaat. Haar aangenaamste verrassing “in de rimboe”: zo’n hermetisch afgesloten versje onvervalst Heineken’s veilige, volle teugen van een verrukkelijke vaderlandse drank – of dat nu in Birma is of aan de Westkust van Afrika!”. Op basis van een kort gesprek met prinses Juliana was ze verantwoordelijk voor het (foto)boekje ‘Neerlands gloriedag bevat het interessante onderhoud van H.K.H.Prinses Juliana met Mary Pos’. Op een brief aan Prinses Wilhelmina, gedateerd 6 december 1951, waarin Mary Pos in een onderdanig schrijven de “Moeder van ons volk” om een boodschap ter bemoediging vroeg om deze op haar reizen naar verre oorden waar Nederlandse emigranten wonen en werken mee te geven kreeg ze echter nul op het rekest. In een interview in ‘de Typhoon’ van 20 december 1962 laat de intussen getrouwde mevrouw Dowesdell-Pos (1) weten de gehele wereld te hebben bereisd met uitzondering van China en Japan, en…Andorra voegt ze daar aan toe.“Ik ben er wél overheen gevlogen, naar Spanje”. In 1967 gaf de orthodox-gereformeerde uitgeverij De Banier – ook uitgever van het boek ‘Apartheid, een wijze voorzorg’ door F.C.Dominicus (1966) – haar boek ‘Wie was dr.Verwoerd?’ uit. Daarin verdedigde ze de apartheidspolitiek, hetgeen naast bewondering bij anderen veel kritiek oproept.
Mary Pos woonde op meer dan 10 adressen (in het begin meestal op kamers bij een hospita), o.a. in Zaandam, Haarlem (Lindenlaan 40 en vervolgens Leidsevaartweg 254), Den Haag (diverse adressen), Scheveningen, Rijswijk, ten slotte vanaf 1959 met eerste en van 1960 tot haar overlijden in 1987 met tweede echtgenoot in Bussum)
Bij de ontvangst ter gelegenheid van het betrekken van haar nieuwe woning in Rijswijk, was ook kolonel van Hoogenhout, de Zuidafrikaanse ambassadeur in Nederland, met zijn echtgenote aanwezig. Op de foto de diplomaat hier in gesprek met de gastvrouw Mary Pos. Geheel rechts de kanselier van de Belgische ambassade.
Bericht van het huwelijk van Mary Post met de Amerikaan Eber Malcolm Carroll, uit de Leidse Courant van 14 september 1959
(1) Mary Pos trouwde op 55-jarige leeftijd 12 september 1959 met de Amerikaan professor E.Malcolm Carroll, die zij in de winter van 1958 in het Franse Nice had leren kennen en woonde tot haar overlijden op het adres Frederik van Eedenweg 11 in Bussum.
Bericht van het huwelijk van Mary Pos en Malcolm Carroll op 12 september 1959 in Rijswijk uit de Leidse Courant van 15 september 1959
Malcolm Carroll overleed al op 28 december 1959 op 66-jarige leeftijd ruim drie maanden na haar (eerste) huwelijk. Hij was van 1933 tot 1959 als hoogleraar geschiedenis verbonden geweest aan de Duke Universiteit in Durham, North Carolina Carroll heeft diverse geschiedkundige en politieke publicaties op zijn naam staan, o.a. na onderzoek in de Duitse oorlogarchieven. Zijn archief als historicus, bestaande uit 600 documenten, bevindt zich in de bibliotheek van voornoemde universiteit. Mary Pos is na zijn overlijden in 1960 getrouwd met de Engelsman ir. Ernest William Dowdeswell, die zij dat jaar in Florida had ontmoet.
Vooromslag van één van de boeken van Eber Malcolm Carroll
Overlijdensbericht van E.Malcolm Carroll , uit: Nieuwsblad van het Noorden, 29-12-1959
Bericht van overlijden van E.M.Carroll uit De Tijd de Maasbode van 31-12-1959, het jaar daarop trouwde ze in Amerika met de Brit ir.Ernest William Dowdeswell, een gepensioneerd ingenieur die ze in Florida had leren kennen en die haar vervolgens vergezelde op haar reizen, eerst door Noord- en Zuid Amerika, in 1963 bij een reis van 3 maanden naar het Verre Oosten en in 1966 naar Zuid-Afrika
Na het overlijden van haar echtgenoot Malcolm Carroll ontving Mary Pos (mevrouw Carroll-Pos talrijke brieven van deelneming, o.a. van CHU-politicus dr.Tilanus).
In het dagblad voor de Zaanstreek, de Typhoon, van 20 december 1962 verscheen een artikel onder de kop: MARY POS, NU MEVROUW DOWDESWELL. Enkele citaten die betrekking hebben op haar nieuwe echtgenoot: ‘(…) In de gang stond ir.Dowdeswell, Engelsman van kruin tot voetzolen, zilver wit haar, een rustige man – wat die rust betreft geheel tegengesteld aan Mary, die als ze wil uren kan praten over haar wereldreizen, over haar honderden souvenirs. (…) Mary: ‘Ir.Dowdeswell was verbonden aan de Engelse Undersea Cable and Wireless Company, een maatschappij die belangen heeft in het telegrafisch en telefonisch wereldverkeer. Hij werkte op vele plaatsen in de wereld, ging met pensioen en stapte in 1960 op de boot van de Holland-Amerika Lijn, om een bezoek te brengen aan zijn zoon, in Brits Columbia. Kort tevoren was zijn vrouw gestorven. Op die boot voer mevr. Mary Malcolm Carroll-Pos mee, wier Amerikaanse echtgenoot was overleden. Mary besloot familieleden van haar overleden echtgenoot in Chicago te bezoeken en ontmoette op de boot ir.E.W.Dowdeswell. Hij ging door naar Canada; toen zij in Chicago kwam lag in het kantoor van de H.A.L. een telegram van Bill voor Mary met deze tekst: “Mary Bill”, meer niet. Hierop volgde een briefwisseling en ten slotte kwamen zij bij elkaar. In Sint Petersburg, Florida, trouwden ze voor de Vrederechter. “Zo’n soort Baarn”, zegt ze, “dat Sint Petersburg…of nee, zeg maar Zeist. Baarn noemen ze ’t groene graf omdat er zoveel ouwe mensen wonen. We hebben elkaar na die boot in Seattle in de staat Washington ontmoet, later ook nog op Vancouver Island in Canada, we trouwden in…Florida en in Mexico hebben we onze huwelijksreis gemaakt en in de Nederlands hervormde kerk in Londen is ons huwelijk kerkelijk bevestigd (…)’
De bij het artikel in de Typhoon van 20-12-1962 geplaatste foto van Mary Dowdeswell-Pos
de
In 1975 had Mary Dowdeswell-Pos een radiogesprek met NCRV-presentator Jan van Hillo (Nieuwsblad van het Noorden, 20-6-1975)
Overlijdensadvertentie Mary Pos (De Telegraaf, 2 januari 1988)
Dankbericht van E.W.Dowdeswell n.a.v. ontvangen medeleven bij het overlijden van Mary Pos (De Telegraaf, 30-1-1988)
Het gemeenschappelijk graf op de Algemene Begraafplaats in Bussum van de volgende drie personen: E.Malcolm Carroll (1893-1959), Mary Pos, gestorven op 28 december 1987 en ir. Ernest William Dowdeswell in 1904 geboren en 2 februari 1990 overleden.
‘Dieren hebben geen tranen’
Mary Pos is gekwetst door de hetze die tegen haar gevoerd lijkt. Ze heeft nu niet meer de energie om zich te verweren en lijkt aan het einde van haar krachten. Helemaal niets doen ligt echter niet in haar aard. Ze gaat zich in haar omgeving wijden aan de natuur- en vogelbescherming. Ze vertoeft graag in het Goois Natuurreservaat. Naarmate haar leeftijd vordert beginnen ook ouderdomskwalen op te spelen. In 1975 zal nog één boek van haar hand verschijnen bij haar vaste uitgever Voorhoeve in Den Haag, welke eerder na lang aandringen van de schrijfster een herdruk van ‘Naar het land van de rode rododendron’ had verzorgd. Het heet ‘Dieren hebben geen tranen’ en is geschreven tegen alle vormen van dierenmishandeling die ze overal op haar reizen was tegengekomen. Persoonlijke ervaringen zijn afgewisseld door afgeronde dierenverhalen. Haar vriend van vroeger Dick Schiferli zorgt voor enige publiciteit door de pers te wijzen op Mary Pos’ gouden jubileum als schrijfster en verschijning van haar 25ste boek. Dat levert enkele artikelen op waarin herinneringen worden opgehaald onder ronkende koppen als “Zelfreizende journaliste annexeerde de wereld als jachtterrein” (‘Het Binnenhof’). Dagblad ‘Trouw’ (misschien wel de beste krant van Nederland) drukt een gedegen vraaggesprek af. Mary geeft toe dat ze in het verleden soms naïef was, bijvoorbeeld door Mussolini te interviewen, maar voegt daar aan toe absoluut geen spijt van te hebben, omdat de man toen nog niets kwaads had gedaan. “Ik heb dingen tegen hem kunnen zeggen waarvoor andere mensen in de gevangenis terecht zouden zijn gekomen”. In 1985 verscheen nog een Duitstalige uitgave van haar jeugdboek ‘Naar het land van de rode rododendron’ onder de titel ‘Ferien in Torre Pellice: im Waldenserland’, vertaald door Catharina Ruff.
“Geëmancipeerde eenling in een mannenwereld van journalisten”
Aldus is zij eens mijns inziens voortreffelijk gekarakteriseerd. Destijds heb ik vele honderden brieven van haar hand gelezen. Daaronder correspondentie met een leraar Nederlands uit Haarlem die veel voor haar voelde, maar tot een vaste verbintenis kwam het niet. Vele conflicten heeft ze met haar vaardige pen uitgevochten. Haar privé-correspondentie bevat talrijke brieven aan de politie en scheldbrieven met hospita’s, want Mary Pos was licht ontvlambaar en gebruikte de pen ook als wapen. Eén voorbeeld-brief voor talloze andere is als bijlage opgenomen. Tijdens haar werkzaam leven voor kranten en tijdschriften had de charmante Mary Pos last van jaloerse mannelijke collegae. Ze kon slecht tegen kritiek en kende haar eigen beperkingen onvoldoende. Wanneer ze weer eens een scheve schaats reed werd ze daarop ‘gepakt’. Als ijdele vrouw liet Mary Pos zich vaak fotograferen, vòòr de oorlog bijna altijd met de bemanning van het vliegtuig waarmee ze vloog of de bemanning van het schip waarmee ze reisde. Het Lectuur-Repertorium meldde over haar werk: “Na een drietal minder geslaagde romans, schreef zij boeiende en leerzame reisreportages”. In haar voetsporen volgden o.a. Bob Tadema Sporry en echtgenoot Auke Tadema In het Parool van 21 november 1988 zei culinair journaliste Wina Born: “Mary Pos. Die kent nu bijna niemand meer, maar in de jaren dertig was ze heel populair. Ze was in die tijd mijn lichtend voorbeeld: later als ik groot zou zijn, wilde ik net als Mary Pos journaliste worden. En vrijgevochten vrouw was het. Ze kwam uit een gereformeerd milieu, schreef aanvankelijk ook vooral voor christelijke bladen, maar ze had een werelds imago. Met haar zwarte pony zag ze er ook modern uit. Ze reisde de hele wereld af. Per vliegtuig, en dat was wat voor die tijd, trok ze naar Indië, Zuid-Afrika”.
Dankzij een uitgave in de serie ‘Uitgelezen boeken’, kwam in 1992 in een oplage van 500 exemplaren de in haar tijd “beroemde” journaliste nog eenmaal in het nieuws en dat allemaal door het archief dat van de vernietiging was gered. In de ‘Krantenbank’ (NRC Handelsblad, het Parool, Trouw, De Volkskrant) komt haar naam over de laatste tien jaar slechts negen keer voor en dan nog vijf maal dankzij de voornoemde monografie in voornoemde reeks. Onderstaand een overzicht van haar boeken, die nog regelmatig op boekenmarkten en in antiquariaten te vinden zijn maar nauwelijks meer gelezen worden. Haar boek ‘Werkelijkheid op Bali’ verscheen zonder gepubliceerd jaartal in 1947. Het wordt via het Internet aangeboden door Terra Incognita voor 16 euro met jaartal 1930; een ander exemplaar voor 14 euro met jaartal 1935; door antiquariaat Penelope voor 9,08 euro (zonder jaartal) en ten slotte door de Libertijn voor 11,50 euro met het juiste jaar van uitgave: 1947. Boekwinkeltjes biedt intussen meer exemplaren aan van de meeste van haar boeken. De Stadsbibliotheek Haarlem bezit nog 5 van haar titels, evenveel als de Haagse openbare bibliotheek; de Openbare Bibliotheek Amsterdam 7 maar in haar geboorteplaats Zaanstad, ontbreekt haar naam. De gedigitaliseerde catalogus van de Koninklijke Bibliotheek ten slotte meer dan 25 titels.
Beknopte bibliografie/catalogus
Indien niet aanwezig in Pos-collectie Heemstede, in Noord-Hollands Archief Haarlem , is dit als volgt aangegeven: ‘Niet beschikbaar’. Noord-Hollands Archief (NHA) met catalogusnummer in Heemstede-collectie, Kleine Houtweg haarlem
1931 Daden! Amsterdam, Uitgeversmaatschappij Holland Van deze jeugdroman verscheen ook een tweede druk. NHA (3222)
1935 Lichtzoekers. Kampen, Uitgeverij J.H.Kok. (Korte verhalen opgedragen aan mevrouw dr.H.Colijn) 2x (NHA 3169)
Te mogen leven! Baarn, Bosch en Keuning. Hiervan verschenen 5 drukken. (NHA 3231)
Toen de zee over het land kwam. Geïllustreerd door Jan Lutz Nijkerk, G.F.Callenbach/Den Haag, Voorhoeve 4e dr. 1937 (Bekroond christelijk jeugdboek) In 1978 verscheen een vijfde druk. Naar aanleiding hiervan schreef A.Meijling voor Biblion de volgende korte bespreking: “Na de dood van vader geraakt moeder met haar vijf nog schoolgaande kinderen in behoeftige omstandigheden. Het verhaal speelt in 1916 tijdens de doorbraak van de Zuiderzeedijk. Schrijfster is niet bij machte de ramp in sobere woorden weer te geven. Zij vlucht in cliché’s en melodramatische beschrijvingen. Haar onmacht iets van de sfeer op te roepen uit zich veelvuldig in gebruik van…., soms 15 keer op één bladzijde! Ouderwets, braaf protestant-christelijk verhaaltje, dat vanwege de magere inhoud, matige stijl en vals sentiment geen aanbeveling verdient”. De recensies in 1935 waren positiever geweest… Anne de Vries noteerde toen “Boeken als dit (sic!) stalen de spieren en kweeken karakters van graniet”. Herdrukken verschenen in 1975 en 1978.
1937
De leugen van Moskou. Nijkerk, G.F.Callenbach.1937 (NHA 3228)
Naar het land van de roode rhododendron; een jongen en meisje gaan op reis. Kampen, Uitgeverij Kok Jeugdboek met illustraties van Paolo Paschetto, Waldenzer schilder en beeldhouwer. Herziene drukken in 1962, 1973 en 1994 Met autograaf. (NHA 3168)
1939 Herinneringsalbum Zijne Excellentie Dr.H.Colijn 1869 – 22 juni – 1939. Amsterdam, De Standaard. (In NHA Depot Kleine Houtweg 43-009677H)
Herinneringsalbum Zijne Excellentie Dr.H.Colijn is o.a. aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek
1940 Ik zag Amerika. Amsterdam, Allert de Lange. Met stofomslag. 2 x + 1 x derde druk. Uitgave 1947 (NHA 3170)Positieve recensies in o.a. De Telegraaf, Algemeen Handelsblad, N.S. Maandblad, Dagblad van het Oosten.
1941 Op vleugels naar Zuid Afrika. Met een voorwoord van prof.dr.H.Burger Amsterdam, Allert de Lange. Met stofomslag + tweede druk uit 1942. Derde bijgewerkte druk dateert uit 1948 (NHA 3163 + 3124).
1946 Door de lucht naar Australië, land van de toekomst. Amsterdam, Allert de Lange+ 2e druk. Van dit boek verschenen 3 drukken. (NHA 3167 en 3471)
1947 Werkelijkheid op Bali. ’s-Gravenhage, W.van Hoeve. Illustraties, band- en omslagtekening van Martha Eland. Met stofomslag. 3x Twee exemplaren bevatten persoonlijke opdracht van auteur. (NHA 3123)
1948 ‘Eens op Java en Sumatra…’; het laatste reisboek over ons Indië in zijn glorietijd. Baarn, De Boekerij., 1948. Met stofomslag (NHA 3222).
1952 Sprong naar het land der pharao’s. Wageningen, Zomer en Keuning 4 drukken. 1e druk 1949? Bevat autograaf. 1952 (NHA 3023)
Ik zag Amerika en bezocht het opnieuw. Amsterdam, A.de Lange Zuid Amerika; Brazilië, Argentinië, Chili. Wageningen, Zomer en Keuning (NHA 3230)
Mañana zwerftocht door Zuid-Amerika. Amsterdam, Allert de Lange.1952. Bandontwerp E.Doeve (NHA 3223)
1954 Pa van der Steur.[1865-1945] Wageningen, ‘De Spiegel’, 1954 [Aanwezig in Defensiebibliotheek Breda]
.
1955 Californië; dwars door Amerika op zoek naar Nederlanders. Wageningen, Zomer en Keuning. (Volgens één bron in 1953 verschenen) 2 x, waarvan 1 x met opdracht. Met stofomslag. (NHA 3162).
Veelbelovend Rhodesia en machtig Tanganyika. Wageningen, Zomer en Keuning. 2 x waarvan 1 exemplaar met autograaf. 1955 (NHA 3123)
1958 Sprookjestocht naar het Zuiden: M.S.Oranje vacantiereis. Amsterdam, N.V. Stoomvaartmaatschappij Nederland. Aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek (worldcat)
1962 De maan schijnt overal; hoogtepunten van mijn reizen. Kampen, Uitgeverij Kok 2 x. Bevat in 1 exemplaar een opdracht van Mary Pos aan dr.Erdbrink (NHA 3187)
1967 Wie was Dr. Verwoerd? Utrecht, De Banier + 2 x tweede druk uit 1968 (NHA 3472 en 3174).
Achteromslag van boek ‘Wie was dr. Verwoerd?’
1968 Palestina diorama’s. Haarlem, Joh. Enschedé. 16p. (NHA Depot Jansstraat 43-023073 K)
1973 jeugdroman: Naar het land van de rode rododendrons. Eerste druk bij T.H.Kok, Kampen; 2e herziene druk door Buijten en Schipperheyn. [Tevens in een Duitse, Engelse en Italiaanse vertaling verschenen], 3e herziene druk cop. De Groot Goudriaan, 1994
(Nel paese del rododendro rosso. Turijn, Claudiana. Italiaanse uitgave van: Naar het land van de rode rododendrons)
1975 Toen de zee over het land kwam. Ill. Jan Lutz. Herdrukken verschenen in 1975 en 1978. N
1975 Dieren hebben geen tranen; ontmoetingen met dieren en mensen, dichtbij en op wereldreizen ’s-Gravenhage, J.N.Voorhoeve. 2 x (NHA 3164)
1985 Ferien in Torre Pellice: im Waldenserland. Duitstalige uitgave van: Naar het land van de rode rododendron. (Volgens één bron al in 1976 verschenen)
1994 Naar het land van de rode rododendron. Derde, herziene druk [door J.Huizenga-Van der Spek]. Kampen, De Groot Goudriaan.
Voorts: handtekeningenboek 1948-1957. (NHA 3224)
Afzonderlijke bijdragen:
Als alle lichten branden: kerstvertelboek; onder redactie van Anne de Vries. Met medewerking van o.a. Mary Pos. Nijkerk, G.F.Callenbach, 1934. 6e druk 1937.
Een bundel verhalen vol zonneschijn en blijdschap uit het wonderland van de twee- tot vijfjarigen. Bevat van Mary Pos het verhaal: ‘Il mio piccolo amico’ in kleuterland. Wageningen, Zomer & Keuning. Niet beschikbaar.
Gezinsboek voor Kerstmis [door Mary Pos…et al.] Den Haag, Voorhoeve. Niet beschikbaar. Verhalen etc. 1e druk 1972 of 1973, 2e druk 1979.
Kleine wereld, een blik in intieme sfeer en de veilige beslotenheid van het gezin. Met Leentje Hagen, K.Noel e.a. Baarn, Bosch en Keuning, z.j.. Niet beschikbaar.
Maroesja’s vreemde kerstfeest. In: Nieuwe Kerstverhalen. Den Haag, J.N.Voorhoeve, z.j. Tweede druk 2x.
Moederke alleen. Een bundel novellen van Leentje M.Hagen, Jo Kalmijn-Spierenburg, Hendrika Kuyper-van Oordt, MARY POS, M.A. ‘Nog niet gescheiden, Meta?’. M.Renes-Boldingh, Rie van Rossum, G.Sevensma-Themmen, Rie Taal, A.M.de Vries Robbé-Bermgans en J.M.Westerbrink-Wirtz. Met illustraties van Roeland Koning. Baan, Bosch & Keuning, 1952
Nieuwste Kerstpocket; met verhalen van o.a. Mary Pos. Den Haag, Voorhoeve (Zaklantaarns, nummer 26).
Paasviering bij de Grand Canyon. In: De Paasklokken luiden; nieuwe Paasverhalen. Den Haag, J.N. Voorhoeve, z.j. We vierden kerstfeest in Spanje. In: Nieuwe Kerstpocket Den Haag, J.N.Voorhoeve.
Wolken, wind en water. Verzamelbundel met o.a. een verhaal van Mary Pos. Nijkerk, Callenbach, z.j.
Op zoek naar Heinje Schroot. (over de Hoogovens IJmuiden). 1952. In: Timotheüs, jrg. 58, nummer 11 (Jansstraat Depot 43-009657*IM).
Palestina Diodorama’s. Toelichting door Mary Pos 1939 Aanwezig in NHA Jansstraat Depot 43-023073K
===
Worldcat (Kon.Bibl.) vermeldt brieven van Mary Pos aan o.a. Hendrik Josephus Pos (1898-1955) , Anne de Vries (1904-1969), Gerrit Kamphuis, 1938, de Holland Amerika Lijn 1937, Pierre Henri Ritter (1882-1962), Hein de Bruin (1904-1987)
Zie verder: Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren (DBNL)
Veel informatie over Mary Pos is ook te vinden op de site DIGIBRON: kenniscentrum gereformeerde gezindte.
Het Literatuurmuseum beschikt over een collectie foto’s van Mary Pos die ten dele zijn gedigitaliseerd.
Miscellanea
Terlouw, Piet (samenst.). Dit was de spiegel; een boeiend beeld uit ruim 60 jaren christelijk nationaal weekbladnieuws (1906-1969). Wageningen, Zomer en Keuning, 1975. Bevat opdracht van Piet Terlouw aan ex-Spiegel redacteur Mary Pos. Op pagina 136 van het boek het artikel (van de redactie): ‘Een leven van avontuurlijk zwerven’. J.H.van den Berg, Anneke Soethout e.a. Mary Pos; een fenomeen. Uitgelezen boeken; katern voor boekverkopers en boekenkopers. Jaargang 5, nummer 1, 21 juni 1992. Amsterdam, Uitgeverij De Buitenkant. H.G.Cannegieter. Bij Mary Pos, over de Vrouw als publiciste. In: Morks magazijn, november 1941, p.481-492. Hans Krol: Mary Pos. In: Beschreven Bladen, orgaan van bibliofiel en grafisch genootschap Het Beschreven Blad Haarlem, jaargang 12 , nummer 4, april 2002, p.167-192; Hans Krol. Mary Pos, de eerste reisjournaliste: ‘Een charmante maar brutale meid’. In: Boekenpost, vol. 11, nr.68, november/december 2003, p.13-15. Nijenhuis, B. Tok tok tok, alweer geen ei. Kampen, Kok, 1965. Bevat geschreven opdracht van schrijver aan Mary Pos Verbeke, Luc Van donker naar licht. Gedichten. Oudenaerde, Sanderus, 1965. Bevat geschreven opdracht van auteur aan Mary Pos. Verissimo, Erico. Time and the wind. New York, Macmillan company, 1951. Bevat opdracht van J.de Sousa en echtgenote aan Mary Pos vanwege haar publicaties gewijd aan Brazilië (1953).
Onderzoeker dr.Babs Boter publiceerde een artikel ‘De grenzeloze reizen van Mary Pos’ in het blad Historica, nummer 3, 2017, p.9-14. Verder publiceerde zij o.a.: ‘The not-so-solo-traveller Mary Pos, Dutch writer and journalist’. in: Gender, Companianship and Travel: Discourses in Pre-Modern and Modern travel literature. Edited by Floris Meens and Ton Sintobin [Als e-book via google books te koop voor 33 euro 33]; Babs Boter en Lonneke Geerlings. ‘neerkijken en rondzien. Twee reizigers in Nederland portretteren en presenteren Haarlem’. In: Tijdschrift voor Geschiedenis 129 (2016), p.393-414.
Zie ook op het Internet: www.damescompartiment.nl (Mary Pos 1904-1987).
Behalve in Timotheüs publiceerde mary Pos talrijke artikelen in het protestants-christelijk familieblad ‘De Spiegel’. Aanwezig in het archief (doos 363) van de Heemstede-collectie in het Noord-Hollands Archief zijn:
1937 Mary Pos: Contrasten op de Parijsche volkerenschouw; het Russische en het Duitsche en het Nederlandsche paviljoen op de wereldtentoonsteling te Parijs.
1946 Mary Pos zwerft door de Verenigde Staten
1947 Mary Pos bezocht Jan Verkuyl, boer in Argentinië, pagina 6
1949 Sprong naar het land der pharao’s, p.7-9
1949 Van een kerstfeest in een stal (verhaal), pagina 31.
1950 Mary Pos interviewt mw. Fick-Gemmeke, een vrouw om trots op te zijn p.16-19
2-2-1950 Sultan Hamengkoe vriend van Nederland, p.24-25.
30-9-1950 En hij stierf…herinnering aan geneneraal Smuts, p.20-21.
21-4-1951 Ik ontmoette vele Nederlanders in Zuid-Amerika, p.14-17.
12-1-1952 Afscheid op de loopplank!…, Mary Pos op weg naar Nederlanders in de U.S.A., pagina 23
3-5-1952 Wat er gaat gebeuren [Mary Pos teruggekeerd uit de Verenigde Staten, klaar om over haar reizen te schrijven en te vertellen]
17-5-1952 Parade der kampioenen in Argentinië (met o.a. de in Friesland geboren Mient Mulder).
19-7-1952 Mary Pos zwerft door de Verenigde Staten. Van emigrant tot emigrant III Als gast in de stad der Mormonen, p.15-17.
19-7-1952 Als gat in de stal, p.15
==============================================
BIJLAGE
Afschrift brief van Mejuffrouw J.A.Tittel in een ongesloten envelop “Mej. Pos, In antwoord op Uw zéér beschaafd briefje (vodje papier zonder ondertekening) het volgende. Ik heb U al meer geschreven, dat noch Uw post noch Uwe couranten door mij met geen vinger aangeraakt worden, al liggen ze dagenlang in de gang te slingeren. U zult er nooit een vingerafdruk van mij op vinden. Vanaf heden wens ik geen post of couranten meer in mijn brievenbus beneden, zulks naar aanleiding van Uw correct briefje. Dan staat U ’s morgens maar voor 6 uur op om op de poortdeuren te ontsluiten, opdat de courant, die om die tijd bezorgd wordt, in Uw brievenbus gedaan kan worden. Ik wens hem niet voor U in mijn brievenbus bezorgd te hebben, ik laat deze er in liggen! Er worden in den laatsten tijd zooveel diverse couranten extra bezorgd ter kennismaking, inderdaad was er 1 x een Telegraaf bij, niet 4 x. U kunt nooit de waarheid spreken. Journalisten fantaseeren en liegen altijd, dat is hun beroep. Stelen is: electrische kachels en andere apparaten te gebruiken (getuigen: electr.bedrijf en Politie) plus waterleiding en mij dit te laten betalen, zoodat U zoodoende Uw heele groote wasch gratis behandeld krijgt!! Leven ten koste van anderen noemt men dit! Van menschen die gierig zijn (courantenberichten) kan men zoiets verwachten. Hebt u onze Joodsche buren al eens verteld dat u vroeger Nazie propagandiste was? En dat U de laatste J.bewoners, die op 23 april 1943 afgevoerd werden om nooit meer terug te keeren, (deze stakkers) nog niet de waarde van een halve cent hebt meegegeven, ter verlichting van hun lot? Ik heb ze destijds van alles meegegeven en nog lang met hun gecorrespondeerd en pakjes gestuurd toen ze in Vught zaten. Ook de diverse Joodsche onderduikers, die ik in huis had verborgen, leefden in angst voor de Journaliste van de Telegraaf met haar propaganda’s voor de moffen! De laatste 2 Joodsche dames verlieten hals over kop dit huis toen Mej.Pos mij uit mijn huis (waar ik toen 45 j. in woonde) wilde laten zetten met achterlating van mijn heele inboedel (getuige Advocaat Peters, die mij dit ’s avonds om half 9 nog mededeelde per telefoon). Als Juffr. Pos dan later een paar appels en peren in de gang deponeert als verzoeking kan zij niet begrijpen, dat men zooiets weigert en is daarover zeer beleedigd en zint sindsdien steeds op wraak om mij onaangenaam te zijn. Er bestaat nog zooiets als karakter hebben, daar weet U schijnbaar niet veel van. Al uwe smerige leugens, die U Uw personeel enz. vertelt over mij, och zij leeren Uw egoistisch karakter toch kennen. Hoeveel personeel hebt U in dien korten tijd al niet gehad. U bent de tel zeker al kwijt, steeds weer anderen. Het eigenaardige is, dat zij na hun vertrek probeeren toenadering met mij te vinden, zeker omdat zij dan overtuigd zijn, dat ik noch U noch hen nooit het minste in den weg leg. Ik heb U al meerdere malen geschreven, dat U lucht voor mij bent. Dacht U dat een werkelijk hoogstaand Christen zulke dingen doet als U? Menschen in oorlogsjaren uit hun huis te laten zetten, om met een getrouwde man te gaan samenwonen, de baas spelen in het huis ook tegenover de andere inwoners en hun op hooge kosten jagen, profiteeren van hun gasrekening enz. enz. De laatste inwoonster liet U de helft van de gasrekening ƒ 4,50, waar zij alleen ’s morgens een kopje thee zet en U alles kookt en een groote wasch behandelt. Om Godsdienst als propagandamiddel te gebruiken en er niet naar te leven is heel treurig. Opruiige brieven zelf te schrijven aan de ouders van Grietje, zoogenaamd uit naam van Uw personeel en deze tegen hun zin te laten onderteekenen (Ferda) dat zijn Uwe praktijken! Zeer hoogstaand! Als Uw vroegere kennissen U aanmerkingen maakten over w samenwonen met een getrouwde man (als zoogenaamd) als godsd.vrouw, was Uw antwoord, dat U dat zelf met God zou uitmaken! Weten Uw plattelandsvrouwen dit? Ware Godsdienst is heel wat anders. Kent U de bijbel? Zeker niet! Bestudeert U deze eens goed. Waarachtige Godsdienst is eenvoud, bescheidenheid, oprechtheid, liefde voor Uw medemenschen (hen niet op alle mogelijke manieren te benadeelen, hetzij financieel, of moreel, roddelen), eerlijk zijn. Neem een voorbeeld aan Jezus, leef naar de voorschriften der tien geboden, dan zullen ware Christenen “brutale Mary” (zoals de bladen schrijven) U heel wat sympathieker vinden. (w.g.) J.A.Tittel.” Mary Pos typte onder deze brief: “De houding van deze vrouw in zeven jaar van eindeloze plagerijen werpt wel een schril licht op bovengenoemd slot , dat zij gemeend heeft thans eens ‘vroom’ te moeten maken. De heer C.Pronk, evacuatieambtenaar in de achterliggende jaren in den Haag, wonende Sonmansstraat 128 b Rotterdam, is gaarne bereid de nodige inlichtingen hierover te verstrekken”.
POST SCRIPTUM
De heer E.van Barneveld kwam bij het opruimen van zijn zolder nog wat paperassen van Mary Pos tegen, die hij me heden toezond. Daaruit blijkt uit brieven en een rijbewijs, dat Mary Pos van circa 1935 tot in ieder geval 18 augustus 1941 in Haarlem woonde op het adres Leidsevaart 254. De (Haarlemse) publicist H.G.Cannegieter publiceerde in ‘Morks-Magazijn’ van november 1941 (pagina’s 481-490) een artikel onder de kop: “Bij: Mary Pos, over: de Vrouw als publiciste”. Daarin schrijft hij expliciet dat de jeugdschrijfster en wereldreizigster haar loopbaan in Haarlem is begonnen en het om die reden bij haar bezoek aan New York niet kon nalaten de (echte) negerwijk Harlem te bezoeken. Interessant is voorts een brief van dr.Hendrik Colijn, gedateerd 5 september 1937, waarin hij nota bene in de Engelse taal laat weten, dat hij haar officieel geen schriftelijke introductie kan geven en voor haar geen uitzondering wil maken.
Selectie van foto’s en documenten betreffende Mary Pos
Mary Pos was bestuurslid van het Verbond van Christelijke Letterkundige Kringen en een kleurrijke verschijning op de Pinksterconferenties van het Verbond.
Publicist Ben van Kaam (was o.a. redacteur bij dagblad Trouw) schreef in zijn bundel; ‘Parade der mannenbroeders, over het protestantse leven in Nederland in de jaren 1918-1939 op bladzijde 235 ‘‘(…) De etalage ligt vol. Van de oudere schrijfster Wilma is er ’n nieuwe novellenbundel “De drie torens”. Van J.K.van Eerbeek “Gesloten gezinnen en Beumer en Co” en van Jan H.Eekhout ‘Patriciërs”. (…) En voor de liefhebbers van verzamelbundels is er rijke keuze. Aan “Wolken, wind en water” werkten mee Hilbrandt Boschma, J.K.van Eerbeek, E.van Everdingen, J.Fortgens, K.Norel, Mary Pos, H.M.van Randwijk, Rie van Rossum, Prof.A.van Veldhuizen, Anne de Vies en Wilma’.
Op de foto zien we aan de linker tafel achtereenvolgens: Johan van Hulzen, G.Mulder, Piet Korthuys, A.Wapenaar, W.G.van der Hulst, P.Risseeuw, C.Rijnsdorp. Vervolgens staande boven H.M.van Randwijk, J.H.de Groot, Rie van Rossum, Bert Bakker. Zittend MARY POS, Gerrit Kamphuis, Klaas Heeroma, Fedde Schurer en Hein de Bruin.
============
Antwoord van de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij, gedateerd 27 februari 1937, naar aanleiding van een verzoek zonder kosten mee te mogen reizen met als tegenprestatie ‘behoorlijke artikelen’ van de reis te schrijven en publiceren in het dagblad ‘De Standaard’
Brief van de K.L.M, 17 augustus 1936 waarin de luchtvaartmaatschappij op verzoek van Mary Pos kortingen geeft op haar vliegreizen
Schrijven van de Minister van Koloniën aan de Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, d.d. 30 augustus 1938, waarin hij verzoekt Mary Pos als journaliste alle hulp en assistentie te verlenen bij haar arbeid in NOI.
=====documenten uit de periode 1940-1945======================
![Schrijven van prof. N.A.Donkersloot [letterkundige Anthonie Donker] aan Mary Pos waarin een zuiveringsonderzoek wordt aangekondigd.](https://ilibrariana.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/01/scannen01115.jpg)
VERWEERSCHRIFTEN VAN MARY POS NAAR AANLEIDING VAN DE AANTIJGINGEN IN HET PAROOL VAN 23 JUNI1945
(Strijdend Nederland, 23 augustus 1945)
Schiferli was journalist, copywriter en reclamedeskundige. Hij is onder meer publiciteitschef van de Nederlandse Spoorwegen geweest. Als geen ander heeft hij Mary Pos bijgestaan na de aantijgingen tegen haar in Het Parool.
==================
====================================================
Voor haar boeken en lezingen trachtte Mary Pos zich zo goed mogelijk te oriënteren en informeerde ze bij personen met kennis van zaken over bepaalde onderwerpen, zoals onder meer blijkt uit bovenstaand schrijven van de voorzitter-secretaris van de Evangelische Broedergemeente in Zeist, ook een kenner van het Hindoeïsme.
===========================
======================
Met het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam. is een overeenkomst van overdracht gesloten van de resterende archief collectie Mary Pos. (1)
Voorts zijn enige honderden reportagefoto’s zijn vanuit de Bibliotheek Heemstede overgedragen aan het Spaarnestadarchief te Haarlem, tegenwoordig in het Nationaal Archief ‘s-Gravenhage. Boeken en een doos met documentatie (selectie brieven, foto’s, circa 25 affiches/aanplakbiljetten zijn achtergebleven in de ‘Heemstede-collectie van het Noord-Hollands Archief, locatie Kleine Houtweg, archiefdoos 363.
(1) Een plaatsingslijst (collectie nummer 529) van het archief van Mary Pos (1912-1987 oktober 2007 samengesteld door dr.P.Bak, is op het internet te vinden.
BIJLAGE 1 schrijver-journalist-leraar H.G.Cannegieter (1880-1966) , geboren in Friesland en verhuisd naar Haarlem publiceerde in Morks-Magazijn van november 1941 een artikel: ‘Mary Pos, over de Vrouw als publiciste (p. 481-490), waarvan onderstaand een scan:
BIJLAGE 2
In de Heemstede-collectie van het NHA bevindt zich onder catalogusnummer 3224 een handtekeningenboek van Mary Pos (22 mei 1948 Den Haag tot een instuif in Rijswijk 30 oktober 1957) met circa 90 handtekeningen van o.a. Beniamino Gigli, Else Niemöller, Elisbeth Eybers, H.Colijn, Herman Krebbers, de burgemeester van Los Angeles etcetera. Onderstaand enkele scans:
============
BIJLAGE 3: VOOROMSLAGEN VAN BOEKEN DOOR MARY POS
BIJLAGE 4: Mary Pos liet zich graag op haar reizen fotograferen met gezagvoerders van vliegtuigen en kapiteins en stuurlui op schepen. Een kleine selectie tevens van portretten
BIJLAGE 5. De bulk van via Evert van Barneveld dankzij ruil ontvangen reisfoto’s afkomstig van Mary Pos, na haar overlijden door de weduwnaar opgeruimd, heb ik via Bibliotheek Heemstede en het Noord-Hollands Archief doorgegeven aan het Spaarnestad Fotoarchief in Haarlem (naar mag worden aangenomen na verhuizing overgebracht naar het Nationaal Archief in ‘s-Gravenhage). Anno 2019 is slechts 1 foto gescand op het internet geplaatst Onderstaand enkele in de Heemstede-collectie achtergebleven foto’s
Bijlage 6: boeken met opdrachten aan Mary Pos, aanwezig in de Heemstede-collectie van het Noord-Hollands Archief
Bijlage; discussie KRONIEK n.a.v. reis Rusland in Gereformeerd Jongelingsblad, 4-12-1936
Naar aanleiding van een OVT-VPRO radiouitzending met dr. Babs Boter in 2019 en een artikel in het Zaanse blad ‘De Orkaan’: Mary Pos…van wereldberoemd tot bijna vergeten’ kwamen de volgende reacties binnen:
‘Maar ik ben haar nog niet vergeten. Heb verschillende boeken van haar gelezen. Een indrukwekkende vrouw, die heel wat in haar mars had. In de Zaanstreek wonen trouwens nog veel personen die familie van haar zijn. Zelf heb ik nog een boekje van haar, waar nog haar handtekening in staat. Tevens staat daar een stempel ingedrukt met haar woonadres. Mary Pos: Ooievaarstraat 21 Zaandam’ (Roel Sluis)
‘Niet vergeten. Mijn achternicht. Mijn vader vertelde wel eens over haar. De Possen zijn bijzondere mensen’. (Philippine d’Ailly-Boekhoff)
‘Natuurlijk kan en wil ik haar niet vergeten. Ik werkte destijds op een reisbureau in Bussum en kreeg na het boeken van een van haar reizen het boekje “De maan schijnt overal” compleet met voorwoord waarmee ze mij een hart onder de riem stak, ik koester het boekje en denk nog vaak aan die ontmoeting terug inmiddels 43 jaar geleden’. (Anne-Loes Veldman).
ANNEX: AFFICHES VAN VOORDRACHTEN DOOR MARY POS (destijds gered uit een afvalcontainer in Bussum) + enige besprekingen (Delpher)
======
ZIE OOK : GOOISE MEREN INFORMATIE: MARY POS
Pos, Mary (schrijfster) (gooisemereninformatie.nl)
Librariana 
Ik heb het boekje: Werkelijkheid op Bali Van Mary Pos.
Ze heeft het gesigneerd op 14 oct 1947.
Helaas is er geen stofomslag bij. Wie zou dit boekje van me willen kopen?
Grappig! ”Werkelijkheid op Bali” heb ook ik gesigneerd en opgedragen aan mij en gedateerd de dag van mijn geboorte:
”’…
met de allerbeste wensen voor zijn toekomst.
Moeijlijkheden zijn er om te overwinnen, dus :
Volhardt en je komt er !
Mary Pos
29 Mei
1960
Bussum
Voor zover ik weet was Mary Pos een buurvrouw en woonde ze op de Dr. Frederik van Eedenweg in Bussum. Het middenhuis van drie onder één kap die op de hoek van de Antonie van Leeuwenhoekweg en de Frederik van Eedenweg staat en dus uitkijkend op het landelijke Mouwtje.
Leuk dit artikel. Ben benieuwd wie dit geschreven heeft. Zelf heb ik in 2010 mijn afstudeerscriptie (Universiteit Leiden) geschreven over Mary Pos in de jaren ’30.
Beste Jentine, ik weet niet hoe trouw jij of Hans deze reacties lezen. Ik probeer antwoord te krijgen op onderstaande vragen. Als je me kunt helpen graag.
Ik werk mee aan 1001 vrouwen van de Nederlandse geschiedenis, een productie (boek en website) olv historica Els Kloek. Mijn interesse gaat uit naar reizigsters, bergbeklimsters en schrijfsters/journalisten over reizen en vandaar dat Mary Pos bij mij terecht is gekomen. Ik ben nog op zoek naar een paar gegevens over haar. Misschien kunt u mij verder helpen.
– Weet u de trouwdata van haar twee huwelijken en de voornamen van haar twee mannen?
– Weet u in welke jaren precies ze een relatie had met A.G. van der Horst.
Alvast mijn hartelijk dank, Agnes de Boer
Beste Hans Krol,
Ik werk mee aan 1001 vrouwen van de Nederlandse geschiedenis, een productie (boek en website) olv historica Els Kloek. Mijn interesse gaat uit naar reizigsters, bergbeklimsters en schrijfsters/journalisten over reizen en vandaar dat Mary Pos bij mij terecht is gekomen. Ik ben nog op zoek naar een paar gegevens over haar. Misschien kunt u mij verder helpen.
– Weet u de trouwdata van haar twee huwelijken en de voornamen van haar twee mannen?
– Weet u in welke jaren precies ze een relatie had met A.G. van der Horster.
Alvast mijn hartelijk dank, Agnes de Boer
Mary Pos trouwde 12 september 1959 in Rijswijk op 55-jarige leeftijd met de Amerikaanse hoogleraar Eber Malcolm Carroll, ging wonen in Bussum en haar man overleed al op 29 december van hetzelfde jaar. Daarna is zij gaan samenwonen met de Engelsman ir.Ernest William Dowesdell, 2-2-1990 overleden. Alledrie zijn begraven in één graf op de Algemene Begraafplaats in Bussum. Met de Neerlandicus en recensent drs.A.G.van der Horst, destijds woonachtig Zandvoortselaan 51 Heemstede heeft zij in de jaren 40 gecorrespondeerd en een meer ‘platonische’ verhouding gehad, maar vanwege de vrijheid die zij prefereerde is het niet tot een huwelijk gekomen. Advertenties en berichten van zowel huwelijk als overlijden van Mary Pos en E.M.Dowesdell heb ik heden op de site toegevoegd.
Beste Hans, dank voor de aanvullingen op mijn verhaal en de toevoegingen aan je blog. Ik blijf Mary Pos een zeer interessante personage vinden.
Nog één vraag in alle teksten zie ik dat de Amerikaanse Hoogleraar E. Malcolm Caroll heet en nu noemt u hem Eber Malcolm Dowesdell. En de beide mannen zijn zelfs broers. Hoe zit het precies met Caroll / Dowesdell?
Hartelijke groet, Agnes
Nog nog twee aanvullende vragen. Mary is toch ook met Ernest Willim Dowesdell getrouwd. Dat was in 1960 in Florida meen ik. Weet u daar de datum van.
En weet u het verschijningsjaar van het boekje van Mary over Juliana (Neerlands gloriedag). Het boekje staat wel in de tekst beschreven, maar ik kan het niet vinden in de bibliografie.
Groet, Agnes de Boer
Vandaag in het Noord-Hollands Archief geweest om de archiefdoos Mary Pos te raadplegen in verband met enkele vragen. Om te beginnen: van het uitgaafje ‘Neerlands gloriedag’ uit 1939 met onderhoud van May Pos met prinses Juliana en verlucht met ‘tal van foto’s’ beschik ik enkel – toevallig dubbel- het kleinformaat affiche (met circa 25 andere aanplakbiljetten veelal van lezingen die Mary Pos in het land hield. De publicatie komt niet voor in Worldcat(alogus) noch bij Boekwinkeltjes en is vermoedelijk als bijlage verschenen, mogelijk van tijdschrift De Spiegel’. De aankondiging, eigenlijk een flyer, is in facsimile als bijlage opgenomen in de ‘Mary Pos’ uitgave van ‘Uitgelezen boeken, 21 juni 1992.Ten aanzien van de eerste echtgenoot professor Eber Malcolm Carroll en de tweede ir. Ernest William Dowdeswell (een Engelsman) heb ik een en ander door elkaar gehaald en thans op de site naar beste kennis van heden gecorrigeerd. Van het eerste huwelijk zijn huwelijks- , sterfdatum e.d. bekend. Huwelijk had op 12 september 1959 plaats in Rijswijk [Over haar tweede man ir Dowdeswell vond ik een artikel in dagblad de Typhoon van 20 december 1962, onder de titel: ‘Mary Pos, nu mw. Dowdeswell’. De relevante citaten heb ik op het blog vermeld. Ze vertelt in 1960 met hem te zijn getrouwd voor vrederechter in Sint Petersburg, Florida, maar noemt geen exacte datum. Vermoedelijk nog wel te vinden via genealogische sites als Ancestry of My Heritage. Ten slotte: de correspondentie met A.G.van der Horst [hij noemt haar ‘Liefste Rietje’] dateert eerder dan ik dacht, namelijk uit de jaren 1935-1937 [enkele brieven aanwezig in NHA]. Omdat Mary Pos (voorlopig) met al haar reizen voor de vrijheid en dus geen verbintenis koos, bleef het daarbij en is de heer Van der Horst op 12 september 1942 in het huwelijk getreden met mej.M.Th,van Hattem (aldus Haarlem’s Dagblad van 14 september 1942). Vertrouwend met deze aanvullende informatie van dienst te zijn geweest, Hans Krol
Beste Hans, ik dank je heel erg hartelijk. Vollediger dan dit krijgen we het niet en dat is goed zo. Groet, Agnes
Pingback: BRUG5: Edsger Dijkstra, Shoe Dog (Phil Knight), Poezieurk.nl en Yolocaust.de - Brug Podcast
Pingback: Meeting of Eleanor Roosevelt and Mary Pos: First Lady and First Female Travel Journalist
Prachtig dit. Mary Pos en ik hebben ver terug dezelfde voorouders. Bij stamboomonderzoek kwam ik dit op het spoor. De foto van de onbekende man is misschien haar broer.
Mijn betovergrootvader Gerrit Pos is Mary Pos haar opa.
groet, Harry van Gelder hvangelder10@hotmail.com
L.S., In mijn bezit is een dicht beschreven ansichtkaart uit Hannover, juli 1933, door “A” aan Mary Pos, met diverse wetenswaardigheden over de reizen die beiden in die maand maakten. Heeft U interesse in een kopietje?
Vr. gr., Arie Jan Gelderblom
O.k. indien gescand naar” jlpmkrol@hotmail.com of indien te verzenden naar Joh. Verhulstlaan 26, 2102 XT HEEMSTEDE
Ja, ik heb interesse. Mary Pos staat in mijn stamboom want ze heeft (ver terug) dezelfde voorouders als ik. Ik heb ook een foto van haar. Mijn e-mail is: j-kremer@outlook.com
Beste,
een kleine aanvulling/correctie: A.G. van der Horst (Anne Gerrit) is van 1929- 1937 verloofd geweest met Mary. Daarna is hij in augustus 1940 in het huwelijk getreden met Willy Warreman uit Amsterdam. Samen hebben zij 2 dochters gekregen.
Mijn dank voor ontvangen bericht en heden op mijn blog gecorrigeerd. Had ik overigens kunnen weten, immers bericht in dagblad De Tijd van 23 augustus 1940 (Delpher). In 1940 huwde een andere Van der Horst met dezelfde voorletters, vandaar de vergissing. In welk jaar is Anne G.van der Horst overleden?
Hans,
Mijn opa Anne Gerrit van der Horst is in juli 2001 overleden op 95 jarige leeftijd.
Met vriendelijke groet,
Willy
Mijn naam is Francien Lamers-Winkelman en ik woon op de Kleine Houtweg 179 in Haarlem. Ik ben getrouwd met Martin Lamers. Zijn vader heeft zijn hele leven bij de VNS gevaren en de laatste jaren van zijn werkzame leven voornamelijk op de Jagersfontein als hoofd werktuigkundige. Mary Pos heeft verschillende reizen aan boord van de Jagersfontein (naar Zuid Afrika) gemaakt, en naar ik denk daarbij ook verschillende malen aan ‘de tafel’ van mijn schoonvader gezeten.
Mijn schoonouders hebben een grote kartonnen koffer met ruim 5000 brieven achtergelaten. Die hebben we allemaal gedigitaliseerd en voorzien van (vrijwel allemaal ongedateerde) foto’s die we vonden in een andere bordkartonnen koffer. Daarin zat ook een mapje met 10 vrolijke foto’s aan boord van de Jagersfontein. Ook zonder datering. Graag zou ik willen weten of een van de vrouwen op de verschillende foto’s inderdaad Mary Pos is, en in welk jaar die genomen zijn.
De laatste reis van mijn schoonvader was in 1960, wij hebben jaren gedaan over het digitaliseren, doch hebben de 25 bundels nu vrijwel gereed, en ze kunnen, indien gewenst, via een USB Sticky naar echte belangstellenden. Mijn schoonvader heeft, in het jaar voor zijn dood, tegen een van zijn zonen gezegd dat er wel wat met de brieven mocht gebeuren, doch absoluut niet aan de Telegraaf gegeven mochten worden.
Mijn schoonvader was bij het uitbreken van de 2de wereldoorlog ‘buitengaats’, en is tijdens de eerste jaren van de oorlog aan de OOst kust van Afrika gestationeerd geweest (op de Tayari). Ergens in 1943 is hij overgeplaatst naar de Pacific (gestationeerd in San Francisco). De Nederlandse koopvaardij schepen waren voor een groot deel geconfisceerd door de USA voor troepentransport. Daar heeft hij gevaren tot dik in 1945, immers Japan heeft zich later dan Duitsland overgegeven, en na de overgave moesten ook alle USA mariniers/soldaten weer terug naar huis. Waardoor mijn schoonvader pas eind Oktober 1945 terug kwam, en mede waardoor mijn echtgenoot pas toen zijn vader voor het allereerst zag.
Al met al, als U mij een email adres stuurt dan kan ik de foto waarvan wij denken dat het Mary Pos is a.b. de Jagersfontein sturen
Goedendag, interessant! Uw naam is mij bekend. Graag ontvang ik een scan van bedoelde foto op mijn email adres: jlpmkrol@hotmail.com