Tags
Anton de Beer, Daaf Geluk, Didi Sanders, Han le Fèvre, Herman Bardeloos, J.J.van Luin, Jaap van Luin, Jeanne Companjen, Miep van Luin
COBY RIEMERSMA (1905- 1984) zangpedagoge en Blekersvaart-activiste
13 november 1984 overleed op nagenoeg 79-jarige leeftijd in het St. Elisabeth’s gasthuis te Haarlem Coby Riemersma. Zij was een landelijk bekende zangpedagoge en speelde – buiten de officiële gemeentepolitiek een actieve rol in het dagelijks leven van de Heemsteedse gemeenschap. Ik heb haar als zodanig gedurende 12 jaar meegemaakt. Een in memoriam met enkele persoonlijke herinneringen.
Carrière als zangpedagoge
Jacoba Catharina (Coby) Riemersma is op 16 december 1905 in Amsterdam geboren. Met broer en zus (de later bekende pianiste Miep van Luin-Riemersma) groeide Cobaatje op rond de Amsterdamse Marnixkade. Zij studeerde eerst piano, vervolgens solozang in de hoofdstad en Parijs en vestigde zich in 1937 te Heemstede. In 1939 behaalde zij het staatsexamen solozang (als sopraan) in ‘s-Gravenhage.
Van 1941 tot haar zeventigste jaar was zij werkzaam als hoofdlerares solozang, zangmethodiek en –pedagogiek aan het Amsterdamse conservatorium. Zij was een expert op het gebied van buik- middenrif- en borstademhaling.
Omdat pensionering niet in haar vocabulaire voorkwam, bleef zij doorwerken in haar huis aan de Blekersvaartweg. Van talrijke namen, grote en minder bekende namen in het klassieke genre dan wel populaire repertoire, wist zij hun stem te vormen, doch ook aan jonge vocalisten, die zingen als pure liefhebberij beoefenen, gaf zij veel aandacht. Om enkele van haar talrijke leerlingen te vermelden: Christina Deutekom, Jennie Veeninga, Helen Shepherd, Martine Bijl, Marco Bakker (1), Maja van ’t Oever (2), Bert Simhoffer, Jan Blinkhof, Ans Philippo, Annett Andriessen, Jan Derksen, Jacco van Renesse, Han le Fèvre, Elly Jens, Antoinette Tiemessen, Ciska Peters, Renée Wagenaar, Nora Tours, Willem Ruis, André van Duin, Margriet de Groot, Rob de Nijs, Willem Nijholt, Lee Towers Didi Sanders, Herman Bardeloos en vele anderen.
Jos de Klerk over de Leidse promotie van Didi Sanders in het Haarlem’s Dagblad (1958) ‘Het Nederlandse Kinderlied van 177-1940’, bij welke gelegenheid Coby Riemersma als paranimf optrad.
Met Bep Ogterop (1910-1993) wordt zij tot de meest legendarische zangpedagogen van ons land gerekend. Centraal bij het zingen stond voor haar de ademhaling. Haar kwaliteiten waren ademtechniek en stemoefeningen. Citaat: “Zingen werkt ontspannend, omdat het iets ontladends, iets bevrijdens heeft. Het ontlast een mens van zijn zorgen. Het is bovendien een weldaad voor het hart. Wie goed wil zingen, moet goed kunnen ademen en een goede ademkunst bevordert in hoge mate de bloedsomloop. Men ademt van zijn geboorte tot zijn dood. Het is de moeite waard het goed te doen.”
In 1961 richtte zij de vereniging ‘Vrienden van het Lied’ op. Gesticht uit liefde voor het lied en om de negentiende-eeuwse traditie van huisconcerten nieuw leven in te blazen. Anno 2012 zijn de leden verspreid over 23 regionale afdelingen en worden jaarlijks gemiddeld 60 liederenrecitals verzorgd. Eén jaar nadat haar zuster Miep van Luin-Riemersma deze eer te beurt viel, werd haar in 1981 de Jos de Kerk-prijs toegekend, omdat zij met zulke allure zich ten doel stelde het muziekleven in en rond Haarlem te verrijken. De Haarlemse burgemeester Jan Reehorst reikte een aangenaam verraste Coby Riemersma de hierbij behorende erepenning uit. Toen componist en organist Albert de Klerk de partituur schreef: ‘Vocalise: voor hoge stem en piano: 1974’ (Amsterdam, Donemus, cop. 1981) droeg hij deze op aan Coby Riemersma.
Portret uit dezelfde brochure uit 1981 van de Jos de Klerk Stichting
Coby Riemersma noemde Rob de Nijs een talentvolle en zeer goede leerling
Verdiensten voor Heemstede
Behalve de muziek hadden historie en natuur (met daarin de mens centraal) haar voortdurende belangstelling. Zij stond aan de wieg van het culturele centrum ‘Het Oude Slot’, waar een aantal jaren op zaterdag en zondag een vocale workshop voor amateurs onder haar leiding op het programma stond. In 1974 werd zij erelid van de gemeentelijke fonotheek. Met Lies Visser (zelf blekersdochter) en Willem Snitker, met een atelier en galerie aan deze vaart, verzorgde zij in 1973 een geslaagde tentoonstelling over de historie van de wasserijen. Coby Riemersma zei er toen zelf over: “De mensen weten niet meer dat de blekerijen de glorie zijn geweest van Heemstede. Wat een kostelijk stuk nijverheid al die oude geslachten hebben. Er staat nog zoveel moois: een lindeboom van 300 jaar, een muurtje en een schuurtje van ongeveer dezelfde leeftijd. Om te voorkomen dat dat verloren gaat, hebben wij deze tentoonstelling ingericht.”
In 1982 ontving zij het erelidmaatschap van de Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek vanwege haar onvermoeide strijd voor het behoud van de Blekersvaart en haar grote inzet voor alles wat met het oude Heemstede te maken had. Veel van haar tomeloos lijkende energie stak zij voorts in de vriendschapsbanden met het Engelse Royal Leamington Spa. Aan erkenning heeft het haar niet ontbroken. Op 4 oktober 1974 werd bij gelegenheid van haar 50jarig jubileum als zangpedagoge een grootse hulde gebracht in het Haarlemse Concertgebouw in aanwezigheid van meer dan 800 vrienden, leerlingen en bewonderaars. Dit huldebetoon was georganiseerd door haar leerling en protégé Herman Bardeloos.
Namens de gemeente Heemstede roemde burgemeester Quarles van Ufford haar aandacht voor de medemens en intense geëngageerdheid met hetgeen er in Heemstede plaats vindt. Nadat een persoonlijke brief van koningin Juliana was voorgelezen, werden haar de versierselen van het Ridderschap in de Orde van Oranje-Nassau opgespeld.
Strijdbare vrouw
Wonende in het hart van de Blekersvaartweg leefde Coby Riemersma mee met het wel en wee van de buurtbewoners. Ze was energiek en impulsief, soms – zeker voor vreemden – op het brutale af. Ze nam nooit een blad voor de mond, met een hard stemgeluid echter altijd eerlijk en oprecht uitkomende voor haar mening. Zelf gaf ze overigens als eerste toe voor ‘autoriteiten’ wel eens vreselijk lastig te zijn, al was het nooit haar bedoeling iemand te kwetsen. Hoewel geen gemakkelijke vrouw was zij tegelijkertijd opgewekt en kon zij vaak ontwapenend uit de hoek komen. In dit verband is de volgende gebeurtenis karakteristiek. Op een moment dat het haar uitkwam, ging zij buiten de officiële bezoekuren een bekende in het ziekenhuis opzoeken. De dienstdoende verpleegkundige wees op de regels, maar toch wist zij haar dol simpelweg te bereiken met de welgemeende woorden: “Mijn bezoek zal de gezondheid van deze zieke zeer ten goede komen.” In de bibliotheek sprak ik haar ooit over straatnamen in Heemstede. Ze zei toen: “naar mij zal wel nooit een straatnaam worden genoemd, want ik ben altijd veel te kritisch tegenover de gemeente geweest.” Ik antwoordde dat ze wel eens ongelijk zou kunnen hebben. Heemsteedse bestuurders mogen dan soms ‘kleinlich’ zijn, maar zeker niet rancuneus. Nog in het jaar van haar overlijden kreeg Coby Riemersma haar straat, de Coby Riemersmalaan, in de nieuwe wijk Merlenhoven. Mede te danken aan een initiatief van de vrouwelijke gemeenteraadsleden toen alle wegen naar vrouwen van betekenis zijn vernoemd. Toen ik een keer een boek thuis bij haar bezorgde was op dat moment Willem Ruis aanwezig die zangles had. Kennelijk liep het niet zo lekker, want in de gang zei ze me: “Die jongen leert het nooit.” [het zingen dan]. Enthousiaster was ze over het stemgeluid van André van Duin. Schroom kende zij niet of nauwelijks. Bij het vertrek van een burgemeester die promotie had gemaakt zat ik met haar in een burgercomité voor een afscheidscadeau. Ik stelde voor een brief te formuleren, maar dat vond ze te veel bureaucratische rompslomp. Coby pakte de telefoon en begon directeuren van lokale (winkel)bedrijven te bellen. Wanneer de telefoniste niet meteen doorverbond naar de baas zei ze dat het persoonlijk en zeer dringend was. Als dan aan de andere kant van de lijn werd getwijfeld of zoiets werd gezegd als “daar nog eens over na te denken” was het antwoord van Coby: “Ik zal het de burgemeester mededelen”, waarna in de regel snel een bedrag werd toegezegd en overgemaakt.
Blekersvaartactiviste
Gedurende een reeks van jaren heeft Coby Riemersma zich met haar persoonlijkheid ingezet voor het behoud van de Blekersvaart. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw waren er plannen voor demping van de vaart, teneinde het parkeerprobleem in het centrum van Heemstede op te lossen. Omwonenden, Coby Riemersma voorop, waren fel tegen en dienden in 1963 een bezwaarschrift in bij de gemeente. Zij stelden in hun verweer dat de Res Novabrug en de schilderachtige bruggetjes over het water typisch oud dorpsschoon was, dat niet verloren mocht gaan. Het Wilhelminaplein en de Blekersvaartweg zijn de weinige overblijfselen van het oude Heemstede. De Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek steunde dit bezwaarschrift. Het plan tot demping is niet uitgevoerd. Niet ontkend kan worden dat zij met open vizier (in dit geval tevergeefs) gestreden heeft dat het natuurgebied achter de Blekersvaartweg met o.a. bijzondere vogelsoorten (ze ontdekte er zelfs een zeldzaam voorkomende ijsvogel) zoveel mogelijk intact zou blijven. Ze was ook een liefhebster van bloemen en planten. In het blad ‘Fuchsiana’ van juni 1982 vertelde ze in haar artikel ‘Mijn 100 jarige Fuchsia’ , dat ze een fuchsiaplant uit de erfenis van haar moeder nog steeds in leven had, waarvan ze wist dat haar moeder de plant in 1882 op de markt had gekocht, toen dus een eeuw geleden. Ofschoon ongehuwd gebleven en kinderloos was Coby Riemersma altijd zeer met hen toegedaan zoals ik uit eigen ervaring weet.
Een plotseling ernstige orgaanaandoening heeft deze sterke vrouw niet overleefd. Zij overleed in het ziekenhuis en is op 17 november 1984 begraven op de Algemene Begraafplaats in Heemstede (locatie RB-055H).
Bijlage: een greep uit de talrijke activiteiten van Coby Riemersma:
– Oprichtster van de Vereniging ‘Vrienden van het lied’
– Oprichtster van de Stichting ‘Herman Schey-Steunfonds’ voor jonge zangers en zanglessen
– Beschermvrouwe van het TRAZOM-koor
– Mede-oprichtster ‘Kennemer Dierentehuis’
– Initiatiefneemster tot oprichting Stichting ‘Vrienden van Hongarije’
– Medewerkster aan de oprichting van een tehuis voor bejaarde gevluchte Grieken die om politieke redenen moesten wijken
– Bestuurslid van de Heemsteedse Kring voor Internationale Vriendschap (HKIV) (3)
– Samenstelling van een leergang voor stemmen, zangstudie in 6 talen (methodiek)
– Erelid van gemeentelijke fonotheek, van de Vereniging ‘Oud Heemstede-Bennebroek’ (VOHB) en carnavalsvereniging ‘De Biggenvangers’.
Jacobus Hendricus van Luin en Johanna Wilhelmina van Luin-Wesselo, van 1938tot 1959 woonachtig op het adres Oosterlaan 7 Heemstede
Pagina 78 uit boek Jacobus Hendricus van Luin en Johanna Wilhelmina Wesselo en hun nazaten, door Hugo van der Kaay, 2007,
Noten
(1) Uit een interview met baritonzanger Marco Bakker: “Ik moest zangles nemen. De moeder van een vriendinnetje wist wel een docente: Coby Riemersma. Dat was een zangpedagoge. Ze vond dat ik talent had, dat ik naar het conservatorium moest. Voor mij betekende het dat ik stopte met de kweekschool. Mijn ouders vonden dat ik het financieel dan ook zelf maar moest uitzoeken. Ik kon de lessen bij Coby niet betalen maar dat vond ze niet erg. Ze gaf gratis les in ruil daarvoor moest ik klusjes voor haar doen. Ik heb een heel tuinhuis voor haar gebouwd.”
(2) Op haar site schrijft operettezangeres en docente Maja van ’t Oever: “De langste periode had ze les van Coby Riemersma, die een grootheid was in haar soort. Coby gaf op een zeer bijzondere wijze les, erg indringend en persoonlijk, maar daarbij zeer natuurlijk. Maja leerde bij haar, hoe belangrijk het is, vooral los te laten en ontspannen te zingen, dat is ook de wijze waarop Maja lees geeft.”
(3) Na haar overlijden verscheen eind november 1984 een extra kwartaalblad van de Heemsteedse Kring voor Internationale Vriendschap met bijdragen van Herman Bardeloos, Peter Barton, O.R. van den Bosch, Harm Botman, Ray Carnet, Wouter Goedhart, Ton van ’t Hof, Johan van Kempen, Hans Krol, Paul Koning, Ko van Leeuwen, W.H.D.Quarles van Ufford, Pat en Syd Robinson, Bert Simhoffer, Willem Snitker, Cees Sprangers, Lies Visser, en Edward van der Zwaag. In het boek over 50 jaar Kunst & Cultuur in Heemstede, een uitgave uit 2003 van de Heemsteedse Kunstkring, wijdde Ko van Leeuwen een hoofdstuk aan Coby Riemersma, pagina’s 24-29.
Hans Krol
ARTIKEL: ZANGPEDAGOGE COBY RIMERSMA, door Welmoed van der Molen, in weekblad MARGRIET van 21 februari 1975
MIEP VAN LUIN-RIEMERSMA (1914-1997)
Miep van Luin-Riemersma in haar huis aan de piano
Miep van Luin als ‘Madame’ aan het clavecimbel bij de opening van een tentoonstelling ‘Madame’ in de Vleeshal te Haarlem, 1 juli 1955
Onderstaand quatre-mains concert van Ans Bouter en Miep van Luin, 11 november 1957.
ONDERSTAND: Huldiging va echtgenoot huisarts J.J.van Luin in 1953
Onderstaand graf van Johannes Jacobus van Luin (1904-1985) en echtgenote Miep van Luin-Riemersma (1917-1997), op de algemene begraafplaats in Heemstede
HAN LE FEVRE (1912-2008) tenor
De familie Le Fèvre woonde o het adres Oude Posthuisstraat 22. In het bovenraam zien we Ton, Han en Johan, beneden moeder met rans en pa staande in de tuin.
Rechtsboven vader en moeder Le Fèvre, linksboven Han en in het midden Frans. Verder v.l.n.r. Ton, de zusjes Annie, Willie, en broer Johan
Jeanne van Praag-Companjen (1933-2021), sopraan zangeres, opera-coach en oprichtster van Opera Triofono
Librariana 
Heel mooi.
data van Miep van Luin moeten zijn 1911-1997…(dat is in begintitel……verder klopt t wel..)
Met dank en heden gecorrigeerd. Met vriendelijke groet, Hans Krol