Tentoonstelling ‘Bloeiende Bollen’, in Museum Haarlem tot en met 26 augustus 2019 (HRLM stadsglossy, nummer 62, pagina 55)
Bij de ‘bloeiende bollen’- expositie in Haarlem zijn o. FLORA-memorabilia te zien uit de collectie van Ruud van der Molen uit Amstelveen (foto J.P.Teengs)
Eerste Flora in Heemstede; door Hans Krol (Haarlems Dagblad, 19 maart 2002)
Expositie Museum Haarlem (foto J.P.Teengs)
Vijf in 1910 uitgegeven sluitzegels: ‘Bulbi Cultura’ 1860-1910, verschenen bij gelegenheid van bloemententoonstelling BulbiCultura in de Haarlemmerhout
Artikel uit het Haarlems Dagblad van 18 april 2018. Tentoonstelling Flora-materiaal van Ruud van der Molen uit Amstelveen
Koningin-moeder Emma bezoekt de Haarlemse Bloemententoonstelling in 1910 (Katholieke Illustratie, 23 april 1910)Voor- en keerzijde van penning Haarlem bezoek koningin Wilhelmina mei 1910 aan FLORA (Ruud van der Molen)
Houthakkers in Groenendaal nabij de van Merlenvaart , door kunstschilder A.C.van Noort (1914-2003)
rechts:Verzagen van een omgehakte boom in Groenendaal, 18-2-1935
De in 1913-1914 geplante kastanjebomen aan de Vrijheidsdreef die tot teleurstelling van veel Heemsteders zullen worden gekapt (foto Ellen Toledo, 5 oktober 2015)
Spelende kinderen onder een beuk in Groenendaal. Tekening door A.Melchior (1898-1962) N.H.A.
Expositie Henriette Marcus in raadhuis Heemstede (Heemsteedse Koerier, 15-8-1979)
Henriëtte Marcus (1891-1993) aquarel van Groenendaal in de herfst.
Henriëtte Marcus (*Amsterdam 1891 – Heemstede 1993). Aquarel van Nassau
Henriëtte Marcus: Haarlem (aquarel)
Lijst van werken van Henriëtte Marcus (1982)
Henriëtte Marcus: aquarel van de belvedère in Groenendaal in de sneeuw.
Henriëtte Marcus exposeert in de Heemhaven (Heemsteedse Koerier, 24-11-1982)
Verstild werk van Henriëtte Marcus in Heemhaven (Haarlems Weekblad, 1 december 1982).
In 1914 is door filmfabriek Hollandia uit Haarlem op Groenendaal de film ‘Gertrude Leistikow danst op Groenendaal’ opgenomen.
Affiche Great Spring Flower Show Flora
Deel van door tuinontwerper D.F.Tersteeg tussen 1923 en 1925 ontworpen plattegrond van de Flora 1925, gevoegd bij de officiële gids/catalogus.
Couvert Nationale Bloemententoonstelling Haarlem 1910 (Ruud van der Molen)
Briefhoofd van correspondentie van de nationale bloemententoonstelling in Haarlem 1910
2 sluitzegels Int. Voorjaarsbloemententoonstelling maart-mei 1925 in Haarlem
FLORA HAARLEMMERHOUT 1910
Foto genomen tijdens de voorbereidingen van de bloemententoonstelling Bulbi et Cultura in de Haarlemmerhout, 1910. Werklui van de Dienst Gemeenteplantsoenen planten bollen. De voorman met bolhoed houdt toezicht (Uit: De Groene Stad, 2002)
Een der hoofdgebouwen van de FLORA in 1909 aanbouw voor de Nationale Bloemententoonstelling welke in het voorjaar van 1910 in Haarlem zal worden gehouden vanwege de Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur. Dit gebouw is 40 meter lang en 20 meter breed en bestemd voor de inzendingen de drie tijdelijke tentoonstellingen, welke zullen worden gehouden van 23 tot 31 maart, van 15 tot 24 april en van 4 tot 12 mei. Door een tussengebouw wordt dit hoofdgebouw verbonden met een tweede, nog grotere zaal, waarvan de voorgevel ter breedte van 30 meter op het westen komt te liggen, ongeveer voor de door de gemeente te bouwen fontein en rechts ter zijde van het Paviljoen, wanneer men met het gezicht naar het Paviljoen staat.
Aanleg van de Franse Tuin ter gelegenheid van Bulbi et Cultura in de Haarlemmerhout. Foto uit 1909Foto van de int. bloembollententoonstelling in de Haarlemmerhout, 1910
Portretje van links H.J.Goemans en rechts Leonard A.Springer, architecten van de Nationale Bloemententoonstelling te Haarlem in 1910
De Franse Tuin tijdens de bloemententoonstelling Bulbi et Cultura in de Haarlemmerhout van 1910 met zicht op het Paviljoen waar de vlag uithangt. De barokke tuin en fontein zijn door de Dienst Gemeenteplantsoenen Haarlem nog tot 1913 gehandhaafd (foto uit: De Groene Stad, 2002).
Uit album Amsterdam-Haarlem mei 1910. Ter herinnering aan het Koninklijk Bezoek. Op weg naar de bloemententoonstelling in de Haarlemmerhout
uit: De Groene Stad; een eeuw openbaar groen, door Maria van Vlijmen en Wim de Wagt. 2002, pagina 144.Ter gelegenheid van de bloemententoonstelling van 1910 vond een bloemencorso plaats die op deze foto de Dreef passeren.De expositie in de Haarlemmerhout duurde van maart tot mei 1910 en trok meer dan 163.000 bezoekers
Ansichtkaart van de int. Bloemententoonstelling in de Haarlemmerhout, 1910.
Narcissenbloei op de Nationale Bloemententoonstelling Haarlem in 1910
Bezoek van Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik aan de Nationale Bloemententoonstelling in Haarlem 1910
Boven: bloemencorso in Haarlem 1910 en onder bezoek van koningin Wilhelmina en prins Hendrik aan de bloemententoonstelling in de Haarlemmerhout.
Minister A.S.Talma (midden) bezoekt de bloemententoonstelling in Haarlem in 1910 geflankeerd door rechts mr.J.G.Patijn, commissaris van de Koningin in Zuid-Holland en links J. Korthals Altes, lid van Provinciale Staten in de provincie Noord-Holland
Interieur van de Nationale Bloemententoonstelling in 1910 te Haarlem (foto NHA)
Oorkonde van de Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (AVB), bij gelegenheid van de Nationale Bloemen Tentoonsteling 1910 uitgereikt aan de firma Van Tubergen in Haarlem
Bezoek van koningin Emma aan Bloemenfeest Haarlem (foto’s uit: gedenkboek ter herinnering aan het vorstelijk bezoek. Amsterdam-Haarlem, mei 1910, Amsterdam, N.J.Boom, 1910)
Bezoek van bestuurders en deelnemers van de FLORA 1910 aan het raadhuis van Heemstede. Op het balkon in het midden gastheer burgemeester D.E.van Lennep. Op het balkon van links naar rechts: jonkheer mr.Boreel van Hoogelanden, W.Swoboda, Graf Schwerin, John de Breuk, burgemeester van Lennep, E.H.Krelage. Beneden o.a. 1e rij 8,9 en 10 v.l.n.r. J.Ph.de Vilmorin, Madame de Vilmorin, Miss Willmott. Derde ij vijfde van rechts mr.J.C.de Marez Oyens.
Bezoek deelnemers FLORA Haarlem aan raadhuis Heemstede en de auto’s en deelnemers in Noordwijk vanwege een lunch in het ‘Hof van Holland’ (Katholieke Illustratie, 1910)
Na de Flora in de Haarlemmerhout van 1910 bezocht prins Hendrik ook het raadhuis in Heemstede op uitnodiging van burgemeester Van Lennep.
Bezoek koningin Wilhelmina en prins Hendrik aan Heemstede en Groenendaal, 26 mei 1910
Oude ansichtkaart van het wandelpark Groenendaal
Het molentje van Groenendaal vanuit de lucht gezien
LITERATUUR , KAARTEN EN ILLUSTRATIES GROENENDAAL en FLORA’S in o.a. collectie Heemstede (zie ook o.a. bibliotheekcatalogus Noord-Hollands Archief)
18 mei 2020. Hans Krol op zijn 77ste verjaardag nog tijdens coronaperiode met Yvonne, dochter Angelique en de kids Anna (1) en Julie (3) in het Wandelbos Groenendaal
Het poortgebouwtje van Bosbeek-Groenendaal aan de Heerenweg, geaquarelleerd door Gerrit Jan Schouten omstreeks 1839 (Mellon Art Collection, Yale University, New Haven)
Nieuwe borden in wandelbos Groenendaal sinds 2014
Opening in juli 1913 van het wandelbos Groenendaal door burgemeester mr. D.E. van Lennep op de eerste rij vierde van links zittend met rechts van hem professor Van Hamel. Als spreker is op deze foto uit De Prins zien we mr.dr.W.F.van Leeuwen, Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Holland
Een broche van dikmetaal uitgegeven ter ere van Groenendaal Heemstede
Groenendaal-Bosbeek, door Arnout van Gilst (1898 geboren in Den Haag, 1937 verhuisd naar Haarlem, in 1982 overleden te Bennebroek)
Flyer van café-restaurant Groenendael, verschenen bij gelegenheid van de FLORA 1925, geïllustreerd door Jan Wiegman.
Aankondiging Flora 1953 in Groenendaal. In 1952 gefotografeerd door Fer van Buuren (HVHB)
Historische bomen Torenlaan Groenendaal gaan om (Marieke van der Leij, Heemsteedse Courant, 22 april 2015).
LITERATUUR – L.H.Albers. Landgoederen van Zuid-Kennemerland. Amsterdam, 1984. – G.Baeyens en J. Mourik. Lezen in het duin; nagenieten van de Gouden Eeuw. Zeist, KNNV Uitgeverij, 2012. – Beheersplan wandelbos Groenendaal: gemeente Heemstede, periode 1982-1992. 1981.
Waterpartij Engelse bos in Groenendaal op ansichtkaart uit 1931
– Ch. Bertram. Noord-Holland’s Arcadia. 2005. – Bettink, G.J. De eerste stoommachine in Nederland. In: De Natuur, 15-9-1913, blz. 257-258. – G.J.Bettink. Van een schilder en zijn buiten. Jaarboek Haerlem 1937, blz. 92-98 [Betreft Dirck Bleecker als eigenaar van huis De Driesprong]. – G.Bleeker. Het wandelbos ‘Groenendaal’ te Heemstede. In: Nederlands boschbouwkundig tijdschrift. 13, 1940, p.309.
Ansichtkaart van het Bevrijdingsmonument in Groenendaal, uitgegeven door J.P.Exel Jr in Haarlem
Molentje van Groenendaal, circa 1920
Voetballers van HFC Haarlem poseren met vlag tijdens een uitje in Wandelbos Groenendaal, 1907. Met vlag J.D.Bijleveld, links naast hem achter de groep Jan Haak. Uiterst rechts met vest C.N.Hin (NHA)
– R.H.A.van Bruggen (samenst.). Inventaris van het archief van de gemeente Heemstede 1930-1990. Gemeente Heemstede, 1997. Nummers 875 tot 899: stukken betreffen de aankoop van Meer en Berg (1931-1949), Oranjerie (1952-1953) en het wandelbos Groenendaal (1929-1990). – Marcel Bulte en Wim Post. Bloeiende bedrijvigheid. Haarlem, De Vrieseborch, 2002 [o.a. bloemententoostellingen 1910, 1925, 1935, 1953]. – P.J.Bussen (samenst.) Inventaris van het archief van de gemeente Heemstede (1915) 1920-1929 (1936). Gemeente Heemstede, 1997, Wandelbos Groenendaal, nummers 480-487. [In Noord-Hollands Archief]
VOORSTEL TOT AANKOOP WANDELBOS (RAADSNOTULEN HEEMSTEDE 27 MAART 1913)
Raadsnotulen 27 maart 1913 Heemstede betr. aankoop wandelbos Groenendaal (1)Vervolg Raadsnotulen 27 maart 1913 aankoop wandelbos Groenendaal (2)Vervolg aankoop wandelbos Groenendaal. Raadsnotulen Heemstede 27 maart 1913 (3)Slot raadsnotulen aankoop wandelbos Groenendaal 27 maart 1913 (4)
– Cultuurhistorische wandelroutes. Wandelbos Groenendaal en de Algemene Begraafplaats. Gemeente Heemstede, 2007 – W.A.Evelein. Op verkenning door Groenendaal. Gemeente Heemstede, 1978 (brochure)
De tolpoort van de Leidsvaart na verhuizing naar ingang tennispark Groenendaal overgeplaatst (foto G.J.Dukker)
– Feestgids van de feesten op 17 Juli 1913 te Heemstede naar aanleiding van de openstelling van het Wandelbosch Groenendaal en van de herdenking van Neerlands Onafhankelijkheid.
Mr.D.E.van Lennep, die in 1913 de onder- handelingen voerde met de Erven van Merlen en Groenendaal voor de gemeente wist te verwerven
Burgemeester D.E.van Lennep en genodigden op de trappen naar de Belvedere bij de opening van Groenendaal op 17 juli 1913
– Groenendaal. Uitgave van de Vereniging Vrienden Wandelbos Groenendaal/Het Bosblad. 1990/1993 (tijdschrift).
Groenendaal van buitenplaats tot wandelbos. Heemstede, Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek, 2013. ISBN 978-70712-00-6
E-mail adres van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek is: administratie@hv-hb.ml
– J.W.Groesbeek. Heemstede in de historie. 1972. + Geschiedenis van Groenendaal, zie: Ven van Tongeren, Groenendaal. – Rob Hinse. Het molentje van Groenendaal en de molens van Heemstede. 2007.
Tekening van het molentje van Groenendaal
– Jos Kluiters en Frits van Daalen. Zuid-Kennemerland natuurlijk; vijfduizend jaar mens en natuur tussen duinen en polders. Haarlem. Schuyt & Co., 1988. – A.J.Kramer n.m.v. A.Overmeer. Bennebroek-Heemstede-Vogelenzang; honderd jaar in de bollen. 1987. [o.a. over Flora’s 1925-1935-1953].
Huttenbouw in het Groenendaalse bos (foto CASCA)
– Hans Krol. Eerste in Nederland gebouwde stoommachine vuurde twee eeuwen geleden in Groenendaal. In: de Heemsteedse Courant bam 6 augustis 1981. [+ 2 artikelen over stoomwerktuigen en stoomvervoer in Heemstede: de Heemsteder, 13 augustus 1981 en 30 september 1981]. – Hans Krol. Geschiedenis van het buitengoed Bosbeek in Heemstede en van het adellijk geslacht Van Merlen. 1987. – Hans Krol. J.Ph. d’Orville en het landgoed Groenendaal. In Nieuwsbrief VOHB, 1987. – Anja Kroon. De Flora’s In Heemstede. In: HeerlijkHeden, nummer 112, april 2002. – Landgoederen en groene gebieden; visie per deel gebied. Uitgave van SAB in opdracht van de gemeente Heemstede, 2005.
Mw. E.C.M. (Lies) Visser zond jaarlijks een nieuwjaarskaart met een Heemsteeds tafereel, zoals bovenstaande foto van het Groenendaalse bos in 1995.
– L.van Leeuwen Jr. Flora’s lentefeest in Kennemerland: een overzicht van de bloemenweelde die te zien is op de tentoonstelling “Flora”. Amsterdam, Meulenhoff 1935. – Zr. Petra Meyens. Wetenswaardigheden van Groenendaal en Bosbeek [z.j.]. – Officieele catalogus der internationale voorjaarsbloemententoonstelling Heemstede: 13 maart tot 21 mei 1925. 1925. – Officieele catalogus internationale bloemententoonstelling Flora 1935. Heemstede. 1935. – Officiële catalogus Internationale bloemententoonstelling Flora 1953: 14 maart – 14 mei, te Heemstede bij Haarlem in het wandelbos Groenendaal. – Cees Peper. Drie generaties Willemse/Prins in Groenendaal. In: HeerlijkHeden, nummer 122, 2004, p. 228-233. – Cees Peper. Restaurant landgoed Groenendaal 90 jaar. In: HeerlijkHeden, nummer 133, 2007, p. 141-144. – Plannen voor het wandelbos Groenendaal. Heemstede, 1980 (rapport).
Leerlingen van de Bronstee school op weg naar Groenendaal, Koninginnedag, 1950 (?).
In het Groenendaalse bos bij Heemstede (Wij, 1936)
– Een reis naar de Flora, internationale bloemententoonstelling. Heemstede 15 maart – 19 mei 1935. Uitgave ter herdenking van het 75-jarig bestaan der Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur, 1935.
Steendruk door P.J.Lutgers (1844) van Groenendaal met zicht op het molentje en de belvedère
doorsnede van de belvedère omstreeks 1838-1839 onder Henry Philip Hope gebouwd met twee verdiepingen en balustrades en daarop een kleine koepel. Op een kunstmatig aangelegde heuvel naar een ontwerp van de architect John Thomas Hitchcock. In 1864 gerestaureerd.
Over de architect John Thomas Hitchcock schrijft A.J.van der Aa in zijn Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8 (1867) het volgende : ‘Hitchcock (Johan Thomas) werd in 1812 te Amsterdam geboren, vertrok reeds op jeugdige leeftijd naar Engeland, bleef 8 jaren te Londen, waar hij bouwkundig onderwijs van den architect P.Hardwich verkreeg. Na gedurende twee jaren Groot-Brittanje, van waar hij in 1841, na een verblijf van vijf jaren, naar Java op reis ging om aldaar zijn bouwkundige talenten te benuttigen. Zijne loopbaan was slechts kort, daar hij den 11 Maart 1845 , in den ouderdom van 33 jaren in Indië overleed. Gedurende zijn verblijf in Nederland bragt hij een aantal werken tot stand, zoals het huis van den heer Cassee bij de Velperpoort te Arnhem, de buitenverblijven van de heeren Insinger bij Haarlem, Boekhorst, Rothuis en Rutgers van Rozenburg bij Soestdijk, van F.A.van Hall bij Velzen ,een belvedere op het buitenverblijf van de heer (H.P.) Hope te Heemstede, de koepel van de heer Stoop op den Amersfoortschen weg, de sociëteit de Vriendschap te Amsterdam en andere gebouwen’ [Zie: Immerzeel, Leven en werken der Hollandschen en Kunst.schilders, deel II, p.40; Kramm, Deel IV, p.693}
Tekening van Sociëteit ‘de Vriendschap’, 1837-1838, een creatie van Hitchcock.in Amsterdam .Helaas in 1912 gesloopt.
De koepel van Stoop nabij Amersfoort, ontworpen door John Thomas Hichcock
Iltho van de buitenplaats Duin en Berg onder Velsen door P.J.Lutgers, circa 1840
Toelichting bij steendruk van de hofstede Duin en Berg
Tekening van dwarsdoorsnede belvedere (L.F.Dammers)
Doorsnede en foto met bezoekers op het terrras van Belvedère uit 1925
tekening van de belvedere
Citaat uit één van de talrijke 19de eeuwse toeristische gidsen: ‘Wegwijzer in Haarlem en Omstreken’, 1848,: ‘(..) Thans begeeft ge u naar het zeer nabijgelegen landgoed van de Heer Hope, Groenendaal en Bosbeek genaamd, en verzocht den tuinman het straks genoemde Belvedère te mogen beklimmen. Hij zal u langs bevallige paden en wateren leiden, en u dn zien, hoe de Kunst hier de Natuur is te gemoet gekomen; hoe hier alles te zamen liep, om, van deze heuvelachtige grond, een der fraaiste plekjes van Nederland te maken. Meer opgetogen zult ge staan, wanneer ge u op het hoogste gedeelte van het Belvedère bevindt. Wanneer ge daar ten westen tet oog op Zandvoort slaat, het verder naar Haarlem wendt en vervolgens naar Amsterdam; wanneer je zuidwaarts Leyden, Hooglandsche Kerk, voorts Rijsburg, Noordwijk en ten laatste de zee ontdekt (…)’.
Eén van de schetsen van Gerrit Jan Schouten uit 1839 met vermeldingen van het Haarlemmermeer, twee torens van Leiden, de kerk van Bennebroek, molen van de Glip, kerkoren van Hillegom etc. (Paul Mellon Art Collection, Yale University, New Haven, USA).
Romantiek in gietijzer. Uit: Jan Bouman. Het merckwaerdigste meyn bekent. Nieuwkoop, Heuff, 1974, pagina 27 Het bijschrift van ‘Malle Jas’ (Adrian Elias) klopt niet, overgeschreven uit geschiedenis van Haarlem uit 1877, die de excentrieke [lees krankzinnige] Adrian Elias in 1841 liet overlijden, terwijl dat feitelijk al in 1834 was. Zijn jongere broer Henry Philip erfde 500.000 Engelse pond, werd in 1835 eigenaar van Bosbeek-Groenendaal en liet in 1838-1839 de Belvedère bouwen, in welk jaar hijzelf kwam te overlijden.
Dat valt nog te bezien: Belvedère en theekoepel (De Volkskrant, 17 mei 1975) Nota Bene achteraf blijkt dat Adriaan Elias Hope (bijgenaamd ‘Malle o.a. wèl de walvisbank en schelpengrot liet plaatsen, maar dar de belvedère als eerder was gebouwd, namelijk in 1839 (met een restauratie in 1864) in opdracht van Henry Philip Hope (derde zoon van John Hope), die in het jaar van de opening van de uitzichttoren overleed. Adriaan Elias Hope die leefde van 1772 tot 1834 liet bij zijn overlijden meer dan 1 miljoen pond na.
Advertentie verpachting Ververschingshuis en Belvedère, in de Nieuwe Haarlemsche Courant van 26 augustus 1016.
Drukte op de Belvedère op een prentbriefkaart uit 1925. het terras bevond zich op een hoogte van een (kunstmatige) heuvel van 10,25 meter. Daarboven kwam tot de tweede balustrade 14 meter hoogte erbij.
Belvedère uit 1838/1839 op een ansichtkaart uit 1920
Heuveltrap naar de Belvedère ofwel uitkijktoren van Groenendaal
Bordje verwijzend naar de Belvedere in Groenendaal – Heemstede
De Belvedère op een linodruk van Frans van Emmerik (1895-1953) in 1928.
De Belvedère in wintertooi. 1960, vijf jaar later gesloopt
Herinneringen aan de Belvedère (de Heemsteder, 23 januari 2019)
Perikelen rond Belvédere (Heemsteedse Courant,23 november 2019)
De Belvédère van Groenendaal op een aquarel, door Gerrit Jan Schouten (Jan Holwerda; zie zijn artikel in: Heerlijkheden, nummer 182, 2019: ‘Uitzicht vanaf de Belvedère van Groenendaal’, p.3-7).
Vooromslag HeerlijkHeden, 182, 2019 met aquarel door G.J.Schouten: gezicht vanaf de Belvedère richting Heemstede, o.a. het herenhuis van Bosbeek en de Hervormde Kerk zichtbaar en in de verte het Haarlemmermeer. Bevat artikel van expert op het gebied van historische tuinen Jan Holwerda.
Bosbeek; tekening door Gerrit Jan Schouten (1815-1878) (Yale Center for British Art Paul Mellon Collection) [vrijwel overeenkomende met de litho van Lutgers uit 1842]
Eén van de twee trappen naar de Belvédère, Groenendaal Heemstede
Poserend op trap van de Belvedère
Belvedère in wintertooi (Katholieke Illustratie 1923)
Nadat in 1913 Groenendaal als wandelbos voor het publiek werd opengesteld bleek de Belvedère met een entrée van een dubbeltje een veelgebruikte attractie met het eerste jaar 19.559. bezoekers. Boven op de trap zien we Mien Verdonschot, dochter van Arie Verdonschot die de uitzichttoren exploiteerde.
Oude kleuren ansichtkaart met Mien Verdonschot op de trap bij de entree.
Enkele oude prentbriefhaarten met afbeeldingen van de belvedère uit de eerste helft van de vorige eeuw
prentbriekaarten van belvedère Heemstede
Poserend voor de ingang naar de Belvedère van Groenendaal
Een schoolreisje naar de Belvédère van Groenendaal
Schoolreisje naar Bloemendaal en Heemstede (Groenendaal) Het Vaderland, 6 juli 1926
De belvedère van Heemstede omgeven door hoog geboomte
Burgemeester jonkheer mr.D.E.van Lennep met genodigden op de trap naar de Belvédère bij de opening van Groenendaal als openbaar wandelbos op 17 juli 1913
Belvedère Heemstede
Belvedère Heemstede
Oude ansichtkaarten van de Belvedère uit 1918
Groenendaal: de Belvedère (de Heemsteder, 2013)
Kaarten met panorama vanaf de belvedère Heemstede, In de verte de watertoren
Tekening door Gerrit Jan Schouten uit omstreeks 1839 genomen vanaf de Belvedère richting Haarlem met de huizen aan de Zandvaart en in de verte links de Sint Bavokerk (Mellon Art Collection, Yale University, New Haven, USA)
Een park ontwerp van Schouten uit 1839 (Mellon Art Collection, Yale University)
Nog een parkontwerp van Schouten uit 1839 (Mellon Art Collection, Yale, New haven)
Groenendaal: panorama vanaf de Belvedère (de Heemsteder, 2013)
– Kees Schaepman. De strijd tussen hond en hooglanders in Heemstede. In: Vrij Nederland, jrg. 55, nr. 38, 1994, blz. 28-30 [Over de pennenstrijd die gevoerd is tussen hondenbezitters en voorstanders van runderen en pony’s in het Groeendaalse bos] – J.B.Schepers. Het Heemsteedse wandelbos. In: Buiten, 19 april 1913. – Jan P.Strijbos. Flora en fauna in het wandelbos ‘Groenendaal’ Zie: Ben van Tongeren, Groenendaal. – Stadspark en wandelbos. Speciaal nummer van Wonen-TA/BK, 9/10, 1977. [Verschenen n.a.v. tentoonstelling door het Frans Halsmuseum in de Vleeshal te Haarlem van 28 mei tot 4 september 1977]. G.D.Swanenburg de Veije. Paddestoelennieuws uit Groenendaal. In: De Levende Natuur, jaargang XXVII, afl. 1, mei 1922, p. 2-23. – Ben van Tongeren (samenst.). Groenendaal. VOHB, 1978.
Vooraanzicht van niet uitgevoerd plan de belvedère met 1 verdieping (3.60 meter) te verhogen naar 17,45 meter op de heuvel van circa 15 meter. Eind 1946 uitgevoerd door L.F.Dammers, geboren te Utrecht 10 mei 1926, die hieraan gewerkt heeft van 28 oktober 1946 tot 8 januari 1947 bij het bedrijf voor openbare werken in Heemstede (ondertekend juli 1965 door directeur Peterse en bouwkundige-opzichter Roel Stegeman)
Betreft restauratie Belvedere Groenendaal na (niet uitgevoerd) plan voor herstel en uitbreiding, juli 1965
Getuigeschrift L.F.Lammers, ondertekend door directeur Peterse van Openbare Werken Heemstede
Tekening doorsnede begane grond (tekening door L.F.Dammers) Dergelijke tekeningen zijn ook gemaakt voor de 3 geplande verdiepingen
Dwarsdoorsnede van Belvedère op basis van 1 verdieping tussenbouw (L.F.Dammers)
Foto van de belvedère met twee ballustrades in Groenendaal kort voor de afbraak
Winters tafereel 18 februari 1923 in Groenendaal met de Belvedère op de achtergrond. Uit de Katholieke Illustratie, 1923.
Herbouw Belvedère is het overwegen meer dan waard Haarlems Dagblad, 18 augustus 1964)
Vervolg van: Strijd om behoud van 100-jarige “Belvedère”in Heemstede
Nieuwe belvedère in Groenendaal; door ing. Ben van Tongeren (Heemstede Centraal, 18 januari 1989)
In het blad HeerlijkHeden van HVHB, nummer 180, voorjaar 2019, is op p. 11-14 een artikel gepubliceerd door Marloes van Buuren onder de titel: ‘Als verkenner op wacht op de Belvedère.
Louis Goulmy met verrekijker als padvinder (verkenner) op de Belvédère.(HH, nummer 180, pagina 114)
De Luchtwachtdienst op Belvedère (Haarlem’s Dagblad, 23-8-1940)
Vervolg van De Luchtwachtdienst op de Belvédère (H.D., 23-8-1940)
Schenking aan gemeente voor herbouw Belvedere (Haarlems Dagblad, 8-1-2019)
Herbouw Belvedère: schenking een half miljoen euro (Haarlems Dagblad, 9-1-2019)
Herstel Belvedere in oorspronkelijke stijl. Ingezonden bericht door Elly Olthoff (Haarlems Dagblad, 4 mei 2019)
‘Meer keuze bij Belvédère (Haarlems Dagblad, 6 april 2019)
Eindelijk schot in de zaak van herbouw (1)Belvedère in Groenendaal; door Eric van Westerloo (Heemsteder, 3 juni 2021) (1) bedoeld is nieuwbouw.
Foto van koepel op landgoed Backershagen nabij de Rijksstraatweg naar Den Haag in Wassenaar. Is in het verleden soms vergeleken met de belvedere in Heemstede. Echter, dateert al uit 1771, gebouwd door Cornelis Backer. Ook gebouwd op een kunstmatige heuvel. Bevat ook twee verdiepingen. Balustrade op het dak. Tegenwoordig eigendom van de Nederlandse Monumentenstichting en Rijksmonument. Het bouwwerk speelde een rol in het jeugdboek ‘De geheimzinnige koepel’ van C.Joh. Kieviet.
In 2010 is de Belvedere van landgoed Leyduin in Bloemendaal gerestaureerd onder supervisie van Landschap Noord-Holland
VERDEROP IN DIT BLOG VERVOLG VAN OUDE EN NIEUWE BELVEDERE
Belvédère op Leyduin gesloten (de Heemsteder, 5 juni 2019). Met het probleem van het vandalisme heeft men ook in Heemstede te maken gehad. Zo is de historische koepel op een duin op de overplaats van de Hartekamp tot twee maal zodanig vernield, dat thans op deze plaats een vandalismebestendig monumentje is geplaatst
Situatieschets van Groenendaal e.o. met wegen, buiten, huizen, boerderijen in de 17e eeuw, vervaardigd door mr.J.W.Groesbeek. Buitentje ’t Lam was vanaf 1648 eigendom van de kunstschilder Jan Miense Molenaer en zijn echtgenote Judith Leyster is daar in 1660 overleden. De kunstenaars Gerrit Bleeker (1593-1656) en Dirk Bleeker (1622-1672) hebben veel ellende gehad om hun buitenhuis De Driesprong.
Huize De Driesprong op een tekening van H.Tavenier uit 1775. Het huis lag nabij een samenkomst van drie wegen: de Voorweg, Berglaan en Achter- ofwel Binnenweg. De kunstschilders Gerrit Bleeker (1593-1656) en zoon Dirk Bleeker (1622-1672) met zijn beide ongehuwde zusters hebben hier gewoond. Het oorspronkelijke huis zou echter in 1742 door J.Ph. d’Orville als eigenaar van Groenendaal, zijn gesloopt.
– Vijftig jaar van oud naar nieuw 1947-1997 Heemstede en Bennebroek. Heemstede, VOHB, 1997 – Groenendaal/kinderboerderij ’t Molentje: 1947, 1948, 1951, 1953, 1965, 1979, 1984, 1990, 1992. – H.A.Visscher. Kastelen en buitens van Zuid Kennemerland. Aflevering F 7a van de serie Natuur en Landschap, 2000. – Jeronimo de Vries. Groenendaal en Boschbeek (in juli 1913 opengesteld).In: Eigen Haard, 25 oktober 1913, blz. 675-680. – Het wandelbos Groenendaal te Heemstede: renovatie van een historisch rekreatiebos. 1985. – Wandelen in Groenendaal. Heemsteedse Milieuraad, 1984. – Wandelroutes door wandelbos Groenendaal. 2 edities. Circa 2000. N.B. – Het Belvèdere op Bosbeek en Groenendaal. 13 juli 1839. Kopie van bezoekersregister tot 15 maart 1913.
Gedicht ‘Groenendaal ‘ in 1987 geschreven door Michel van der Plas bij gelegenheid van het 70-jarig bestaan van restaurant landgoed Groenendaal
KAARTEN/PLATTEGRONDEN incl. Meer en Berg [N.H.Archief] – Situatiekaart van de duingronden ‘wildernissen’ van Meer en Berg en Groenendaal, vòòr 1731. – ‘Geometrische tekening der wildernissen, gelegen onder Heemstede in erfpacht genomen door de Heer Mattheus de Neufville van de Heer Dirk van Lennep Anno 1733, door Christiaan Gebhard. – Kopie van kaartje door Christiaan Gebhard, 1733, nagetekend door J.A.van Lennep, 1793 [met lijst van eigenaren en aankopen van 1696 tot 1816]. – Kopie van kaart Groenendaal, circa 1760-1765. – Plattegrond ‘Wandelbosch Groenendaal’ en Bosbeek. L.J.Roborgh, 1913. LANEN IN EN ROND WANDELBOS GROENENDAAL: Torenlaan, Platanenlaan, Adriënnelaan [Pottenlaan], Kastanjelaan (nabij Herenweg), Dwarslaantje, Sparrrenlaan, Beukenlaan, Doodweg, Vrijheidsdreef, Burgemeester van Lennepweg (vervolg van Molenlaan), Bosbeeklaan WATEREN: Van Merlenvaart, Lelievijver, Waterdel (ofwel Rhododendronvijver), Zochervijver, Kop en Schotel, Lindenkom, Paardenwed, vijver hertenkamp, Slingerwater in Egelse bos OPSTALLEN, NATUURMONUMENTEN E.D.: Vrijheidsbeeld/monument voor de gevallenen, restaurant landgoed Groenendaal, dienstwoningen, toegangspoorten, Dennenberg, Heksenhuisje (Schuilhut), heuvel van vm. Belvédère, weide (krocht grasland), speeltuin, kiosk, kinderboerderij, volière en bezoekerscentrum, hertenkamp. molentje, tennisbanen, vm. tolpoort van de Leidsevaart, parkeerterrein, Amazoneheuvel, vm. Konijnenberg [= de Uitkijk], Hoefijzer, Engelse bos, Marotheuvels, Ruïne van fonteinhuis, houten gebouw scoutinggroep (restant van Flora 1953).
OBJECTEN VAN GROENENDAAL DIE ALS RIJKSMONUMENT ZIJN GEREGISTREERD: – tuin- en parkaanleg (Glipper Dreef 209), – koetshuis (Groenendaal 3) – tuinmanswoning (Groenendaal 4) – Moestuinmuur (Glipper Dreef 209) – Haarlems tolhek (1) – Portiershuis naast het toegangshek met burchten (Herenweg 20) – Hek met burchttorens vanaf de Herenweg aan de Sparrenlaan – Groenendaals molentje.
(1) Het Leidse tolhek is gerestaureerd en staat nog op de oorspronkelijke plaats aan de Haarlemmertrekvaart [in Haarlem e.o. met Leidsevaart aangeduid] in de gemeente Oegstgeest.
Het Leidse tolhuis en tolhek in Oegstgeest
ILLUSTRATIES De 5 attracties van Groenendaal zijn (behalve de tennisbanen): 1) wandelbos, 2 speeltuin, 3 kinderboerderij en natuur- en milieucentrum (ecodroom), 4) hertenkamp, 5) restaurant. Deze zullen via afbeeldingen ter sprake komen naast o.a. (verdwenen) cultuurhistorische elementen (zoals belvédère, schelpen-nis, walvisbank, koepel, tolpoort van de Leidsevaart e.d.) evenals een aantal evenementen die in Groenendaal hebben plaatsgevonden met als hoogtepunten de internationale FLORA-bloemententoonstellingen van 1925, 1935 en 1953.
Zanderij op Bosbeek-Groenendaal. Krijttekening door P.Barbiers (1772-1837) uit omstreeks 1810. Gelukkig is slechts een beperkt terrein (nabij Bosbeek) afgezand.
Nog een tekening van de zanderij op Bosbeek door P.Barbiers
===========VERVOLG UITZICHTTOREN/Belvedere======
Burgemeester D.E.van Lennep in het midden met commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Holland W.F.van Leeuwen en echtgenote. links vooraan) en andere genodigden op de trappen van de Belvedère, 17 juli 1913.
Vanaf 1916 werd de Belvedere verpacht aan de huurders van restaurant Groenendaal, eerst aan A.Verdonschot, later aan de gebroeders Uitendaal (Raadsstuk 5 october 1916)
Aanrader voor de Pinksterdagen: de Belvédère (Eerste Heemsteedsche Courant, 2-6-1933)
De uitzichttoren Belvédère in het wandelbos Groenendaal was in de jaren zestig van de 20ste eeuw niet meer in gebruik. Een lonende exploitatie bleek niet meer mogelijk. De daling van de belangstelling was wel begrijpelijk. In de nabijheid van de toren stonden hoge bomen, die het uitzicht belemmerden. Na de sluiting verslechterde de toestand en raakte de uitkijktoren in verval. Een restauratie zou tussen de ƒ 60.000,- en ƒ 100.000,- kosten. Door de hoge bomen naast de Belvédère zou deze ook nog verhoogd moeten worden. Voor dit laatste voelde de gemeente niet. Een verhoging door het aanbrengen van een tussenverdieping zou nog eens ƒ 30.500,- extra kosten. Een dergelijke kostbare investering voor de restauratie achtte het college van burgemeester en wethouders niet verantwoord. De gemeenteraad besloot daarom de Belvédère in 1965 af te laten breken. Enkel de heer H.J.Verkouw van de PvdA heeft in de raad nog een poging ondernomen de uitzichttoren te behouden, maar gelet op de hoge kosten van herstel en exploitatie was daar geen meerderheid voor te vinden.
Doorsnede van belvedère Groenendaal met twee rondgangen, gebouwd op een kunstmatig verhoogd duin onder Henry Philip Hope (1774-1839) in 1838/1839 naar een ontwerp van architect John Thomas Hitchcock (1812-1844) en anno 1864 onder een nazaat Adrian Elias Hope (1845-1919) in 1864 gerestaureerd. De bovenste balustrade was even hoog als het dak van de oude Sint-Bavokerk in Haarlem. In de as van het bouwwerk was een wenteltrap van 68 treden geconstrueerd, rustend op drie ijzeren spijlen, indertijd een staaltje van technisch vernuft. Vanwege bouwvalligheid in 1965 gesloopt voor 1.475 gulden.
Litho uit 1842 door P.J.Lutgers van de vroegere hofstede Duin en Berg in Santpoort, tegenwoordig Duin en Kruidberg. Jacob van Lennep noteerde in zijn toelichting: ‘De hofstede Duin en Berg aan de Achterweg onder Velzen, niet verre van de Ruïne van Brederode gelegen, is in 1841 geheel nieuw aangelegd geworden door den eigenaar, den Minister Mr.F.A.van Hall. Van al het zich daarop bevindende plantsoen bestond toen niets dan eenig geboomte, bij eene, aldaar aanwezige vinkebaan, gelegen. De bouw van het fraai en geriefelijk woonhuis, zoowel als de aanleg der partijen zijn bestuurd geworden door den Architect Hitchcock’.
De koepel van Stoop in Woudenberg bij Zeist, ontworpen door Hitchcock [met latere houten opbouw] (foto Wikimedia)
De veelbelovende architect John Thomas Hitchcock (1811-1844) is jong overleden in Ned.Oost Indië. Hij was architect aan de Prinsengracht in Amsterdam en ontwierp een sociëteitsgebouw bij de Dam, in 1914 gesloopt. Verder voor buitenplaatsen in de provincie Utrecht. In Zuid-Kennemerland als opdracht van Henry Philip Hope (1774-1839) de Belvedère, in 1838/1839, in Bloemendaal de villa Voorduin, Bloemendaalseweg 88 voor A.F.Insinger en in 1841 te Santpoort voor mr.F.A.van Hall de hofstede Duin en (Kruid)Berg. In 1841 emigreerde hij naar Java, waar hij drie jaar later is overleden. Wilfred van Leeuwen schreef over Hitchcock in ‘Binnenstad 273, november/december 2015. Bovenstaand bericht stond in de Javabode van 16-6-1847
Trap van de Belvedère van onderen gezien
Zicht op de Belvedere van Groenendaal in de winter van 1923 (Katholieke Illustratie, februari 1923)
De Belvedère hier nog in volle glorie op een ansichtkaart uit circa 1915
De uitzichttoren bevond zich op een kunstmatig aangelegde heuvel
Kaart uit 1930 met een gezicht vanaf de Belvedère met in de verte de watertoren
Henriëtte Marcus (1891-1993) : de Belvedère van Groenendaal circa 1950
Sneeuwprent bij de belvedère in 1960 (Foto Jan Willem van Borselen)
’s Winters rodelbaan vanaf de Belvedere (Opr. Haarlemsche Courant, 22-1-1940)
Bezoek van Frans Pointl als kind naar Groenendaal en de belvédère. In: De kip die over de soep vloog’ Eerste druk, 1989.
Na sloop van de Belvedère zijn twee stenen met ‘anno’ en ‘1864’ [= jaar van een restauratie] bij de toegang door een liefhebber van oudheden veilig gesteld en in 1987 aan de bewaarcollectie van de VOHB/HVHB geschonken]. Helaas zijn de stenen met het wapen en opschrift ‘At spes non fracta'[= nog is de hoop niet verkoren, het motto van de Hope-familie voor zover bekend niet gered van de sloop].
Tussen 1980 en 1990 vervaardigde Ton Behage uit de Lindenlaan 29 een maquette van de Belvedère. Een waar meesterstukje. Men ziet de bezoekers aan de voet van de toren op het terras zitten op hun klapstoeltje,terwijl de kelner met een dienblad komt aanlopen. Door de vensters blikt men op de wenteltrap die naar boven leidt. Op de trans enkele kleine figuurtjes die met verrekijkers de omgeving verkennen. De toren werd opgebouwd uit 2000 stukjes en verder werd gebruik gemaakt van houtjes uit Chinese kalenders, capsules en stukjes plastic voor het vervaardigen van de vensters. Bovenop de toren prijkt de vlag met bouwjaar 1839 en beneden het bord waarop het wapen van Heemstede staat afgebeeld en hierop de openingstijden: 9-12 en 1.30 tot5 uur. (De Koerier, 9 mei 1990)
Trap naar de Belvedere op een ansichtkaart uit 1952 met op de achtergrond vermoedelijk een cafetaria tijdelijk in gebruik met het oog op de Flora-tentoonstelling van 1953 (Ruud van der Molen)
De Belvedère is 13 juli 1839 gereed gekomen en vanaf 24 juli in dat jaar voor geïnteresseerden opengesteld. Daarvan is door de opeenvolgende tuinbazen die het beheer hadden een album bijgehouden met handtekeningen van de bezoekers bijgehouden, na 1876 voortgezet onder de nieuwe eigenaar J.B.van Merlen. tot 15 maart 1913, toen Groenendaal werd overgedragen aan de gemeente Heemstede. A.de Wilde is in 1807 aangesteld als tuinbaas van Groenendaal en Bosbeek en behield die functie tot 1859 toen hij is opgevolgd door zijn zoon, die in zijn 1909 in dienst van de familie Van Merlen zijn gouden jubileum vierde.
Vervolg verhaal in het Frans van douairère Van de Spiegel van der Hoeven. In het album veel handtekeningen van personen uit de aristocratie, ook enkele Engelsen, en verder o.a. van A. de Wilde, tuinman op Groenendaal en Bosbeek de 33 december (sic!) 1839. Onderstaand enkele scans van pagina’s uit het album waarvan het origineel zich bevindt in het Noord-Hollands Archief (een kopie in Heemstede-collectie van het NHA).
Ondertekening door o.a. A.de Wilde, tuinman van Groenendaal en Bosbeek
De grafelijke familie Von Westerholt und Gysenberg, bewoners aan de Herengacht in Amsterdam en eigenaren van hofstede ’t Clooster in Heemstede op bezoek
Handtekeningen van A. van der op en H.Labouchère, directeuren van de Hope bank in Amsterdam bezoeken de Belvedère
Bezoek van o.a. Joh. Enschedé van de drukkerijfirma met gezelschap bezoeken de belvedère in juni 1850
(50-jarig jubileum A.de Wilde, Haarlem’s Dagblad, 17 september 1909)
De eerste pagina van het bezoekers-register. Het volledige album bevindt zich in het Noord-Hollands Archief, kopie bovendien in de Heemstede-collectie van de bibliotheek
Slot van het bezoekersalbum, ondertekend door zoon jonkheer mr. Bernard Cornelis van Merlen (1862-1942) uit Bilthoven. 15 maart 1913 tegelijk met de overdracht van het landgoed Bosbeek-Groenendaal aan de gemeente Heemstede
Situering cafetaria nabij Belvedere op een Flora-plattegrond uit 1953
Sloop van de belvedère (De Telegraaf, 21-8-1965)
Nota Bene: zie ook artikel ‘Kroonjuweel Belvedère’, in: Groenendaal van buitenplaats tot Wandelbos. Historische Vereniging Heemstede Bennebroek, 2013, p. 178-179.
Op basis van een schenking van een half miljoen euro door de familie Bids [de heer G.H.Bids en zijn (inmiddels overleden) zuster H.G.Bids] bestemd voor de herbouw van een nieuwe Belvedère, heeft de gemeente Heemstede aan zes ontwerpbureaus opdracht gegeven voor een ontwerp uitgaande van o.a. baksteen en een vergelijkbare hoogte met de oude uitkijktoren van circa 14 meter, op een bestaande heuvel van ongeveer 10,25 meter, een ontwerp te vervaardigen. Deze zijn via het internet en op panelen in het raadhuis zichtbaar. Inwoners uit Heemstede kunnen vervolgens tot 5 december 2019 hun voorkeur uitspreken voor het hun meest aansprekend ontwerp. Onderstaand een afbeelding van de zes ontwerpen en daaraan gegeven naam:
1) Bids Belvédère
2) Afbeelding van Bosnest Belvedère
3) De Wandeling
4) Afbeelding van Malle Jas [een verwijzing naar de bijnaam van de geesteszieke Adrian Elias die vanwege zijn excentrieke gedrag in opdracht van de familie werd opgesloten op Bosbeek en overleed. Lange tijd heeft men ten onrechte verondersteld dat hij de bouwheer was van de belvedère, maar dat was zijn broer Henry Philip. Overigens ontving die uit de erfenis van zijn broer een bedrag van 500.000 Britse pond en voor een schijntje van dat bedrag kon un die tijd de uitkijktoren worden gebouwd]
5) Afbeelding van ‘Mooi Uitzicht’
6) Panorama Hope
Commentaar: UITKIJKTOREN OF KUNSTWERK?
Reacties ontwerpen Belvédère (Haarlems Dagblad, 6 november 2019)
Kritiek op ontwerpen Belvedère (Heemsteeds Nieuwsblad, 19 november 2019)
Discussie over ontwerpen Belvedère (Eric van Westerloo in de Heemsteder, 20 november 2019)
(Haarlems Dagblad, 30 november 2019)
(Haarlems Dagblad, 30 november 2019)
‘Belvédère, de blunder van de eeuw’. Wim de Wagt in Haarlems Dagblad van 3 december 2019
De Wandeling wint wedstrijd Belvédère (Haarlems Dagblad, 20-1-2020)
Lezerspost: Nieuwe stemming Belvedère? (de Heemsteder, 29-1-2020)
Collegebericht over voortgang herbouw belvedère, 8 september 2020
Eindelijk witte rook herbouw van Belvedère in Heemstede (Haarlems Dagblad, 22 juni 2021)
Het vernieuwde ontwerp van KPG- architecten 2021 met een niet ongevaarlijk pagodeachtig dak
Zoals meermaals herhaald blijf ik bij mijn mening dat de geplande hoogte van 14 meter te laag is om -zoals in het verleden bij de oude belvedère – een allround overzicht van 360 graden te verkrijgen. Intussen zijn de bomen van Groenendaal hoger gegroeid en zullen deze ten dele getopt moeten worden of zeld gekapt voor enige gewenste zichtlijnen. Wat de hoogte betreft zou de Heemsteedse Watertoren met ruim 40 meter sowieso meer geschikt zijn al als uitzichtoren aan te wenden. Men moet er voorts niet aan denken dat jongeren in de toekomst op het dak klimmen om een allround panorama-overzicht te verkrijgen. Op 7 oktober 2021 beklom een 13-jarige jongen uit Apeldoorn de aldaar aanwezige uitkijkkoren wat al te overmoedig en overleefde hij de val naar beneden niet.
Apeldoorn rouwt om Thom van der Kolk (13) na val uit uitkijktoren in stadspark Berg en Bosch te Apeldoorn: Verschrikkelijk ongeluk (Stentor, 8-10-2021)
Het is mijns inziens jammer dat uiteindelijk door zowel door de gulle schenker als de gemeente is besloten ten aanzien van de materiaalsoort te kiezen voor cortenstaal. Weliswaar goedkoop. maar foeilelijk, en zeker niet passend in in het historisch waardepatroon van cultuurbos Groenenendaal. (Disclaimer. Wat nu als lelijk wordt ervaren hoeft dat over pakweg een halve eeuw niet te zijn).
Nog een afbeelding van het uitgekozen ontwerp nieuwe belvedère Groenendaal
Begin 2019 werd bekend gemaakt dat de familie Bids een half miljoen euro doneerde voor herbouw van de Belvedère in Groenendaal. Januari 2020 kwam na een publieksprijsvraag ‘De Wandeling’ als winnend ontwerp uit de bus. Van 20 september 2020 dateert het laatste voortgangsbericht van de de gemeente. Sindsdien vernamen we lange tijd niets meer tot 2020. Intussen staat in een van de lanen een bank geschonken door broer en zuster G.H.Bids en H.G.Bids
In coronatijd 2020 regelmatig wandelend in Groenendaal met de kids Anna Mebis (2 jaar) en Julia Mebis (4 jaar) maken we af en toe gebruik van de Bids-bank
Belvedère weer stap dichterbij (Haarlems Dagblad, 16 april 2022)
Wijziging bestemmingsplan Belvedère (Heemsteder, 20 april 2022)
Goedkeuring bestemmingsplan Belvedere door gemeenteraad (Heemsteder, 26 april 2022)
Op 19 mei 2022 is in de hal van het raadhuis een maquette van de te bouwen belvedère onthuld. Een armzalig frutseltje dat die benaming niet verdient.
“maquette” Belvedère in raadhuis Heemstede 2022
Bord met toelichting Belvedère De Wandeling Groenendaal (KPN Architecten)
Schrijven van Oscar Boeder namens fractie CDA aan wethouder mw.A. van der Have
Definitief ontwerp Belvedere. De hoogte van de 1e verdieping is 5 meter, van de tweede verdieping 11 meter. Inclusief top van het dak wordt de totale hoogte 14 meter.’ Op 11 augustus is de omgevingsvergunning voor de bouw van de Groenendaalse uitkijktoren verleend. De Welstandscommissie had op 21 juli een positief advies afgegeven, nadat er nog enkele zaken op verzoek van de commissie waren aangepast. De teammanager Bouw- en Woningtoezicht heeft daarop namens het college van B&W het besluit getekend. Wie het er niet mee eens is, heeft nu zes weken de tijd een bezwaarschrift in te dienen. Er ligt een aangepast ontwerp voor. Er is onderzoek gedaan naar de uitzichtlijnen van het historische Belvedere. Vroeger was er rondom een zichtlijn, nu zijn er door meer begroeiing 2 zichtlijnen over. Aanvullend hierop wordt 1 zichtlijn hersteld (…)’.
Grote onzekerheid over Belvedère (Haarlems Dagblad, 12 november 2022)
Bouw Belvedère zeer onzeker (Haarlems Dagblad, 12-11-2022)
========
Komt er toch geen Belvedère (Heemsteder, 30-11-2022)
Op donderdag 8 december 2022 deed mw. Albertine Verwey, buurman van wijlen de heer Gerrit Bids, die zij vier jaar als mantelzorger bijstond, in het raadhuis van Heemstede een hartstochelijke oproep aan het gemeentebestuur om de wens van de heer Bids en diens zuster te honoreren en de Belvedere te herbouwen.
Zichten vanaf de Belvedere, 1) noordoostelijk, 2) oostelijk en 3) zuidwestelijk. Op 27 november 2018 is na aanvaarding van een particuliere gift van een half miljoen euro door de gemeente Heemstede besloten tot herbouw van een uitzichttoren in Groenendaal. In het meerjarenplan Beheersplan Wandelbos Groenendaal 2015-2032 staat vermeld dat daarbij rekening is gehouden ‘met het herstellen van twee van de drie historische zichtlijnen. Vanaf de uitzichttoren lopen deze 1) over de Lelievijver naar de Vrijheidsdreef (in NO-richting); 2) over het Seringendal naar het Molentje van Groenendaal aan de Van Merlenvaart (in Oostelijke richting) en 3) naar de kleine waterkom richting de Adriënnelaan (in westelijke richting).Het tweede zicht zal moeilijk te herstellen zijn, omdat dit zicht volledig is dichtgegroeid en (te) veel) bomenkap zal vergen’. (Zie blog: Oldenburgers Binnenstad en Buitenleven).
Belvedère wordt veel duurder (Haarlems Dagblad, 27 mei 2023)
Eric Geels, ‘Replica belvedère, dát was de wens’ (Haarlems Dagblad, 6 juni 2023)
Inwoner start petitie: stop Belvedèreproject (Heemsteder, 6 juni 2023)
(Haarlems Dagblad, 12 juni 2023. Commentaar: bij velen is onbekend dat om zichtlijnen te creëren veel bomen in het Groenendaalse bos zullen moeten worden gekapt.
‘Bouw geen nieuwe uitkijktoren’ in Groenendaal (Haarlems Dagblad, 23 juni 2023).
Vier scenario’s voor toekomst van Belvedère (Haarlems Dagblad, 29 augustus 2023) Vier scenario’s voor toekomst van Belvedère (Haarlems Dagblad, 29 augustus 2023)
(Heemsteder, 6 september 2023)de Belvedèresoap (Haarlems Dagblad, 21 december 2023)
Toegang naar de Belvedère op het nabijgelegen Leyduin, die vanwege vandalisme al enige tijd voor het publiek gesloten is, B. 2023
De toegang naar de belvedère op Leyduin is wegens vandalisme met glas afgesloten. Een panorama-overzicht is overigens vanwege de hoogte van de omliggende bomen niet meer mogelijk
Groenendaal, kopie van 18e eeuwse kaart uit de periode van eigenaar David van Lennep (1752-1767), aangetroffen bij het Gemeentelijk Technisch Bedrijf, afdeling Groenvoorziening. Aan het eind van de ‘nieuwe oprijlaan’ lag het huis Groenendaal dat de weduwe van John Hope liet afbreken toen zij op Bosbeek als buitenhuis ging wonen. Dr. Lucia Albers schreef hierover: “vermoedelijk is de kopie vervaardigd door L.Springer. Dat zou men kunnen afleiden uit het handschrift, de techniek en het materiaal. De kaart werd eerst op geel transparant papier overgetrokken en daarna overgenomen op karton, in pentekening ingekleurd met waterverf.” (1984).
Plattegrond van wandelbos Groenendaal
Marmeren bad met aan weerszijden uitgewerkte saters, die een handvat in de bek houden. Omstreeks 1761 vervaardig in Rome en aldaar op zijn grand-tour door John Hope, eigenaar van Groenendaal en in zijn stervensjaar ook van Bosbeek gekocht. Thans nog als ornament in de tuin van Bosbeek in Heemstede aanwezig.
‘Gezigt naar het Belvedere van Bosbeek en Groenendaal’ . Uit: P.J. Lutgers (en teksten van Jacob van Lennep): ‘Gezigten in de omstreken van Haarlem naar de natuur geteekend en op steen gebragt’. 1844
Steendruk van Bosbeek door P.J.Lutgers, 1844
Zeer oude foto uit omstreeks 1880 van een vermoedelijk feestelijke bijeenkomst in dienstwoning Groenendaal
De koetsier en palfrenier van Bosbeek voor de hoofdingang van ‘Het grote huis’.
Foto uit begin 1900 met grote schoonmaak bij het koetshuis van Bosbeek-Groenendaal. De familie Van Merlen beschikte over een stal voor ongeveer tien paarden. Het koetshuis is thans restaurant. Noordvleugel (later huis van Baas de Wilde] en tussendeel waren toen nog niet gebouwd.
De in maart 1970 gesloopte koepel van Bosbeek, restant van het vroegere herenhuis van Groenendaal, hier nog in volle glorie op een foto uit circa 1910. Deze zeskantige koepel bevatte nog een ‘witje’ ofwel grisaille en was een restant van het verder in 1787 afgebroken herenhuis van de buitenplaats Groenendaal.
De koepel op een ansichtkaart uit circa 1920, uitgegeven door W.H.van Leeuwen, Haarlem
De koepel van Groenendaal op een ansichtkaart uit 1928
In 1936 werd scoutinggroep ‘De Heemsteedse Trekkers’ opgericht. Deze groepsfoto dateert uit 1960 en is genomen bij het toenmalige honk voor de koepel van Groenendaal. Vooraan links zittend akela Lies Visser, verder 2 kortstondige leidsters en 32 padvinders (welpen), onder wie Wolter Gratama, Fris van Rappard, Remco van der Gugten, Otto de Jong en Jan Gaasterland.
Interieurfoto van de verwaarloosde koepel Groenendaal (van 1945 tot 1968 in gebruik van scoutinggroep de Heemsteedse Trekkers) voor de afbraak in maart 1970 (G.J.Dukker, 1969). In de nis heeft ooit een beeld gestaan. In 1959 is nog ƒ 2.100,- besteed voor noodzakelijk herstel. De begane vloer bleek vergaan en door schimmel angetast, terwijl de balkkoppen verrot waren. In de kelderruimte, waar door onvoldoende ventilatie de vochtigheid zeer groot was, zijn roosters aangebracht. Voorts kwam er nieuw hang- en sluitwerk voor de ramen en zijn gaten in de gevels gedicht. Geld voor een nieuwe restauratie in 1969 wenste het gemeentebestuur niet meer ter beschiking te stellen.
Nog een foto door G.J.Dukker uit 1969 van het verwaarloosde interieur van de Groenendaal-koepel
HFC-Haarlem ‘Roodbroek’ poseert in 1907 op het landgoed Bosbeek-Groenendaal (NHA)
Toegangsbewijs voor officiële opening wandelbos Groenendaal in 1913, ondertekend door burgemeester D.E. van Lennep
Nog een toegangskaart voor opening van wandelpark Groenendaal op 17 juli 1913
Burgemeester van Lennep, vooraan tweede van rechts met stohoed en een aantal genodigden bij de opening van het wandelbos Groenendaal, 17 juli 1913, poserend op de trap naar de Belvedère
Na de officiële opening op 17 juli 1913 werden de genodigden in 6 groepen verdeeld die elk onder leiding van 2 gidsen via een wandeltocht het bos bezochten
Groep 1 onder leiding van burgemeester Van Lennep en secretaris Swolfs begon bij de wortelbeuk en eindigde bij de koepel.
==========
DE SCHELPEN-NIS MET BEELD ADRIENNE
Beeld van de zeenimf in schelpen-nis met een dolfijn aan het voeteneinde op een foto uit 1913 door C.Steenbergh (tijdschrift Buiten).
De schelpen-nis ofwel schelpenhuisje, aan het eind van de Adriënnelaan vermoedelijk geplaatst door Adrian Elias Hope die van 1802-1834 eigenaar was van Bosbeek-Groenendaal
In 1927 verzonden kaart van het Schelpenhuisje
Oude ansichtkaart van de schelpen-nis met beeld van ‘zeenimf’ Adriënne.
Twee eeuwen her…
Aan het einde van de Adriënnelaan, een van de fraaie lanen in Groenendaal, was nog tot na de Tweede Wereldoorlog een schelpenhuisje te vinden. Feitelijk een nis met een hardstenen beeld daarin. Soms sprak men ook van een schelpengrot, ofschoon op het het helaas verdwenen bouwwerkje niets grotsachtigs van toepassing was. De nis was van binnen voorzien van talrijke grote schelpen en in de nis stond op een voetstuk een beeld. Een stemmig hekje sloot dit alles af, vervaardigd om beschadiging te voorkomen. Volgens de overlevering was het tuinbeeld gewijd aan Adriënne ofwel op z’n Nederlands Adriana. Men zou, gelet ook op haar dracht, kunnen denken aan een mythologische figuur uit de klassieke oudheid, maar in de godenleer is deze naam onbekend en zeker geen met een voorliefde voor schelpen. Men zou kunnen denken aan Venus die haar prille kindsheid in een schelp sleet – denk aan het fraaie schilderij van Botticelli – of Galathes de zeenymf, die met de dolfijntjes voor haar schelpenkaros zo speels voor Sicilië dobberde. Het blijft echter gissen. Adriënne als onbekende in de antieke literatuur, maar zeker niet bij degenen die voor de afbraak Groenendaal bezochten. Voor zover bekend telt ons land nog vier enigszins vergelijkbare schelpenhuisjes, in Nijmegen (bij villa Brakkenstein), Leek (Nienoord), Slot Zeist en kasteel Rosendael bij Arnhem (de Bedriegertjes met schelpengalerij en fonteintjes). D.J. van der Ven schreef in zijn verhaal ‘Schelpenpracht’ (Op de Hoogte, 1917″: “Ik herinner me de marmeren zeenimf met het watermonster aan het eind van de prachtige Adriënnelaan in het Heemsteedsche wandelpark Groenendaal en de sage fluistert aan mijn oor, dat al de in kalk gedrukte zoetwatermosselen en oesterschelpen, afkomstig uit den goeden tijd, toen de heeren van Groenendaal in één week kans zagen al die weekdieren tot slachtoffers te maken van hun lucullische neigingen.”
Oude prentbriekaart van de schelpengalerij Rosendaal nabij Arnhem
[In de Oprechte Haarlemsche Courant van 1 april 1742 stond een advertentie: “Word bekend gemaakt dat er een zeer fraaye Partij HOORENTJES, zeer bequaam tot fyn Grot-Werk, en eenige Schulpen te bekomen zyn (…)” Aangeboden door Jacob l’Admiral Junior in de Kalverstraat, die nog berichtte dat de schelpen en ‘hoorentjes’ (slakkenhuisjes) op zijn zolder lagen, waarmee vermoedelijk is bedoeld pakhuis boven de particuliere woning ingericht. De kunst om met schelpen interieurs en/of exterieurs te versieren is ten tijde van de Renaissance in Italië geboren en kwam later in Frankrijk tot bloei met o.a. de befaamde ‘Grotte d’Apollon’ van koning Lodewijk XIV in Versailles]. ==================================================
Versierde woning van familie De Wilde in Groenendaal. In 1907 was deze familie een eeuw woonachtig en werkzaam op Bosbeek en in 1909 vierde tuinbaas Arie de Wilde Jr. het feit dat hij een halve eeuw als tuinbaas werkzaam was op de buitenplaats
Bosbeek met damherten ten tijde van de familie Van Merlen-Visser van Hazerswoude (1913)
Aankoop van Groenendaal in 1913 Een van de belangrijkste gemeenteraadsbesluiten van de vorige eeuw was de aankoop van de buitenplaats Bosbeek-Groenendaal. Burgemeester jhr.mr.D.E.van Lennep onderhandelde hierover met de Erven Van Merlen, i.z. met jhr.mr.M.C. van Merlen, zoon van J.B. van Merlen. Op 15 maart 1913 verscheen een uitvoerig gemotiveerd voorstel van het college van Burgemeester en Wethouders tot aankoop van het wandelbos Groenendaal, herenhuis Bosbeek, stalling, koetshuis, tuinmanswoning, Belvédère etc. en bovendien diverse wei- en teellanden, verschillende stroken langs openbare wegen, de vaart van de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder tot de Zandvaart met stroken daarlangs. Verder enige verspreide percelen, welke voor de gemeente van belang konden zijn. Alles met een gezamenlijk oppervlak van ongeveer 86 hectare. Ter motivering van dit voorstel werd onder meer het navolgende door B. en W. daarin vermeld: “De gemeente Heemstede mag terecht op veel natuurschoon bogen, vooral door de nog bestaande buitenplaatsen. Voor het publiek zijn die plaatsen in den regel niet toegankelijk. Dit heeft zich tevreden te stellen met den buitenkant daarvan te beschouwen en zich op de openbare wegen te houden. Behalve in den Haarlemmerhout is er er geen wandeling in een bosch. Openstelling van het Bosch en van het voormalige ‘Groenendaal’, welken naam wij weder aan het bosch zouden willen geven voor het publiek, zou niet alleen voor de ingezetenen van Heemstede een groot voorrecht zijn, maar het zou de aantrekkelijkheid van onze gemeente in niet geringe mate verhoogen.” Uit het jaarverslag van de gemeente Heemstede over 1913 lezen we o.a. dat dit bos, gegroeid op het binnenduin, in vroeger tijden bekend als ‘de Heemsteedse Wildernisse’, is een stuk natuur zo mooi, dat er weinig plekken in ons vaderland zijn, die hiermee vergeleken kunnen worden. Schijnbaar verwaarloosd, wat methode van onderhoud betreft, onderscheidt het zich van de meeste wandelparken door zijn wildheid van ongerepte natuur. Streven van de gemeente is het karakter van wild natuurbos zoveel mogelijk te behouden, opdat men zich aldaar wandelende geheel ‘buiten’ blijft gevoelen. Vervolgens worden in het voorstel de vele voordelen nader uiteengezet. Behandeling van het voorlopig koopcontract had plaats in de raadsvergadering van 27 maart 1913. Zonder belangrijke discussie werd besloten om Burgemeester en Wethouders te machtigen om Bosbeek-Groenendaal voor een som van ƒ 318.000,- aan te kopen uit de nalatenschap van Vrouwe C.A.Visser van Hazerswoude, Douairière Jhr. J.B.van Merlen en genoemd in het op 15 maart 1913 tussen hen en de Erven van Merlen (1) gesloten voorlopig koopcontract. Ten overstaan van notaris Mr.C.J.Boerlage, kantoorhoudend in de Meerlhorst, van Merlenlaan 2, werd de akte van koop gepasseerd op 13 juni 1913. Vervolgens is in de gemeenteraadsvergadering van 8 mei een verordening vastgesteld op “het gebruik en beheer van ‘Groenendaal'”. In de daarop volgende raadsvergadering van 12 juni werd besloten machtiging te verlenen aan B.en W. tot het aangaan van een geldlening tot een bedrag van ƒ 350.000,- voor genoemde aankoop. Bovendien werd besloten een krediet te verlenen van ten hoogste ƒ 800,- om Groenendaal open te stellen ter viering van Koninginnedag, tevens ter herdenking van het eeuwfeest van Nederlands onafhankelijkheid onder Oranje. Op 17 juli 1913 had de officiële en feestelijke opening plaats van het wandelbos Groenendaal in aanwezigheid van talrijke genodigden. Door de burgemeester werd bij die gelegenheid een toespraak in dichtmaat gehouden, waarvan de laatste woorden luiden: Heemstêe bloei nu, Heemstêe groei nu, ieder werke daartoe mêe, Worde mij de kracht gegeven Met U naar dien bloei te streven! Dit is Heemsteders mijn bêe.” Eveneens werd een rede gehouden door de Commissaris van de Koningin in Noord-Holland. mr. Van Leeuwen, en door de heer dr.M.Colenbrander, welke vereniging op zich had genomen de feestelijkheiden bij de opening voor te bereiden. ’s Avonds is ter afsluiting van het feest een vuurwerk afgestoken. Al vrij snel na de openstelling is Groenendaal ontdekt door talrijke volwassenen als kinderen. Voor toezicht en onderhoud zijn in eerste instantie drie bos- en plantsoenwerkers aangesteld. De voormalige stal en koetshuis zijn ingericht voor Ververschingshuis. Als kastelein is J.Scholten aangesteld, terwijl de heer A.L.Roozen, exploitant van hotel Roozen in de Haarlemmerhout belangeloos als adviseur voor de gemeente optrad. Ook de Belvédère werd tegen een entreeprijs van 10 cent per persoon voor het puliek ter bezichtiging opengesteld. Sinds de opening bezochten tot 1 januari 1914: 19.559 personen de uitzichttoren, die bij helder weer vergezichten geeft over de verre omgeving. Sinds de opening bedroegen de inkomsten van Groenendaal in totaal bijna 7.000 gulden. De meeste inkomsten werden gegenereerd uit het bezoek aan de Belvédère namelijk 1955,90 gulden, gevolgd door het verhuren van landerijen ƒ 1916,10 en de winst uit consumpties ad ƒ 1006,26 De verkoop van wandelkaartjes bracht ƒ 134,90 op en van prentbriefkaarten van Groenendaal ƒ 407,62. Stalling van fietsen leverde ƒ 318,70 op en het gebruik van de openbare toiletten ƒ 137,20. (1) De erfgenamen van vrouwe C.A.Visser van Hazerswoude, Douairière jhr. J.B. van Merlen, waren jhr. mr. Bernard Cornelis van Merlen te De Bildt, mr. George Conrad Everwijn Lange (dijkgraaf van de Haarlemmermeerpolder), jonkvrouwe Adriana van Merlen, echtgenote van mr. George Conrad Everwijn Lange, jonkvrouwe Margaretha Diederica van Merlen, echtgenote van Jacob Fontein (chef Guepin en Van der Vlugt in Haarlem), jonkheer Jean Baptist van Merlen, electro-technisch ingenieur, Cothen (Duitsland). In de akte van verkoop werden enige erfdienstbaarheden opgenomen, nodig voor verschillende niet-verkochte gronden. Als bijzonderheid kan nog worden vermeld dat de verkopers het uitsluitend recht tot begraven in de bestaande grafkelder, gelegen in perceel B, 1279, behielden, waarbij de gemeente Heemstede geen rechten mocht heffen. Bovendien mocht deze grafkelder niet bij de Algemene Begraafplaats worden getrokken.
Kaart voor opening Bosbeek-Groenendaal 17 juli 1913
Voorzijde: Feestgids openstelling Wandelbos Groenendaal 17 juli 1913
Gezongen feestlied op opening wandelbos Groenendaal in 1913
Lofdicht op Groenendaal uit 1913
De officiële opening van wandelbos Groenendaal; illustratie uit de Panorama
In 1913 werden speciale koekjes ‘Groenendaalse Moppen’ gebakken door D.Glas
Aanleg van wandelbos Groenendaal in 1914. Op deze foto een groep grondwerkers met schoppen, houwelen en kruiwagens als enige hulpmiddelen. Tweede van rechts staat de heer J.Kramer uit de Berkenlaan (later verhuisd naar Dr. Droogplein) die per 1 januari 1916 als voorman werkzaam is geweest bij de gemeente-reiniging
Naast voornamelijk lof over de aankoop van Groenendaal door de gemeente was er ook enige kritiek. De vaste ingezonden-stukken-schrijver uit die tijd, de heer Roostee, liet via de pers weten dat het schande was van de gemeente om “tonnen gouds” over de balk te smijten voor een stuk wildernis, spoedig te ontdekken door de vagabonderende jeugd uit Haarlem en mogelijk zelfs Amsterdam en Leiden. De heer Roostee meende dat zeker niet de echte Heemsteder, eeder ongedierte uit Indië en Afrika zich hier thuis zou voelen. De afdeling Heemstede der Algemeene Vereeniging van Bloembollencultuur richtte zich met een adres aan de raad om een groot deel van de grond voor bloembollenteelt te bestemmen. Gelukkig waren er ook enthousiaste reacties, maar de gemeenteraad kon pas overtuigd worden dankzij de toezegging dat “natuurlijk behoudens onvoorziene omstandigheden, de aankoop niet behoeft te leidentot belastingverhoging.” De totale kosten bedroegen het voor die tijd kapitale bedrag van ƒ 350.000,-. De schuld per inwoner, in 1906 nog slechts ƒ 3.65, steeg van ƒ 69,- in 1913 tot ƒ 125,- één jaar later. Teneinde het verwaarloosde bos geschikt te maken voor het publiek moest veel grondwerk verricht worden. In 1914 ving het Steuncomité aan met werkzaamheden tot het aanleggen en verbeteren van paden etc, welke reeds het jaar daarop zijn voltooid. Verschillende mulle zandpaden zijn overdekt met een laag zwaardere grond, o.a. de Adriënnelaan en de beide opgangen naar de Belvédère. De middenweg van de Vrijheidslaan met aansluitende Molenlaan zijn voltooid, zodat een goede rijweg ontstond vanaf de Van Merlenlaan naar het Verversingshuis en tevens aansluiting werd verkregen met de Sparrenlaan en Bosbeeklaan. De sloten langs de Van Merlenlaan en de Oostzijde van de Herenweg zijn gedempt en op de daardoor ontstane strook is een wandelweg aangelegd. De kosten van een en ander bedroegen voor de gemeente ƒ 5564,50.
Tijdens de mobilisatie in de Eerste Wereldoorlog 1914-1918 waren officieren en manschappen in Heemstede ingekwartierd. O.a. aan het bivakkement in Groenendaal bracht koningin Wilhelmina tweemaal een bezoek. De grenadiers en jagers posieren hier voor de maaltijd.
Op 6 augustus 1915 bracht koningin Wilhelmina tijdens de mobilisatie een inspectiebezoek te paard aan het 2e Regiment Veldartillerie dat in Groenendaal was gelegerd.
In de raadsvergadering van 17 november 1915 werd op advies van de plantsoenencommissie besloten tot het rooien van een deel eikenhakhout ten westen van de Dennenweg en het aldaar planten van jonge dennen, waartussen eiken. Eerder was bij raadsbesluit van 25 februari besloten het herenhuis ‘Bosbeek’ te verkopen aan de heer jhr.Ch.F. van de Poll te Haarlem met omliggende tuin en bos, ter grootte van ongeveer 5.91 hectare, voor de som van ƒ 58.000,-. Het was hierdoor nodig een nieuwe Bosbeeklaan in noordoostelijke richting aan te leggen, terwijl de bestaande Bosbeeklaan de oprijlaan bleef van het herenhuis. Vooralsnog werd besloten de exploitatie van het het Ververschingshuis in eigen beheer te houden en van de uitzichttoren in eigen beheer te nemen. De Belvédère is in 1914 bezocht door 11.486 personen en in 1915 door 14.184 mensen. In 1915 is het oude hertenhuis gesloopt; de hooiberg werd verrold tot nabij het Ververschingshuis en deed na enige opknapping dienst als muziektent. De verschillende ontvangsten van Groenendaal bedroegen buiten de verkoop van ‘Bosbeek’ ƒ 7.714,52. Op een in 1915 gerooid gedeelte eiken hakhout ten westen van de Dennenberg is in het jaar daarop een beplanting jonge dennen aangebracht. Op advies van de Plantsoenen-commissie is in de raadsvergadering van 7 december 1916 besloten een gedeelte eiken hakhout ten zuiden en ten noorden van de Spaarenlaan te rooien om daardoor gelegenheid te hebben tot aanplanting van een rij sparren achter de bestaande bomen. In 1916/1917 is het Ververschingshuis verbouwd en zijn restaurant en belvédère verpacht. ====================================================
Reclamewagen brandstoffenhandel J.A.Zwarter (Raadhuisstraat 67) in Groenendaal circa 1910
De autobusdienst ‘Groenendaal’ 1914-1915
Het college van B. en W. en het bestuur van de autobusvereniging Groenendaal-Haarlem in 1914 bijeen in Groenendaal. Zittend v.l.n.r.: van links naar rechts J.H.M.van Houten (wethouder), jhr.mr.D.E.van Lennep (burgemeester), dr.E.A.M.Droog (president-commissaris) en J.H.M.van Houten (wethouder). Staand v.l.n.r.: H.Kimman (directeur) en de commissarissen W.C.van Meeuwen, mr.J.Lohman, A.A.Swolfs en jhr. P.N.Quarles van Ufford.
Te beginnen 5 juli 1914 is voor de zomermaanden een busdienst van de Haarlemmerhout naar Groenendaal vice versa in het leven geroepen met twee dubbeldekbussen. Boven midden van de voorste bus burgemeester mr.D.E.van Lennep. Links van hem wethouder H.J.M.van Houten. Daarachter wethouder H.J.M.Peeperkorn en meer naar rechts secretaris Swolfs. Helemaal rechts vooraan wethouder dr.E.A.M.Droog. Najaar 1915 is de dienst na een faillissement gestaakt.
Angelo Kinket vervaardigde een schaalmodel 1:32. Over de kleurstelling e.d. heeft hij destijds contact gehad met ir. Ben Colenbrander.
Openluchtvoorstelling in 1917 van toneelstuk Kaïn in Groenendaal, geschreven door dr. Jozef Crets
Uit: Op de Hoogte, jaargang 14, 1917
Officieel programa van openluchtspel ‘Kaïn; spel van haat en liefde’
Kain; spel van haat en liefde. Openluchtspel opgevoerd in de zomer van 1917 in Groenendaal. Geschreven door dr.Jozef Crets en met muziek van Emiel van den Eijnde
Scene uit openluchtspel ‘Kain’ van de Vlaamse schrijver Jozef Crets, opgevoerd in Groenendaal Heemstede (Het Leven 1917)
Scene uit ‘Kain’, openluchtspel opgevoerd in Groenendaal (Het Leven, 1917)
Kaïn in het toneelstuk van Joseph Crets
achterzijde kaart openluchtspelen te Heemstede zomer 1917. Kaïn, spel van haat en liefde door dr.Jozef Crets. Muziek: Emiel van den Eynde
Advertentie openluchtspel ‘Kaïn’ in Heemstede (Algemeen Handelsblad, 27 juni 1917)
Recensie openluchtspel ‘Kaïn’ (Winschoter Courant, 21 augustus 1917)
Vooromslag ‘Kaïn de Gevloekte; spel van haat en liefde in drie acten en één naspel door Jozef Crets 1921.
Nog een openluchtspel in Groenendaal: de Christusspeler uit 1937 van pater Jac. Schreurs
Voorzijde programma van openluchtspel ‘de Christusspeler’ in september 1937 opgevoerd in wandelbos Groenendaal. Door pater Jac. Schreurs M.S.C. geschreven ter gelegenheid van het 700-jarig jubileum van de sterfdag van Theodorus de Celles, stichter van de kloosterorde van de Kruisheren ofwel Orde van het Heilig Kruis.
Vervolg programma van openluchtspel de Christusspeler (1937)
Slot van programma openluchtspel de Christusspeler uit 1937
Illustratie uit dagblad De Tijd in een artikel over spel ‘de Christusspeler’ van 12 september 1937
Ontwerp plattegrond van openluchttheater in Groenendaal, Heemstede (De Tijd, 11-9-1937)
Idem uit De Tijd van 12-9-1937. Het nieuwe mysteriespel van pater Jac. Schreurs M.S.C. onder regie van de Antwerpse toneelkunstenaar Anton van de Velde in Groenendaal trok enige duizenden bezoekers. De rol van de hoofdpersoon werd vertolkt door Piet Niessen.
Artikel over het spel ‘De Christusspeler’ uit De Tijd van 5-9-1937
Artikel over de Christusspeler uit de Katholieke Illustratie van 30 september 1937 (1)
Vervolg artikel over de Christusspeler als openluchtspel in Groenendaal Heemstede, uit de Katholieke Illustratie van 30 september 1937
===================================================== Na 1914 werd het verversingshuis in het voormalig koetshuis, de stal en dienstwoning van Bosbeek/Groenendaal door de gemeente verpacht aan de families Uitendaal en Verdonschot. Anno 2012 leidt intussen de vierde generatie Uitendaal het restaurant van landgoed Groenendaal. Onderstaande foto dateert uit 1920 en is bij de achter-uitgang van het verversingshuis gemaakt. We zien hier van links naar rechts: Arie Verdonschot, de gezusters Truus en Bets Stijnman (werkten in het restaurant). Achter hen Kees Verdonschot, dan een kok, de kelners Frans van den Berg en Gerard Schultz en toenmalig chef de cuisine Lou Campfens. Knielend: Stien Verdonschot, die de kiosk in Groenendaal beheerde. Zittend: Jan Uitendaal en Gerrit Verdonschot, zonen van de twee exploitanten, die in 1920 nog als hulpjes dienst deden. [Informatie van Arie Kramer]
De Burgersociëteit in optocht november 1918 op de Van Merlenlaan. Een adhesiebetuiging aan het koninklijk huis, dat vanwege Troelstra onder vuur lag. Kinderen, gevolgd door de harmonie en veel inwoners liepen mee in zondagse pak. Voorop vier politieagenten, van links naar rechts Zwartkruis, Silvis, Uittenboogaard en Veen. Op de bok de gebroeders Cornelis en Floris van Schagen. In het rijtuig het Oranjecomité. Rechts daarnaast lopend politieinspecteur C.H.Kemper.
Kalenderplaatje van waterlelievijver Groenendaal uit 1910
Sparrenlaan met dienstwoning Bosbeek-Groenendaal
Ritsema Boskade met zicht op achterzijde van ‘Le Tigre’ aan de Herenweg
Jongedames in Groenendaal met zicht op het Molentje.
Na 1913 vonden activiteiten op Koninginnedag plaats op de weilanden van Groenendaal. Vrijwilligers (vooral dames) die bij de activiteiten meehielpen poseren hier voor de fotograaf in 1919
Poserende kinderen omstreeks 1921 in wandelbos Groenendeel voor de jonge fotograaf Leonard Baruch (1905-1978)
Een openlucht-lunch in Groenendaal in 1922 na het behalen van het kampioenschap door H.F.C. in 1922. Jong en oud waren op Groenendaal verenigd.
Foto uit 1921 van de oude kiosk nabij het Ververschingshuis (gemeentecollectie in N.H.Archief)
Boswerkers bezig met het onderhoud van Groenendaal
Een auto-ongeluk op de Herenweg ter hoogte van Groenendaal. Uit de Prins van 29 juli 1916.
Groenendaal heeft sinds de openstelling altijd veel belangstelling getrokken van jong en oud. Op deze foto uit 1920 zien we het jaarlijkse uitstapje van een schoolklas onder leiding van een meester en een juf. Op de achtergrond het siermolentje met dubbele stelling
Een verkeersongeval in 1930 op de Herenweg tegenover de ingang van Groenendaal. Het bleef bij wat lakschade. Niettemin was de Heemsteedse Hermandad ruimschoots aanwezig met de agenten H.J.te Marvelde, Pronk en W. Uittenboogard. In het witte huis op de achtergrond bij de Torenlaan woonde agent IJtsma.
Een groot wandelaar zijn leven lang was Jan van Looij, bekend als ‘Jan de Tippelaar’. Hij liep vele duizenden kilometers in binnen- en buitenland. Als negentigjarige kon men hem in 1981 nog in Heemstede aantreffen. Deze foto dateert uit 1930 en zien we hem met een selectie medailles uitgedost in Groenendaal
Dit rustieke witte huisje stond tegenover het in 1935 gebouwde ‘Le Tigre’ nabij de Herenweg aan een noordelijke ingang van Groenendaal. Foto uit 1922. Een verkenner vraagt om een heitje voor een karweitje. Later woonde hier politieman IJtsma totdat sloop plaatsvond.
Tijdens de mobilisatie in de wereldoorlog 1914-1918 waren officieren en manschappen behalve in Bennebroek ook in Heemstede ingekwartierd. O.a. aan het bivakkement Groenendaal bracht koningin Wilhelmina tweemaal een bezoek. De grenadiers en jagers poseren hier voor de maaltijd.
Dezelfde Blindenvereniging poseert bij Meer en Berg, alwaar men die dag in 1920 vrije toegang had (foto Stadsarchief Amsterdam)
Nederlandse letterkundigen voor hun jaarvergadering bijeen in het Verversingshuis van landgoed Groenendaal. Uit: Het Leven, 1921, blz. 818 In aanwezigheid van mw. Alb. Draaijer-de Haas, mw. Ina Boudier-Bakker, J.B.Ubink, Bernard Canter, Cornelis Veth, Henri Bakels, dr. P.C.Boutens, A.Reiding, mw. Christine Doorman, Maurits Esser [= Gerard van Ekeren], mw. Marie Verhoeven-Schmitz, Roeland van Ruijven, Albers, Karel Wasch, Frans Mijnssen, Herman Robbers, mw. M.G.Kooij-van Zeggelen, Verhoeven (kunstschilder).
Eerder maakte de Vereniging van Letterkundigen na de jaarvergadering een uitstapje naar Dordrecht waaraan 41 leden deelnamen.
1= mw. M.Mijnssen, 2 = Dr. Van Moerkerken, 3= Annie de Meester, 4= Annie Alberdingk Thijm, 5= Annie Salomons, 6= mw. Visser, 7= mw. Ina Boudier-Bakker, 8= mw. Alberdingk Thijm, 9= Johan de Meester, 10= mw.A.de Haas, 11= K.J.L.Alberdingk Thijm (Lodewijk van Deyssel), 12= Isr. Querido, 13= Van der Moer, 14= mw. Ary Prins, 15= Jac van Looy, 16= Gerard van Huizen, 17= mw. Herman Robbers, 18= Frans Bastiaanse, 19= me. Robbers, 20= Dr. Boutens, 21= mw.Reddingius-van Harlingen, 22= Ary Prins, 23= J.Reddingius, 24= G.F.Haspels, 25= Frans Mijnssen, 26= mw. Kooy-van Zeggelen, 27= A.Th.de Meester, 28= mw.Top van Rijn-Naeff, 29= Frits van Raalte30=Herman Robbers, 31= mw. Bastiaanse, 32= Henri van Wermeskerken, 33= Dirk Coster, 34= Gerard van Eckeren (Esser), 35= Johan Borgman, 36= Kooy, 37= Visser, 38= Ekker, 39= A.Roland Holst, 40= mw. van Moerkerken, 41= Mr. de Beaufort.
Tijdens het interbellum was in de Van Merlenvaart een botenhuis te vinden waar men zomers een bootje kon huren
Tijdens een novemberstorm in 1921 knapten verscheidene bomen in Groenendaal
Lunch in de openlucht op Groenendaal van HFC na het behalen van het kampioenschap der tweede klasse, 1921-1922 (gedenkboek HFC 1879-1924)
15 september 1923 is het zilveren regeringsjubileum van koningin Wilhelmina gevierd met een openluchtspel in het wandelbos Groenendaal. Vooraanstaande inwoners staken zich in historische kledij en speelden het bezoek na van de Engelse koningin Henriëtte Maria, echtenote van koning Karel I, in gezelschap van o.a. de jonge prins Willem II en zijn echtgenote Maria Stuart aan Adriaan Pauw op 8 september 1642.
Op de foto zien we zittend Henriëtte Maria van Engeland, gespeeld door freule A.Teding van Berkhout en naast haar Anna van Ruytenburg, 2e echtgenote van Adriaan Pauw, uitgebeeld door mevrouw Beels van Heemstede. Staande van links naar rechts: Gerard Pauw = jonkheer J.P.Teding van Berkhout; hofdame Abercromby = freule van Riensdijk; Adriana Jonckheyns = mej. J. (Valken-)Meinesz.; Adriaan Pauw jr. = jonkheer G. van Lennep; freule van Dohnia = mevrouw Teding van Berkhout-van Lennep; Adriaan Pauw als heer van Heemstede = H.C.Beels van Heemstede; Johan van de Kerckhove = jonkheer P. van Lennep; Lady Stanhope = freule Teixeira de Mattos; hofdame Madame Lillies = mej. M.Aberson; Sir Alexander Hume = de heer Labouchère; Anna Cornelia Pauw =-mw. E.Dorhout Mees; Jan Adriaansz. Leeghwater = M.C.Colenbrander; Monsieur Hopton = J. Waller; freule van Brederode = mevrouw Quarles van Ufford-Dolleman; Michiel Pauw = B.F. Enschedé; schout Hendrik de Goyer = B.W.Colenbrander. Het meisje vooraan rechts met bloemen in de hand stelt de dochter voor van Reynier Pauw en Adriaan Jonkheyns = de toen achtjarige Caroline Beels
De aristocratische dames poseren voor het koepel van Groenendaal
Het Oude Slot van Heemstede was in Groenendaal van hout nagebouwd naar een ontwerp van tekenaar Jan Wiegman
Bij de ingebruikname van de magyrus automobielbrandspuit [nu museumauto] in 1924 poseerde de Vrijwillige Brandweer Heemstede in het Groenendaalse bos. Tweede rij links met pet is commandant J.Schelling. Op de voorste rij van links naar rechts: onbekend, J.Verzijlbergen, De Groot, M.de Zwart, Joop Vester, T.Vos, G.Neeskens, Jaap Vester, G.Zonneveld, M.Kolk en A.Leuven. Tweede rij: J.Schelling, J.Oom, D.de Wilde en J.Bank. Achterste rij: M.Schulz, een onbekende, J.Neeskens, D.Veenings, A.van Tongeren, G.van Bakel en W.Davelaar (informatie Arie Kramer)
===================================================================== Enkele afbeeldingen uit de Katholieke Illustratie (1920-1927)
Sneeuwzondag 15 januari 1922. Een natuuropname in het Groenendaalse Bos te Heemstede (K.I.)
Groenendaal. Kath. Illustratie, 1920 (A.Peperkamp)
Zomer, adieu! Uit: Katholieke Illustratie, 1920
Groenendaal. Knipsel uit de Katholieke Illustratie van 12 oktober 1927
In 1921 werd opgemerkt dat het in uniform surveilleren niet goed mogelijk was vanwege de slechte staat waarin die verkeerden. Toen is een nieuwe dienstkleding voor de plantsoenwachters aangeschaft, geleverd door de firma W.A.Hassing in Amersfoort. Een foto uit deze jaren twintig van de vorige eeuw met de zeven boswachters van Groenendaal die met hun wandelstok poseren. Op de achtergrond de Belvédère. Van links naar rechts A.Willemse (later politieagent), T.Saarloos, Th.van den Berg, H.Walet, F.Burger (bijgenaamd ‘de martelaar’), ‘Janbaas’ Neeskens en D.Beck.
Nog een foto van de 7 boswachters van Groenendaal (Marc de Bruijn)
Bospolitie W.Prins nam in 1947 de functie over van A. Willemse die deze vanaf 1913 had vervuld. Hier is hij in gesprek met de heer Hendrikse in het Groenendaalse bos. W.Prins trouwde met een dochter van Willemse. Tot 1947 woonde hij in de Javalaan, maar verhuisde in dat jaar naar de dienstwoning van zijn schoonvader, Groenendaal 2, een aanbouw bij het Verversingshuis. later verhuisde het gezin Prins naar Groenendaal 4 en is het pandje nummer 2 afgebroken. [zie artikel: Drie generaties Willemse/Prins in Groenendaal, Heerlijkheden, nummer 122, november 2004, p. 228-233]
Het jaarverslag van de gemeente Heemstede over 1916 vermeldt dat in het wandelbos Groenendaal het politietoezicht – in 1913 gestart met 3 functionarissen – nu wordt uitgeoefend door 7 plantsoenwachters in dienst van de gemeente Heemstede. ‘Groenendaal’ werd vooral in de maand augustus druk bezocht, maar in verhouding tot het aantal bezoekers zijn slechts een luttel aantal overtredingen gekonstateerd. Daar het bos veel bezoekers trekt uit Amsterdam en ook nog verder gelegen plaatsen, die vroegtijdig Heemstede verlaten, leverde de sluiting met hekken ’s avonds geen moeilijkheden op.
Lelievijver Groenendaal
Schapenweide Groenendaal
Waterlelievijver met Chinees wandelbruggetje Groenendaal Heemstede
Koepel Dennenberg in Groenendaal
Nog een afbeelding met de schuilhut in Groenendaal
Het zogeheten ‘heksenhuisje’ in het Groenendaalse wandelbos is in 1991 gerestaureerd. Het houten bouwwerkje ligt op een heuvel ten westen van de tennisbanen. Gebruikt als schuilplaats bij slecht weer en als speelplaats voor kleine kinderen.
Foto van een familiereünie in Groenendaal, juli 1929
Uit het Haarlems Dagblad van 17 april 1991
Waterpartij en molen nabij Groenendaal. Uit: Stad Amsterdam van 22 augustus 1930
Rijtocht door Heemstede en Groenendaal na het behalen van een kampioenschap van Heemstede Berkenrode Combinatie (HBC) in de jaren twintig van de vorige eeuw
Groenendaal als reclamemiddel om zich in Heemstede te vestigen (1925)
Een reizend circus nabij de Molenlaan op een foto van Leonard Baruch uit omstreeks 1930. Schuin achter de lantaarnpaal is de toren van de Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk zichtbaar
Een reizend circus strijkt zich neer op een weiland bij Groenendaal. Hier poseert een dompteur met zijn olifant. Foto van Leonard Baruch (1905-1978)
Laantje in Park Groenendaal Heemstede
Reclamewagen van brandstoffenhandel J.A.Zwarter in Groenendaal
Bij het zilveren jubileum van directeur A.Boendermaker (Voorzitter van Vereniging tot Werkverschaffing aan Hulpbehoevende Blinden, Amsterdam – van beroep architect) rond de muziektent in Groenendaal, 1920 (Beeldbank Stadsarchief Amsterdam)
Betonnen tankversperringen aan de Molenlaan nabij het Molentje van Groenendaal die in mei/juni 1945 in opdracht van het Militair Gezag door Duitse soldaten moesten worden gesloopt. Tevens werden zij ingeshakeld om landmijnen te demonteren
Met betonboren aan het werk bij de tankverperringen
Ontploffing na munitie in het beton te hebben aagebracht. Rechts het Molentje
Aan de Flora 1925 namen de volgende kwekers uit Heemstede deel: – J.C.van der Eijken; Jan Roes; Gebr. N. en J.Roozen; Q.van den Berg en Zonen; fa. M.J.Braam; B.C.Alkemade; Joh.Rosenkrantz & Zn.; P.Nelis en Zn; A.Voorderhake. Uit Bennebroek: W.van Lierop en Zoon.
Kaart van FLORA 1925 op expostie ‘Bloeiende bollen’, Museum Haarlem, 2019
Het archief van de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur bevindt zich in het Noord-Hollands Archief, toegang 525. In 1918 is besloten de Flora-tentoonstelling op het terrein van Groenendaal in Heemstede te houden. 13 januari 1919 zegde de gemeente Heemstede zich bereid tot steun en alle medewerking en is de heer D.F. Tersteeg benoemd als tuinarchitect.
Ingezonden bericht in de Gooi- en Eemlander van 4 april 1925
Portret van tuinarchitect Dirk Frederik Tersteeg (1876-1942)
Na de expositie van 1925 zou hij ook de Flora 1935 gevraagd zijn, maar is uiteindelijk gekozen voor plaatsgenoot en lid van het uitvoerend comité H.J.Voors ten aanzien ontwerpen en aanleggen van de tuin en als architect voor de gebouwen: J.C.Brand uit Aerdenhout. Beide ontwerpers zijn in 1933 met de voorbereidingen aangevangen. Ook voor de Flora van 1953 (in 1950 begonnen) is gekozen voor tuinarchitect H.J. Voors uit Heemstede, die tevens algemeen secretaris-penningmeester van de organisatie was, de ‘Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur’, opgericht 1 juli 1860, destijds gevestigd te Haarlem.
Reclameplaat Flora 1925 Heemstede
DE FLORA VAN 1925
Ontwerp van Flora 1925 door Dirk Frederik Tersteeg (1876-1942)
Voorzijde Flora-catalogus 1925
Groenendaal. In groen de terreinen van de Flora-tentoonstelling 1925. In rood: gebouwen; in geel: bestaande wegen; in blauw vaarten en vijvers. 1 = raadhuis; 2 = Hervormde Kerk, 5= Belvédère; 6 = Verversingshuis; 7 = Zwemvijvers; 10 = gemeente-reiniging; 15 = openbare werken en brandweer
Schrijven van de secretaris (Witsen Elias) omtrent het beschikbaar stellen van een zilveren medaille namens H.M. Koningin-Moeder Emma, 10 maart 1925
Mapje ansichtkaarten van FLORA 1925 (verzameling Ruud van der Molen)
Schrijven van Witsen Elias, secretaris van H.M.de Koningin-Moeder over toekenning van een zilveren medaille
Tuinarchitect D.F.Tersteeg (1876-1942) ontwierp de Flora 1925 in Heemstede (foto archief Eemland)
Ter voorbereiding van de opening zijn tuinlieden bezig met een in zonderlinge vorm gesnoeide heester. Op de achtergrond het restaurant
Deel van gelegenheidsvers ‘Naar Heemstede’ van Koos Speenhoff, voor het eerst gepubliceerd in de Opechte Haerlemsche Courant, 28 maart 1925.
Al lang voor de Flora van 1925 in Groenendaal zijn talloze bollen gepoot, zoals op deze foto de bollen van de firma Tubergen, die alom succes hebben geoogst.
Groep crocussen op FLORA 1925 Heemstede
FLORA 1925, een gezicht vanaf het terrein met op de achtergrond o.a. het hoekhuis Molenlaan en het siermolentje van Groenendaal.
Bloemperken op de FLORA-tentoonstelling 1925 in Groenendaal (Geheugen van Nederland)
Flora Heemstede 1925 (op de achtergrond de O.L.V.kerktoren van Antwerpen) (Felix Archief – Antwerpen)
In 1925 door C.J.van Tubergen uitgegeven voorjaarscatalogus
Bouw hoofdgebouw Flora-1925 door aannemer Korringa
Bij haar aankomst op de Flora van 1925 ontving de toen 16-jarige prinses Juliana een groot boeket bloemen dat zij bij haar rondgang op het tentoonstellingsterrein met zich meedroeg.
Bezoek van koningin Wilhelmina, en links achter haar prinses Juliana aan de FLORA 1925 in Heemstede
Bezoek van prinses Juliana aan de bloemententoonstelling Flora, 26 maart 1925
Een foto van in de internationale Voorjaars-Bloemententoonstelling Flora in 1925
Interieurfoto Flora 1925 met een model van het Molentje van Groenendaal
De jury van de Internationale Voorjaars-bloemententoonstelling FLORA 1925
Restaurant en omgeving Flora Heemstede 1925
Een kiek van de Flora 1925 met de bomen van Groenendaal op de achtergrond
Een foto van het interieur van het interieur van het FLORA tentoonstellingsgebouw in 1925 met het borstbeeld van Krelage
(vliegbewijs mej.D.IJtsma, rondvlucht Flora 4 mei 1925 – Ruud van der Molen)
Enveloppe met FLORA-internationale bloemententoonsteling stempels Heemstede 1925 (Ruud van der Molen)
De voltallige jury van de FLORA 1925
De ‘Murillo-sports’ op de Internationale Voorjaarsbloemententoonstelling Heemstede 1925
Flora 1925 Tentoonstellingterrein vanaf de Sparrenlaan
Flora 1925: Rotspartij
Koningin Wilhelmina bezoekt de Flora tentoonstelling van 1925 in Heemstede
In de pers onvermeld gebleven zijn de relletjes die bij het bezoek van koningin Wilhelmina plaatsvonden door anti-monarchisten zoals socialisten en anarchisten. De heer P.J.E.van den Berg uit Santpoort, geboren op 16 november 1912 te Heemstede als zoon van een onderwijzer (hoofd Voorweg-Mulo), heeft hier tot 1940 gewoond, o.a. in de Raadhuisstraat 29 naast het toenmalig postkantoor, later politiebureau, heeft vanuit zijn herinnering het volgende bericht: ‘Koningin Wilhelmina moest langs een omweg de expositie ingeloodst worden. Er werden enige relschoppers opgepakt. Mijn moeder schoof de schuifluiken dicht uit angst voor de ramen en er dromden meer dan 100 relschoppers voor de hoofdingang van het politiebureau. Inspecteur Kemper werd gewaarschuwd, een driftige kerel. Hij stelde zich binnen even op de hoogte, ging alleen naar buiten, greep wie hij voor zich had en sloeg ze met de koppen tegen elkaar. Zo veegde hij de Haarlemmers weg. Een machtig gezicht! Kemper hield wel van die huzarenstukjes, wat hem overigens niet bij iedereen geliefd maakte.’
Prentbriefkaart van bezoek Koningin Wilhelmina en prins-gemaal Hendrik aan de Internationale Voorjaarstentoonstelling Heemstede in 1925
Uit de Katholieke Illustatie van 1925: ‘De koninklijke familie bezoekt de bloemententoonstelling. Met een geheel nieuwe expositie in de grote hall is de internationale Voorjaars-Bloemententoonstelling te Heemstede haar tweede phase ingetreden. Op den eersten dag daarvan 26 Maart gaf onze Koninklijke Familie door een bezoek van haar belangstelling blijk. Op onze foto bij de aankomst genoren, ziet men Hare Majesteit, begeleid door de heer E.H.Krelage, voorzitter, – H.K.H. Prinses Juliana, met den heer H.J.Voors, algemeen secretaris, – en Z.K.H. Prins Hendrik, in gezelschap van den heer Jan Roes, onder-voorzitter der bloemententoonstelling.
Prinses Juliana en haar vader prins Hendrik worden op de dag van de opening rondgeleid bij de Flora 1925
Prinses Juliana wordt rondgeleid op de Flora 1925
Koningin Emma wordt op de Flora-1925 rondgeleid door de heer Ernst Krelage
Foto van de voorbereidingen in 1925 met de aanleg van bloemperken naar een ontwerp van architect Korringa
Entree naar de FLORA-tentoonstelling aan de Molenlaan in Heemstede in 1925, uitbundig versierd met vlaggen.
Winnaar van de wisselbeker op de Flora-tentoonstelling van 1925 was de heer P. van der Linden, op deze foto temidden van ingezonden hyacinthen.
Belgische inzending Flora 1925 Heemstede
Het aan de Alg. Ver. v. Bloembollencultuur aangeboden borstbeeld van J.H.Krelage op de tentoonstelling van Flora in 1925
Interieur bloemenkas op Int. Flora Heemstede van 1925
De Belgische Floraliën op de Flora in 1925
1925 Foto Kwekerij Bijvoet, Houtmanpad Haarlem. Partij hyancinten, gebroeid door Leo Bijvoet en Leen Roozen Nic zoon in de kas van Van Emmerik aan de Houtvaart. Partij besteld voor de FLORA tentoonstelling te Heemstede van de Alg. Ver. voor Bloembollencultuur, inzending van de afdeling Overveen-Bloemendaal. Van links naar rechts in de schuur: ?, Henk de Groot (inkoper Gebr.Bijvoet),…de Groot (broer, boekhouder firma Bijvoet), Henri Eldering – kachelpijp – dan Jan Bijvoet, Henri Roozen (Willemsoord) ?, Frans Roozen, Prenen, Gerrit Eldering, Willem Roozen Wzn, Jan Roozen (Haverkamp), ? ?, Leen Roozen Nic Zn, Jacob Bijvoet, Piet Hulsebosch, Jan Eldering Franszn, paal, dan Frans Roozen (Willemsoord), P.Roozen (Willemsoord), Leo Bijvoet, Louis Bijvoet, Jan Beeren, Willem A.Rijnierse, Willem Roozen Azn., ?, Arnold H.Bijvoet, ?. H.Dames Wzn., Willem van Kessel, Piet Roozen (van Daalen), Jan Roozen (genoemd “van de tol”).
Bollenvelden Bijvoet / Roozen ten westen van Haarlem aan het Houtmanpad (Uit: Hollandse Steden, 1928).
Oorkonde van de Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur tijdens de FLORA 1925 in Heemstede uitgereikt aan de bloembollenfirma C.G.van Tubergen Jr.
De ontvangst der Belgische delegatie, juryleden en verdere gasten der Internationale Voorjaarsbloemententoonstelling Heemstede in 1925, door de Nederlandse regering in de Ridderzaal te ‘sGravenhage. Zittend van links naar rechts: dr.Saulner (Frankrijk), mevrouw Ruijs de Berenbrouck, Prins de Ligne (Belgisch gezant), gravin de Kerckhove de Denterghem, Prins Hendrik, jonkheer mr.Ch. Ruijs de Berenbrouck (Minister van Binnenlanse Zaken en Landbouw), mevrouw Krelage, graaf A.de Kerckhove de Denterghem (België), E.H.Krelage.Achter deze mr.H.C.Dresselhuijs, voorzitter van de Nederlandse Tuinbouwraad.
(Flora Heemstede, Het Leven, 21 maart 1925
Flora-1925 Heemstede. Uit: Het Leven van 30 mei 1925
Op 1 mei 1925 stond in de meeste landelijke en regionale kranten het volgende bericht over de ordeverstoring te Heemstede tijdens een koninklijk bezoek: “De Haarlemsche rechtbank heeft uitspraak gedaan in de zaak van de beide mannen, die gearresteerd werden tijdens het bezoek van de Koningin aan de bloemententoonstelling in Heemstede. De eerste stond terecht wegens onnodig opdringen en het zich niet verwijderen in de hem aangegeven richting. Van het eerste werd hij ontslagen van rechtsvervolging, voor het tweede werd hij veroordeeld tot ƒ 10,00 boete subs. 10 dagen. De tweede beklaagde die geroepen had ‘honger’ en daardoor de orde had verstoord werd ontslagen rechtsvervolging.”
Bericht uit Het Volk van 18 april 1925. De heer Tilman die van 1921-1925 burgemeester was van Bennebroek zal tot zijn overlijden in 1981 minder plezierige herinneringen aan de Flora 1925 hebben overgehouden. Na zijn arrestatie en vrijlating diende hij zijn ontslag in nadat bij onderzoek was gebleken dat hij onzedelijk gedrag had getoond met jongemannen, o.a. in café-restaurant van T.H.van Ree aan de Camplaan. Zijn ontslag is voor kennisgeving door de gemeenteraad van Bennebroek aangenomen. Hij verhuisde naar Parijs, vervolgens naar Gent en kwam in 1940 terug in ons land om zich als fruitteler in Helden (Limburg) te vestigen.
Sluitzegel van de FLORA 1925 in Heemstede
Speld van FLORA 1925 gedeeltelijk van een gouden legering vervaardigd en de bloem als het ware in een wit emaille bedje gelegen. Aan de achterzijde is een platte rond knop aangebracht zodat het in een knoopsgat kan worden bevestigd (aanwinst Ruud van der Molen)
Wandbord Flora 1925 met voorstelling van een tulp (recente aanwinst van Ruud van der Molen, 2019)
Zenith-vaasje Flora Heemstede 1925 (Ruud van der Molen)
Partituur van FLORA-Marsch uit 1925 (Ruud van der Molen)
Vooromslag van boek: De internationale voorjaars bloemententoonstelling te Heemstede. Haarlem, Erven Loosjes, 1925
Inhoudsopgve boek 1925
Portret van W.B.Roozen, opzichter van de FLORA tentoonstelling 1925
Het borstbeeld van J.H.Krelage na de aanvaarding door het Hoofdbestuur
De ontvngst van organisatoren en bestuurders der FLORA 1925 in de Ridderzaam op 23 april
De ontvangst van het gemeentebestuur van Heemstede op de FLORA 1925
Op de pagina’s 185-189 zijn alle koninklijke bezoeken beschreven
Bezoekcijfers FLORA Heemstede 1925
TEKST MARSCH: ‘Bloemen bloeien, bloemen geuren, in Heemsteedsch Groenendaal, Welk een pracht en welk een kleuren, biedt ons tentoonstelling Internationaal. Bloemen, rijk aan kleur en schoonheid, vol van kunst en liefdegloed, Vindt U daar in verscheidenheid door het ijverig kweekersbloed. – Welkom allen, die haar minnen, En eer brengen aan haar pracht, Welk een schoonheid der zinnen, Aan ons aller bloem gebracht; – Welkom allen van heinde en verre, In ons Heemsteedsch bloemfestijn. Moge deze bloemenweelde, Voor allen zegen zijn. ‘
Na afloop van de succesvol verlopen Flora-1925 is op het landgoed Waterland te Velsen van jonkheer Boreel van Hoogelanden voor de juryleden een tuinfeest georganiseerd. (Zondagsblad, 27 mei 1925)
Henk van der Eijk schrijft op zijn blog ‘Historical gardens’: ‘De walvisbank die ooit in de tuin van Groenendaal stond, was een van de bekendste uit kaakbeenderen van walvissen opgebouwde tuinornamenten. Als datering wordt het begin van de 19de eeuw aangehouden, op het moment dat Adrian Elias Hope eigenaar was van zoel Bosbeek als Groenendaal. In de late jaren 1780 zien we aanwijzingen voor een hechte band tussen de moeder van Adrian Elias Hope, de uit Rotterdam afkomstige Philippina Adriana van der Hoeven, en de eveneens in Rotterdam gevestigde familie Groeninx van Zoelen. Die laatsten kopen tussen twee bezoeken aan Bosbeek in, 6 walviskaakbeenderen. Hier wordt de vraag gesteld of die beenderen misschien voor Bosbeek bedoeld waren.
De door Adrian Elias Hope geplaatse ‘walvisbank’ op een prentbriefkaart uit circa 1926. Deze bestond uit walvisgraten. De palen waarop de bank rustte waren vervaardigd van de kaken; de leuning en zitting van de ribben
Dagblad ‘Het Vaderland’ publiceerde op 6 juli 1926 over een vacantie-kinderfeest naar Heemstede en Bloemendaal: “Op 12, 13 en 14 juli wordt het vacantiefeest voor de kinderen van de lagere school alhier [= Den Haag] gevierd in het Groenendaalsche Bosch te Heemstede of in de omgeving van Bloemendaal. De groepen die naar Heemstede gaan, worden met den trein vervoerd naar Woestduin, van waar zij na een kwartier wandelen in het Groenendaalsche Bosch komen. In de omgeving worden wandelingen gemaakt naar de Waterdel en de Walvischbank (…)”.
‘Bank van walvischkaken’ uit: Eigen Haard van 25 Oktober 1913
Ansichtkaart uit 1918 met twee personen in het Engelse bos nabij de walvisbank. Rechts de Beukenlaan.
Kaart uit 1913 van de firma Weenkink & Snel uit Den Haag waarop een familie, dat wil zeggen 2 volwassenen en 9 kinderen poseren op en rond de walvisbank voor de fotograaf
De walvisbank in Groenendaal op een ansicht uitgeven door W.H.van Leeuwen in Haarlem
Jongen achter de walvisbank van Groenendaal
Een krant lezende man op de walvisbank
Nog een oude ansichtkaart van de walvisbank
Willemien van Amstel (echtgenote van Daan de Wilde), poserend op de walvisbank van Groenendaal
Het oorspronkelijk tolhuis met houten tolhek en stenen brug over de Leidsevaart in 1657. Op de achtergrond de Bavo-kerk in Haarlem.
Foto van de tolpoort aan de Leidsevaart kort voor de afbraak in 1925 genomen en gepubliceerd in het tijdschrift ‘Buiten’ van 9 januari 1926. Een redacteur schreef dat men de uit 1695 daterende tolpoort bouwvallig had laten worden. “Zij wordt thans herstelt, denkt ge? Neen, gelijk in de tijden der groote sloopwoede is ze afgebroken. Het ligt in de bedoeling deze poort later weer op te bouwen; daartoe worden de stukken zorgvuldig bewaard. Waarom later? Waarom niet thans? Het gemeentebestuur van Heemstede alleen weet het.”
De historische tolpoort met de wapens van Haarlem en Leiden stond bij de Leidsevaart op de hoek van de Zandvoortselaan en moest in 1925 wijken ter verbreding van de weg. In 1930 kreeg deze ‘Haarlemse’ tolpoort [de ‘Leidse’ staat in Oegstgeest] een nieuwe bestemming als toegangspoort tot de tennisbanen op het landgoed Groenendaal
De vm. tolpoort Haarlem-Leiden in wintertooi
De tennisbaan van Groenendaal op de vroegere moestuin en met op de achtergrond de tolpoort
Op 3 juli 1927 in Groenendaal genomen kiekje van een dame Beelen en een dame Peeperkorn.
Poserend voor de gewortelde beuk van Groenendaal, 3 juli 1927
Groenendaal, 21 augustus 1927
Dezelfde vm. (dienst)woning als van 1922 op een foto uit 1934 nabij de zwaaivijver en Herenweg. Op de achtergrond: ingang weg richting Amsterdamse Waterleidingduinen
In Heemstede is het huwelijk voltrokken tussen mej.H.Hartogh Heys van Zouteveen en de heer J.M.J.F. Erens, beiden lid van de Haarlemsche Rij- en Jachtvereeniging. Het bruidspaar maakte een rijtoer door het Groenendaalse bos
Familiefoto gemaakt in het Groenendaalse bos, juli 1929
De Christelijke Kleuterschool destijds aan de Achterweg gehuisvest werd omstreeks 1900 opgericht. Van een uitstapje naar Groenendaal is deze foto gemaakt. De volgende namen konden worden achterhaald: Chris Vermeer, Anton Gaikhorst, Jaap Treffers, Bram Gaikhorst, Manus v.d.Kolk, Wim Rison, Tjeerd IJtsma, Lies Ansing, Paul Tibbe, Fop en Dien de Jong
EEN WILD-WEST VOORVAL IN GOENENDAAL IN 1911Uit een politieverslag citeren we het volgende voorval: ‘Tot 1911 bestond de gehele Heemsteedse politie uit slechts 3 veldwachters, die het in het rustige dorpje, dat Heemstede toen nog was, in de regel wel afgekund zullen hebben. In dat jaar echter werd de bevolking opgeschrikt door een schietpartij die ontstond toen een rijwieldief zich in Groenendaal uit de voeten wilde maken. Bij een achtervolging, waaraan niet alleen de politie, maar ook plantsoenwachters en burgers deelnamen, werden verschillende mensen gewond. In het gemeenteverslag over 1911 lezen we daarover het volgende: ‘Wegens buitengewone plichtsbetrachting bij de arrestatie van een rijwieldief, die op zijn vervolgers schoot, werd aan 2 veldwachters een beloning gegeven van ieder ƒ 10,- en aan 1 veldwachter ƒ 2,50. In de worsteling met de dief in Groenendaal werden twee burgers gewond, namelijk W.Kollerie en de tuinbaas M.Bloemendaal; die personen zijn voor rekening van de gemeente verpleegd en alle verder kosten zijn aan hen vergoed, terwijl hun kordaat optreden iederƒ 25,- werd gegeven. Aan 7 personen die het bos doorzochten, waar de dief zich verborg, en die ook kans liepen door revolverschoten getroffen te worden, werd ieder ƒ 10,- toegekend. Dit Wild-West achtige voorval gaf de stoot tot een reorganisatie va de politie. In plaats van drie veldwachters kwamen een inspecteur en zes agenten, onder wie de heren Silvis en Mulder.’
Al voor de Tweede Wereldoorlog is in Groenendaal geconfereerd om te komen tot de Verenigde Staten van Europa. Bericht uit Het Vaderland van 31 augustus 1932
Ansichtkaart van Groenendaal uit 1927
Oude muziektent Groenendaal
Een door ir.D.A.Bonhoff uit Heemstede ontworpen ‘landkruiser’ voor brandweerdoeleinden, een aanhanger achter en personenauto, hier rijdend in Groenendaal.
De familie Walet in 1920 voor de vroegere boswachterswoning in het wandelbos Groenendaal nabij een inhang van de Herenweg. Op de foto zien we vader en moeder Walet met daartussen vier van de vijf kinderen, te weten Henk, Rie, Ina en baby Piet. Vader Walet was opzichter van het bos, later opgevolgd door zoon Henk.
Dr.E.A.M.Droog, wethouder van 9/9 1920 tot 4/9 1939, gefotografeerd in Groenendaal
Uitstapje van kinderen der christelijke muziekvereniging Kunst & Genoegen uit Leiden naar Groenendaal in 1929
Nog een foto van Kunst & Genoegen in Groenendaal (1929) met links Koos Slegtenhorst
Het was eind jaren twintig dat Jan Bomans bij Godfried op stang mee mocht naar Groenendaal. De jongere broer schrijft daarover in zijn boek ‘Godfried achteraf bekeken’, 1978. waaruit bovenstaand het slot op pagina 194.
Conferentie van een zendingsgenootschap op 13 augustus 1932 in Groenendaal
Bruggetje over de Waterlelievijver van Groenendaal
FLORA 1935 IN GROENENDAAL HEEMSTEDE
Aan de Flora 1935 namen de volgende kwekers uit Heemstede deel:
– G.H.Hageman en Zonen; Jan Roes, ; firma Braam & Zn.; Gebr.N. en J.Roozen; Jac B.Roozen; Q. van den Berg en Zn.; P.Kramer.
Uit Bennebroek: W.F.van Waveren; E.Th.Schilpzand
Vooromslag Flora catalogus 1935
Het uitvoerend comité van de Flora 1935 bestond uit Tom H.M.van Waveren, Ernst H.Krelage en H.J.voors
Plattegrond van de FLORA 1935
Vooromslag van speciaal uitgegeven brochure ‘Een reis naar de Flora’ 1935 met o.a. een bijdrage van minister M.P.L. Steenberghe en allerlei praktische informatie. Het uivoerend comité bestond uit Tom M.H.van Waveren, voorzitter, Ernst H.Krelage, gedelegeerde van het hoofdbestuur der Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur en H.J.Voors, secretaris.
Architect van de gebouwen op de FLORA 1935: J.C.Brand
Als aannemer van de Flora-gebouwen fungeerde in 1935 de gebr. Van de Putten, met eigen bedrijf aan de Kerklaan.
Flora 1935 Uit de Katholieke Illustratie 1935
De wereldbol op de Flora-tentoonstelling 1935 als symbool van de uit de bloembollenteelt ontsproten wereldhandel
Crocus-bloei op de Flora-tentoonstelling 1935
Aankomst van 150 Amerikanen die zijn gekomen om de FLORA in Heemstede te bewonderen. De heer J.Scheepers, voorzitter van het comité dat de trip organiseerde, wordt op de foto begroet door de voorzitter van de Kamer van Koophandel in Amsterdam (Katholieke Illustratie, 1935)
Uit de katholieke Illustratie van 1935
Paviljoen op de FLORA van 1935, ontworpen door architect J.C.Brand uit Aerdenhout en gebouwd door aannemers J.B.Sluiter en Gebr. Van den Putten
Tien jaar na de Flora van 1925 was Groenendaal nogmaals het decor van een kleurrijk bloemenfestijn. De Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur bestond 75 jaar. Reden om op grootse wijze uit te pakken met een scala aan tulpen, hyacinthen en andere bolk-, knol- en wortelgewassen ter demonstratie van het Hollandse vakmanschap van de kwekers. Het terrein met twee weilanden was bijna dubbel zo groot in vergelijking met 1925. We zien op onderstaande foto van KLM Aerocarto vanuit de lucht het tentoonstellingsterrein van de Flora in 1935 die bezocht werd door ongeveer 610.000 mensen, waaronder ook veel buitenlanders. Rechts zien we de Vrijheidsdreef, de Van Merlenlaan en de Groenendaalkade. Naar boven loopt de Heemsteedse Dreef met de Dreefschool en rechts daarvan liggen de ten dele nog maagdelijke gronden van de Componistenwijk. Links ligt op de glooiende duingrond van de oude strandwal villawijk het Grotstuk. Het grote landhuis rechts achter het witte tentoonstellingsgebouw is sinds decennia een gerenommeerd notarishuis, thans met notaris Huisman, gevestigd. In het gebied tussen de Van Merlenlaan en de Kerklaan lagen de bloembollenvelden van Roozen, Nelis en Van der Eijken. In dit gebied is de Provinciënwijk gerealiseerd en meer links de Verzetsheldenwijk.
Luchtfoto van het Flora-terrein in 1935.
Vooromslag van ‘Gooisch buitenleven’, gewijd aan de Flora 1935, maart 1935, nummer 11
Het terrein van de Flora in Groenendaal 1935
De Flora in 1935 in wording met zicht op het bloemenpaleis langs de in aanbouw zijnde muziektempel.
Bisschop van het bisdom Haarlem mgr.J.D.J.Angenent bezoekt de Flora 1935 (Katholieke Illustratie 1935)
Aanleg van Flora 1935 met villa’s aan de van Merlenlaan op de achtergrond
De Duitse ex-keizer Wilhelm II bezoekt de Flora 1935 en krijgt een corsage opgespeld. Links keizerin Hermina en daarachter mevrouw Catalina von Pannwitz van de Hartekamp
Reclamekaart voor FLORA 1935
De architect van de gebouwen op het Flora-terrein 1935, de heer J.C.Brand bij een maquette van het Bloemenpaleis
Het beplanten van de aanleg bij de lelievijver in Groenendaal, Heemstede in het najaar van 1934 voor de Flora 1935. Van links naar rechts: waarschijnlijk T.Warmerdam meesterknecht, een onbekende, Tom Hoog en de tuinarchitect Henri Roeters van Lennep (inf. Kees Hoog)
De Flora 1935 in aanbouw. De bollen zijn geplant en op de donkere plekken prijkten enkele weken later de bloemen.
Nog een foto van de Flora 1935 in wording. Gezicht op het bloemenpaleis langs de in aanbouw zijnde muziektempel
Koningin Wilhelmina in het wit, begeleid door de heer E.H.Krelage en achter hen prinses Juliana en de heer Th.M.P.van Waveren, van het uitvoerend comité
Bezoek van koningin Wilhelmina en prinses Juliana aan de FLORA op 2 april 1935Vertrek van Flora 1935 koningin Wilhelmina en prinses Juliana (Ruud van der Molen)
Bezoek van ex-keizer Wilhelm II aan de Flora in Groenendaal. In gezelschap van o.a. zijn secretaris, links de heer A.C, van der Schoot (bloembollenkwe-ker in Hillegom) en links achter mw. Catalina von Pannwitz-Roth van de Hartekamp
Bezoek van ex-keizer Wilhelm II aan de Flora 1935
Wilhelm wordt verwelkomd op de Flora 1935 door een bloemenmeisje in Volendamse kledij die hem een corsage opspeldt (foto Huis Doorn)
Wilhelm begeleid op de Flora door de heer A.C.van der Schoot jr. uit Hillegom (foto Huis Doorn)
Wilhelm in het midden op het tentoonstellingsterrein met links de heer A.C.van der Schoot en achter hen mw. Catalina von Pannwitz-Roth (foto Huis Doorn)
Wilhelm en zijn gezelschap wandelend in Groenendaal, Heemstede (foto Huis Doorn)
De keizer en zijn gevolg bij de waterlelievijver van het Groenendaalse bos (foto Huis Doorn)
Wilhelm wandelend over het Chinese boomstammenbruggetje van Groenendaal (foto Huis Doorn)
Op het tentoonstellingsterrein van Flora 1935 (foto Huis Doorn)
Wilhelm lopend in Groenendaal met o.a. zijn gids voor die dag A.C.van der Schoot en gastvrouw Catalina von Pannwitz (foto Huis Doorn)
Bij het tentoonstellingsgebouw van de Flora met o.a. Catalina von Pannwitz en links van haar de heer A.C.van der Schoot (foto Stevens, Huis Doorn)
Keizer Wilhelm II tijdens bezoek aan de FLORA 1935, begeleid door bloembollenkweker A.C.van der Schoot. (foto Huis Doorn)
Het gezelschap van de ex-keizer, met o.a. Catalina von Pannwitz in Groenendaal. (foto Huis Doorn)
Op weg naar de uitgang van de Flora 1935 (foto Huis Doorn)
De keizer en zijn gevolg nemen afscheid, o.a. van begeleider en bloembollenkweker A.C.van der Schoot jr. (met hoed in de hand) (foto Huis Doorn)
De leden van het uitvoerend comité Flora 1935: Tom M.H.van Waveren, Ernst H.Krelage en H.J.Voors. De heer Voors (1896-1975) fungeerde tevens als tuinarchitect van deze Flora in Groenendaal.
Honderdvijftig Amerikanen zijn aangekomen om de Flora te Heemstede te bewonderen. De heer J.Schepers, de voorzitter van het comité dat deze trip organiseerde, wordt hier door de voorzitter van de Kamer van Koophandel in Amsterdam begroet (Panorama, 1935)
Overzicht van het Flora-terrein in 1935 (foto H.T.Seysener) met als symbool de wereldbol. Rechts de toren van r.k. kerk O.L.V.Hemelvaart aan het Valkenburgerplein in Heemstede (fotocollectie Huize Doorn)
Gezicht op het Floraterrein 1935 in de avondschemering
Eyecatcher van de Flora 1935 was een lichtzuil bekroond met aan aardbol waarvan de diameter ruim 4 meter bedroeg
Enorme drukte bij de toegang naar het bloemenpaleis van de Flora-1935
Mensen in de rij voor de Flora-tentoonstelling, 21 april 1935
Flora 1935: de tulpen in volle bloei
Tulpen op de Flora 1935 (Katholieke Illustratie 1935)Bezoeken van prinses Juliana en bisschop Angenent aan de Flora 1935 in Heemstede )Katholieke Illustratie 1935)
Entree van de Flora 1935 (15 maart – 19 mei) tijdens de avonduren
Administratiegebouw Flora 1935 in Groenendaal
Als restant van de Flora werd dit gebouwtje bij de Haven geplaatst om na 1935 als jeugdhuis en wijkcentrum te dienen van de Hervormde Gemeente in Heemstede. Het bleef daar bijna 20 jaar staan, tot het in 1954 moest wijken voor de bouw van bejaardenhuis ‘de Olijftak’.
W.Hageman in een tulpenkas van de FLORA 1935 nabij de vijver van Groenendaal. Links is de witte villa ‘Le Tigre’ aan de Herenweg zichtbaar.
Het Hofterrein van de FLORA-tentoonstelling in Heemstede, 1935
De Tulpenhof op het Hofterrein der Fliora-tentoonstelling, Heemstede 1935
De in mei bloeiende tulpen op het weideterrein der Flora-tentoonstelling, Heemstede 1935
Bezoek van Koningin Wilhelmina en prinses Juliana aan de Flora-tentoonstelling Heemstede in 1935
Koningin Wilhelmina wordt op de Flora 1935 voorgesteld aan architect J.C.Brand
Autoriteiten, leden van de internationale jury en inzenders der FLORA-III tentoonstelling in Heemstede, 12 april 1935. Zittend zesde van rechts jonkheer mr.dr. H.A.van Karnebeek, Commissaris der Koningin in Zuid-Holland, lid van het presidium der tentoonstelling.
Flora 1935 in Groenendaal. Foto B.F.Eilers, Stadsarchief Amsterdam
Flora 1935 in Heemstede (foto B.F.Eilers, 26-4-1935, stadsarchief Amsterdam)
Luchtfoto van Flora bloemententoonstelling 1935 die van 13 maart tot 19 mei plaatshad en 610.000 bezoekers trok maar een nadelig saldo van 27.000 gulden opleverde
Terrein van de FLORA 1935 met tulpenbedden en op de achtergrond het hoofdgebouw
Overzicht van een deel van het tentoonstellingsterrein Flora 1935
De verlichte zuil met wereldbol op de Flora 1935 in Groenendaal
Flora-kaart van bloemenpaleis
Flora-kaart uit 1935
Stand op de Flora 1935 met een door A.J.Herwig nagebouwd interieur van een boerderij uit Laren in het Gooi.
Autoriteiten, leden der internationale jury en inzenders der Flora III-tentoonstelling, Heemstede, 12 april 1935 (zie Krelage, p. 332). Zittend zesde van rechts jhr.mr.dr.H.A.van Karnebeek, Commissaris der Koningin in Zuidholland, lid van het Erepresidium der tentoonstelling (Foto-archief A.V.v.B.)
Bezoek van H.M. Koningin Wilhelmina en H.K.H. Prinses Juliana aan de Flora-tentoonstelling, Heemstede, 1935 (zie Krelage, p. 334).
Flora 1935. Uit: Uitgelicht, mei 2015, nummer 4, pagina 30
Vooromslag van een boek van L.van Leeuwen Jr. met een overzicht van de bloemenweelde die op de tentoonstelling Flora 1935 aanwezig was
Extra tram 3, bestaande uit A 515 + 2 x B 500, ingeschakeld voor de Flora-tentoonstelling 1935 (foto G.J.de Swart, 4 mei 1935)
Plaat van Flora Heemstede 1935 naar een ontwerp van Fré Drost
Schildering van Zinaiva Serebriakova, geboren in 884 in Ukraine en overleden in 1967 te Parijs. De godin (nimf) Flora, 1935.
Medaille KNAC Flora bloemenrit Heemstede 13 april 1935
Medaille bij gelegenheid van Flora-tentoonstelling Heemstede in 1935 uitgereikt aan kweker N.Bos
Andere zijde van medaille FLORA 1935 door de Kamer van Koophandel en Fabrieken toegekend aan N.Bos
Glas-in-lood raamhanger FLORA 1935, vervaardigd in atelier ‘Haemstede’ door Gilles Botbijl, Raadhuisstaat 7 Heemstede (in 2017 verworven door Ruud van der Molen)
Atelier Haemstede van Gilles Botbijl (Eeste Heemsteedsche Courant, 6 juli 1934)
theelepel Flora 1935 Heemstede
Reclame voor door Droste vervaardigde Flora-repen (Katholieke Illustratie)
Flora legpuzzel v1935 an 300 stukjes in bezit van collectie HVHB Heemstede
Opwekking om restaurant Groenendaal tijdens de Flora 1935 te bezoeken.
Voorzijde van een in 1935 uitgegeven gidsje ‘Een reis naar de Flora’, uitgegen ter herdenking van het 75-jarig bestaan der Algemene Vereeniging voor Bloembollencultuur
Legpuzzel bestaande uit 100 stukjes min 1 die samen een afbeelding van de FLORA van 1935 vormen. Aanwinst van de Historische Vereniging Heemstede Bennebroek (zie: Heerlijkheden, jaargang 45, najaar 2018, nummer 178, pagina 45).
La Revue Horticulture 1935 bevat een artikel ‘Flora Heemstede’.
Flora stempels 1935
Titelblad van gids Flora 1935 waarin iedere Nederlander wordt opgewekt de bloemententoonstelling te bezoeken en praktische informatie wordt verstrekt
Artikel over de avondverlichting van Flora 1935
Vervolg van artikel over avondverlichting Flora 1935
Flora 1935 Heemstede Zicht op restaurant en wereldbol
Charmante cineaste en fotografe aan het werk op de Flora van 1953 (Ruud van der Molen)
Amerikanen aan het filmen tijdens de FLORA 1953. Links een jonge Amerikaanse militair, gelegerd in West-Duitsland die met 8 mm Brownie kleurenfilms maakte. (Ruud van der Molen)
Ook overdag werd er geflitst tijdens de Flora van 1953 (Ruud van der Molen)
Een in 1935 verschenen verzilverde theelepel bij gelegenheid van Flora 1935
Vlaggetje van Flora 1935 in Heemstede
Tinnen beker, uitgegeven ter ere van FLORA-1935 in Heemstede
Aardewerken beker, verschenen bij gelegenheid van Flora 1935 in Heemstede
Flora-vaasje 1935Flora Groenendaal Heemstede 1935
Aardewerk tegel Flora 1935 Heemstede, vervaardigd door Zaalberg, Nieuwegein (Ruud van der Molen: Flora 1935)
Tegel: Flora 1935 met gele narcissen, vervaardigd door de Porceleyne Fles in Delft (Catawiki)
Tegel Flora 1935 met afbeelding van tulpen (Catawiki)
Tegel: Flora 1935 witte narcissen (Catawiki)
In 1935 verschenen Florabordje met tulp, bollenvelden. kerktoren en molen op de achtergrond, bij gelegenheid van de FLORA tentoonstelling in dat jaar
Weekend-puzzle uitgegeven bij gelegenheid van Flora bloemententoonstelling 1935
lepeltje FLORA Heemstede 1935
Afscheid aan ‘de Flora’. Uit: de katholieke Illustratie van 1935
Louis Hartz: Bomen in de zon (Groenendaal). Frans Hals Museum
Behalve het ‘Protestantsch Jeugdhuis’ was Koffiehuis ‘De Haven’ van de Volksbond aan de Heemsteedse Dreef nabij de haven ook een voormalig gebouwtje dat op de Flora 1935 in Groenendaal had gestaan. In het koffiehuis zijn ook kerkdiensten gehouden van de Doopsgezinde gemeente. Op 8 april 1954 had de laatste kerkviering plaats. Vier maanden later is de eerste paal geslagen van bejaardenhuis ‘De Olijftak’.
Onthulling van een door beeldhouwer Van den Eijnde vervaardigd monument voor koningin Wilhelmina in Groenendaal. ‘Bij herdenking van regeringsjubileum, van hare majesteit koningin Wilhelmina’ (1898-1938). [Tijdens WOII door de Duitse bezetters verwoest].
De harmonie ‘Eensgezindheid’ in Heemstede is in 1903 opgericht. Het intussen opgeheven muziekgezelschap fuseerde in 1957 met fanfarekorps ‘Excelsior'(gesticht in 1925). Deze foto uit omstreeks 1935 is genomen in Groenendaal. Journalist Arie Kramer kon de volgende namen achterhalen. Op de eerste rij: 2. mejuffrouw Poecke (het enige vrouwelijke lid), 3. Theus van der Ham, 5. Jan Poecke jr., 7 Gerrit Sloof. Tweede rij: 2. Arie Leuven, verder A.van Iperen, Th. van der Ham, directeur Bets, Hunting, Nic. Leuven, Johan Vollenga en Henk van Beijnen. Derde rij: 1. Piet van der Ham, 3. Koomen, 6. Van Mourik, 7. Henk Heemskerk, 9. Piet Vollenga, 11. Zwart, 12. Henk Heidweiler en 13. Poecke sr. Achterste rij: 1. Kees Pel, 2. M.van Iperen, 3. Jan Vollenga, 5. Evers en 7. Gijs de Rooij.
Behalve voor trouwfoto’s werden Groenendaal en het Molentje vaak als decor aangewend als reclameobject voor nieuwe producten. Op deze afbeelding uit de Christelijk Nationaal Weekblad de Spiegel uit 1937 een Fiat Balilia, destijds aangeprezen als “de mooiste kleine wagen ter wereld” . Twee flinke zitplaatsen met achterin een grote ruimte. Drie kinderen zouden met gemak meegenomen kunnen worden. De auto kostte 995 gulden en is niet het succes geworden dat men ervan verwachtte, dit in tegenstelling tot o.a. het Kevermodel van De Volkswagen.
Uitstapje naar park Groenendaal in Heemstede door leden van de Congregatie Maria Onbevlekt Ontvangen en de H.Aloysius van Gonzaga uit Amsterdam. Foto genomen in het restaurant
Voor 50 cent in de zomermaanden met de bus van Leo Kors elk uur vanuit het centrum van Amsterdam naar wandelbos Groenendaal. Advertentie uit Wiering’s Weekblad, 1939
Edward Brongersma wandelend in het bos van Groenendaal vlakbij zijn ouderlijk huis, 1939 (foto IISH)
Rijksmaarschalk Hermann Goering, als regel getooid in een hagelwit uniform en om die reden ook smalend ‘sneeuwwitje’ genoemd, bezocht in 1940 de Hartekamp. In die winter werd naar zijn beeld en gelijkenis een sneeuwpop in Groenendaal neergezet.
Hout sprokkelen voor brandstof in Groenendaal (1944)
Het 40-jarig bestaan van drukkerij-uitgeverij De Spaarnestad te Haarlem in 1946 werd in Groenendaal gevierd. Op deze foto de directeuren J.W.Lucas (rechts) en C.W.Ooms op het terras van het Verversingshuis
In 1947 is op Groenendaal (en Meer en Berg) een internationale kampeerrally georganiseerd door de Int. Federation of Camping Clubs en vanuit Nederland de Nederlandse Toeristen Kampeer Kampioen (NTKC), in samenwerking met de ANWB. Van 1 tot 10 augustus kwamen meer dan bezoekers uit 12 landen waaronder de Verenigde Staten. Er waren kampen voor fietsers, caravans, auto’s en zelfs kano’s. Op deze foto het voetgangers-terrein met tentenkamp
Winkel-galerij van de rally 1947 op Groenendaal in Heemstede
Rally 1947, het zogeheten Houtvuurstokerskampje
De caravan intendence bij de Rally 1947 op landgoed Groenendaal
Rally 1947 Holland in Groenendaal met deel van caravankamp
Rally 1947 “de Ruige Hoek” met kampeertent en vlaggen
Gezicht op tentenstad Groenendaal, 1947
=======
Eilandje Groenendaal
Deze foto is op 15 juli 1948 gemaakt bij de muziektent in het wandelbos Groenendaal ter gelegenheid van het zilveren jubileum van brandmeester Johannes Verzijlbergen. Afgebeeld zijn v.l.n.r.: R.Abrahams, W.Driessen, A.Deelissen, P.Neeskens, W.Schuilenburg, W.v.d.Eem, N.Draijer, G.de Raadt, T.Neeskens, H.Zwart, S.v.d.Eem, J.Stijnman, A.Hoenderbos, F.Kaptein. Verder zittend v.l.n.r.: T.Duindam, J.Vester, G.Neeskens, C.Büthker, ir.R.Spijksma (commandant), jubilaris J.Verzijlbergen, gemeenteambtenaar E.Veddder, de heer Bos, adj.directeur van openbare werken en A.A.Leuven.
Brandmeester J. Verzijlbergen (de Heemsteder, 20 december 1991)
Aanlegplaats van bootsienst Haarlem Groenenendaal omstreeks 1955 in de Van Merlenbaart nabij de Molenbrurg. Werd omstreeks 1955 geëxploiteerd door nw. P.Hoogland-Buys (Noord-Hollands Archief)
Ponytrack van J.Weijers uit Haarlem in Groenendaal, 1948 (foto A.van Meerendonk)
De familie Der Kinderen op de ponytrail van Weijers. juli 1951. De kosten bedroegen toen 10 cent per rit. In de jaren zeventig is de pony track vervolgd door de familie Driessen en in 2013 door Eric Geels, waarbij kinderen op de rug van een Shetland pony een ritje kunnen maken bij de zandbak in de zomermaanden op woensdagmiddag en in het weekend.
Nadat uit het hertenkamp Groenendaal een hert was ontsnapt zijn waarschuwingsborden geplaats aan de Herenweg (2-11-1955)
———————————————————————————————-
Het politiekorps van Heemstede neemt in 1949 afscheid van burgemeester jhr. Van Doorn als burgemeester en korpsbeheerder in Groenendaal
Bovenste rij v.l.n.r.: Redeker, Prins, Rienstra, Van Leeuwen, Möhlman, Van Zwol, Goedhart, Loogman, Pelder, Visscher. Middelste rij: De Oude, Gordijn, Boesveld, Salomons, Wels, Gerrits, Van Zutphen, Dam, Rip, Hildebrand, Breembroek, Aan de Kerk. Onderste rij: De Gier, Keur, Bos, V.d.Berg, Kroeze, Schimmel, Van Emmerik, Te Marvelde, inspecteur Berentsen, burgemeester Van Doorn, Dobbe, Steijsel, Van Pel, Vroon, Stoop, Garrels, Van Croonenburg en Keur.
Groepsfoto van het Heemsteedse politiekorps genomen in wandelbos Groenendaal. Aanleiding was het afscheid van korpschef A.Berentsen op 1 april 1969. Opvallend bij deze politiemannen zijn de witte uniformpetten, welke werden gedragen door de verkeerspolitie. Ook treft men functionarissen in burger aan. Zij behoorden tot de recherche (met de heer B. Pelder als chef). Zoals men ziet bestond het korps nog uitsluitend uit mannen.
Op de foto uit 1969 zijn de volgende politieagenten te zien. Achterste rij staande van links naar rechts de heren Elberse, Salomons, Boeters, Van den Berg, Kovacsek, Gerrits, Brouwer, Visscher, Breembroek, Rienstra, Loogman, Fonkert, Van Laarhoven, Polak, Boerrigter, Prins, Redeker, Van Wouw, Boesveld, Van Leeuwen, Rip en Van Zwol. Zittend v.l.n.r.: de heren Gordijn, Schuilenburg, Van Croonenburg, [Hildebrand?], Last, Dobbe, burgemeester mr.A.G.A. ridder van Rappard, vertrekkend korpschef A.Berentsen, Brouwer, Stoop, Pelder, Steijsel en Van der Krogt. ==================================BEVRIJDINGSMONUMENT===================
Het in 1948 geplaatste Bevrijdingsbeeld, vervaardigd door Mari Andriessen, aan de Vrijheidslaan in Groenendaal
Onthuling op 4 mei 1948 van het Bevrijdingsmonument, [ook aangeduid als ‘oorlogsmonument’, ‘verzetsmonument’ en ‘monument voor de gevallenen’] door minister van Binnenlandse Zaken mr.P.J.Witteveen (op de rug gezien). Rechts van hem staat de heer J.Paternostre, die sinds 1943 plaatselijk commandant was van het Strijdende Gedeelte van de Binnenlandse Strijdkrachten en na de bevrijding van het comité ‘Heemstede Vrij – 5 mei 1945’.
Foto 5 mei 1948 door Wiel van den Randen. Het monument voor de gevallenen van Mari Andriessen is een dag eerder onthuld. De vlag hangt halfstok en veel bloemen zijn neergelegd.
Tijdens de jaarlijkse Avondvierdaagse passeren wandelaars de Vrijheidsdreef in 1982
Foto van de gemeentelijke kwekerij in Groenendaal
Vissers en plezierboten bij Groenendaal
A.C.van Noort: schilderij van ingang naar Groenendaal (AmstelArt Heemstede)
Aankoop restant buitenplaats Meer en Berg en uitbreiding van Groenendaal. Vlak na de Tweede Wereldoorlog is door de N.V.Huizen- en Grondexploitatiemaatschappij ‘Amsterdam-Heemstede’ het landgoed ‘Meer en Berg’ te koop aangeboden. Het landgoed, voor een groot deel bebost, was omringd door bollenterreinen en andere tuinderijen. Overal stonden mooie oude bomen, veel hakhout en nog een vrij jonge aanplant van fijnsparren. Als natuurmonument vond men het zeker de moeite waard. De vraagprijs was ƒ 800.000,-. Het gemeentebestuur vond het bezit van dit ruim 42 hectare grote stuk terrein belangrijk en nam daarover contact op met het provincebestuur. Tot schrik van het gemeentebestuur verkocht genoemde maatschappij begin 1946 het herenhuis met vijftien hectare grond aan de Sint Hippolytusstichting te Delft, die hier het zusterhuis Mariënheuvel vestigde. Voor de resterende grond en bospercelen vroegen de eigenaren ƒ 525.000,-. Hoewel de gemeente dit bedag aan de hoge kant vond, ging de gemeenteraad op 18 augustus 1948 overstag en gaf het college van Burgemeester en Wethouders toestemming de resterende ruim 27 hectare grond te kopen en op 1 december 1948 in eigendom te aanvaarden. Tevens nam de gemeente Heemstede zich voor om verplichtingen ten aanzien van de op het buitengoed wonende tuinbaas A.Hendriks over te nemen en hem voor 35 gulden per week met vrij wonen en vrij gebruik van licht en water in dienst te nemen. Dit laatste op het moment dat de akte van overdracht zou worden gepasseerd. Verder hadden ambtenaren becijferd dat ƒ 15.000,- nodig was om aan het wandelbos ‘Groenendaal’ grenzende terrein toegankelijk te maken voor het publiek. Niet alleen moest over 128 meter een nieuwe afscheiding komen en een nieuw inrijhek aan de Herenweg worden geplaatst, ook aan de ter plaatse gelegen bunkers moest iets gedaan worden, de overblijfselen van twee tennisbanen opgeruimd, een oud huisje en een gedeelte van een tuinmuur gesloopt, het kale binnenduin worden hersteld en beplant en nog enkele andere voorzieningen getroffen om een goede verbinding met ‘Groenendaal’ te krijgen. Voor de verwaarloosde en door de Duitsers vernielde oranjerie – zij hadden het gebouw gebruikt als paardenstal en de muren als schietschijf – had men nog geen oplossing gevonden. Al met al duurde het tot 29 april 1949 tot het wandelbos ‘Meer en Berg’ was samengevoegd met het wandelbos ‘Groenendaal’ – in de volksmond tot ‘Groot-Groenendaal’ gedoopt – en voor het publiek werd geopend. Het klassieke gebouw de Oranjerie, daterend uit 1732 met ornamentering van Daniël Marot, is helaas in 1953, toen de prioriteiten elders lagen, afgebroken.
12 april 1949 is de uitbreiding van Groenendaal met een deel van Meer en Berg officieel opengesteld voor het publiek. Rechts bij de boom de heer N. Vos, die van 1928 tot 1953 gemeentesecretaris van Heemstede was.
Het plaatsen van nestkastjes in Groenendaal (foto Jan P.Strijbos, die over de flora en fauna schreef)
1951: bouw van het dierenverblijf voor de nieuwe kinderboerderij. De eerste steen was in april van dat jaar gelegd door Willem van Rappard, zoon van de Heemsteedse burgemeester, die later in de voetsporen van zijn vader zou volgen. Verscheidene leden van het gemeentepersoneel hebben belangeloos aan het project gewerkt, wat de geraamde kosten terugbracht van ƒ 4.500,- naar 1.800 gulden.
Speelweide Groenendaal, gezien vanaf toegangshek vanuit Meer en Berg/ Mariënheuvel. Foto 2012
Zochervijver op de achtergrond. Die waterpartij rond een eilandje vormde een onderdeel van het oorspronkelijke ontwerp van Daniël Marot. Rechts een moderne scupltuur. Foto 2012
Modern beeld, getiteld ‘La Quadrature’, vervaardigd door Raymond Spierings en in 2009 in Groenendaal geplaatst. Sculptuur van een man en vrouw die met hun rug tegen elkaar staan, alsof ze op het punt staan ieder hun eigen weg te gaan, maar elkaar niet los kunnen laten, hun handen zijn nog met elkaar verstrengeld.
Na goedkeuring 8 oktober 1931 is het jaar daarop op de plaats van de oude boomgaard een kinderspeelpaats ingericht. De huurders/exploitanten van het Verversingshuis werden toen belast met exploitatie van de speelplaats. In 1942 was deze uitgegroeid tot een speeltuin met schommels, wip en draaimolen, zoals op deze foto te zien
Oude fotokaart van speeltuin in Groenendaal
Oude prentbriefkaart van speeltuin Groenendaal uit 1938
Speeltuin Groenendaal. Uitgave van Van der Horst te ‘s-Gravenhage, 1930
De speeltuin van Groenendaal op een prentbriefkaart uit 1949 met de slagzin: ’t Was hier ideaal, in Groenendaal’
Speeltuin Groenendaal Heemstede, 1951
In 1959 verzonden kaart van speeltuin Groenendaal
Speeltuin Groenendaal in 1959
Kaart uit 1967 van de kinderspeeltuin
Speeltuin Groenendaal met kantine, 1960
Burgemeester Keyzer van Leidschendam in de speeltuin op de wip toen een gezelschap van ouden van dagen uit zijn gemeente een bezoek bracht aan Park Groenendaal in Heemstede (Bataviasch Nieuwsblad, 25 juli 1934)
Recente foto van de speeltuin van Groenendaal
Advertentie van speeltuin Groenendaal
In de speeltuin van Groenendaal in Heemstede staat al sinds jaren – tegenwoord niet voor openbaar gebruik – een zogeheten bimbobox ofwel aapjeskast/aapjesautomaat, een automaat die na inworp van een munt (kwartje) apenpoppen met muziekinstrumenten laat bewegen en muziek afspelen. De oorsprong van de bimboboxen ligt bij Walter Talk uit Magstadt nabij Stuttgart die de automaten, meestal met aapjes, ooms ook negers of disneyfiguren maakte van circa 1950 tot de jaren 80 ban de vorige eeuw meestal met een tropisch decor.
De bimbobox van Groenendaal is afkomstig van de Nederlandse automatenfirma Gamo
Folder Speeltuin Groenendaal 2020
Vervolg folder speeltuin Groenendaal . Een begrip sinds 2016
————————————————————————————————–
Veel animo voor het bloemencorso van 1950. Deze foto van de Eerste Heemsteedse Witkarcentrale werd gemaakt bij de ingang van Groenendaal
KINDERBOERDERIJ EN HERTENKAMP ‘T MOLENTJE GROENENDAAL
De Burgemeester van Rappardlaan met links dierenkamp op een foto uit 1990
De eerste kinderboerderij in Noord-Holland bevindt zich in Artis, vanouds ook kinder-dierentuin genoemd, maar vermoedelijk drukst bezochte is die in het wandelbos Groenendaal. Al ten tijde van Van Merlen was een deel van het park bij Bosbeek gereserveerd voor damherten. Na aankoop door de gemeente in 1913 is een weiland aan de rand van het bos vrij gemaakt voor herten, spoedig aangevuld met o.a. door particulieren aangeboden geiten. Een jaar voor de Flora van 1925 werd het ‘Molenweitje’ opnieuw ingericht als hertenkamp met het molenonderstel als hertenstal. Er kwamen konijnenhokken etc. Toen is in 1950 op initiatief van de heer Walet, hoofd van de afdeling bos- en plantsoenendienst, besloten een kinderboerderij te beginnen, omdat er bij kinderen behoefte was behalve de dieren te zien deze ook aan te raken. Bijna onopvallend werd de nieuwe kinderboerderij en het dierenpark in het wandelbos ‘Groenendaal’ op zaterdag 4 juni 1951 voor de jeugdige bewoners van Heemstede en hun ouders (en grootouders) opengesteld. Volgens een bericht in de krant waren slechts enkele plaatselijke autoriteiten hierbij aanwezig. De ontmoeting met gevederde en ongevederde vrienden was aandoenlijk. De ontvankelijke wijze van reageren trof menig volwassene. De Heemsteedse Courant van 8 juni 1951 schreef hierover onder andere: “(…) een jeugdige schone, van drie turven hoog, stond bij het hek en keek vanuit de verte met van verlangen schitterende ogen naar al die aantrekkelijke kinderen, die zo dicht in de nabijheid en toch voor haar zo onbereikbaar waren. Blijkbaar had zij in deze materialistische wereld reeds de slechtste ervaringen opgedaan, want op de vraag waarom zij ook niet eens een kijkje kwam nemen, antwoordde zij verwonderd: ‘Hoef je hier dan niet te betalen?’ Op de ontkennende bevestiging snelde zij direct met een kreet van verrukking naar binnen en was even later reeds de grootste vrienden met Isidoor, de bok.” De eerste steen voor de kinderboerderij was in april 1951 gelegd door Willem van Rappard, zoontje van de burgemeester die later in de voetsporen van zijn vader zou volgen. Met een troffel, waaraan een lint in de Heemsteedse kleuren, metselde hij met volle overgave de eerste steen en mocht als dank de troffel mee naar huis nemen. Daarna hebben verscheidene leden van het gemeentepersoneel aan het project gewerkt, wethouder Van Lent, van beroep ook vakman-schilder nam het verfwerk voor zijn rekening, hetgeen de geraamde kosten terugbracht van ƒ 4.500,- naar 1.800 gulden. De kinderboerderij was meteen een groot succes en de eerste tijd telde men al gemiddeld 150.000 tot 200.000 bezoekers per jaar. Uitbreiding had plaats meer een duiventil aangeboden door de plaatselijke pluimveeverenging, een caviahuis en een fazanterie. Vanwege belangstelling voor exotische dieren liepen er op een gegeven moment lama’s, kangoeroe’s, flamingo’s, ibissen en antilopen rond. Bij de introductie van een kinderboerderij te Leeuwarden in 1957 werd Heemstede als voorbeeld genomen. Toen gemeentebestuurder E.J. van Lent in 1962 afscheid nam noemde hij de kinderboerderij het glanspunt in zijn wethouderschap. Citaat uit het Haarlems Dagblad van 27 augustus 1962: “Ik wilde Groenendaal aantrekkelijk maken voor de jeugd, deze liefde voor de natuur bijbrengen. Ik herinnerde hoe mijn eigen kinderen gek waren op de kinderboerderij in Artis. Dat kon toch ook hier? Het werd een succes, het eerste jaar, dat was 1951, kwamen er 150.000 bezoekers.”
Henk van Iperen bij het hek van Groenendaal, ingang Glipperdreef. Was werkzaam bij de plantsoenendienst en wandelbos Groenendaal, evenals later Maarten van Iperen (1906-1975), vanaf 1931 in dienst van de gemeente, en vanaf 1945 opzichter in Groenendaal
Beheerders van de kinderboerderij, geassisteerd door ook vrijwilligers, die hun hart hadden verpand aan de dierenschaar waren in de loop van de tijd Maarten van Iperen, de heer H.Walet, Jan van Poecke, John Fidom en tegenwoordig Ingrid Schenk.
Maarten van Iperen nam na 40 jaar in dienst te zijn geweest bij de gemeentelijke Plantsoenendienst op 15 juni 1971 afscheid. Op deze krantenfoto neemt hij met een kleinkind afscheid van de levende have in de kinderboerderij.
De kinderboerderij bevat ook een volière en daarmee zowel gevederde als ongevederde vrienden. Uit laatstgenoemde categorie hebben de bok Isidoor en ezels Clint en Moos bekendheid gekregen. Ezel Clint [vernoemd naar Clint Eastwood] zou in 1992 als bagagedrager voor twee wandelaars (Wilbert Luksenburg en Steenstra) een voettocht naar Sevilla te ondernemen. Echter in Dordrecht verstapte Clint zich om met een achterbeenblesure snel terug te kunnen keren naar het Groenendaalse bos. Psychologen meenden dat het dier heimwee had en nooit iets zou doen waarin hij geen zin heeft.
De ongelukkige ezel Clint met achterbeenblessure na terugkeer
Vervolgens werd ezel Moos meegenomen. Die liep mee tot de Frans-Spaanse grens. Daar mocht het dier wel passeren, maar teugkeer naar Frankrijk was uitgesloten, vanwege de uitgebroken paardenpest op het Iberisch schiereiland zodat de terugkeer werd ondernomen.
De ezel Moos na de tocht in juli 1992 weer op kinderboerderij ’t Molentje in Heemstede
In 1957 bestond de levende have uit o.m. 4 lama’s, 3 ezels, het varken Corrie, Kamoeroen-geiten, schapen en lammeren, pauwen, krielkippen etc. en de volière behalve veel kanaries ook twee rood-blauw gekleurde Ara-papegaaien. In dat jaar ontving beheerder H.Walet vier edelherten. Op 20 juni 1957 is in het hertenkamp een kraanvogel geboren, een zeldzame gebeurtenis in Nederland. Omstreeks half mei was het eerste ei gelegd, enkle dagen later door een tweede gevolgd. 33 dagen na het leggen van het eerste ei werd dit aangepikt en 20 juni is het jong geboren, later gevolgd door een tweede. Het Indische kraanvogelpaar bevond zich sinds 1954 in Heemstede en dit was het eerste broedsel. In 1979 zijn wederom kraanvogels van het type Saris – afkomstig van het Eindhovense vogelpark Animali in de kinderboerderij/dierentuin opgenomen. In 1985 telde de dierentuin dertig diersoorten, waaronder een nieuw Walibi-paardje en twee Australische kangoeroes, welke laatstgenoemde diersoort nochtans geen onverdeeld succes bleek. In 1994 is naast een beheerder een dienverzorgster aangesteld en twee jaar later een hooiberg gerealiseerd, tevens onderdak biedend aan de knaagdieren. Verder is de vrijwilligersruimte uitgebreid. Jaarlijks vinden allerlei activiteiten plaats, zoals kaasmakers, schapenscheren, knuffeldagen, dierkeuringen en viering van werelddierendag. In de loop van de tijd is de kinderboerderij meermaals het slachtoffer geweest van inbraken, diefstallen en brandstichting. Een absoluut dieptepunt was 2010 toen de bijenstal van kinderboerderij ’t Molentje het doelwit was van vandalisme. Eind januari werd door twee meisjes van 16 en 18 jaar uit omliggende gemeenten brand gesticht in de hooischuur boven de bijenkasten. De stal ging in vlammen op en naar schatting 80.000 bijen werden levend verbrand. Dankzij optreden van de Heemsteedse brandweer kon varken Pien nog net op tijd gered worden, maar bijenimker Pim Lemmers zag zijn levenswerk letterlijk in rook opgaan, maar de hartverwarmende en opbeurende acties van een groot aantal mensen hebben hen er doorheen gesleept, zo zei hij tegenover het Haarlems Dagblad van 18 augusts 2010.
Kinderboerderij was glanspunt in wethouderschap van E.J.van Lent (Haarlems Dagblad, 17 augustus 1962)
Imker Pim Lemmers, rechts op de foto met burgemeester Marianne Heeremans en de brandweer bij het bluswerk (foto Rowin van Diest uit Het Weekblad Kennemerland-Zuid van 4 februari 2010)
Ooievaar in hertenkamp van Groenendaal, 17 maart 2015
Pauw in vol ornaat bij de kinderboerderij van Groenendaal, 17-3-2015
…en als kunstwerk (met glijbaan) bij de kinderboerderij ’t Molentje van Groenendaal, Heemstede
Volière bij kinderboerderij ’t Molentje, Groenendaal Heemstede
Kinderboerderij Groenendaal. Uitgave van Blokker’s Boekhandel Bronsteeweg 4-4a Heemstede
Een jonge Erik van Muiswinkel in de kinderboerderij met een jonger broertje (Marco) en vriendje (HIK Heemstede in Kaart . nummer 13, september 2018, pagina 4)
Kinderboerderij Groenendaal circa 1950
Kinderboerderij in wandelbos Groenendaal. Eigen uitgave van restaurant
Kinderboerderij Groenendaal op een kaart uit 1954
In 1956 verzonden kaart van kinderboerderij Groenendaal
Vogel- en marmottenhuis Groenendaal Heemstede, 1950
Bouw van dierenverblijf van kinderboerderij Groenendaal, waarvoor Willem van Rappard in april 1951 de eerste steen legde.
Op 26 april 1951 is door de 4-jarige zoon van de toenmalige burgemeester, Willem van Rappard de eerste steen gelegd voor de stal van de kinderboerderij in Groenendaal. (Uit boek Groenendaal, HVHB, 2013)
Het dierenverblijf van de kinderboerderij na voltooiing
Kinderboerderij Groenendaal op een ansichtkaart uit 1951
Het dierenverblijf van de kinderboerderij op een ansicht uit 1954
Prentbriefkaart van het marmottenhuis in kinderboederij Groenendaal
Kaart uit 1978 van kinderboerderij Groenendaal. De jonge Peter Baauw schreef op de achterzijde: “Ik vermaak me goed, alles o.k.”
Kinderboerderij Groenendaal, februari 1989
De kinderboerderij van Groenendaal trekt kinderen, ouders en grootouders uit Heemstede en de verre omgeving (foto W. Kraayenga).
Twee wethouders, links mw. Loes de Zwart en rechts mw. Joosje Beets onthullen hun naambordje bij kinderboerderij ’t Molentje in 1994 (foto Peter Schipper)
Groenendaal, 1992
Gedenkmunt ’t Molentje uit 1987
Nabij de kinderboerderij bevindt zich tegenwoordig een bezoekerscentrum Groenendaal met wisseltentoonstellingen. Dagelijks geopend van 10 tot 16.30 uur
Een toiletgebouwtje als een moderne folly nabij het bezoekerscentrum van Groenendaal (Uit boek Groenendaal, HVHB, 2013)
Oogstfeest op Groenendaal, 20 september 2015 (foto Ellen Toledo)
De hertenkamp van Groenendaal op een prentbriefkaart uit circa 1950
Hertenkamp Groenendaal, daterend van 1924. Kaart uitgegeven door ECLA, Heemstede
Hertenkamp Groenendaal met vijvertje
Hertenkamp Groenendaal Heemstede met het molentje op de achtergrond
Hertenkamp met molentje Groenendaal. Daarachter de Molenlaan en in de verte de kerktoren van O.L.V.Hemelvaartkerk aan het Valkenburgerplein
Kinderboerderij ’t Molentje heeft als adres Burgemeester van Rappardlaan 1, Heemstede
Twee vrijwillige medewerksters van de kinderboerderij poseren in 1994 met ezelin Jolley en rechts haar uit de kluiten gewassen zoon Quiermo, een Spaanse boreling, vernoemd naar gemeentesecretaris Willem van den Berg. (foto Henk van den Ende)
Groenendaal in wintertooi. Uit: Kopperboekje, KVGO, 1985
In 1955 is een hert losgebroken uit het hertenkamp Groenendaal. Reden voor het plaatsen van waarschuwingsborden voor automobilisten op de Herenweg (2-11-1955)
Maarten van Iperen, opzichter van de hertenkamp Groenendaal laat samen met collega’s het van elders afkomstig hert Judocus vrij
Opzichter Henk van Iperen van Groenendaal helpt mee bij het plaatsen van de duiventil in de hertenkamp. Intussen verplaatst naar een andere plek in de kinderboerderij
Lama’s in de kinderboerderij ’t Molentje van Groenendaal Heemstede
Artikel uit het Haarlems Dagblad van 9 juni 1971 over het afscheid van Maarten van Iperen
Vrijwilligers gezocht voor kinderboerderij
Speeltuin Groenendaal in 1958
Schapen scheren op Groenendaal in de speeltuin. Hier wordt het schaap ‘Vlekje’ onder handen genomen.
Gift van 1.090 euro door leerlingen van de 80-jarige Tijo van Eeghenschool in Aerdenhout aan de 60-jarige kinderboerderij ’t Molentje te Heemstede in 2013.
Vissers in de Herfstlaan aan de Van Merlenvijver. Op de achtergrond de Royal Leamington Spa-brug, de verbinding tussen de Molenlaan en de Burgemeester van Rappardlaan.
Omdat de rector van congregatie De Voorzienigheid waaronder Bosbeek viel het beeld van Afrodite met de kleine Eros onzedelijk achtte voor de zusters verhuisde het 18e eeuwse sculptuur in 1951 naar de tuin van het raadhuis, waarmee burgemeester Van Rappard geen probeem had. Maart 2012 is de in 1991 overleden en in Heemstede begraven priester door bisschop Punt van het bisdom Haarlem-Amsterdam postuum uit het ambt gezet “vanwege ernstig seksueel misbruik”.
Groenendaal in wintertooi, december 1952 (foto A.Koopman)
Puttershoek dankt Heemstede muzikaal in wandelbos Groenendaal (Oprechte Haarlemsche Courant van 22 juli 1953)
In sommige publicaties, o.a. in: ‘Honderd jaar in de bollen’ (1987) is per abuis vermeld dat het aantal bezoekers meer dan 900.000 zou hebben bedragen. Echter, het werkelijke aantal (althans betalende) bezoekers heeft 668.283 bedragen. Enige tienduizenden bezoekers zijn met een vrijkaart binnen gekomen. Het batig saldo was aanzienlijk groter dan vooraf ingeschat en bedroeg uiteindelijk ruim 150.000 gulden. Van dat geld is overigens geen blijvend monument opgericht zoals blijkens bovenstaand bericht uit de Tijd van 9 juli 1953 de intentie is geweest.
Affiche FLORA 1953, ontworpen door Reyn Dirksen
Uitsnede Reyn Dirksen
Illustratie ‘Oranje Linie’ uit: officiële catalogus/gids van Flora 1953 Heemstede
Opening Flora 1953 door koningin Juliana, rechts van haar burgemeester ridder van Rappard
Nog een foto van de opening der FLORA 1953. Links van H.N.Koningin Juliana de voorzitter van de internationale bloemententoonstelling en burgemeester van Hillegom de heer jonkheer dr.O.F.A.H.van Nispen tot Pannerden, rechts de burgemeester van Heemstede, de heer mr.A.G.A.ridder van Rappard.
‘Women selling programs at Flora 1953 in Hempstead, Netherlands’ Een jong stel heeft zojuist de hoofingang nabij de Molenburg gepasseerd en wordt door een jdame in klederdracht aangesproken om een programma te kopen (Door Ruud van der Molen uit de USA ontvangen dia)
Reclamebord voor de Flora dat stond op de hoek van de Herenweg en Ritzema Boskade (NHA)
Burgemeester A.G.A. ridder van Rappard steekt de eerste spade in de grond op 26 september 1951 onder toeziend oog van voorzitter jhr.O.F.A.H.van Nispen tot Pannerden en anderen voor de Flora van 1953
Uitnodiging van gemeentebestuur receptie opening Flora 13 maart 1953
Illuminatie van het raadhuis Heemstede tijdens de FLORA 1953
‘Flora’, beeld van mevrouw Emmy B.Draaisma-Haije, dat was geplaatst in de Erehal van het Bloemenpaleis, 1953
Tentoonstellingsgebouw FLORA Heemstede 1953
Ansichtkaart van vooraanzicht tentoonstellingsgebouw Flora 1953
Bloemenveiling voor bezoekers van de FLORA 1953 in Heemstede
Bloemenveiling per bos. Uit: Katholieke Illustratie, 17 april 1953
Dr.Willem Drees en zijn echtgenote tijdens hun bezoek aan de Flora in Heemstede van 1953
Grote drukte tijdens de Flora van 1953
Ansichtkaart van Flora 1953
Heemstede, 27 april 1953. Lucas Bols op de Flora. Een Spijkerautomobiel uit het jaar 1903 bemand met personen die zich gestoken hadden in kleding uit de 17e eeuw. Een reclamestunt van de firma Lucas Bols. Op de achtergrond is de spits van de O.L.V.Hemelvaartkerk aan het Valkenburgerplein zichtbaar.
Illustratie voor FLORA 1953, vervaardigd door Jan Wiegman
Engelstalige flyer van Flora 1953, Heemstede
Sjaal met afbeelding van o.a. bollenvelden in Heemstede, circa 1953 (Etsy)
Affiche van de Flora 1953 in Heemstede
Alkmaarse kaasdragers op de Flora van 1953
Rondgang van koningin Juliana in het bloemenpaleis van de Flora 1953
De heer Tom Hoog van de firma Van Tubergen leidt koningin Juliana rond op de Flora 1953, stilstaand voor de inzending van de firma C.G.van Tubergen.
Foto van Flora 1953 Heemstede met fotograaf en vrouw in klederdracht (Ruud van der Molen)
Onder de bezoekers in 1953 was de Amerikaanse generaal Matthew B.Ridgway, als opvolger van Eisenhower opperbevelhebber van de Westerse stijdkrachten. De bloemenkrans zou hem een lang leven moeten geven. By the way: Ridgway overleed 40 jaar later op 98-jarige leeftijd.
Generaal Matthew B.Ridgway met bloemenkrans maakte met zijn vrouw ‘Peny’ Long een rondwandeling op het Floraterrein. Begeleid door tuinarchitect H.J. Voors (links op de foto) en de secretaris-penningmeester van Bloembollencultuur H.A.de la Mar (rechts op de foto).
Bezoek generaal Ridgway. Uit: Katholieke Illustratie, 12 mei 1953
Minister Sicco Mansveld bezoekt Flora-Heemstede, 1953
Stand van de firma Laimböck bij de FLORA van 1953 met Marrelies Laimböck, Corrie Heemskerk en Gonny Goossens
Vaantje van Flora Heemstede 1953
Onder de vele attracties van de Flora 1953 bevond zich een toren met carillon. Links daarvan bevond zich een imitatie-bloemenveiling waar de bezoeker zich van een boeketje kon verzekeren
Flora 1953 Groenendaal met decoratieve bloembedden van tulpen (foto Leendert Blok)
De imposante voorgevel van het gebouw waar tijdens de Flora 1953 de bloemen- tentoonstellingen waren ondergebracht. In twee vleugels aan weerszijden van de ingang bevonden zich de winkelgalerijen, waar een aantal Nederlandse industrieën en ondernemingen showruimte hadden gekregen
Na maanden van voorbereiding zijn in de buitenlucht meer dan 1 miljoen bloembollen in Groenendaal geplant
Tijdens de Flora 1953 waren in de warenhuizen en buiten talrijke nieuw gekweekte tulpensoorten te bewonderen
De Nederlandse kwekers hebben wonderlijke resultaten weten te bereiken. Op deze foto zien we de stoere, aristocratische Darwintulpen. De Panorama schreef een enthousiast artikel met als kop: ‘FLORA 1953: sprookjesfeest van geuren en kleuren – Vijfentwintig hectare lentepracht in het wandelbos Groenendaal
Prentbriefkaart van ‘bloemenpaleis’- tentoonstellingsgebouw van Flora 1953 in Heemstede
Bloemenhal, FLORA 1953 Heemstede
Het Bloemenpaleis in avondverlichting, Flora 1953
Verlichte bloemenmand op de brug Zandvoortselaan
Flora 1953 Heemstede. Bouw van ‘Huis der Toekomst”
Flora 1953: aanleg met tentoonstellingsbouw op de achtergrond
Een bloemenveiling tijdens de Flora. De bezoekers konden zelf de prijs bepalen voor de bloemen die men wilde kopen [Foto Blansjaar, 27 maart 1953]
Bloemenmeisje in Volendamse kledij tijdens de Flora Heemstede van 1953 (Ruud van der Molen)
Tekening van Eppo Doeve voor Elsevier: Flora 1953
Na de watersnoodramp van 1 februari 1953 adopteerde Heemstede de gemeente Puttershoek. Op 16 april brachten op uitnodiging van Heemstede 271 vrouwen uit die plaats een bezoek an de FLORA-bloemententoonstelling
Tijdens de Flora van 1953 verkocht W.der Kinderen, beheerder van café de Konijnenberg, ijs van de Sierkan uit Haarlem. Op de achtergrond het naastgelegen huis van de familie Roozen aan de Herenweg en op de achtergrond de bollenschuur van Roozen
Een oor de Haarlemse cacao- en chocoladefabriek Droste speciaal op de markt gebrachte Flora-reep
Theelepeltje met opbergdoosje FLORA 1953 (Ruud van der Molen)
Flora kaart International Flora Show Groenendaal Heeemstede 1953
===
Cartoonachtige tekening van Jo Spier naar aanleiding van Flora 1953
Reactie van een anonymus (Jo Spier?) op de cartoon van Jo Spier
De internationale bloemententoonstelling FLORA 1953 was het grootste evenement ooit in Heemstede georganiseerd en men telde bijna 700.000 bezoekers. De volgende Flora, waarbij ook de tuinbouw zich manifesteerde en sindsdien Floriade wordt genoemd, had in 1960 te Rotterdam plaats.
Vooromslag van Katholieke Illustratie, 15 mei 1953. Die aflevering bevat een 20tal foto’s van fotograferende personen op de Flora in Groenendaal
Een tafereel op de Flora 1953 (K.I., 15 mei 1953)
Een idyllisch plekje in het 25 hectare grote park (K.I., 15 mei 1953)
Flora Groenendaal 1953 (Katholieke Illustratie, 15 mei 1953)
Flora Heemstede 1953 (Katholieke Illustratie, 15 mei 1953)
Uitnodingingskaart voor operavoorstelling ‘Don Pasquale’ in het Minervatheater ter ere van de FLORA 1953
Folder tuinwedstrijd, uitgeschreven door de VVV, tijdens de Bloemententoonstelling Flora 1953 (voorzijde)
Vervolg folder tuinwedstrijd tijdens Flora 1953
Slot folder tuinwedstrijd Flora 1953
De laatste bezoekers van de Flora 1953: bollenkwekers bijeen voor het opkopen van bollen die nog in de grond zaten.
Brochure FLORA 1953 Heemstede
Oorkonde van de Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur, tijdens de Flora 1953 uitgereikt.
Folder van Sikkens’ lakken Flora 1953
Affiche FLORA 1953 Lichtstad Haarlem, ontworpen door Jan Kraakman.
Wandbordje Flora 1953 Heemstede (Ruud van der Molen)
Asbak Flora 1953 Heemstede (collectie Ruud van der Molen)
Achterzijde asbak 5104 Delfts Blauw Schoonhoven Holland (R.van der Molen)
Tinnen beker van FLORA 1953
Een in 1953 door plateelbakkerij Flora in Gouda vervaardigd vaasje bij gelegenheid van Flora 1953
Wandbordje van FLORA 1953 Holland
Achterzijde van wandborje FLORA 1953 387 Delfts Blauw Vervaardigd in Schoonhoven
Zijden ribbon (fleuron) in herinnering aan de FLORA 1953 te Heemstede. Ontvangen van Flora-verzamelaar Ruud van der Molen uit Amstelveen nadat hij er twee vanuit de Verenigde Staten had ontvangen.
Tegeltje van Flora 1953 (Catawiki)
Tegeltje van Flora 1953 (Catawiki)
Tegeltje van Flora 1953
Tegel Flora 1953
–Reclamekaart Flora 1953 Heemstede van juwelier-horloger Siebel
Semi postale uitgave t.g.v. Flora 1953
Stempel Flora 1953
Flora 1953 (aanwinst Ruud van der Molen)
suikerzakjes café-restaurant Flora 1953 Heemstede
De laatste bezoekers van de Flora-1953 waren bloembollenhandelaren die kwamen voor het opkopen van bollen die nog in de grond zaten. (Noord-Hollands Archief)
theelepeltje Flora 1953 HeemstedeIn 1953
In 1953 namen de volgde bollenkwekerijen en tuinbedrijven te Heemstede deel als inzenders vollegrondstentoonstelling en warenhuizen: Fa. Q.van den Berg en Zn., firma Braam en Zn., fa. Joh. Captein, fa. John Dix & Zn., Van Dort’s Tuinaanleg, fa. H.J.Drayer, Carl. R.van Empelen, fa. Jac.J.van der Eycken, N.V.Floricultura, fa. G.H.Hageman en Zn., N.V.P.Nelis & Zn., fa. W.L.van Roon, Jacs. B.Roozen Niczn.
Advertentie Floricultura Heemstede 1953
Advertenties kwekerij ’t Clooster vg. E. Erens Heemstede en John van Grieken Bennebroek 1953
Advertentie bloembollenkwekerij en exportbedrijf Quirinus van den Berg Heemstede 1953
Uit Bennebroek namen deel: fa. John van Grieken, B.P.Heemskerk, P.H.M.Höcker, Kper’s Tuinaanleg
———————————————————————————————-
HAARLEM NAAST BLOEMEN- OOK LICHTSTAD TIJDENS FLORA 1953
Lichtreclame voor Flora Lichtstad Haarlem 1953
FLORA LICHTSTAD HAARLEM Met het afschieten van een lichtbom gaf burgemeester mr.P.O.F.M.Cremers op 13 maart 1953 het signaal van de officiële opening van Haarlem Flora Lichtstad. Een feest met licht als symbool voor de nieuwe tijd. Het was ook een manifestatie om Haarlem als bloemenstad te profileren en het toerisme te bevorderen. Net als in 1935 haakte organisatie aan bij de gelijktijdig gehouden bloemententoonstelling Flora in Heemstede. Overal stond Haarlem in de schijnwerpers: de historische gebouwen in het centrum, de schouwburg, het paviljoen in de Hout en de Bavo aan de Leidsevaart. Ook diverse hofjes en musea waren geïllumineerd. Slingers van kleine lampjes hingen langs de grachten en gasflambouwen beschenen het Helios-monument op het Houtplein. Met een installatie van 260 schijnwerpers en een overvloedige elektrische verlichting in de stad toonde het Gemeentelijk Elektrisch Bedrijf (GEB) op meesterlijke wijze haar kunnen.
Voorontwerp door Jan Kraakman voor het licht-monument dat tijdens de Flora van 1953 op het Houtplein zou moeten worden opgericht (Ruud van der Molen)
Haarlem, 1 april 1955. Als opening van de bollentijd werd de verlichting van het Lichtmonument op het Houtplein ontstoken onder grote belangstelling van de bevolking (C.de Boer)
Ontwerp van het Helios (zonnegod) lichtmonument voor het Houtplein door architect Nico Andriessen, bestaande uit zes zuilen met een opbouw, bekroond met een zuil en bol van plexiglas
Haarlem Lichtstad 1953. Het resultaat was zes lichtzuilen met daarboven Helios te paard, een door Jan Kraakman ontworpen erepoort aan de Dreefzijde van het Houtplein.
Een storm maakte een (voorlopig) eind aan de Helios op het lichtmonument (Haarlem’s Dagblad 30 maart 1953)
De Helios-sculptuur is na de storm alsnog hersteld (Haarlem’s Dagblad, 1 april 1953)
Haarlem de lichtstad van gisteren, 1953, Uit: Haarlems Dagblad, 29 april 1991.
Erepoort en zonnegod Helios in Haarlem (Katholieke Illustratie, 1953)
Haarlem Lichtstad 1953. De Zonnegod Helios op het Houtplein in Haarlem Foto van J.van Eijk gemaakt voor de Katholieke Illustratie, nummer 13, 1953, pagina 29. [originele foto op karton].
Actief als bestuurder tijdens de FLORA van 1953, voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor Bloembollencultuur, was jonkheer O.F.L.H.van Nispen tot Pnnerden (Pannerden 1907 – Heemstede 10 juni 1992), destijds burgemeester van Hillegom (1937-1972), vervolgens commissaris van de Koningin in Overijssel (1964-1972). Na zijn pensionering ging hij in de Burghave te Heemstede wonen. Ik herinner hem als een gentleman pur sang, zeer erudiet ook, die wekelijks de Heemsteedse bibliotheek bezocht. (artikel van Fred Thomas uit de Katholieke Illustratie van 1951)
Vervolg van levensbeschrijving jhr. Van Nispen tot Pannerden, Katholieke Illustratie 1951
Architect van de FLORA’s van 1935 en 1953 was de nadien vrijwel vergeten tuinarchitect H.J.Voors. Bovenstaand zijn overlijdensadsvertentie in de NRC van 30 januari 1975
———————————————————————————————–
Na de Flora 1953 is een houten administratiegebouwtje blijven staan tegenover de Ritzema Boskade. Het kreeg een nieuwe bestemming als honk voor scoutinggroep W.A.B.O. [= Wij Allen Bouwen Op]. De verschillende ruimtes zijn verbouwd tot 1 grote ruimte. Afgezien van wat verwilderde narcissen en hyacinten is dit voormalig paviljoen het enige overblijfsel van de laatste Flora.
Het houten gebouw van scoutinggroep WABO aan de Torenlaan tegenover de Ritzema Boskade
Wintergezicht op de Van Merlenlaan vanaf de Vrijheidsdreef
Dr. Edward Brongersma (1911-1988) was jurist en publicist. O.a. gemeenteraadslid PvdA Heemstede van 1945-1950 en senator van 1946-1950 en 1963-1977, woonde lange tijd in het ouderlijk huis in het Grotstuk voor zijn verhuizing naar Overveen. Hij wandelde vaak in Groenendaal. Hier, circa 1970, op de fets.
Boswachterswoning (gebouwd in 1743) in wandelbos Groenendaal met de familie Walet in 1920 [Uit de Heemsteder, januari 2006]
Henk van Iperen, die o.a. in Groenendaal werkte bij het toegangsbord aan de Glipper dreef.
Ten tijde van Hope en Van Merlen woonde het dienstpersoneel van Bosbeek op het zogeheten Bullenhofje, niet ver van de Algemene Begraafplaats. Op 8 juni 1928 zijn de tien onbewoonbaar verklaarde huisjes als oefening door de brandweer in brand gestoken en vervolgens met de grond gelijk gemaakt.
De begin 19e eeuwse portierswoning uit de tijd van Adrian Elias Hope. Het huis, Herenweg 20, werd na de oorlog bewoond door (oud)politieman H.Mulder. 8 maart 1967 deed zich een ramp voor toen bij een ontploffing zijn echtgenote het leven liet. In de jaren 70 woonde hier A.G.Prins, gevolgd door gewaardeerd gemeenteraadslid/zangeres Adriana van Kreuningen.
Groenendaal 2 was van 1913 tot 1937 als dienstwoning in gebruik. In 1965 is deze aanbouw aan het Verversingshuis gesloopt
Dienstwoning Groenendaal 4, sinds 1913 bewoond door drie generaties Willemse en Prins
Tijdens de mobilisatie 1939/1940 waren Nederlandse militairen gelegerd in Verversingshuis Groenendaal. Zeven Joodse soldaten aten apart en hun kosjere maaltijd werd bereid in het huis Groenendaal 4. Op deze foto staan de zeven met A.Willemse, mw. L. Willemse-Dedding, mw. T.Prins-Willemse en nog een familielid.
Dit rustieke witgepleisterd huisje stond nabij de noordelijke ingang van Groenendaal bij de vijver. Hier woonde lange tijd politieman IJtsma. Het pand dat tegenover de villa ‘Le Tigre’ lag is in 1964 afgebroken.
Familie Prins woont in het Groenendaalse Bos (1). Haarlems Dagblad, 20-7-1991Vervolg van: Familie Prins woont in het Groenendaalse bos (H.D., 20-7-1991)
Groenendaal, 6 augustus 1949. Met deelname van de Prinsesjes Beatrix en Irene. Ook koningin Juliana was aanwezig en prins Bernhard kwam aan het eind zijn dochters ophalen.
Weekblad De Spiegel schreef op 20 augustus 1949: ’t Was een mooi gezicht, de twee jonge prinsessen op hun paardjes voorbij te zien rijden.’
Koningin Juliana koopt wat fruit bij een Heemsteedse marktkoopman, voor één dag in zijn leven ‘hofleverancier’
Terwijl haar twee oudere zussen paardreden ontving prinses Margriet ijs op een schoteltje (1949).
Koningin Juliana helpt dochter Irene die problemen heeft met een Groenendaalse wesp op haar limonadefles
Een trotse prins Bernhard, speciaal uit Engeland overgevlogen om na de wedstrijd zijn beide oudste dochters Beatrix (rechts) en Irene te kunnen feliciteren met hun sportieve prestaties
De prijswinnaars defileren voor het koninklijk gezin. Tonny Eysvogel (links) had de tweede prijs. Ida Wallage de derde en daarachter de kampioen Karel Klebe.
Groenendaal: een artistieke foto van Articapress uit omstreeks 1950
De Koepel van Groenendaal hartje winter, 1955
Begin jaren 60 van de vorige eeuw was er in de zomermaanden een speciale bootdienst ‘Groenendaal’ die aanlegde bij het Molentje.
Nog een foto van de vroegere bootdienst Haarlem-Groenendaal.
Schuitenhuis in de van Merlenvaart aan de Glipperweg Heemstede, 1929
Ansicht van Groenendaalkade Heemstede
Touwtrekken tijdens Koninginnedag 1987 in Groenendaal. Hier het winnende team van café ’t Okshoofd met als tweede van voren oud-gemeenteraadslid Maarten van Divendal, sinds 2011 burgemeester van De Ronde Venen, en twee plaatsen daarachter oud-gemeenteraadslid en commissaris van de koningin in Noord-Holland Harry Borghouts
Vrijmarkt Koninginnedag aan de Vrijheidsdreef in Groenendaal, 1994
De ijskelder in het grotstuk op Bosbeek. Tekening van Jurriaan Andriessen uit circa 1800
De Oranjerie van Meerenberg nabij Groenendaal, ontworpen door Daniel Marot, gold als een van de fraaiste van ons land. Tijdens de Tweede Wereldoorg had het interieur met grisailles ernstig te leiden door de Duitse bezetting, waarbij soldaten als vermaak op de naakte engeltjes schoten. Op deze foto uit 1947 is weinig van de deplorabele staat te zien. Enkele jaren later, in 1953, is de oranjerie, die vlak achter het monumentale toegangshek lag, gesloopt.
Scouting-groep ‘de Heemsteedse Trekkers’ maakte tot de afbraak van de koepel op Groenendaal hiervan gebruik als honk. Deze foto dateert uit 1960. Vooraan links zittend is akela Lies Visser, verder twee kortstondige leidsters en 32 padvinders (welpen). onder wie Wolter Gratema, Frits van Rappard, Remco van der Gugten, Otto de Jong en Jan Gaasterland.
Grotstuk- Groenendaal op een ansichtkaart 1925
Ritsema Boskade bij de grote vijver in het Grotstuk
J.v.d.Zijden, voorganger van slagerij Vreeburg aan de Camplaan, met zijn koeien op het weiland van Groenendaal
Kaartje van Groenendaal, circa 1940
Reorganisatie van Groenendaal na kap tijdens oorlogswinter 1944-1945. Uit: Nieuwe Haarlemsche Courant, 19-1-1946
Foto van molentje en toegangshek van Molenlaan naar Burgemeester van Rappardlaan over de Van Merlenvaart en de Leamington Spa brug
Nog een foto van het houten toegangshek (tijdens de restauratie van de molen) naar Groenendaal, in het verleden ’s avonds gesloten en ’s morgens weer geopend.
Omstreeks 1970 is het dagelijks afsluiten en openen van de hekken naar het wandelbos afgeschaft. De reden hiervan was dat de bostoezichthouders opgingen in het Heemsteedse politiekorps en de politie in het vervolg bij toerbeurt dienst in Groenendaal had. Mogelijk had niemand zin oom ’s morgens vroeg uit de veren te komen om de hekken te openen en werd ook de noodzaak niet meer ingezien omdat in het verleden ’s nachts weinig of niets onregelmatigs plaatsvond.
Toegangshek vanuit Groenendaal/Meer en Berg naar de Glipper Dreef met zich op het land van Van Schie, sinds 1983 woonwijk Merlenhoven
Ingang vanaf Herenweg: Torenlaan
Het poortgebouwtje van Bosbeek-Groenendaal, geaquarelleerd door Gerrit Jan Schouten omstreeks 1840 (Mellon Art Collection, Yale University, New Haven)
Toegang Groenendaal vanaf Herenweg met witgepleisterde dienstwoning (tegenover pannenkoekenhuis de Konijnenberg) naar de in 1765 aangelegde Sparrenlaan, overigens in 1929 vervangen door dennen. Het 18e eeuwse toegangshek bevat door burchten bekroonde pijlers uit begin 19e eeuw
De Sparrenlaan is als hoofdverbinding van de Herenweg naar het (vroegere) herenhuis van Groenendaal omstreeks 1760 aangelegd toen David van Lennep eigenaar was. Daarbij een half ovaalvormig terugspringende hekpartij, bestaande uit met natuursteen beklede hekpijkers. Aangenomen wordt dat de twee burchttorens als bekroning op de hekpilaren begin 19e eeuw zijn aangebracht onder Adrian Elias Hope tegelijk met de ‘Zocheriaanse’ portierswoning, te beschouwen als ‘poortwachters’. (foto Esther Westerveld uit 2009)
Onder: de weilanden van Groenendaal tussen Vrijheidsdreef en het Grotstuk
In de jaren rond 1970 en 1980 had jaarlijks op de weilanden van Groenendaal een voetbalwedstrijd plaats met een team ouders tegen een team kinderen van de Blekersvaartweg. Ultieme doel hiervan was de onderlinge vriendschap te bevorderen. Op deze foto uit 1978 toen de bal 2 maal in de sloot en 11 keer in het net belandde werd het 7-4 voor de jeugd. Voorste rij v.l.n.r.: Joop Visser, Willem Snitker, H.Smit, Cees Juffermans, Marcel van Houten, Paul Koning, Jan Willem Post. Staande v.l.n.r.: J.Kleinhorst, Gerard van Houten, de dames Coby Riemersma en Lies Visser die als ‘verzorgsters’ fungeerden, Herman Bardeloos, Theo Siemerink, Lout Post en scheidsrechter Gerard Ree.
Villawijkje Het Grotstuk op een luchtfoto uit 1956, vroeger onderdeel van de buitenplaats Bosbeek-Groenendaal. Aangelegd na 1925. Links de Clusiuslaan. Rechts de Burgemeester van Doornkade; vooraan de Ritzema Boskade, lopende naar de Herenweg en daarachter de Wakkerlaan vanaf de Van Doornkade richting doodlopend. Het eeste huis in de vrije sector van na de oorlog kwam in 1948 tot stand: ‘de Nolle’ aan de Melchior Treublaan.
Meervoudige ansichtkaart van Het Grotstuk uit 1965
In de zomermaanden vanaf 1990 stond bij het restaurant van Groenendaal een kiosk waar muziekconcerten werden gegeven. November 1989 had de gemeente de muziektent voor één gulden verkocht aan de uitbater van het restaurant, Hein Uitendaal. Sedertdien hebben vele orkesten en muziekbands zondags gespeeld, voorbereid door het ‘Gouden Trio’ Lenie ’t Hooft, Floor Visscher en Marjan Dessing (de moeder van Floortje Dessing). Een aantal jaren verder is de muziektent voor 1 euro doorverkocht aan zorginstelling De Hartekamp.
De Italiaanse ijsverkoper Angelone Geppino uit Haarlem doet goede zaken op een zomerse dag in 1964 (foto NHA)
Dick Laan in Groenendaal. Hij woonde van 1936 tot zijn overlijden in 1973 te Heemstede en maakte twee smalfilms van Groenendaal: 1) in 1918 Groenendaal en Bloemendaal en 2) in 1922: een kleine film van het landgoed Groenendaal bij Heemstede
De heer Dick Laan en zijn echtgenote in Groenendaal, Heemstede (NHA-Haarlem)
Pinkeltje, bedacht door Dick Laan, wandelend in Groenendaal
=====Herstel van wieken en molen van Groenendaal======== Zaterdag 16 juni 1990 was een bijzondere dag voor het welbekende molentje, een historische icoon van monumentaal Heemstede, want vanaf die dag konden de wieken weer draaien. Hiermee ging een wens van velen in vervulling. Dankzij de inzet van de Stichting Zuid-Kennemerland die zich inzet voor het behoud van molens in de regio zijn de wieken uit de starre houding verlost. Met recht sprak wethouder mevrouw drs. J.Beets-Hehewerth van een historisch moment. Enkele jaren later, in 1997 is de molen als geheel grondig gerestaureerd. Molenaar is Rob Hinse uit Bennebroek.
Het molentje en pomphuis met stoommachine op een tekening uit 1781
Advertentie over verkoop pomphuis vuurmachine etc. uit de Leydse krant van 29 juli 1836
Toen P.J.Lutgers omstreeks 1843 Groenendaal tekende was het pomphuis al gesloopt, maar het siermolentje bleef gelukkig overeind
Tijdens de Flora -tentoonstelling van 1925 was een model van het molentje van Groenendaal tentoongesteld
Knipsel van molen Groenendaal, 1929
Tekening van het molentje van Groenendaal, door EvEk (in Archief HVHB)
Ets door Jan Willem Post van het molentje van Groenenendaal
De eerste (tevens laatste) Heemsteedse Limonade Fabriek leverde siroop en gazeuse onder de naam ‘De Heemsteedse Molen’.
De plaatselijke komieken Jan Toledo (links) en Jan Westerhoven vormden het duo ‘Westo’, hier vóór het molentje van Groenendaal ergens in de jaren dertig. Toledo trouwde met een zus van Westerhoven zodat er ook een familieband was. Ze konden veel rollen spelen en hebben talrijke bruiloften en partijen met hun moppen en typetjes opgeluisterd. Beiden waren ook horeca-exploitant en Jan Toledo bovendien lijkbezorger.
De molen bij het landgoed Groenendaal (foto Polygoon, Haarlem, 1929)
Op 29-1-1988 uitgegeven munt met afbeelding van het molentje van Groenendaal bij de kinderboerderij ter gelegenheid van de heropening Spaarbankkantoor Binnenweg Heemstede
In- en uitgang Groenendaal bij het molentje met op de achtergrond de Molenlaan, het huis van Roozen en in de verte de toren van de O.L.V.Hemelvaartkerk
Ingang Groenendaal met brug over de Van Merlenvaart en het siermolentje (Doeser Foto’s, Laren, circa 1950)
Een in 1944 verzonden ansichtkaart van het molentje Groenendaal met in de verte de Oude Kerk.
De molen van Groenendaal in wintertooi (foto RuudBe)
Voorbeeld van een fake-ansichtkaart. Molentje en bomen zijn echt op locatie, in tegenstelling tot het gebouw rechts en bloembollenveld
Groenendaal in de winter (foto Jan Tuyp)
Burgemeester mw. Tine van der Stroom en molenaar Rob Hinse trekken aan de nieuwe bovenas van de molen in Groenendaal
Het molentje wordt vaak gebruikt als achtergrond voor trouwfoto’s
Maria Christina Perticarini uit Argentinië op bezoek in Heemstede (La Nacion)
Groenendaalbroche
Grote restauratie van het siermolentje van Groenendaal in 1997
Het herstel in 1997 werd verricht door aannemersbedrijf De Leeuw uit ’t Zand
De achtkante stellingmolen van Groenendaal in de steigers in 2004 (foto Robert Berkovits)
Burgemeester mw. Tine van der Stroom-van Ewijk telefonerend bij het molentje van Groenendaal
In 2008 uitgegeven postzegel van molentje Groenendaal, bij gelegenheid van eeuwfeest Koninklijke Nederlandse Bond van Filatelistenverenigingen
In 2012 uitgegeven postzegel van de Groenendaal-molen, door de Heemsteedse Kring voor Internationale Vriendschap
Sinds tien jaar op vrijwillige basis molenaar van Groenenendaal is ‘duizendpoot’ Rob Hinse uit Bennebroek (foto Carel le Brun)
(Molendag 13/14 mei 20123 (Heemsteder, 17 mei 2023)
Anna Mebis (4) beklimt voor het eerste het molentje van Groenendaal tijdens de Molendag 14 mei 2023)
Julie en Anna Mebis op Molendag 24 mei 2023.
Deze ‘monumentale’ uit hout gesneden zitbank met aan beide zijden een bosuil staat achter molentje van Groenendaal met aan de achterzijde zicht op de Herfstlaan. Vervaardigd door de carving-kunstenaar ofwel sculptuurzager Everardus Smit in mei 2012. Het hout is afkomstig van een gekapte boom in het Meermond Park, waar Smit werkzaam was. (foto Ellen Toledo)
Molenaar Rob Hinse uit Bennebroek is op vele terreinen creatief als musicus, schrijver en picturaal. Hier is hij gefotografeerd op de fraaie Groenendaal-bank met doedelzak en accordeon in zijn nabijheid
Herstelde Molentje van Groenendaal opgeleverd (Heemsteedse Courant, 20-7-2021)
De beuk de baas. Met boswachter Rogier Veldhuizen (Duurzaamheidskrant Heemstede, zomer 2021)
Wie de raadsnotulen van de gemeente Heemstede naleest ofwel de lokale/regionale kranten bemerkt dat talrijke malen klachten over het loslopen van honden in Groenendaal aan de orde is geweest. Als voorbeeld de vraag van een raadslid de dato 25 april 1929: ‘De heer Breed merkt op, dat hem verschillende klachten bereikt hebben over het loslopen van honden in Groenendaal. Spreker vraagt, of daar iets tegen te doen is. De voorzitter antwoordt hierop, dat wanneer die honden daadwekelijk gevaarlijk zijn, daartegen zeker iets te doen is. De heer Breed zegt, dat het hem bekend is, dat de honden op mensen toerennen, zonder evenwel kwaad te doen. Dit kan echter een zodanige schrik te weeg brengen, dat het gevaarlijk is te noemen. De voorzitter antwoordt hierop vervolgens, dat hij de zaak wil onderzoeken en zo nodig de eigenaars der betrokken honden zal doen waarschuwen.’DE STRIJD TUSSEN HONDENLIEFHEBBERS EN DE KOMST VAN HOOGLANDERS IN 1994
Kop van een uitvoerig artikel van Kees Schaepman in Vrij Nederland van 24 september 1994, waarin o.a. wethouder Loes de Zwart, hoofd groenvoorziening Robert Jan van der Vlis, milieu- en parkwachter Willem Wevers en hondenliefhebbers, vertegenwoordigd door Hetty Höcker van de Stichting Platform Groenendaal aan het woord komen. Laatstgenoemde wordt als volgt geciteerd: ‘Niemand wandelt nog rustig in Groenendaal. Je kijkt steeds over je schouder: komen ze er al aan.’.
In de inleiding schrijft journalist Kees Schaepman in V.N.: “Al wekenlang beheerst het Groenendaalse Bos de voorpagina’s van de Heemsteedse couranten. De lezersrubriek wordt overstroomd met reacties. Want wie aan de hond komt, komt aan het baasje zelf. Geruchten, roddel en achterklap vormen de munitie in de slag om het bos. De hondenbezitters willen geen runderen en pony’s in het laatste stukje ongerepte Randstad. Maar de voorstanders van ecoparken willen die koeien en paarden juist graag. Welke beesten moeten er nu uit? De strijd om het Groenendaalse Bos lijkt zichzelf ontstegen. In Heemstede is een kleine oorlog uitgebroken. Wethouder Loes de Zwart (CDA), die milieu in haar portefeuille heeft, wil in het Groenendaalse Bos IJslandse pony’s en Schotse hooglandrunderen laten grazen. Daar zijn de vele, vele honden-eigenaren van Nederlands keurigste gemeente tegen in opstand gekomen. ‘Over de pony’s wordt nog niet eens zoveel rumoer gemaakt, de hondenmensen zijn vooral bang voor de hooglanders’ zegt milieu- en parkwachter Willem Wevers, ‘ze zien hun lieve Fikkie al aan de horens hangen.’ Dat is niet de enige angst. Het kan dat ook een hond zich misdraagt. Wat zijn dan de gevolgen? Straks gaat een slecht opgevoede Amsterdamse bastaard achter de hooglanders aan. Moeten dan, als represaille, de Heemsteedse spaniëls en teckels voortaan ook aan de lijn? Of, nog erger: misschien mogen honden over een tijdje het bos helemaal niet meer in. ‘Het lijkt D-day wel’, schreef redacteur Fred Belt begin deze maand in ‘Het weekblad van Heemstede.’ ‘Op 5 september worden er een paar overbehaarde koeien losgelaten in het Hondenbos. Half Heemstede in rep en roer,’ Vijftienhonderd handtekeningen werden er tegen de grazers ingezameld. Onder de adhesiebestuigingen staan veel spontane reacties. ‘Levensgevaarlijk’ zijn die Schotse koeien! Het is allemaal het werk van ‘milieu-fanatici’, meent M.F.van E. te H. ‘Hoe kan een gemeente dit zijn bewoners aandoen’, vraagt de heer W. te H. ‘Zijn runderen dan belangrijker dan mensen?’ (Namen en adressen bij de redactie bekend.) (…)”.
Foto van Steye Raviez bij artikel over de strijd tussen hondenliefhebber en hooglander in Groenendaal, 24 september 1994
Cartoon gemaakt naar aanleiding van de komst van Schotse hooglanders in Groenendaal
Echte Schotse hooglanders in alle rust in Groenendaal
Schotse hooglanders grazend in Groenendaal (Vera Apetz)
De nieuwe Burgemeester van Rappardlaan omstreeks 1990. Van Rappard, woonachtig in de ambtswoning aan de Molenlaan nam zijn hond meestal mee naar het raadhuis en liet die dagelijks uit in Groenendaal
Groenendaal in de winter van 2007 (foto Marc de Bruijn)
Heemstedenaar Boudewijn de Groot (geb. 1944 in Batavia) gefotografeerd door Ronald Sweering
Foto van de Lelievijver uit 1963
Speldje van actie vaste grond, de boslopers, Heemstede
Bij het afscheid van Piet van Veelen als directeur van de Bosch en Hovenschool wachtten zijn leerlingen op zijn komst in Groenendaal
De Ruitervereniging ‘Van Merlen’ organiseerde sinds 1983 jaarlijks in augustus/september een groot concours-hippique op de weilanden nabij de Vrijheidsdreef, met dressuur, spring- en menwedstrijden voor paarden met soms meer dan 200 deelnemers (foto Cees Schenkel).
De pony trax van Haarlemmer ome Jan Weijers was in de jaren vijftig van de vorige eeuw een attractie voor zowel jong als oud. Later nog een aantal jaren voortgezet door de familie Driessen wordt deze traditie in 2012 in ere hersteld door de famile Geels. Voor informatie: e.geels@planet.nl
De ponytrax startte in 1950. Mary, de eerste shetlandpony van de trax in Heemstede werd in 1986 46 jaar en genoot na vele dienstjaren van een rustige oude dag. Hier gefotografeerd met zijn baas mevrouw Driessen (H.D. 29-5-1986)
De ponywagen van Jan en Henny Weijers, hier met ouderen als passagiers in Groenendaal
Tekening door Jan Wiegman, gedateerd 31 augustus 1962, voor Henk en Thea Weijers als een herinnering aan hun (schoon)ouders en de periode dat Henk zelf op de bok zat (Heerlijkheden, nummer 181, zomer 2019, pagina 14)
De heer Eric Geels, eigenaar van huidige ponytrack in wandelbos Groenendaal na het tekenen van een overeenkomst met wethouder Pieter van de Stadt (Uit: de Heemsteder van 26 februari 2014)
———————————————————————————————-
Entree naar speeltuin Groenendaal, 2015 ( foto Ellen Toledo)
De (thee)koepel was een restant van het vroegere herenhuis van de buitenplaats Groenendaal
De Belvédère, in 1839 gebouwd onder Henry Philip Hope naar een ontwerp van de architect John Thomas Hitchcock ofwel uitzichttoren nog in volle glorie omstreeks 1920
Foto uit 1924 met op de trap Mien Verdonschot, dochter van Arie Verdonschot, exploitant van de Belvédère, die (met Uitendaal) ook het Verversingshuis in beheer had
Panorama vanaf de Belvedère Groenendaal met in de verte de watertoren
Tuinbeeld van een zeenimf en dolfijn aan het voeteneinde in het Schelpenhuisje door Adrian Elias Hope geplaatst aan het eind van de Adriënnelaan. Op de stenen nis stond een vaas in een verbroken klassieke driehoek
Vijver in het Engelse bos, Groenendaal Heemstede
Kalenderplaatje uit 1910 met afbeelding van de waterlelievijver Groenendaal
Waterlelievijver, Groenendaal Heemstede
Houten bruggetje over de Waterlelievijver
De Waterdel ofwel Rhododendronvijver
Vm. koepel Dennenberg, Groenendaal Heemstede
Het Heksenhuisje van Groenendaal (foto Ellen Toledo, 2015)
Weiland Groenendaal bij Vrijheidsdreef waar de dikste zwarte populier (populus nigra) van ons land staat met een omtrek van bijna 7 meter.
Van Merlenvaart met vm. aanlegplaats van jachten, Groenendaal-Heemstede
Wandelbos Groenendaal met dienstwoning en op de achtergrond het café-restaurant
Hulp van jong en oud bij de aanleg van een natuurpad circa 1976
Deelnemers aan de Avondvierdaagse Heemstede passeren de Vrijheidsdreef in 1982
Glas-in-loodraam met voorstelling van het molentje van Groenendaal
Voor het hek van Groenendaal
Vaart in Groenendaal; door Egbert van der Vliet (geb. 1972 in Zaandam)
Remmert Pels geeft uitleg in het Groenendaalse bos
Ooievaarsnest in hertenkamp van kinderboerderij Groenendaal
Imker Pim Lemmers geeft uitleg in het Bijenhuis van kinderboerderij ’t Molentje in Heemstede
========================================================================= Weerstand tegen een glinsterend botsculptuur aan de Herfstlaan (2002-2004) Op het gazon van de Herfstlaan nabij het molentje van Groenendaal is in 2002 een kunstwerk geplaatst van de in 1957 te manchester geboren beeldhouwer Adam Colton. Deze kunstenaar laat zich inspireren door botten en schedels. Zijn motto is ‘Back to the Bone’ . Het ƒ 65.000,- kosten object is ondanks protesten vanuit de omgeving geplaatst doch viel al snel ten prooi aan vandalisme. Voorbijgangers ontdekten dat het kunstwerk van de sokkel was gerukt en in het water van de Van Merlenvaart gegooid. De Heemsteedse brandweer heeft het aluminium kunstobject met behulp van een lier op het droge getrokken en vervolgens afgevoerd naar een veilige plaats. Bij inspectie bleek het kunstwerk op verschillende plaatsen beschadigd. De gemeente deed aangifte van vernieling bij de politie Kennemerland. Door de kunstenaar is het werk hersteld, maar terugplaatsing bleek geen optie, waarna door het college van Burgemeester en Wethouders is besloten het kunstwerk af te staan aan het Kröller-Müller museum in Otterloo waarheen het in augustus 2004 is verhuisd.
kunstwerk van Adam Colton, ‘primitief bevestigd’ door onbekenden van de sokkel gehaald en in het water gegooid (foto Vic Klep, 2002)
Het kunstwerk, bijgenaamd ‘Schapenbotje’, tijdelijk opgeslagen op de gemeentewerf in Heemstede (Vic Klep, mei 2002)
Het nabij Groenendaal niet gewenste beeld van Adam Colton verhuisde naar de Veluwe. Bericht uit het Haarlems Dagblad van 20 augustus 2004
‘Blob and Bone’ van Adam Colton siert nu het park rond museum Kröller Müller op de Veluwe
========================================================================= Ververschingshuis resp. Restaurant Landgoed Groenendaal
Montagetekening van Groenendaal (Uit: Groenendaal, HVHB, 2013).
Na 1913 werd het voormalige koetshuis van Bosbeek-Groenendaal verbouwd tot café-restaurant. Aanvankelijk nam de gemeente exploitatie in eigen beheer, maar men kwam tot de conclusie dat verpachting aan particulieren voorkeur verdiende. In de gemeenteraadsvergadering van 3 augustus 1916 is daarom besloten over te gaan tot publiek verpachten van het Ververschingshuis. Na een inschrijving volgde op 5 oktober 1916 gunning aan de heer A.Verdonschot te Heemstede voor zijn inschrijvingssom van ƒ 3.800 per jaar. Eerder was een onderhandse aanbesteding gebouden voor de verbouw van het Verversingshuis, welk werk is opgedragen aan aannemer C.Turkenburg uit Heemstede betreffende metsel-, timmer-, stucadoors- en loodgieterswerk voor de som van ƒ 11.185,-, terwijl het schilderwerk werd opgedragen aan P.H. van den Bosch voor een bedrag van ƒ 1.125,-. Ingaande 1 januari 1937 is het college van B.en W. door de raad gemachtigd het Ververschingshuis en de Belvédère voor 5 achtereenvolgende jaren te verhuren voor 3.000 gulden per jaar. Minder dus dan 20 jaar daarvoor. Ingaande 1962 is de pachtsom verhoogd naar 19.000 gulden en in 1966 naar ƒ 24.000,-, inhoudende de exploitatie van het restaurant, de kinderspeelplaats ten noorden van de gemeentelijke tennisbanen en de belvédère alsmede een nabij de speelplaats staande kiosk. In de winter van 1917 is het restaurant, gezamenlijk geëxploteerd door de families Verdonschot en Uitendaal [Arie en Kees Verdonschot + Joop Uitendaal] heropend. In 1942 volgden als uitbaters Jan en Joop Uitendaal en in 1972 de derde generatie: Jan en Hein Uitendaal Senior. 96 jaar na de opening floreert het etablissement nog altijd, vandaag de dag geleid door de vierde generatie Hein Uitendaal Hein Junior.
Tekening van het Ververschinghuis uit de begintijd
Eetzaal Groenendaal op een prentbriefkaart uit omstreeks 1920
De kleine zaal van restaurant Groenendaal in 1935, tegenwoordig Verweyzaal.
Tarievenlijst van Groenendaal in 1917
Etiket van Eerste [tevens enige] Heemsteedsche Limonade Fabriek – Brink
Foto uit 1920, genomen aan de achterzijde van het verversingshuis Groenendaal. Van links naar rechts: toenmalig exploitant Arie Verdonschot, de zusters Truus en Bets Stijnman, die in de huishouding van het restaurant werkten. Achter hen Kees Verdonschot, dan een kok, vervolgens de kelners Frans van den Berg en Gerard Schultz en chef van de keukenbrigade Lou Campfens. Knielend Stien Verdonschot die de kiosk beheerde. Zittend Jan Uitendaal en Gerrit Verdonschot, zonen van de exploitanten doe toen nog als hulpjes dienst deden [Inf. Arie Kramer in: Kent u ze nog….de Heemstedenaren’].
De vroegere kiosk van ververschingshuis Groenendaal
Gezelschap bij het Verversingshuis in Heemstede, 1925
Advertentie van Restaurant Groenendaal uit 1927
De heer Verdonschot wandelend in Groenendaal, circa 1920
Verversingshuis Groenendaal en muziekkiosk (foto uit 1927)
Bij het 60-jarig jubileum in 1977 verscheen deze foto van Minne de Jong in de Heemsteedse Koerier met van links naar rechts: Joop Uitendaal sr., Kees Verdonschot, Joop Uitendaal jr., Jan Uitendaal sr. Hein Uitendaal en Jan Uitendaal
Bericht uit het Haarlem’s Dagblad betreffende het overlijden van J.J.Uitendaal
Foto uit de jaren ’20 met leden van de rijzinnig Christelijke Jongeren Bond die zich verpozen in het verversingshuis van Groenendaal
Vier generaties Uitendaal. In 1917 begonnen de gebroeders Arie en Kees Verdonschot met Joop Uitendaal met de exploitatie van het Ververschingshuis. De speeltuin kwam er later bij. De familie Verdonschot trok zich terug waarna Jan en Joop Uitendaal de zaak hebben voortgezet. In 1972 volgden de kleinzonen Jan Uitendaal (34) en Hein Uitendaal (32). In 1985 hebben zij de taken verdeeld. Jan exploiteerde het pannenkoekenhuis De Konijnenberg (1) en de speeltuin, terwijl Hein het restaurant voor zijn rekening nam. Sinds 2006/2010 geleid door de vierde generatie Uitendaal, namelijk Hein junior, nadat in 2005 het restaurant helemaal was gemoderniseerd. (1) Sinds 1976 behorend tot het familiebedrijf, aanvankelijk gerund door broer Frans Uitendaal. Met ingang van 1991 is de speeltuin Groenendaal aan een ander onderverhuurd. Het restaurant is gevestigd in het voormalige koetshuis en de koetsierswoningen. De heer en mevrouw Van Merlen hadden elk een eigen stal met paarden en gerij en eigen koetsier tot hun beschikking. Bij het Ververschingshuis is een open warande aangebouwd. In 1965 kwam de huidige serre gereed in plaats van de warande + de buffetzaal (Verweyzaal), afgerond met renovatie van de Van Lennepzaal, vernoemd naar burgemeester jhr. D.E. van Lennep ten tijde van wiens bestuur in 1913 Bosbeek-Groenendaal is gekocht door de gemeente.
De prinsessen Beatrix en Irene bij een dineetje in het restaurant na de jeugdruiterdag in Groenendaal, 1949
Deze ansicht werd door een opa op 24 mei 1922 gezonden aan zijn kleinkind: mejuffrouw F.Iedelaar in Amsterdam. Gefrankeerd met een postzegel van 2 cent
Een eigen uitgave van het restaurant uit circa 1955 met slagzin ”t Was hier ideaal in Groenendaal’
Interieurfoto van restaurant Groenendaal omstreeks 1955
Huub en Anneke Prins met toen 3-jarige dochter Fleur als bewoners van een bijgebouw op Groenendaal. Oorspronkelijk gebouwd als tuinmanswoning voor tuinbaas De Wilde. Later bewoond door boswachter-politieman Prins en vervolgens door diens zoon en vervolgens kleinzoon (Haarlems Dagblad, 18 juli 1991).
Jan Wiegman: het molentje van Groenendaal en hertenkamp. Aquarel, 1946 (Historische Vereniging Heemstede Bennebroek, foto Marloes van Buuren)
Albumplaatje Groenendaalsche bos met ververschingshuis. Uit: Zwerftochten door ons land Noord-Holland door Jan Feith, 1933 (Hille’s beschuit en ontbijtkoek)
Excursie naar Groenendaal Heemstede van de Congregatie van Maria Onbevlekte Ontvangenis en de H.Aloysius van Gonzaga, Amsterdam op 5 juli 1942. Men gebruikte de lunch in het restaurant (foto Katholiek Documentatie Centrum)
De Van Merlenvaart en Groenendaal vanaf de Glipperburg op een ansichtkaart van kantoorboekhandel W.J.Witteveen uit omstreeks 1960
Het bestuur en aanhang van HPC in 1946 posterend voor restaurant Groenendaal
Personeel van Openbare Werken gemeente Heemstede bijeen in het Verversingshuis Groenendaal in verband met het 40-jarig ambtsjubileum van de heer G.J.Arnold. Achterste rij v.l.n.r.: B. de Raad, J.Bloemendaal, N.Vooges, C. de Waard, D.Plat, H.Walet, J.Sinke, R.Stegeman, H.v.d.Berg, P.Corvers. Middelste rij v.l.n.r.: G.S.van Bakel. A.Treffers, G.Zomer, T.A.de Vos, A.Mense, R.Abrahams, A.Deelissen, Th.Duindam, J.H.Maartense, G.Visser, C.van Dijk, Willy de Graaf, K.de Groot, L.van de Hoonaart. Voorste rij v.l.n.r.: H.de Boer, C.Büthker, Th.Mebius, The.Schelling (gemeentesecretaris), burgemeester mr.A.G.A.ridder van Rappard, jubilaris G.J.Arnold met respectievelijk zijn echtgenote, schoondochter en zoon, H.Peterse. Augustus 1958 (N.H.A.-Haarlem)
Na zijn installatie als burgemeester, 26 augustus 1950, is aan mr.A.G.A. ridder van Rappard een diner aangeboden in verversingshuis Groenendaal een diner aangeboden. Van links naar rechts: R.C.Bakhuizen van den Brink, diens echtgenote, ridder Van Rappard en echtgenote en helemaal rechts wethouder E.J.van Lent.
Foto van het bestuur van de Vereniging Oud-Heemstede Bennebroek, in 1992 gemaakt in reaturant van landgoed Groenendaal bij gelegenheid van het 45-jarig bestaan van de VOHB. V.l.n.r. Hans Krol, Hennie Nierhoff-Bax, Jan Olthaar, Kees de Raadt, Lenie ’t Hooft-van der Linden, Gerard Schuitemaker, Cor van Gasteren.
Zomerse drukte in 1961 bij het restaurant van landgoed Groenendaal
Restaurant Groenendaal, getekend door Chris Schut 1990
Selectie van een aantal in de loop van de jaren verschenen suikerzakjes van Verversingshuis/restaurant Landgoed Groenendaal
theelepeltje restaurant Groenendaal
Litho van restaurant Groenendaal Heemstede. Uit: Kopperboekje, KVGO, 1985
Restaurant Groenendaal met serreterras getekend door Martien Beenen
Uitnodigingskaart 50-jarig jubileum van restaurant Landgoed Groenendaal in 1967
Kleurenansichtkaart van café-restaurant Landgoed Groenendaal uit de jaren 70
Bezoek van een delegatie uit Royal Leamington Spa aan het restaurant van landgoed Groenendaal, eind april 1976. Links hangt de Britse vlag uit.
Directeur Hein Uitendaal temidden van alle medewerkers in 1987
Lithografie Restaurant Groenendaal Heemstede; door Litho Remo bv, Haarlem (uit: Kopperboekje, kvg, district Haarlem, 1985)
Een hoogtepunt bij het 70-jarig bestaan van restaurant Groenendaal was de culturele manifestatie ‘Kunst aan Tafel’.
Michel van der Plas in gesprek met Hans Krol en echtgenote Yvonne (De Telegraaf , 10 juni 1987)
Artikel over ‘Kunst aan Tafel’ uit het Haarlems Dagblad van 9 juni 1987
Tekening van café-restaurant Groenendaal door Jan Wiegman
Landgoed Groenendaal, getekend door Piet Wiegman in 1983
Ets van Jan Willem Post: café-restaurant landgoed Groenendaal
Een eigen zaal voor Kees Verwey (Heemsteedse Koerier, 1 mei 1991)
Opening Verweyzaal landgoed Groenendaal (Haarlems Dagblad, 1 mei 1991)
Vervolg opening Verweyzaal labdgoed Groenendaal (Haarlems Dagblad, 1 mei 1991)
Tekening van het restaurant Groenendaal door Chr. Schut uit 1990, gepubliceerd in ‘Gezichten in Zuid-Kennemerland’ door A.M.Hulkenberg. (1991)
Jubileummenu 95 jaar restaurant Groenendaal 2012 [1917-2012]
Linodruk ‘Groenendaal’ door Marjan Jaspers, Heemstede
Theelepel met voorstelling van het restaurant en vermelding: Groenendaal Heemstede
Zingen in Groenendaal (Haarlems Dagblad, 15 juni 1992)
Foto van een druk bezocht zondagsconcert in de muziekkiosk nabij het restaurant Groenendaal
Tussen 1990 en 1996 organiseerde een muziekcommissie bestaande uit Leny ’t Hooft, Marianne Dessing en Floor Visscher zo’n 150 concerten in de muziektent van Groenendaal.
Kunstenaar Jan Sierhuis schildert en dineert in wandelbos Groenendaal (Haarlems Dagblad, 24 november 1992)
Journalist Arie Kramer organiseerde in de jaren 90 succesvolle Soirées Dansante in Groenendaal. (Haarlems Dagblad, 12-1-1993)
Herinneringen van televisiepresentator Wibo van de Linde aan Heemstede en Groenendaal (1992)
Aleid Slingerland over Groenendaal en Bomans (1992)
Michel van der Plas over Groenendaal, in: brochure van Restaurant Langoed Groenendaal 1917-1992.
De voorlaatste restaurateur van restaurant landgoed Groenendaal: Hein Uitendaal
Biermagnaat Alfred (Freddy) Heineken was menigmaal aanwezig in het restaurant van landgoed Groenendaal. Na zijn ontvoering altijd met bewakers Op deze foto, genomen in de Van Lennepzaal wordt hij geboeid beziggehouden door ‘spraakwaterval’ Willem Duys
Michel van der Plas vierde zijn zestigste verjaardag in Groenendaal. Op deze foto in een amicaal onderonsje met Harry Prenen, die andere grote (jeugd)vriend van Godfried Bomans (Koerier, 28 oktober 1987)
Restaurateur Hein Uitendaal overhandigt een fles wijn aan kunstschilder en vaste bezoeker van het restaurant Kees Verwey, 1993 (NHA)
Groenendaal bij avond rond de Kerst
Voorzijde menukaart restaurant uit 1975
Menukaart Groenendaal uit 2000 (met aquarel van Kees Verwey die het restaurant veelvuldig frekwenteerde)
Uit nieuwe folder ‘Meet in Green: Landgoed Groenendaal
—————————————————————————————————————-
Eind jaren 90 van de vorige eeuw was er serieus sprake van de opstallen van Groenendaal na overdracht aan Noord-Hollands landschap te verkopen. Ere wie ere toekomt: het was voor een niet onbelangrijk deel aan o.a. GroenLinks (Trudy van Drie; met actie ‘Groenendaal in groene handen’) en D’66 raadslid Annemarie Lammers te danken dat die plannen uiteindelijk geen doorgang vonden. Deel artikel uit Haarlems Dagblad van 16 juli 1999.
Queen Mum Event, een verwendag voor vrouwen, op 22 april 2013 georganiseerd in restaurant landgoed Groenendaal (Allan Cole)
Flyer van restaurant Landgoed Groenendaal 2014100 JAAR GROENENDAAL. In: Lourens 01/2017 (1)vervolg 100 JAAR GROENENDAAL. Uit: Lourens 01/2017 (2)Vervolg 100 JAAR GROENENDAAL. Uit: Lourens 01/2017 (3)slot 100 JAAR GROENENDAAL uit: Lourens 01/2014. (4)
Bij gekegenheid van 100 jaar restaurant ontving Groenendaal het predikaat van hofleverancier. Bovenstaand het ereschild boven de voordeur
10 juli 2017 is het eerste eeuwfeest van restaurant Landgoed Groenendaal gevierd. (de Heemsteder, 19 juli 2017)
Naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van restaurant Landgoed Groenendaal ín 2017 verscheen in kleine oplage een boekuitgave ‘Groenendaalse gezichten’. Het is samengesteld door de kunstenaar Serge Verheugen en bevat een voorwoord ‘Honderd jaar gastvrijheid’van Hein Uitendaal senior (derde generatie), nog een voorwoord ‘Nieuwe voetstappen’ van Hein Uitendaal junior (vierde generatie) en verder verhalen oen illustraties van 16 peroneelsleden.
Portretcollage door Serge Verheugen van ‘de Baas”, Hein Uitendaal juniorDe 16 fotoportretcollages van Serge Verheugen verkleind weergegeven: René Haak, Piet Agterhof, Piet Meeuwissen, Marcel Pompei, René van Mourik, Milène van Kampen,Mariëtte Vonk, Nick Spies, Mark Visser, Kaper Liefveld, Laura Smeets, Job Borst, Stefan de Rooij, Hein Uitendaal jr., Chiem Bakker, Nick BruynenHein Uitendaal senior in 2017 door Serge VerheugenOverlijdensadvertentie Hein Uitendaal (1944-2017), uit: Haarlems Dagblad van 3 augustus 2017.
Article by Arne Adriaenssens about Groenendaal (Greendale), in: Discover Benelux, issue 65, May 2019, pages 40-41
Following the article about ‘Culinary perfection in the greenery’, in: Discover Nebelux, May 2019.
Twee oude prentbriefkaarten van Groenendaal met gefantaseerde bollenvelden in bloei.
Het siermolentje van Groenendaal met in de verte de Heemsteedse watertoren
Het Molentje van Groenendaal aan de Burgemeester Van Rappardlaan. Dubbele stelling/Waterinhaler.
Groenendaalkade omsteeks 1980
De dikste zwarte populier (populus nigra) van Nederland in de weide van Groenendaal. Omtrek van de stam is 6.70 meter en de hoogte meer dan 35 meter [was hoger maar begin jaren 80 heeft de top het begeven bij een zware storm. De leeftijd wordt geschat op ongeveer 150 jaar. Op de weide staan nog enkele zwarte populieren.
De zomer(dubbel)eik in het bos Groenendaal
Het Groenendaalse bos is een hotspot voor trouwfoto’s (foto Siebe Baarda)
In het wandelbos Groenendaal
Uitheemse runderen in Heemstede
Schotse hooglanders in Groenendaal (foto Marisca van der Eem)
Herfst in Groenendaal (foto van Ellen Toledo, oktober 2015)
Lindenkom Groenendaal met omstreeks 1765 geplante bomen (foto Leo Goudzwaard)
Herfst, in serie van 4 verzen door F.L.Bastet: Heemstede. Noord-Holland in proza, poëzie en prenten. Uitgave van Stichting Culturele Raad Noord-Holland, 1991.
‘Een groene kathedraal in Groenendaal’ ; door Julia H.M.Olk (Heemstede)Sinds 16 april 1930 kan op de banen van Groenendaal getennist worden.
Clubkampioen Dominic Bersic van ‘Merlenhove’met tweede prijs winnaar Tom Bulters (Dichtbij, 9 september 2012)
FLORA 1910 IN DE HAARLEMMERHOUT
Bezoek van de oud-president van de Verenigde Staten Theodore Roosevelt met familie aan de Nationale Bloemententoonstelling in 1910
Interieurfoto van tijdelijk geplaatst Floragebouw naast het Paviljoen Welgelegen
De ontvangst der internationale jury en autoriteiten van de tentoonstelling van 1910 op het Raadhuis te Heemstede. Op het balkon o.a. jhr.mr.J.W.G.Boreel van Hogelanden (burgemeester van Haarlem), W.Swoboda, Graf Schwerin, John de Breuk, burgemeester van Heemstede D.E. van Lennep en E.H.Krelage.
In de jaren 80-90 van de vorige eeuw was de Italiaanse ijsverkoper Angelone Geppone tijdens de zomermaanden steevast te vinden in Groenendaal nabij het molentje. Hij overleed in 1998 en is in Hoofddorp begraven.
Harmonieorkest St. Michaël en leerlingenorkest, bij het 80-jarig bestaan in 1989 gefotografeerd in Groenendaal
Het hoofd van sprokenist Ab Kok, specialist in het vertellen van griezelverhalen en liefhebber van het mysterieuze, steekt door het struikgewas van het Groenendaalse bos (foto Arnold van der Zee, 1994)
Bosgasten van Groenendaal: Gerrit en Ton Thuis. Uit: Haarlems dagblad van 16 juli 1991
‘Groenendaal’ door Lennaert Nijgh (1) (Haarlems Dagblad 16 juli 1991)
‘Groenendaal’ door Lennaert Nijgh (vervolg) (Haarlems Dagblad, 16 juli 1991)
Mr.A.G.A.Ridder van Rappard (1907-1970), burgemeester van Heemstede van 1950-1970. Geschilderd door C.W.Mandersloot (gesigneerd: Mander) is lopend in het wandelbos Groenendaal afgebeeld. Hij woonde in de Molenlaan en liet zijn hond altijd uit in het wandelbos
De Burgemeester Van Rappardlaan loopt van de Molenlaan naar het Verversingshuis in Groenendaal, sinds 1983 vernoemd naar mr.A.G.A.ridder van Rappard, burgemeester van Heemstede van 15-2-1950 tot aan zijn overlijden op 11-8-1970.
Een mannetjes- en een vrouwtjes ooievaar op 24 maart 2015 gespot nabij de Herfstlaan en Groenendaalvijver.
Tussen 1980 en 1990 maakte de heer Ton Behage uit de Lindenlaan in Heemstede een model van de vroegere Belvedère.
Journalist Arie Kramer schreef hierover in de Heemsteedse Koerier van 9 mei 1990: ‘(…)Behage’s Belvedère is een waar meesterstuk. Men ziet de bezoekers om de voet van de toren op het terras, zittend op hun klapstoeltje, terwijl de kelner met het gevulde dienblad komt aanlopen. Door de vensters blikt men op de wenteltrap die naar boven leidt. Op de trans enkele uit klei vervaardigde en beschilderde figuurtjes, die met verrekijkers de omgeving verkennen. De toren werd opgebouwd uit 2000 satéstokjes en verder werd gebruik gemaakt in houtjes uit Chinese kalenders, capsules en stukjes plastic voor het vervaardigen van de vensters. Boven op de toren prijkt de vlag met het bouwjaar 1804 en beneden het bord waarop het wapen van Hope staat afgebeeld en hierop de openingstijden: 9 – 12 en 1.30 – 5 uur.’
Voor de periode 2015-2038 is door de gemeente Heemstede een beheersvisie uitgebracht evenals een 6-jarig beheerspan (2015-2020) voor het wandelbos Groenendaal, Het rapport ligt ter inzage in het raadhuis.
Het nieuwe plan voorziet onder meer in het maken van meer open plekken in het bos, dus kappen van bomen om op de grond mooi groen te krijgen, het herstellen van enkele vijvers zoals de rododendronvijver evenals van historische zichtlijnen, de voortwoekerende esdoorns en Amerikaanse vogelkers aanpakken, de Belvedèreheuvel voorzien van een nieuwe top. Ook wordt een plan gemaakt voor het vervangen van een aantal bomenlanen, waaronder de Torenlaan.
Samenvatting van beheersplan Groenendaal Heemstede 2013-2032.
Donald Duck en Katrien ontdekken achter duintop van Groenendaal: Heemstede
Aankomst van Donald Duck en Katrien in Heemstede (2013)
Onthulling van de Royal Leamington Spa brug 26 juni 1993 nabij de Groenendaalkade en het molentje van Groenendaal door jhr.mr.O.R.van den Bosch, burgemeester van Heemstede en mrs. S.A.Boad, deputy mayor of Royal Leamington Spa.
Groenendaal Heemstede. Litho door Projektiecolor Hoofddorp; gedrukt door Gouman zeefdruk Heemstede. Uit: Kopperboekje, uitgave van kvgo, district Haarlem 1985.
Wandelbos Groenendaal; door Bart Jonker – schilderij van Vera Bruggeman. Uit: Ode aan Heemstede, 2015.
In augustus 2015 verscheen nummer 1 van een nieuw commercieel glossy tijdschrift in Heemstede, onder de naam: HIK = Heemstede in Kaart. Daarin is een artikel opgenomen over Groenendaalse Bos van Wim Swinkels op de pagina’s 46-47. Het blad is een uitgave van Robbert-Jan Driessen, oprichter van Mediadam in het jaar 2000.
Expositie van Fotoclub De Luifel van 9 december 2015 tot 29 januari 2016 in Raadhuis Heemsteder als eerbetoon aan markante beukenlaan aan de Torenlaan in Groenendaal Heemstede, die na de Vrijheidsdreef zal worden gekapt.
Ansichtkaart met Koningin Juliana die met de 3 prinsesjes de Keukenhof bezoekt. Lisse, 2 mei 1950
(de Heemsteder, 3-2-2021)
Haarlem Flowercity. Bloementapijt op de Grote Markt in 1997
Flyer van het boek ‘Niet voor één gat te vangen; het verhaal van bloembollenreiziger Ton Trossèl (2018)
Hans Krol en Wim Gohres op 22 april 2018 bij de opening van een tentoonstelling gewijd aan de Flora’s, met materiaal van Ruud van der Molen uit Amstelveen in het nieuwe home van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek (foto Charles Duijff)
Bloementapijt op Grote Markt voor het stadhuis van Haarlem, 2013 (Ruud van der Molen)
Cartoonillustratie door Freek Kroon n.a.v. suggestie CDA Groenendaal 5G vrij (geen stralingsbereik) te houden. In: Haarlems Dagblad, 4 oktober 2019
Met de jongste kleindochter Anna Mebis (2) 18 mei 2021 bij de 6 Hooglanders in wandelbos Groenendaal
Suikerzakjes Groenendael, met weinig gelijkenis met Bosbeek noch met Huis te Manpad. Vermoedelijk Hotel en conferentiecentrum ‘Groenendael’ in Hilvarenbeek.
Het Molentje van Groenendaal op busje stroopwafels Heemstede naar een ontwerp van Maartje Hinse. 2022
Een steeds terugkerende discussie met betrekking tot hinden in Groenendaal (Haarlems Dagblad,7 maart 2024)
5 gedachten over “Groenendaal Heemstede: literatuur, kaarten en circa 1000 illustraties + Flora’s (Haarlem 1910), 1925/1935/1953 incl. Haarlemmerhout 1910 / Belvedère”
G. Siezengagezegd:
Bijzonder mooie verzameling van oude beelden. Verassend veel materiaal van de Floratentoonstellingen! Heb een dik uur genoten van deze wandeling door memorylane….
Nanne Gaikhorst berichtte: ‘Anton Gaikhorst was mijn vader en Bram Gaikhorst was zijn broer ofwel mijn oom. Ik kan ze niet herkennen op foto (van Christelijke School Achterweg tijdens uitstapje naar Groenendaal). Er was nog een broer Klaas Gaikhorst. Alledrie uit een gezin woonden op de hoek van de Drieherenlaan, het schildersbedrijf van mijn opa en oma En jawel er is een nieuwe Bram Gaikhorst, namelijk mijn kleinzoon, nu ongeveer 10 maanden oud. Groeten van Nanne Gaikhorst’.
Leuk om toch iets te zien van de Flora in 1910. In deze tentoonstelling heeft J. van der Wall Perne een schilderij met zonnebloemen gemaakt. Daar heeft hij een penning voor gekregen en zijn bekendheid. Die zonnebloemen doen niet onder voor van Gogh.
![Na sloop van de Belvedère zijn twee stenen met 'anno' en '1864' [= jaar van de verhoging] door een liefhebber van oudheden veilig gesteld en in 1987 aan de bewaarcollectie van de VOHB/HVHB geschonken](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2012/01/scannen001819.jpg)
![Onthulling van een door beeldhouwer Van den Eijnde vervaardigd monument voor koningin Wilhelmina in Groenendaal. 'Bij herdenking van regeringsjubileum, van hare majesteit koningin Wilhelmina' (1898-1938). [Tijdens WOII door de Duitse bezetters verwoest].](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2012/01/groenendaal121.jpg)
![Na de Flora 1953 is een houten admministratiegebouwtje blijven staan tegenover de Ritzema Boskade. Het kreeg een nieuwe bestemming als honk voor scoutinggroep W.A.B.O. [= Wij Allen Bouwen Op]. De verschillende ruimtes zijn verbouwd tot 1 grote ruimte. Afhgezien van wat verwilderde narcissen en hyacinthen is dit vm. paviljoen het enige overblijfsel van de laatste Flora.](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2012/01/scannen001212.jpg)
![Foto uit 1920, genomen aan de achterzijde van het verversingshuis Groenendaal. Van links naar rechts: toenmalig Arie Verdonschot, de zusters Truus en Bets Stijnman, die in de huishouding van het restaurant werkten. Achter hen Kees Verdonschot, dan een kok, vervolgens de kelners Frans van den Berg en Gerard Schultz en chef van de keukenbrigade Lou Campfens. Knielend Stien Verdonschot die de kiosk beheerde. Zittend Jan Uitendaal en Gerrit Verdonschot, zonen van de exploitanten doe toen nog als hulpjes dienst deden [Inf. Arie Kramer in: Kent u ze nog....de Heemstedenaren'].](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2012/01/scannen00912.jpg?w=529)
Librariana 
Bijzonder mooie verzameling van oude beelden. Verassend veel materiaal van de Floratentoonstellingen! Heb een dik uur genoten van deze wandeling door memorylane….
Pingback: Groenendaal, van buitenplaats tot wandelbos. | Tuinhistorisch Genootschap Cascade
Nanne Gaikhorst berichtte: ‘Anton Gaikhorst was mijn vader en Bram Gaikhorst was zijn broer ofwel mijn oom. Ik kan ze niet herkennen op foto (van Christelijke School Achterweg tijdens uitstapje naar Groenendaal). Er was nog een broer Klaas Gaikhorst. Alledrie uit een gezin woonden op de hoek van de Drieherenlaan, het schildersbedrijf van mijn opa en oma En jawel er is een nieuwe Bram Gaikhorst, namelijk mijn kleinzoon, nu ongeveer 10 maanden oud. Groeten van Nanne Gaikhorst’.
Pingback: Herbouw Belvedère van Groenendaal (Heemstede) mogelijk na schenking | Tuinhistorisch Genootschap Cascade
Leuk om toch iets te zien van de Flora in 1910. In deze tentoonstelling heeft J. van der Wall Perne een schilderij met zonnebloemen gemaakt. Daar heeft hij een penning voor gekregen en zijn bekendheid. Die zonnebloemen doen niet onder voor van Gogh.