Tags
A.J.Grootens, Bennebroek, Bloemendaal, Dirk Wolbers, Haarlem, Herman Wolbers, Johannes Wolbers, Julien Wolbers
WOLBERS: BEELDEND KUNSTENAARS EN ARCHITECTEN
Het uit Heemstede afkomstig geslacht WOLBERS heeft in de 19e en 20ste eeuw verscheidene telgen voortgebracht die naam maakten als kunstschilder, architect of beeldhouwer. Meest bekend werd overigens Julien Wolbers (1819-1889), een bewogen christen en filantroop, die zich onderscheidde als emancipator van de slaven in Suriname en grondlegger was van het christelijk werkliedenverbond ‘Patrimonium’. Aan hem wijdde ik in 1989 een beknopte monografie.
Julien Wolbers (1819-1889) woonde tot 1857 in Heemstede. Was gemeenteraadslid, bestuurder van het wees- en armhuis, het schoolfonds etc, schreef een standaardwerk over de geschiedenis van Suriname, bestreed de slavernij en was grondlegger van het Christelijk Werkliedenverbond ‘Patrimonium’. Op zijn revers het onderscheidingsteken behorende bij de ridderorde van de Eikenkroon.
In deze bijdrage zullen naast gemeentesecretaris Dirk Wolbers (1812-1896) voornamelijk de volgende vier personen nader worden beschreven: 1) kunstschilder Herman Wolbers (1856-1926 ), 2) architect Johannes Wolbers (1858-1932), 3) beeldhouwer Dirk Wolbers (1890-1957) en 4) architect Johannes Godfried Wolbers (geboren in 1892), nazaten van Dirk Wolbers, een oudere broer van voornoemde Julien Wolbers.
Overlijdensbericht van Herman Wolbers (Oprechte Haerlemsche Courant van 2 april 1801)
Hun vader was Hermanus Gerardus Wolbers, geboren in 1783, zelf een zoon van Herman Wolbers welke laatstgenoemde voorkomt op een lijst van achttiende eeuwse meester-schilders en glazenmakers in de Heerlijkheid Heemstede, op 27 oktober 1785, 15 februari 1792 en 6 januari 1794. De Zoon Hermanus Gerardus trouwde in 1803 met Maria Peschar, die op 7 september 1829 overleed na 6 kinderen te hebben gebaard.
Huwelijkaankdiging van Herman Gerardus Wolbers en Maria Magdalena Peschar [drukfout Pescan] (O.H.C., 11-1-1803)
Hij kwam oorspronkelijk van het nabijgelegen Berkenrode en heeft zich voor 1820 aan de Zandvaart te Heemstede gevestigd. In de opstallen van een voormalige blekerij van J.van den Berg, aan welk huis in 1834 een uitbreiding heeft plaatsgevonden van een nog bestand pand met dankzij de huidige eigenaren Van der Wel toepasselijk genaamd ‘Wolbers Huys’.Hermanus Gerardus Wolbers is in 1843 overleden en voortgezet door zijn zoon.
H.G.Wolbers bericht dat zijn zoon Julien met ingang van 1 januari 1841 in de zaak als schilder en glazenmaker wordt betrokken (Opr. Haarlemsche Courant van 31 december 1840)
Wolbers pand te huur (Postlaan = Kerklaan). Opr.Haarlemsche Courant, 5-3-1842
Berichtgeving van huwelijk Julien Wolbers met Albertina Stoffels (Leeuwarder Courant, 18-8-1843)
Dankbetuiging familie voor bewijzen van deelneming na overlijden van Julien Wolbers in 1889 te Utrecht (Algemeen Handelsblad, 15-10-1889).
===============
Op 19 september 1858 overleed mej. P. Sleght, weduwe van Hermanus Gerardus Wolbers (O.H.C., 23 september 1858)
Verkoping inboedel van weduwe H.G.Wolbers in 1859 (Opr.Haerlemsche Courant, 11-4-1859)
In 1950 moest het pand Kerklaan 17 wijken voor de aanleg van de Limburglaan. In de witgepleisterde huizen links op de foto woonde eind 18e, eerste helft 19e eeuw de familie Wolbers
Het ‘Wolbers Huys’ aan de Zandvaart/Kerklaan Heemstede
De 11-jarige Julien Wolbers legde de eerste steen voor uitbreiding pand aan de Zandvaart (thans Kerklaan 13) in Heemstede
Zowel op kerkelijk gebied als in het plaatselijke politieke leven heeft hij activiteiten ontplooid, namelijk tussen 1790 en 1800 als diaken van de Hervormde Kerk en in de jaren 1789, 1790, 1791 en nogmaals in 1793 en 1794 als schepen van Heemstede. Herman Wolbers had zich aangesloten als lid van Sint Lucas in Haarlem en als zodanig komt zijn naam enkele malen in de archieven voor, vanwege het indienen van een request aan de deken en vinders (het bestuur) van dit gilde en aan de vroedschap van Haarlem. In 1792 zijn klachten geuit dat enige ververs (huisschilders) die niet het poorter- of burgerrecht van Haarlem hebben, maar aan de Zandvaart onder Heemstede, onder Berkenrode en Bloemendaal werkzaam zijn en in de Spaarnestad werk aannemen, zonder hiervoor rechten te betalen, aldus ten nadele van de Haarlemse gildebroeders. Op grond hiervan is op 5 september 1792 door het gerecht van Haarlem een ordonnantie uitgevaardigd over de zogenaamde ‘buitenbazen’. Herman Wolbers is op 14 februari 1785 ingeschreven in het Sint Lucasgilde en Hendrik Moerbeek op 11 februari 1786. Beiden zowel huis- als kunstschilder, in Heemstede en Berkenrode woonachtig, hebben zij in 1793 een request ingediend om ook in Haarlem werk te mogen aannemen, waarmee gemeentesecretaris W.van Sypensteijn accordeerde, omdat beiden aan de bestaande verordeningen voldeden. Op 4 april van dat jaar wil zekere Smits gildebroeder H.Moerbeek aanspreken en een boete van 50 gulden eisen, omdat die – niet wonende in Haarlem – in de Zijlstraat heeft gewerkt, wat in strijd zou zijn met de recent aan het gilde toegezonden ampliatie. Spoedig blijkt echter dat dat op het eerder gezonden verzoek van Moerbeek en Wolbers door de magistratuur gunstig is beschikt, zodat de schilders uit Heemstede ook in de stad werk mogen aannemen en dus niet vallen onder de intussen van kracht geworden beschikking van de buitenbazen. Herman Wolbers is na 1800 overleden en zijn schildersbedrijf aan de Zandvaart werd voortgezet door zijn zoon Herman Gerard Wolbers, van welke schilder diverse akten in het gemeentearchief bewaard zijn gebleven. Behalve als huisschilder heeft hij zich ook als kunstschilder geprofileerd, gelet op de panelen die in het huis werden aangetroffen door de vorige eigenares, makelaar mevrouw J. van der Putten. Voor verschillende zaken die H.G.Wolbers ondernam moest hij recognitie aan ambachtsheer Beels betalen. Zoals het uitzetten van een schutting en stalling van een vroegere bleek bij zijn pand ƒ2,- per jaar; voorts ƒ 6,- voor de aanleg van een riool door de Nieuwe Heerenland en nogmaals ƒ 6,- voor het openslaan van zijn stallingdeur aan de Nieuwe Herenlaan [= Zandvaartweg ofwel huidige Kerklaan]. Op 3 maart 1836 gaf de ambachtsheer een stuk grond aan hem in erfpacht aan het zuidwesteinde van de Zandvaart, waarvan tevens een fraaie kaart is vervaardigd. In 1843 overleden is de schilderszaak voortgezet door zijn zoon.
Tweeluik met links een zomer- en rechts een winterlandschap. Daartussen zelfportret van H.G.Wolbers. Ontdekt door makelaar mej. Van der Putten in huis aan de Zandvaart nadat het behang was weggehaald (foto Pieter Goedhart)
H.G.Wolbers: linkerpaneel met zomerlandschap (+ zelfportret?)
Het middenpaneel met portret van vermoedelijk de schilder zelf (foto Theo Out)
H.G.Wolbers: rechterpaneel met winterlandschap van schaatsers op een bevroren sloot
Artikel over vondst ‘eerste steen’ (Uit: Heemsteedse Courant, 13 januari 1983. Na een verhuizing is de losse steen weer zoek geraakt.
Vervolg Heemsteedse Courant, 13 januari 1963
ZIE VERDER JULIEN WOLBERS ALS BIJLAGE AAN HET EINDE VAN DIT BLOG
Uitvoeriger informatie over Julien Wolbers staat in mijn boek: Heemsteedse gemeentepolitiek in de jaren tussen 1750 en 1990. VOHB, 1989. Deel II, met de hoofdstukken: 1. Huisschilder en plaatselijk bestuurder, 2. Emancipator van slaven in Suriname, 3. Grondlegger van christelijk werkliedenverbond “Patrimonium”, 4. Bewogen christen en filantroop, 5. Nageslacht van gemeentesecretaris Dirk Wolbers.
Na zijn verhuizing naar Utrecht woonde Julien Wolbers eerst in een huis aan de Catharijnenweg en vanaf 1865 tot zijn overlijden in 1889 in het grachtenpand Kromme Nieuwe Gracht 6.
Begraafplaats Julien Wolbers Utrecht
Samenvatting fragmentgenealogie Julien Wolbers
Op 26 juli 1819 in Heemstede aan de Zandvaart geboren als zoon van Hermanus Gerhardus Wolbers en Maria Magdalena Poschar. Julien is op 11 augustus 1843 in Leeuwarden gehuwd met Albertina Stoffels, geboren in 1821. Op 22 september 1889 is Julien Wolbers in Utrecht overleden en begraven. Hij was Ridder in de Orde van de Eikenkroon. Zijn huwelijk is kinderloos gebleven. Wèl is bekend dat ene Henry Adams, ‘een negerjongen‘ enkele jaren in hun huis in Utrecht heeft gewoond. Julien Wolbers schreef in en brief aan Tweede Kamerlid Guillaume Groen van Prinsterer: ‘Ik deed het met blijmoedigheid, daar ik hem beschouwde als mij van den Heere toegezonden’.
In 1812 is DIRK WOLBERS geboren als zoon van H.G.Wolbers, die na de dorpsschool te hebben doorlopen verder studeerde voor kandidaat-notaris. Na een dochter volgde op 26 juli 1819 zoon Julien. Voormelde Dirk Wolbers in 1853 tot gemeenteontvanger benoemd van Heemstede en Bennebroek en heeft zich onderscheiden als regent van het Armenhuis, en gemeentesecretaris van Heemstede, Berkenrode en Bennebroek. Vervroegd uittreden was nog volstrekt onbekend, in aanmerking genomen dat dat hij pas eind 1889 op 77-jarige leeftijd “Thans naar eenige meerdere rust verlangend” als gemeentesecretaris met pensioen ging” maar nog als gemeente ontvanger aanbleef tot 1892. Op 28 maart 1890 nam hij officieel afscheid, wat voor hem een onvergetelijke dag werd. Hij is op 13 oktober 1896 op 84-jarige leeftijd overleden. Twee van zijn zonen (Herman en Johannes) en twee kleinzonen Dirk en Johannes Godfried Wolbers zullen nader worden belicht.
Onderstaand overlijdensbericht van Johanna de Man, echtgenote van Dirk Wolbers (O.H.C., 8 april1889)
Ontslag Dirk Wolbers. Uit: Haarlem’s Advertentieblad, 14-12-1889
Overlijden Dirk Wolbers. Uit: Haarlem’s Dagblad van 14-10-1896
Overlijdensadvertentie Dirk Wolbers. Uit De Standaard, 16 oktober 1896.
HERMAN (GERARD) WOLBERS: excellent veeschilder (1856-1926)
Schilderij van de 19-jarige H.G.Wolbers uit 1875: rond ’t Klooster in Heemstede (HVHB). Evenals schilderijen van Willem Vester en Gezina Vester afkomstig uit familiebezit Dólleman en geschonken door postzegelhandelaar en genealoog Michiel Thierry de Bye Dólleman (1908-1994)
Hermanus Gerardus Wolbers, genaamd Herman, en vernoemd naar zijn grootvader, is op 27 mei 1856 geboren en door zijn vader aangegeven bij de Burgerlijke stand van Heemstede, in aanwezigheid van twee getuigen, de politieagenten Bart Timmer en Rudolf Schellenberg. Het gezin was woonachtig aan de Zandvaart, in het huis van de ouderlijke familie. In de traditie van zijn groot- en overgrootvader zou hij huis- en decoratieschilder worden, maar Herman Wolbers heeft zich al spoedig helemaal aan de schilderkunst gewijd. Hij kreeg les van plaatsgenoot Willem Vester en van A.J.van Wijngaerdt in Haarlem. Schilderde op doek, paneel en schildersboard, tekende, aquarelleerde en etste.
Vriend en leermeester van Herman Wolbers was de 32 jaar oudere Willem Vester, woonachtig aan de Camplaan, die hem leerde om vee in de natuur te schilderen. Bovenstaand schilderij van Willem Vester: ‘koeien op weilanden nabij ’t Klooster’ is in het bezit van de historische vereniging Heemstede Bennebroek
H.G.Wolbers. Koeien in ’t water bij ’t Klooster. Op de achtergrond het Haarlemmermeer
Wolbers ontving ook les van de Haarlemse (landschaps-)schilder en tekenaar Anthonie Jacobus van Wijngaerdt (1808-1887). Bovenstaand doek van Van Wijngaerdt uit 1887 heet ‘Bij de boerderij’ en is in bezit van kunsthandel Mark Smit.
H.G.Wolbers. Polderlandschap (Catawiki, januari 2022)
Aanvankelijk werd Herman Wolbers ook als huis- en decoratieschilder. In de jaren 1878 tot 1880 ontving hij de jaarlijkse uitgereikte koninklijke subsidie. H.G.Wolbers was lid van de kunstenaarsgenootschappen ‘Kunst zij ons Doel’ in Haarlem, ‘Arti et Amicitiae’ te Amsterdam en ‘Pulchri Studio’ in Den Haag. Dat hij al op vroege leeftijd aanleg voor de schilderkunst blijkt uit een doek, thans dankzij een schenking in bezit van de Historische Vereniging Heemstede Bennebroek, uit 1875, dus op 19-jarige leeftijd vervaardigd, voorstellende twee werklieden en koeien aan de Monnikenvaart bij de voormalige buitenplaats het Klooster (Clooster), sinds 1923 Hageveld geheten. Heemstede telde in die tijd naast 800 kippen en 125 eenden, ook 300 schapen, 180 veulens en werkpaarden, 123 varkens en liefst 380 koeien, zodat voor de kunstenaar aan goede modellen geen gebrek was. Wolbers schilderde, tekende, aquarelleerde en etste, voornamelijk landschappen en Hollandse weiden tussen Heemstede en Schalkwijk aan het Spaarne, maar ook aan de Houtvaart bij Aerdenhout en Haarlem, aan de Broeksloot te Voorburg, nabij de Plassen etc. Thans wordt hij gerekend tot één van de grote Nederlandse veeschilders, welke traditie aanving bij Albert Cuyp en Paulus Potter. Tot 1888 werkte hij in Heemstede en Haarlem – daartussen twee jaar in de Hofstad – vervolgens woonachtig in Den Haag, waar Herman Wolbers, in 1897 gehuwd met M.C.Verkerk in Heemstede, op 29 december 1926 is overleden. Ondertekening vond veelal plaats met ‘H.G.Wolbers”. Het Rijksmuseum in Amsterdam bezit dankzij een schenking van mevrouw A.C.M.H.Kessler-Hülsmann uit België sinds 1947 het doek ‘Man in een roeiboot’ (catalogusnummer A3501). Museum Boymans-van Beuningen beschikt over een tekening van koeien in het landschap en het museum in Deventer bezit 2 van zijn werken. Een schilderij met afbeelding van twee koeien bevindt zich in Oslo. Ook kunsthandels als Scheen en M.Wolff bezitten werk van hem. ‘Melkbocht’ is als nummer 547 afgebeeld in het standaardwerk van P.Scheen. In december 1974 is bij Mak b.v. in Dordrecht een landschap met koeien geveild; op 17-2-1982 bij Sotheby’s een aquarel ‘melktijd’ voor 400 pound en ook in Engeland is in 1986 een vrij simpele studie van een koe voor hetzelfde bedrag van eigenaar veranderd. H.G.Wolbers is in 1926 in Den Haag overleden.
Het hek langs de weg van ’t Klooster in Heemstede door H.G.Wolbers, niet gedateerd, circa 1910-1915 (eBay, april 2022)
Overlijdensbericht van H.G.Wolbers, uit De Tijd van 30-12-1926
Tijdens zijn leven hebben tentoonstellingen van het werk van Wolbers plaatsgehad in o.a. Rotterdam (van 1878 tot 1905), Amsterdam, Arnhem en Den Haag (Pulchri Studio). De romantische taferelen van Herman Wolbers brengen nog niet de relatief hoge bedragen op van zijn leermeester Willem Vester, maar er is een duidelijk stijgende lijn in de belangstelling voor zijn werk waarneembaar. Een mooi bollenveld in de omgeving van Heemstede is voor een schappelijke prijs van 1.350 euro te koop bij The Antique Warehouse.
Foto van aquarel ‘Weide aan de IJssel’ door H.G.Wolbers. Uit: tijdschrift de Prins, 27 april 1907.
H.G.Wolbers, koeien in de wei. Geveild bij Christie’s in 2005
Herman Gerard Wolbers: schilderij geveild bij Sotheby’s in 2006
Koeien nabij de Monnikenvaart, Schouwbroekerpolder, door H.G.Wolbers, aquarel
H.G.Wolbers: koe bij hek (2014 geveild bij Venduehuis Den Haag)
H.G.Wolbers: koeien (liveauctioneers)
Melktijd door H.G.Wolbers (Galerie Trompenburg, 2.400 euro)
H.G.Wolbers, schilderij,ook getiteld Melktijd.
H.G.Wolbers: koeien riond ’t Clooster (Hageveld). Schilderij geveild bij Christie’s in 1999
Herman Gerard Wolbers: koe in de wei. Geveild bij Christie’s in 2005
H.G.Wolbers: weilanden nabij het Haarlemmermeer
Herman Wolbers: rivierlandschap (Spaarne) met zeilboot en vee (Deventer Musea)
De weilanden bij Meermond en Schouwbroekerpolder, Heemstede; door H.G.Wolbers
Een koe als trekdier. Anoniem schilderij geveild via Catawiki. Op de achterzijde is geschreven: Wolbers Heemstede
H.G.Wolbers’ naam komt voor in de kunstenaarslexica van Scheen, Luns, Waller, Gram (1904), Waller-Juynboll, Plasschaert (1923), Lurasco, Thieme-Becker en de Bénézit. Voorts in: P.Tholen. Koeien bij de vleet. Rundvee in de Nederlandse en Belgische schilderkunst van de negentiende en twintigste eeuw. Eindhoven, Museum Kempenland, 2001, p.66.
Herman Wolbers: de graanoogst/korenschoven (Deventer Musea)
H.G.Wolbers: Bollenvelden in de Bollenstreek (The Antique Warehouse).
H.G.Wolbers: man in een roeiboot (Rijksmuseum Amsterdam)
Herman Gerard Wolbers. Bosgezicht in Heemstede (Catawiki, 2019)
JOHANNES WOLBERS, ARCHITECT VAN VOORAL VILLA’S IN ZUID-KENNEMERLAND
Een jongere broer van de beschreven kunstschilder Herman Gerard Wolbers was Johannes Wolbers, op 18 juni 1858 geboren in Heemstede. Zijn vader, gemeentesecretaris Dirk Wolbers, liet als getuigen Jan Kramer (landbouwer) en Rudolf Schellenberg (veldwachter) optreden. Deze telg ontwikkelde zich tot architect en was ok verdienstelijk tekenaar van bouwkundige ontwerpen. In 1885 vond een expositie plaats in Rotterdam met aquarellen van gebouwen. Hij woonde tot 1889 in Heemstede, vervolgens in Haarlem (waar zijn 5-jarig kind A.M.Wolbers in 1890 de eerste steen legde voor het ouderlijk huis, (Kindersingel 24), daarna Wilhelminastraat 18 en vanaf 1892 in een pand aan de Oranjekade, daarna Bloemendaal (Potgieterweg), Leiden en ten slotte in Den Haag, waar Johannes Wolbers op 18 januari 1932 is overleden.
Benoeming van J.Wolbers tot bestuurslid van de afdeling Haarlem der Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst (Haarlemsch Advertentieblad, 16-3-1889).
In 1889 ontwierp hij het eerste officiële post- en telegraafkantoor van Heemstede, uitgevoerd door aannemer J.Molenaar in de Raadhuisstraat, toen nog Binnenweg geheten en rond de eeuwwisseling tegenover de kwekerij van P.J.van Empelen. Verbouwd door Cobraspen en intussen opgenomen op een gemeentelijke monumentenlijst. Uit hetzelfde jaar dateert naar een ontwerp van zijn hand het fraaie pand Grote Houtstraat 66, hoek Verwulft, in neo-Hollandse Renaissancestijl, met fors uitgebouwde erkers en overdadig geornamenteerd. Het moest helaas al in 1929 wijken voor de bouw van het warenhuis Vroom en Dreesmann. Dominee J.A.Gerth van Wijk, hervormd predikant van Bennebroek, kreeg van de familie Van Verschuur-Brants van de Hartekamp opdracht voor de stichting van een complex bejaardenwoningen voor “hulpbehoevende, bejaarde lieden van beiderlei kunne”. En in mei 900 was architect J.Wolbers, toen gevestigd in Haarlem, klaar met bestek en tekeningen. Het Bennebroekse hofje is tegenwoordig opgenomen in de Provinciale Monumentenlijst. Al in 1894 had hij het ontwerp gemaakt van een galerij en nieuwe kerkramen voor de Hervormde Kerk van Bennebroek. In datzelfde jaar maakte hij de plannen voor de restauratie van de Hervormde Kerk van Bloemendaal die het jaar daarop plaatsvond. Verder ontwierp hij in 1916 de Gereformeerde Kerk van Bloemendaal, nadat hij zich zes jaar eerder in die gemeente boos had teruggetrokken bij de bouw van een nieuwe lagere school en ULO, de Bos en Duinschool “vanwege de eigenzinnige handelingen van de kerkeraad en onenigheid met de aannemer” (B.C.Sliggers, Bloemendaal 350 jaar kerk en dorp, p.101). Zijn eerste ontworpen villa betrof het geheel wit gepleisterde ‘Karmel’ in Duin en Daal (Bloemendaal) en in 1901 ontwierp hij een villa met ingebouwde garage voor rekening van jhr.H.M.Speelman te Haarlem [beschreven in: Bouwkundig Weekblad, 806-1901, p.215). Van zijn hand zijn ook in Haarlem het huis aan de Parklaan 69 (1890), woonhuis Van Waveren, Paviljoenslaan 5 (1896), dat na 1949 jarenlang diende als ambtswoning van de Commissaris van de Koningin in Noord-Holland, en de villa Wilhelminapark 6 (1903). Verder een aantal Bloemendaalse landhuizen, zoals ‘Blokland’(1902), ‘huize Rodesteyn’, ’t Huis ter Voort, Koeduinweg 2 (1905), Midden Duin en Daalseweg 18 (1899), Mollaan 1a (1901), Koepellaan 8 (1910), uitbreiding van ‘de Rijp’ aan de Bloemendaalseweg (1910), woning op complex Wildhoef, Donkerelaan 22-24 (1893) Uit 1914 dateert de vergroting en verbouwing der villa ‘Hooch Heem’, oorspronkelijk in 1903 door J.A.G.van der Steur ontworpen. Over de villa- en landhuisontwerpen in het villapark Duin en Daal te Bloemendaal schreef in het boek ‘Villaparken in Nederland’(1986), welke auteur aan Wolbers niet helemaal recht doet. Onder redactie van J.Wolbers is in 1910 met medewerking van Ign.Bispinck de in groot formaat uitgave ‘Mooi Bloemendaal’ verschenen, met architectuuropnamen van H.Bickhoff. De publicatie geeft tekeningen en foto’s van 16 villa’s in Bloemendaal en Aerdenhout van de architecten Jacob van den Ban (Eikenhof), S.P.Rijnierse, Karel Muller, Van den Asdonk, H.A.J.Baanders, D.E.L.van den Arend en van Wolbers zelf: 1) villa Blokland, en 2) Huize Rodesteijn. In 1903 is naar Wolbers’ ontwerp de villa ‘Bosch- en Duinzicht’ in Bennebroek (Rijksstraatweg 79) gebouwd als burgemeesterswoning voor W.J.D.B.Zubli, naar voorbeeld van Engelse woonhuizen uit de jaren zeventig van de 19e eeuw. Met architect Kok was hij voorts betrokken bij de restauratie en verfraaiing van Ipenrode in Heemstede, destijds bewoond door de familie Enschedé. Onder zijn leiding werd de Noordzijde in pseudo-klassieke stijl een statige en ruime nieuwe hoofingang gebouwd en werd in 1908 de tuinmanswoning in gebruik genomen. In 1908 ook liet weduwe mw. Van den Berg-Preijde op de plaats van het gesloopte buitentje ‘Land en Spaarnzicht’ aan de Binnenweg een villa bouwen onder architectuur van Johannes Wolbers. Voor de oorlog heeft het toen leegstaande pand een paar jaar dienst gedaan als Christelijk Militair Tehuis totdat in de jaren 50 sloop plaatshad om op deze plek plaats te maken voor het toen nieuwe PTT-kantoor. Op de plaats waar sinds 1971 het verpleeghuis ‘Zuiderhout’ van architect N.Bijvoet staat aan de rand van de Haarlemmerhout is na afbraak van het oude buitenhuis met dezelfde naam omstreeks 1909 een pompeus aandoende villa gebouwd naar een ontwerp van J.Wolbers. De architect Andries de Maaker (1858-1932) begon zijn loopbaan als opzichter bij Johannes Wolbers. Hij was getrouwd met Mathilde Jacqueline van Beusekom, uit welk huwelijk Dirk, beeldhouwer, en Johannes Godfried, architect, zijn gesproten.
In 1889 huwde Johannes Wolbers in Leiden met Mathilda Jacqueline van Beusekom uit Heemstede (De Standaard, 21-8-1889)
Overlijdensadvertentie Johannes Wolbers. Uit het Vaderland van 19 januari 1932
Pand Raadhuisstraat 27 Heemstede, in 1889 ontworpen als postkantoor (later in gebruik als politienureau) door Johannes Wolbers. Gerestaureerd door Cobraspen, foto genomen tijdens verbouwing door Cees Peper
Tekening van vm. post- en telegraafkantoor Raadhuisstraat, ontworpen door Johannes Wolbers. Tekening Reinoud Brandt, 1994. Uitgave Cobraspen, 1994
Land- en Spaarnzicht, in 1908 gebouwd naar een ontwerp van Johannes Wolbers
In 1908 liet de weduwe Van den Berg-Preijde ter hoogte van het vroegere ‘Land en Spaarnzicht’ aan de Binnenweg een ruime villa bouwen onder architectuur van Johannes Wolbers uit Bloemendaal, zoon van de voormalige gemeentesecretaris van Heemstede Dirk Wolbers. Nadat het in de jaren 30 van de vorige eeuw leeg kwam te staan is het pand van 1938 tot 1940 in gebruik geweest als Christelijk Militair Tehuis, bedoeld als recreatieruimte voor in Heemstede van elders gelegerde soldaten. Bovenstaande ansichtkaart dateert uit die periode.Tijdens WO11 was hierin de blokbrandweer gevestigd. Na de oorlog afgebroken is daar toen het postkantoor gebouwd, tegenwoordig in gebruik als winkelpand.
Hofje Van Verschuer Brant aan de Binnenweg in Bennebroek, in 1900 gebouwd naar een ontwerp van Johannes Wolbers. Voor meer informatie, zie: Monumenten van Heemstede en Bennebroek, VOHN, 2005, p/96-98.
In het boek ‘De monumenten van de gemeente Bloemendaal’ schrijft samensteller Wim Post: ‘Het blok bejaardenwoningen is gebouwd in ambachtelijk traditionele trant. Het is opgetrokken uit paarsrode baksteen in kruisverband, met rollaag ter markering van een plint, op langgerekte, rechthoekige plattegrond met erker en uitgebouwd ingangsportaal aan de linker zijkant (zuid). Het bestaat uit één bouwlaag onder zadeldal met wolfseinden aan de korte zijden (noord-zuid), aan de zuidzijde voorzien van een schilddak met piron boven de uitgebouwde erker. Het dak is bedekt met zwart geglazuurde Friese golfpannen. In de nok staan drie schoorstenen, in oorsprong voorzien van aardewerken schoorsteenpotten. Het complex bevat elf bejaardenwoningen (oorspronkelijk tien): twee maal vijf woningen, aan elkaar gespiegeld, ter weerszijden van een gang die dwars door het gebouw heen loopt en in het midden twee pompen bevat. In het linker uiteinde bevindt zich aan de voorzijde (zuidoost) de regentenkamer en aan de achterzijde de voormalige verpleegsterswoning, die tegenwoordig ook als bejaardenwoning in gebruik is. Bij deze woning behoort een ruimte op de verdieping, boven de regentenkamer, die vroeger als ziekenzaal fungeerde. Een gedenksteen is voorzien van de volgende inscriptie in kapitale letters: “DEZE STEEN IS GELEGD NAMENS VROUWE A.M.BARsse VAN VERSCHUER BRANTS DOOR JEANETTE M.GERTH VAN WIJK 8 OKTOBER 1900.. De schuur aan de noordoostzijde van het bejaardencomplex is in 1900 opgetrokken uit paarsrode baksteen in halfsteens verband op rechthoekige plattegrond. Deze is afgedekt door een zadeldak met grijze Hollandse pannen die aan de noord- en zuidzijde voorzien zijn van gesneden windveren.’
De door J.Wolbers ontworpen villa ‘Zuiderhout’ moest wijken in 1967 vanwege bouw van een gelijknamig verpleeghuis in de Haarlemmerhout
De door Wolbers omstreeks 1884 ontworpen villa Zuiderhout op een foto uit 1930 toen het pand leegstond en bij makelaar Kwak te koop stond. Tot 1927 woonde hier de Zaanse ondernemer P.H.Kaars Sijpesteijn die na de annexatie van 1 mei 1927 met zijn gezin naar Oud-Berkenroede in Heemstede verhuisde. Aanvankelijk woonde in het grote pand de heer L.A.C.Victor (9 augustus 1901 overleden) met zijn familie en daarna F.R.P.Victor
In 1902 door Johannes Wolbers ontworpen villa Blokland, tegenwoordig Hooge Duyn geheten, aan de Hoge Duin en Daalseweg 17 in Bloemendaal [uit map: ‘Mooi Bloemendaal’, uitgave van de Vereeniging “Bloemendaal’s Bloei'”, onder redactie van J.Wolbers, architect te Bloemendaal met medewerking van ign. Bispinck, voorzitter van den den Bond van Nederlandsche fotografische vereenigingen, 1910]
De villa Blokland, Duin en Daalseweg 17 Bloemendaal anno nu, ”Hoog Duyn’ geheten. (Ons Bloemendaal)
door Johannes Wolbers ontworpen pand Westerhoutpark 32 in Haarlem (tot 1927 gemeente Heemstede)
De villa Rodesteijn, in 1901 gebouwd in plangebied Duin en Daal te Bloemendaal naar een ontwerp van Johannes Wolbers (B = Bloemendaal, winter 2019, pagina 52)
Vervolg Rodesteijn, pagina 53.
De Bloemendaalse tekenaar A.J.Grootens (1864-1957) vervaardigde bovenstaande litho met een totaaloverzicht van modelboerderij Bronstee en rechts aan de Bronsteeweg de in 1908 door J.Wolbers ontworpen directeurswoning . Voor de toegangspoort zien we twee kanonslopen uit de Napoleontische tijd die vanwege nieuwbouw op het voormalig terrein van Van Lent zijn weggehaald, maar ondanks eerdere toezeggingen niet zijn herplaatst en in het gunstigste geval nog ergens opgeslagen liggen op de gemeentewerf.
De Villa Bronsteeweg 36 Heemstede, gefotografeerd kort voor de afbraak in 2011. In 1908 ontworpen door Johannes Wolbers als directeurswoning voor N.H.Eldering van modelboerderij Bronstee.
In 1890-1891 maakte Johannes Wolbers het ontwerp voor een vergrote Nederlands Hervormde Kerk in Hilversum. Prentbriefkaart van het vergrote godshuis aan de Kerkbrink in Hilversum. Na de brand van 1971 is de kerk herbouwd naar een ontwerp van architect ir.T.van Hoogevest uit Amersfoort.
Johannes Wolbers (1905): ’t Huis ter Voort.
Historicus Wim Post schrijft over bovenstaand huis het volgende in ‘De monumenten van de gemeente Bloemendaal (…)’ (2011) het volgende: ‘De villa t Huis ter Voort is in 1905 ontworpen door de architect J.Wolbers. Wolbers ontwierp in Bloemendaal een aantal villa’s, onder andere in Duin en Daal, alsmede een dokterswoning annex apótheek (Hartenlustlaan 18) en een school met onderwijzerswoning (Bos en Duinlaan 1a). Zijn architectuur met volstrekt unieke detaillering (vergelijk ook Duin en Daalseweg 17). De villa combineert Engelse (plattegrond) en Duitse (gevels) invloeden en is in architectuur meer behoudend dan bijvoorbeeld de villa’s die Wolbers ontwierp in Duin en Daal en aan de Mollaan (1a). De gemetselde muur aan het begin van de oprijlaan is in 1938 toegevoegd door de lokale architect P.Rijnierse. Het metselwerk is geheel gesausd (niet oorspronkelijk).’
Huis aan J.P.Thijsselaan, ontwerp van Johannes Wolbers, 1911.
Villa Kanaalstraat 248 Velsen. Ontwerp Johannes Wolbers, 1906
Christelijke lagere schoool en ulo Bosch en Duinlaan Bloemendaal, ontwerp Johannes Wolbers, 1909
J.Wolbers (1910): dubbelvilla Hartenlustlaan, Bloemendaal
Midden Duin en Daalseweg 18, Bloemendaal (Johannes Wolbers, 1899)
Historicus Wim Post schrijft in het in 2011 verschenen monumentenboek van Bloemendaal het volgende: ‘Midden Duin en Daalseweg 18 maakt deel uit van het villaprk Duin en Daal.Het villapark is tussen 1897 en 1905 ontwikkeld op het terrein van de buitenplaats Duin en Daal. De ontwikkeling vindt plaats op initiatief van de Binnenlandse Exploitatie Maatschappij van Onroerende Goederen. Het pand is gesitueerd aan de westzijde van de weg, aan de voet van het duin, naast de zogenoemde Karmel (Midden Duin en Daalseweg 20) is in datzelfde jaar ontworpen, eveneens door J.Wolbers. Het toenmalige koetshuis met paardenstal en tuigkast bezit een rechthoekige plattegrond met pet een zolderverdedieping bestemd als hooi- en haverzolder met knechtkamer en alkoof. De linker kopgevel (zuid) heeft grote inrijdeuren. In 1902 wordt het koetshuis verbouwd tot woonhuis. Het ontwerp is van J.A.G.van der Steur, bekend als architect van een groot aantal villa’s en herenhuizen in Bloemendaal en Haarlem. Het pand wordt vergroot en wijzigt van gevelindeling. De villa is vormgegeven in een combinatie van Chaletstijl en Engelse Landhuisstijl.’
Villa ‘Hazep Slamat, Potgieterstraat Bloemendaal (J.Wolbers, 1901)
Villa Rodesteyn, Mollaan/hoek Potgieterweg 1 Bloemendaal (J.Wolbers, 1901)
Hal van Huize Rodesteijn. architect J.Wolbers te Bloemendaal. Uit: Mooi Bloemendaal, 1910, aanwezg in de Heemstede-collectie van het Noord-Hollands Archief)
‘Mooi Bloemendaal’ met fotogravures verscheen in 1910 onder redactie van architect J.Wolbers. en bevat opnamen van H.Bickhoff, fotograaf te Amsterdam, en cliché’s en druk van Joh. Enschedé en Zonen in Haarlem. Bevat 1) Villa Blokland, architect J.Wolbers, 2)villa Varenberg, architect Jos.Th.J.Cuypers, 3) villa Hoogh-Duine, architect J.W.Hanrath, 4) villa Voor-Duin, architect S.P.Rijnierse, 5) eetkamer villa Dennenoord, architect J.A.G.van der Steur, 6) interieur villa Eikenheuvel, architecten Mulder en Van Asdonk, 7) Rijpgezicht, opname A.v.d.Enden, 8) villa Vijverhof, architect Karel Muller, 9) Landgeicht Wildhoed, opname J.G.Wolbers.
In het monumentenboek van de gemeente Bloemendaal schrijft W.Post het volgende over bovenstaand huis. ‘De villa is in 1901 ontworpen door de architect J.Wolbers in een Nederlandse variant op de Jugendstil met invloeden van de neorenaissance en andere bouwstijlen. Een bijzonder verschijnsel is de inpandige ‘Automobiele bergplaats’. De architectuur van Wolbers is met name in de villa’s hoogst oorspronkelijk, met volstrekt unieke detaillering (vergelijk ook Hoge Duin en Daalseweg 17). Zo ook de villa aan de Mollaan, waar zeker geen overdaad aan ornamenten is toegepast. De aanbouw aan de rechter zijgevel (Oost) is in stijl aangebouwd. De villa is op de hoek van twee wegen (Mollaan en Potgieterweg)) in een groene omgeving gesitueeerd en is in hoge mate beeldbepalend door de directe omgeving.’
Tekening van villa Rodesteyn, Mollaan 1a in Bloemendaal, door Reinoud Brandt. Bouwjaar 1901 onder architectuur van Johannes Wolbers. Na lange tijd te zijn bewoond viel de uit baksteen opgetrokken villa ten prooi aan leegstand. Die ging gepaard met aanzienlijke vernielingen waarbij onder meer de houten lambrizering het moest ontgelden. Na de aankoop door Cobraspen Vastgoed (Luigi Prins) is het pand zoveel mogelijk in de oude toestand teruggebracht inclusief lambrizering.[uit: Album: 10 jaar Cobraspen Vastgoed , 1994.
Villa Blokland aan Hoge Duin en Daalseweg 17 (Johannes Wolbers, 1902)
De heer Wim Post schrijft in het Bloemendaalse monumentenboek *2011) het volgende over de Villa Blokland / Hoogh Duijne: ‘De villa Blokland in het villapark Duin en Daal is in 1902 door de architect J.Wolbers ontworpen en is gesitueerd in een van de hoogste duintoppen van het villapark. Enigszins verscholen in het groen is het desalniettemin een verrassende verschijning door de licht gepleisterd wanden en de bijzondere architectuurvormen, beïnvloed door de Jugenstil (vergelijk ook Mollaan 1a) en het Old English (vakwerk). Het villapark Duin e Daal is naar een ontwerp van de tuin- en landschapsarchitect L.A.Springer uit 1897, waarbij is ingespeeld op het aanwezige heuvelige duinlandschap en de reeds bestaande structuur van de door J.D.Zocher jr.ontworpen gelijknamige buitenplaats. In de jaren 1940/1950 kreeg de villa de naam Hoogh Duijne.’
Villa de Karmel (J.Wolbers, 1899) voor mw. Visser van Hazerswoude, geboren jonkvrouw M.A.C.van Merlen, die hier van 1902-1922 woonde, (voordien met haar in 1890 overleden echtgenoot mr.Dirk Visser op het buiten Westerhout (tot 1927 gemeente Heemstede), Midden Duin en Daalseweg Bloemendaal
oude prentbriefkaart van huize Karmel in Bloemendaal
Een aubade voor mevrouw Marie Anne Catherine Visser van Hazerswoude-van Merlen voor haar villa ‘Karmel’ NHA)
Pagina uit een artikel door Inge de Wilde: Politicus C.P.M.Romme, de ‘sfinx van Overveen’. in: Ons Bloemendaal, nummer 2, jaargang 39, zomer 2015, p. 14-16. Dr.C.P.M.Romme (1896-1980) woonde overigens het langst op het adres De Terhoffsteedeweg 13 in Overveen, villa ‘De Haghe” , tegenwoordig gesplitst in 2 huizen, is in 1915/1916 gebouwd door de Amsterdamse architecten Herman en Jan Baanders. Na de Tweede Wereldoorlog verhuisde hij met zijn gezin naar de Ruysdaelweg 14, villa ‘Sonnehoeck’, in de jaren 90 enige tijd bewoond door Nelleke en Peter Noordervliet. Dochter Mirjam Romme verhuisde naar Engeland waar zij in Londen werkzaam was als Director of Collections and Preservation van British Museum en British Library en thans emeritus hoogleraar is in library and archives sudies.
Dubbele dienstwoning bij ‘Wildhoef’ Bloemendaal (circa 1880; in 1893/1894 vergroot naar ontwerp van Johannes Wolbers)
De heer Wim Post schrijft in zijn monumentenboek Bloemendaal het volgende: ‘De voormalige koetsierswoning 22-24 van landgoed ‘Wildhoef’ is vrijstaand gesitueerd aan de zuidzijde van de Donkerelaan. De zijgevel (oost) is georiënteerd op het plantsoen. Het oudste deel is waarschijnlijk rond 1880 gebouwd. Op een bouwtekening uit 1893 staat de bestaande toestand aangegeven als éénlaags gebouwtje met zadeldak dat aan de voorzijde één venster heeft; het is het één travee tellende bouwdeel rechts van de wit geschilderde gepleisterde bouwmassa. De toenmalige koetsierswoning bevat een kamer, portaal, keuhen en bergplaats. In 1893 wordt de woning vergroot. Het gepleisterde woonhuis dateert uit dat jaar. Het is ontworpen door J.Wolbers. De bouwstijl van de uitbreiding vertoont kenmerken van de Chaletstijl.
Prentbriefkaart uit 1931 van villa ‘Hoogh Heem’ aan de Koninginneduinweg 2 Bloemendaal. In 1903 ontworpen door J.A.van der Steur en in 1914 vergroot naar plannen van Johannes Wolbers.
J.Wolbers ontwierp in 1910 oorspronkelijk als schoolgebouw op ’t Kopje het pand: Koepellaan 8, Bloemendaal, hier op een oude foto.
Pand Koepellaan 8 in Bloemendaal waar tegenwoordig ‘Hippocrates’, academie voor natuurgeneeskunde is gehuisvest.
Paviljoenslaan 5, Haarlem. In 1896 ontworpen door Johannes Wolbers voor graanhandelaar G.J.van Waveren. Geïinspireerd door de Engelse landhuisstijl met gevarieerde kapvormen, erkers, gepleisterde gevels en decoratief houtwerk in de geveltoppen. Vanaf 1949 duiende het jarenlang als ambtswoning van de Commissaris van de Koningin in Noord-Holland.
Parklaan 69 Haarlem. Ontworpen door Johannes Wolbers in 1890
Johannes Wolbers. Zuiderhout (Heemstede/Haarlem, in 1967 gesloopt
Door Johannes Wolbers ontworpen villa Zuiderhout
DIRK (JOHANNES) WOLBERS, BEELDHOUWER, TEKENAAR EN MEDAILLEUR
Dirk Wolbers (1890-1957)
Dirk Wolbers is op 10 juni 1890 in Haarlem geboren en op 22 september 1957 als gevolg van een auto-ongeval bij Voorschoten dodelijk verongelukt, waarbij zijn toen 62-jarige echtgenote ernstig gewond raakte. Dirk is aanvankelijk opgeleid door zijn vader, kreeg van 1905 tot 1907 les aan de Tekenschool voor de werkende stand in Amsterdam, en studeerde verder aan zowel de Rijksacademie van beeldende Kunsten in Amsterdam bij Bart van Hove als in Brussel aan het vrije beeldhouwersatelier van Victor Rousseau en Charles van der Stappen. In 1911 won hij de derde prijs bij de wedstrijd om de ‘Prix de Rome’ met als thema ‘Cain door de pijl van Lamech’ gedood. In 1916 heeft hij zich in ’s-Gravenhage gevestigd na een korte periode in Bloemendaal. Voor de Tweede Wereldoorlog vervulde hij een aantal bestuursfuncties, o.a. als voorzitter van de Nederlandse Kring van Beeldhouwers (1938-1942) en penningmeester van ‘Pulchri Studio’(1933-1942). Tot zijn belangrijkste werken behoren in 1906 een watersnoodmonument in Tasdijk, nabij Kloosterzande in het Zeeuws Vlaamse Hulst (onthuld door prins Hendrik), een zevental figuren voor het stadhuis te Rotterdam, een granieten groep op de brug Laan van Meerdervoort te Den Haag, Van de natuurkundige maakte hij op verzoek een beeld in 1927/1928. Ook maakte hij kleinplastiek, portretten, penningen en oorlogsgedenktekens te Zeist, Deventer en Vlaardingen, evenals voor Maria van Riebeeck de la Quellerie (1629-1664), echtgenote van Jan van Riebeeck, in Zuid-Afrika een figuur in brons. Verder vervaardigde Wolbers het grafmonument voor wijlen de staatsman A.S.Talma (1864-1916) in Bennebroek. Dominee Talma heeft zich als minister vooral gewijd aan de sociale wetgeving. Hij was een stuwende kracht in de Christelijke vakbeweging en hoofdredacteur van het bondsorgaan van het Nederlandsch Werklieden-Verbond ‘Patrimonium’, een directe voortzetting van Julien Wolbers’ ‘Werkmansvriend’. De laatste twee jaar voor zijn overlijden was Talma predikant van de Hervormde Kerk in Bennebroek. Het gedenkteken te zijner ere is bekostigd door het Christelijk Nationaal Vakverbond en geplaatst boven het graf van zichzelf, zijn echtgenote en dochter. Dirk Wolbers maakte een tombe met twee knielende manspersonen en in het midden een plaquette Talma voorstellende. Het monument is in 1949 gerestaureerd. Dezelfde arbeidersfiguren prijken op de hekpalen voor de tuin van het huis aan de Bronsteeweg 3 in Heemstede. Het zijn de kleimodellen die de beeldhouwer boetseerde voor de bronzen beelden op het graf in Bennebroek. Een jongere broer van Dirk, namelijk Johannes Godfried Wolters werd in het spoor van zijn vader architect. Alvorens beknopt over hem te schrijven volgt nog uit het biografisch naslawerk uit 1938: ‘Dirk Wolbers – beeldhouwer- Op 10 juni 1890 als zoon van Johannes Wolbers en Mathilde Jacqueline van Beusekom te Haarlem geboren. Hij huwde den 15den april 1921 met Leentje Hoogendoorn en heeft twee kinderen: Mathilde, geboren 16 januari 1922 en Froukje, geboren 7 juni 1936. Wolbers genoot lager onderwijs en werd praktisch opgeleid door zijn vader die architect was. Vervolgens werkte hij eenige tijd in België, waar hij van Leon Gobert te Bergen zijn eerste beeldhouwlessen ontving. Op 17-jarige leeftijd deed hij toelatingsexamen voor de Academie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam, en werkte daar onder leiding van Bart van Hove. Daarna vertrok hij weer naar België en eenige jaren studeerde hij onder leiding van Van der Stappen aan de Academie voor Beeldende Kunsten te Brussel. Na zijn militaire dienstplicht te hebben vervuld vestigde hij zich in 1916 als beeldhouwer in de residentie. Zij eerste opdracht was het in aanbouw zijnde raadhuis van Rotterdam: een zevental figuren. Verder maakte hij het grafmonument voor Ds. Talma te Bennebroek, beeldhouwwerk voor verscheidene gebouwen, kleinplastiek en portretten, als penningen, o.a. in opdracht van de Ned. Ver. Voor Penningkunst, en de rijksmedaille voor luchtbescherming. Tot zijn grotere werken behoren het Watersnoodmonument te Hontenisse (Zeeuws Vlaanderen) en meer dan levensgrote granieten groep op de brug Laan van Meerdervoort te ’s-Gravenhage, vervaardigd in 1937. Woonachtig op het adres Mesdagstraat 53, ’s-Gravenhage.’
Grafmonument A.Talma op begraafplaats Bennebroek, ontworpen door Dirk Wolbers. Voor meer informatie, zie: Monumenten van Heemstede en Bennebroek, 2005, p.68-69.
Kleifiguren arbeiders grafmonument Talma in Bennebroek voor een pand aan de Bronsteeweg Heemstede
Met bovenstaand beeld won Dirk Wolbers in 1911 de derde prijs bij de Prix de Rome (De Prins, 1911)
Tentoonstelling Beelden en Bloemen in het Zuiderpark Den Haag 9 april – 2 juni 1941. Beeld van twee vrouwenfiguren door Dirk Wolbers
Dr.Th.Goedewaagen, secretaris-generaal van het departement van Volksvoorlichting en Kunsten, opende 1 maart 1943 tentoonstelling van beeldhouwwerk in Amsterdam. V.l.n.r. Dirk Wolbers, Eduard Gerdes en dr.Th.Goedewaagen. Na 1942 zag Dirk Wolbers in dat zijn collaboratie met Duitse autoriteiten een foute inschatting was (Beeldbank WO11)
Ontwerp sculptuur op Conradbrug, Laan van Meerdervoort Den Haag, door Dirk Wolbers, 1937
Het laatste deel van beeldhouwwerk ‘Veiligheid in verkeer’ op 29 september 1937 onthuld. Op het voetstuk staat de maker Dirk J.Wolbers
Na de onthulling van beeldhouwwerk op de Conradbrug. Rechts wethouder M.Vrijenhoek, tweede van rechts wethouder ir.L.J.M.Feber en derde van rechts beeldhouwer D.J.Wolbers.
Beeld door Dirk Wolbers van Marie de la Quellerie, echtgenote van Jan van Riebeeck in Kaapstad, Zuid-Afrika
Beeld voluit van Maria de la Quellerie door Dirk Wolbers in Kaapstad
Op de plaquette van het standbeeld in Kaapstad is vermeld: MARIA DE LA QUELLERIE Dit standbeeld van Jan van Riebeeck’s huisvrouw werd vervaardigd door de Nederlandse beeldhouwer Dirk Wolbers in opdracht van het Nederlandse van Riebeeck comité de Heren Zeventien en onthuld door Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden als een geschenk van het Nederlandse volk aan Zuid-Afrika ter gelegenheid van de Jan van Riebeeck-herdenking 1952.
Dirk Wolbers, 1950: beeldengroep oorlogsmonument in Vlaardingen, Chasséplein, mannen-, vrouwen- en kinderfiguur.
Bevrijdingsmonument Vlaardingen ‘Ere onze strijders 1940-1945’ door Dirk Wolbers (René en Pieter van der Krogt)
Verzetsmonument in Deventer; vervaardigd door Dirk J. Wolbers in 1957 en geplaatst in 1958
Dirk Wolbers: oorlogsmonument Deventer
Dirk Wolbers (1946): oorlogsmonument Zeist in Walkartpark, mannenfiguur en vlag
Medailleontwerp Dirk Wolbers
Penning vervaardigd bij gelegenheid van opening radio-telefoonverbinding Eindhoven-Bandoeng, 1927 en Radio Holland-Indië. publieke dienstverlening Kootwijk-Bandoeng, 1929 Met signatuur DW = Dirk Wolbers
Ommezijde van Wolbers-penning radio Holland-Indië
Penning in opdracht van de gemeente ‘s-Gravenhage ontworpen in verband met toekenning ereburgerschap van staatsman-inwoner dr. Willem Drees door Dirk Wolbers
Penning voor dr.W.Drees in opdracht van het gemeentebestuur van Den Haag vervaardigd door Dirk Wolbers
Gedenkpenning vervaardigd naar een ontwerp van Dirk Wolbers in opdracht van de Staatsmijnen vanwege het 50-jarig bestaan, 1902-1952
Keerzijde gedenkpenning Staatsmijnen 1902-1952 (Dirk Wolbers)
Toelichting bij de door Dirk Wolbers ontworpen penning: 50 jaar Staatsmijnen, verschenen in goud, zilver en brons, en waaraan een lange periode van voorbereiding is voorafgegaan.
Ontwerp door Dirk Wolbers van een standbeeld ter ere van zeeheld Maarten Harpertszoon Tromp (1598-1653), bijgenaamd ‘Bestevaer’, dat vanwege het voortijdig overlijden van Wolbers niet is gerealiseerd. (Bericht uit De Tijd van 15-2-1957).
Bericht van overlijden Dirk Wolbers bij een auto-ongeluk. Het vervaardigde ontwerp voor een standbeeld van ‘Bestevaer’Tromp heeft hij niet meer kunnen voltooien. (Leeuwarder Courant, 25-9-1957)
JOHANNES GODFRIED WOLBERS, ARCHITECT ALS OPVOLGER VAN ZIJN VADER
Fotoportret van Johannes Godfried Wolbers jr.
Johannes Godfried is 3 juni 1892 te Haarlem geboren en volgde zijn vader als architect op en kreeg op jeugdige leeftijd met Dirk een artistieke opleiding bij de beeldhouwer Leon Gobert in Bergen/Mons, waar hij ook de academie bezocht. J.G.Wolbers bekwaamde zich in de bouwkunde bij zijn vader, In Barmen (Duitsland) en Hengelo en studeerde twee jaar bij professor Evers in Delft. In 1918 vestigde hij zich als architect in ’s-Gravenhage en verzorgde o.a. talrijke verbouwingen in ’s-Gravenhage, Wassenaar en Warmond. Hij was gehuwd met Maria Everarda Maas van Leeuwen. In het naslagwerk ‘Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden’ (1938) is het volgende over hem bericht: ‘Architect, geboren 3 juni 1892 te Haarlem. Ouders: Johannes Wolbers en Mathilde Jacqueline van Beusekom. Gehuwd met de pianiste Maria Everarda Maas van Leeuwen, geboren 17 april 1908. Reeds op jeugdige leeftijd begon zijn artistieke opleiding bij de beeldhouwer Gobert te Mons. Bij zijn vader, op een architectenbureau te Barmen (Duitsland) en bij de architect Karel Muller te Hengelo, bekwaamde Wolbers zich in de architectuur. Gedurende twee jaar studeerde hij te Delft bij professor Evers, waarna hij van 1916-1918gemobiliseerd was. In 1918 vestigde Wolbers zich als architect te ’s-Gravenhage. Behalve de talrijke verbouwingen in zijn woonplaats en omgeving werden onder zijn architectuur onder andere gebouwd het gebouw van de A.P.C. te Scheveningen, enige woonhuizen in Mauve- en Mesdagstraat te ’s-Gravenhage en landhuizen in Wassenaar en Warmond. Behalve van zeilen en roeien is Wolbers ook liefhebber van de hockeysport. Woonachtig N.Dillenburgstraat 47, Den Haag.’
Pand Mauvestraat 57 Den Haag, in 1927 ontworpen door Johannes Wolbers jr. en 1928 gebouwd naar de wensen van opdrachtgeefster Thea Lüps (1889-1957).
Fragmentgenealogie Wolbers; toe te voegen: Herman Gerard Wolbers in 1897 gehuwd met M.C.Verkerk.
Kerklaan 13-15 Heemstede: het Wolbers Huys (HVHB)
Bijlage: JULIEN WOLBERS als abolitionist en geschiedschrijver van Suriname en Java
Titelblad van ‘Geschiedenis van Suriname’ door Julien Wolbers 1861. Plaatsgenoot Willem Vester vervaardigde in steendruk het portret van Cornelis van Aerssen van Sommeldijck, gouverneur van Suriname.
Vooromslag van J.Wolbers.De slavernij in Suriname, of dezelvde gruweelen der slavernij die in de “Negerhut” geschetst zijn, bestaan ook in onze West-Indische Koloniën’1853;
In 1854 volgde zijn publicatie ‘De Surinaamse Negerslaaf’
Tekening van slavenarbeid in Suriname
Handtekeningen van Julien Wolbers en zijn echtgenote Albertine Stoffels
Bijlage: JULIEN WOLBERS. In Vrij Nederland van 6 januari 1998 publiceerde journalist Ewald Vanvught een artikel: ‘Nederlandse critici van het koloniale bewind in Noord- en Zuid-Amerika PEERKE DONDERS EN ANDERE NESTBEVUILERS IN DE WEST. De volgende critici zijn daarin beschreven: 10 Jan Willem Kals (1700-1781), Jacob Haafner (1754-809), M.D.Teenstra (195-1864), M.J.Niewindt (1796-1860), H.C.Millies (1810-1868), Petrus ‘Peerke’ Donders (1809-1887), W.R.Baron van Hoëvell (1812-1879), Anton de Kom (1898-1945), Albert Helman (*1903) en Julien Wolbers (1819-1899): De beste geschiedschrijver van Suriname; ‘Hij was een slavenvriend die nooit een slaaf zag. Hij schreef ‘Geschiedenis van Suriname’, het beste boek over dit land, zonder ooit in de West te zijn geweest. Ook een ‘Geschiedenis van Java’schreef hij, al reisde hij niet veel verder nar het oosten dan van Heemstede naar Utrecht. Op 26 juli 1819 is hij geboren in een rechtzinnig-protestantse familie van huis- en decoratieschilders in Heemstede. Als jongeling werkte Julien als huisschilder, maar zijn hart ging naar de plaatselijke dominee Dionisius Hupkes en – na 1840 – naar de nieuwe predikant Nicolaas Beets, die kort daarvoor onder het pseudoniem Hildebrand het geestige boek Camera Obscura (1839) had gepubliceerd. Beets ried hem aan veel te lezen en door zelfstudie zich te ontwikkelen, Nauwelijks drieëntwintig jaar oud werd hij gekozen als diaken van de Hervormde Kerk, maar hij bedankte. Enkele jaren later heeft hij de functie wel aanvaard. De rest van zijn leven zit Wolbers in heel veel besturen die de zorgen op zich namen voor armen, wezen, slaven, afgedankte krijgslieden, zieke arbeiders en andere onmondigen. Beets bracht hem in contact met het Réveil, een groep theologen, letterkundigen en politici die een kerkelijke en vooral geestelijke herleving voorstond. Sommigen van hen noemden zich piëtisten, anderen philantropen of Quakers. Door hun tegenstanders weren ze uitgescholden voor ‘nieuwlichters’en verdacht gemaakt als ‘republikeinen’. Twee keer per jaar hielden zij een bijeenkomst in Amsterdam.In 1852 verscheen ‘Uncle Tom’s Cabin’, Harriet Beecher Stowes internationale succes, waarvan al vlug een Nederlandse vertaling uitkwam,. Wolbers schreef na lezing van dit boek als een bijdrage aan de discussies met zijn piëtistische vrienden zijn eerste pamflet (van tweeëndertig bladzijden). Het draagt de duidelijke titel‘De Slavernij in Suriname, of Dezelfde gruwelen der slavernij, die in de ‘Negerhut’ geschetst zijn, bestaan ook in onze West-Indische koloniën‘ I.n 1856 – hij was 37 jaar – heeft Wolbers de kwast voorgoed verruild voor de pen: hij ging schrijven namens analfabeten. Hetzelfde jaar zijn hij en zijn echtgenote Albertine Stoffels (het huwelijk is kinderloos gebleven) naar Utrecht verhuisd. Beets had zich daar twee jaar eerder al gevestigd. Wolbers wijdde zich voortaan aan de letteren en de wetenschap, en publiceerde pamfletten en artikelen, waaronder: ‘Neerlands schild en Neerlands roeping jegens de slaven in Suriname en verdere West-Indische bezittingen’ (Amsterdam, 1857). In het inmiddels opgerichte ‘Tijdschrift der der Nederlandsche maatschappij tot afschaffing der slavernij’ schreef hij in 1862 een reeks ‘Berigten uit Suriname’, vanachter zijn venster in Utrecht. Net aan het eind van het tijdperk van de slavernij kwam Wolbers’ ‘Geschiedenis van Suriname’ uit. Op basis van bronnen in het Algemeen Rijksarchief en het Britse Staatsarchief schreef hij dit levendige, onvervangbare boek van ruim 850 bladzijden. Zijn geschiedenis begint in 1499 met de eerste Europeanen in Guyana en gaat door tot het jaar van publicatie (1860).
Illustratie van slavernij in een anti-slavernij campagne (1787)
Wolbers over Suriname in het jaar waarin hij schrijft: “Is de uiterlijke beschaving in Suriname toegenomen, van vermeerdering van waarachtige godsvrucht is onder de vrije bevolking weinig te bespeuren. Ligtzinnigheid en onzedelijkheid heerschen nog steeds in ruime mate. Het huwelijk is er nog niet in genoegzame eere, en het leven met concubines is er nog zoo zeer in zwang dat slechts weinigen er zich over ergeren. Groot is het aantal onwettige kinderen, die jaarlijks worden geboren. (…) Voegt men hierbij de hoererij der blanken en vrije kleurlingen met de slavinnen, die zoo sterk is, dat men voorbeelden vindt van mannen die tegelijkertijd met zeven of acht slavinnen betrekkingen onderhouden, die er heden een wegjagen, morgen een bijnemen, terwijl dikwerf de slavinnen gedwongen worden zich aan de lusten harer meesters te onderwerpen, dan verkrijgt men eenig denkbeeld van het lage peil der zedelijkheid in Suriname en – in alle slavenkoloniën. Ook dit is een droevig doch natuurlijk gevolg der slavernij. Dat afschuwelijke stelsel demoraliseert niet slechts de slaaf, maar ook de vrije”.’
In bovenstaand boek is deel 2 gewijd aan Julien Wolbers (1819-188), p. 69-84.
Over Julien Wolbers (en Nicolaas Beets) , zie ook: ‘Slavernij en de stad Utrecht, onder redactie van Nancy Jouwe, Matthijs Kuiers en Remco Ruben
Librariana 