Tags
Anselm Kiefer, antiquariaten, bibliotheek Gouda, bibliotheek Qatar, Francine Houben, New York Public Library, Schrijvershuizen, TU bibliotheek Delft, Utrechts Psalter, Wiseman
LIBRARIANA 2015-2016 Deel 1
2016 JAAR VAN HET BOEK
Organisaties in de boekenwereld hebben 2016 uitgeroepen tot ‘Jaar van het Boek’. Een initiatief van de Koninklijke Bibliotheek, de stichting CPNB, het Letterkundig Museum, de Leescollectie en afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit Amsterdam. Er is alle reden om het boek ‘groots te vieren’, ondanks alle negatieve berichten over papieren boeken en lezen. Jaarlijkse campagnes pakken in 2016 extra uit en er worden nieuwe literaire evenementen voorbereid. Nederland en Vlaanderen zijn ‘gastland’ op de Frankfurter Buchmesse in oktober 2016 met als thema ‘de Noordzee’. In het forum dat 2.300 vierkante meter beslaat zal de plek zijn waar Nederland en Vlaanderen zich presenteren. Er komt o.a. een rondreizende expositie van de Nederlandse dichter en schrijver Toon Tellegen (gen.1941), ook is een tentoonstelling van beeldend kunstenares Fiona Tan voorzien
Uit: KM magazine van de Nationale Bibliotheek, april 2016, pagina 14
Display Jaar van het Boek 2016 in openbare bibliotheek Schagen
Tentoonstelling in Museum Meermanno ‘s-Gravenhage (Uit: Boekenpost, nummer 142, maart/april 2016)
Kostbare verkopen
In 2015 zette Sotheby’s veilingen voor meer dan 20 miljoen pound aan boeken en handschriften om. Enkele voorbeelden: – een 17e eeuws Hollands Florequin van Robert van den Hoecke (1622-1668) werd afgeslagen op 413.000 pound; een document ondertekend door koning Philips 11 bracht 18.750 pound op; een origineel werk (bladmuziek) van Tsjaikovsky: 329.000 pound; ‘The Hobbit’ afkomstig van auteur Tolkien met geschreven opdracht 137.000 pound; Shackleton’s Áurora Australis’[uit de Franklin Brooke-Hitching Library [in 4 porties geveild] 122.500 pound; een volledige Blaeu Atlas Maior uit 1662 bestaande uit 594 kaarten uit de nalatenschap van Paul Fentener van Vlissingen (1941-2000), topman van familiebedrijf en handelsconcern SHV 581.000 pound ofwel 831.00 pound – bijna het dubbele van de hoogst geschatte opbrengst;
De Blaeu Atlas Major (1662) die op 17 november bij Sotheby’s is geveild voor 581.000 pound ofwel omgerekend 831.000 euro
een brief van staatsman Clement Attlee aan Mao tse Toeng 605.000 pound; het monumentale manuscript met miniaturen ‘De uren van Dona Violante’(Dresden) 605.500 pound; een graduaal-manuscript door Rinaldo uit Siena (circa 1280): 509.000 pound.
Op 22 december 2015 veilde Sotheby’s in New York deel 1 van de Valmadonna Trust Library (circa 11.000 boeken), verder bestaande uit 11 excellente manuscripten en de zogeheten Bomberg Talmud. De opbrengst bedroeg 14.868.000 dollar.De geveilde privéverzameling Judaïca en Hebraïca is in ongeveer zestig jaar bijeengebracht door de visionaire verzamelaar Jack Lunzer
Daniel Bomberg’s Babylonische Talmud, geraamd op 5 tot 7 miljoen dollar, is afgeslagen voor 9,3 miljoen dollar, een nieuw record voor Judaica
-Een zeldzaam Nederlandstalig stripboek is door een Vlaamse bieder voor 16.500 euro geveild via Catawiki. Het gaat om ‘De vrolijke avonturen van Doris Dobbel’ van de Belgische striptekenaar Marc Sleen, in 1952 verschenen in een oplage van vermoedelijk slechts 100 exemplaren en waarvan voor zover bekend nog slechts 8 exemplaren resteren.
Een eerste druk van Doris Dobbel voor16.500 euro geveild bij Catawiki
-Bij veilinghuis Bubb Kuyper bracht een litho van M.C.Escher: ‘Toverspiegel’ 37.500 euro op, geraamd voor 10.000 tot 15.000 euro]en het compleet manuscript van J.Bernlef, Hersenschimmen, in drie cahiers: 15.000 euro.
-Henri Godts in Brussel veilde een boek van Frans Hogenberg met 352 gravures uit circa 1606 voor 30.000 euro en van Joannes Blaeu: Stedenboeck Zuidelijke Nederlanden voor 38.000 euro.
Een ingekleurde ets van Frans Hogenberg waarop militaire tegenstanders van de Spaanse bezetters worden opgehangen, 1573
Recordbedrag voor een Gutenbergbijbel is sinds oktober 1987 een door Christie’s geveild exemplaar voor 5.390.000 dollar. Het record voor een particuliere bibliotheek betreft de bij Christie’s in New York geveilde boekencollectie van uitgever Malcolm Forbes (1919-1990) met een gerealiseerde opbrengst van 40.900.000 dollar.
Veling Frans Getijdenboek uit circa 1460 bij Christie’s Londen in juli 2016 (Haarlems Dagblad, 21 mei 2016)
-Adams Amsterdam Auctions veilde een deel van de kasteelbibliotheek Rosendaal in Gelderland, circa 2.200 boekenkavels. Het betrof ongeveer een kwart van de verzameling die in de afgelopen vier eeuwen werd bijeengebracht door opeenvolgende kasteelbewoners uit de adellijke geslachten van Arnhem, Torck en van Pallandt. De te verwachten opbrengst was tussen 276.000 en 370.000 euro. Al in 1949 en 1950 is de meest waardevolle helft van deze historische boekenschat geveild, om o.a. successierechten te kunnen betalen na het overlijden van ene barones van Pallandt en herstel te bekostigen van het als gevolg van oorlogshandelingen beschadigde kasteel.
Restant van kasteelbibliotheek Rosendael bij Arnhem annex biljartkamer
Thans bevindt zich nog een kwart van de oorspronkelijke boekenschat in het kasteel, inclusief o.a. brieven van de Boheemse prinses Elisabeth van de Palts aan de Franse filosoof René Descartes. Dat restant, laatste kwart van de bibliotheek, is aan restauratie toe waarvoor 120.000 euro is begroot en subsidiegeld werd toegezegd door o.a. de provincie Gelderland en het Prins Bernhard Cultuurfonds. In tegenstelling tot Engeland waar de bestaande kasteelbibliotheken worden gekoesterd en vaak beschermd, zijn in ons land in de loop van de tijd al talrijke adellijke boekerijen geveild, o.a. in 1971 bij Beijers in Utrecht ‘The Library of Fraeylemaborg, Slochteren, Groningen). Dr. P.J.Buijnsters publiceerde over het lot van de bibliotheek van de Heren van den Bogaerde op kasteel Heeswijk in Noord-Brabant. Tegenwoordig zijn de bibliotheken van Amerongen, Doorn (Wilhelm 11), Twickel, Slot Zuylen, Twickel, Keukenhof en Duivenvoorde gunstige uitzonderingen.
VONDSTEN, ONTDEKKINGEN IN EN VERWERVINGEN DOOR BIBLIOTHEKEN EN ARCHIEVEN
-In het Stadsarchief Amsterdam is een uniek aandeel van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie [opgericht in 1602] gevonden, gedateerd 6 oktober 1606.Het is daarmee het tweede oudste bekende aandeel dat in Amsterdam is uitgegeven. Eerder is een weliswaar nog iets ouder aandeel gevonden, maar dat werd gestolen en bevindt zich nu ergens in Duitsland. In 2010 stuitte geschiedenisstudent Ruben Schalk in het stadsarchief van Hoorn per toeval op het oudste VOC-aandeel, uitgegeven op 9 september 1606, welk aandeel werd verstrekt door de VOC-Kamer Enkhuizen.
VOC-aandeel Hoorn uit 1606
Bericht van de diefstallen uit het gemeentearchief Amsterdam, die grotendeels voor 1991 plaatshadden (Het Parool, 10 januari 1997)
–Oud fries was al rond 1100 een schrijftaal
Oudgermaniste Erika Langbroek ontdekte onder een fragment uit de Latijnse versie van Psalm 7, vers 3, uit rond 1100 op de achterzijde van twee stukken perkament afkomstig uit een Belgische particuliere collectie, in totaal 8 woorden in het Oud fries. Ongeveer een eeuw ouder dan schriftelijke teksten sinds circa 1200 bekend. De Leidse geleerde Rolf Bremmer ging er in het verleden nog van uit dat de omstreeks 1150 in Friesland gevestigde kloosters het oud fries introduceerden.
Brief aan koning Lodewijk Napoleon in UB-Utrecht gevonden
Mei 2015 is een brief uit 1807 aan koning Napoleon verworven door de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Jan Bleuland, medicus en tweemaal rector van de universiteit, scheef de brief. Er zouden communicatieproblemen zijn geweest bij de aanstelling van Bleuland wat mogelijk te maken zou hebben met de dood in mei 1807 van de zoon van Lodewijk Napoleon. Lodewijk Napoleon Bonaparte was van 1806-1810 koning van Holland voor zijn oudere broer keizer Napoleon. Hij bouwde in de panden rond de Drift zijn Utrechts paleis, waar momenteel o.a. de universiteitsbibliotheek in de binnenstad is gevestigd. Lodewijk Napoleon verhuisde al snel naar het stadhuis in Amsterdam dat hij had laten verbouwen tot het Paleis op de Dam.
Interieur van vernieuwde universiteitsbibliotheek in binnenstad Utrecht
-De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verwierf via aankoop een collectie rond de 18e eeuwse wijsgeer François Hemsterhuis (1721-1790), na Spinoza de belangrijkste Nederlandse filosoof. De verzameling is bijeengebracht door een Duitse particulier uit Keulen en bevat o.a. verloren gewaande tekeningen, brieven en handschriften van Hemsterhuis zelf. Op 15 juni 2015 is een wetenschappelijke editie van Hemsterhuis – bijgenaamd de Bataafse Socrates ofwel Plato van de Polder – door Jacob van Sluis in de KB gepresenteerd in samenwerking met Brill Publishers uit Leiden.
SCHENKING 19de EEUWSE KINDERBOEKEN PRENTEN VAN ECHTPAAR LANDWEHR-VOGELS AAN KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
Op een vraag in een interview met Geert Postma en Martijn Steenbergen in het boekentijdschrift Punt/Komma, juni 2002, wat John Landwehr zou doen met zijn boekencollectie als hij er niet meer is, antwoordde hij: ‘Alles moet dan weg. Naar het binnenland of het buitenland. Het gaat in ieder geval niet mee de grond in.’ De Koninklijke Bibliotheek maakte eind vorig jaar bekende dat het echtpaar John Landwehr en Josephine Vogels uit Tiel op 7 december 1.000 oude kinderboeken en 165 kinderprenten had geschonken, net voor het overgrote deel (90%) nog niet aanwezig in de KB.
John Landwehr is 12 mei 2005 in zijn woonplaats overleden op 91-jarige leeftijd. Dr. Piet Buinsters noemt hem in zijn boek over de Nederlandse bibliofilie “Op afstand de beste en belangrijkste Nederlandse boekverzamelaar uit de periode 1950-2010. Geboren in 1924 te Rotterdam leerde Landwehr van 1945 tot 1949 het boekenbak op de antiquariaatsafdeling bij de Haagse boekhandel Martinus Nijhoff. Later werd hij directeur van Sijthoff en vervolgens was hij in een turbulente periode jarenlang directeur van het veilinghuis Van Gendt en Co in Amsterdam. Landwehr publiceerde diverse bibliografieën, o.a. van kookboeken, VOC-boeken, Romeyn de Hooghe, ‘Emblem books in the Low Countries (1554-1949)’, Splendid Ceremies. State entries and royal funerals in the low countries, 1515-1791, German embem books 1531-1888 etc. Verder staan talrijke boekhistorische publicaties op zijn naam, zoals ‘De Nederlander uit en thuis; spiegel van het dagelijkse leven uit bijzondere zeventiende-eeuwse boeken'(1981), welk boek ik nog regelmatig raadpleeg. Al tijdens zijn leven heeft hij bepaalde collecties een bestemming gegeven. Zo schonk hij zijn verzameling antieke borduurpatronen aan de gemeente Tiel, welke collectie is opgenomen in het Regionaal Archief Rivierenland.’ . Voor het Kunsthistorisch Instituut te Utrecht nam de Amerikaanse hoogleraar William S.Heckscher zijn emblemataverzameling over. Over zijn leven vertelde Landwehr boeiend in ‘Geluk in Druk; lotgevallen .van een bibliofiel'(2012). Een jaar eerder publiceerde hij ‘Mijn herinneringen in de wereld van het oude boek’. De recente schenking aan de Koninklijke Bibliotheek , 1139 beschrijvingen, is te vinden in de KB-catalogus en is in het Centraal Bestand Kinderboeken opgenomen.
Exlibris van John Landwehr met een aan Seneca ontleend motto: ‘Een leven zonder boeken is de dood’.
-Voor de Brabant-collectie in de Universiteitsbibliotheek Brabant te Tilburg is dankzij aankoop via Bubb Kuyper-veiling nummer 52 in 2015 een zeldzaam Brabants drukwerk verworven van de 18e eeuwse dichteres Petronella Moens, getiteld: ‘Aan mijn vriend C.Lach de Bêre, bij den glorierijken dood van zyn heldhaftigen vader den hoog weledelgeboren heer Cyprianus de Bêre, overleden den 14de maart 1814’. Petronella roemt in dit dichtwerkje de heldenmoed van Cyprianus de Bêre (1760-1814).
Titelblad van boek Petronella Moens (KUB-Tilburg)
Het Letterkundig Museum in Den Haag ontvangt maart 2016 literaire nalatenschap van JAN DE HARTOG (1914-2002) Het is geschonken door zijn weduwe en omvat onder meer manuscripten, brieven, dossiers en tal van foto’s. De Hartog werd bekend als schrijver van boeken als ‘Schipper naast God’ en ‘Hollands Glorie’. Hij verkocht wereldwijd miljoenen boeken. In 1943 vertrok hij uit Nederland en vestigde zich onder meer in Engeland, België en de Verenigde Staten. In de USA is hij in 2002 op 88-jarige leeftijd overleden.
-De Berlijnse Staatsbibliotheek met al een rijke collectie bladmuziek van bekende componisten verwierf onlangs uit privébezit ondersteund door de Rudolf-Oetker-Stichting, een handgeschreven partituur van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), het gaat om een onderdeel van transcripties voor pianoconcert nummer 1 in G minor en de cantate ‘Die erste Walpurgisnacht’.
-Opmerkelijk is dat in twee universiteitsbibliotheken zeer oude koranfragmenten uit de begintijd van het ontstaan zijn ontdekt: 1) Dankzij koolstofdatering is vastgesteld dat koranteksten aanwezig in de universiteitsbibliotheek van Birmingham afkomstig zijn uit de periode van 568 en uiterlijk 645 na Christus en daarmee tot de oudst gedateerde bewaard gebleven koranfragmenten kunnen worden gerekend. Het manuscript is onderdeel van de zogeheten Mingana-collectie van meer dan 3000 documenten die in de jaren 1920 verzameld werden door Alphonse Mingana, een Chaldees priester die geboren werd in de omgeving van Mosul in het tegenwoordige Irak. Hij werd gesponsord door de Britse zakenman en filantroop Edward Cadbury. De collectie is rond 1930 overgedragen aan de universiteit van Birmingham.
Koran in universiteitsbibliotheek Birmingham
2) Iets recenter blijkt een koranfragment in de universiteitsbibliotheek van Leiden dat dankzij onderzoek een eeuw ouder blijkt dan tot voor kort werd gedacht, namelijk een papyrus uit een periode tussen 650 en 715 vervaardigd. Vaststaat dat profeet Mohammed in 632 stierf en islamitische geleerden veronderstellen dat de door de engel Gabriel tussen 610 en 632 aan Mohammed geopenbaarde teksten van de koran door een tijdgenoot tijdens het kalifaat van zijn schoonzoon Oethman (644-665) zijn opgesteld. Sommige westerse islamologen menen echter dat de koran geleidelijk is samengesteld over een periode van twee tot drie eeuwen.
Koranfragment UB Leiden (Quest 09/2014)
– Amerikaanse geleerden van de Yale universiteit zijn er in 2015 in geslaagd tot voor kort onleesbaar geworden teksten via x-stralen en ultramoderne cameratechnieken te ontcijferen, zoals van een manuscriptboek van de Duitse cartograaf Henricus Marcellus, die een kaart vervaardigde welke Christophorus Columbus in 1492 meenam op zijn ontdekkingsreis naar Amerika, maar ook teksten van de Britse ontdekkingsreiziger David Livingstone en palimpsest teksten van de Griekse gekeerde Archimedes op een Georgisch codex-perkament, geschreven in Byzantijns Grieks door een niet geïdentificeerde (over)schrijver die in de tiende eeuw leefde, vermoedelijk in Jeruzalen vervaardigden naar Georgië overgebracht.
De oorspronkelijke Marcellus landkaart uit 1491
De Marcelluskaart na grondig onderzoek en restauratie
-Bij de Universiteitsbibliotheek van Austin, Texas, is het archief met de nalatenschap van de Colombiaanse Nobelprijswinnaar voor literatuur Gabriel Garcia Marquez (1927-2014) geopend. Het Ransom Center van de universiteit in Austin beschikt al over de literaire nalatenschappen van James Joyce, Ernest Hemingway, William Faulkner en Jorge Luis Borges.
Rodrigo Garcia Barcha, zoon van Gabriel Garcia Marquez, en zijn echtgenote, bekijken een display van materiaal afkomstig van de Nobelprijswinnaar in het Ransom Center, Audtin, Texas
-In het archief van de Universiteitsbibliotheek van New Brunswick in Saint John is in juni 2015 een origineel Star Wars manuscript ontdekt, waarvan iemand weet hoe het daar ooit terecht is gekomen. Het script is gedateerd 15 maart 1976, ruim voor de filmeditie van 1977.
-Op 25 mei 1975 ontdekte Archimandrite Sophronius in een klooster Skevophylax op de berg Sinai bij de renovatie van een toren achter een verborgen muur belangrijke antieke manuscriptfragmenten, waaronder twaalf pagina’s en 24 fragmenten van de ‘Codex Sinaiticus’ en bladen uit een psalter geschreven in 862/3. Deze en andere (palimpsest)teksten van de 7de tot 9de eeuw zijn intussen onderzocht en voorlopige catalogi zijn kortgeleden gepubliceerd, zodat deze voor wetenschappelijk onderzoek vrij zijn gekomen.
BIBLIOTHEEKNIEUWS NEDERLAND
‘Bibliotheek Haarlem trekt meeste publiek’
Centrumbibliotheek Haarlem
‘Cultuur is goed voor de Haarlemse economie. Haarlemmers geven tijdens een cultuurbezoek in hun stad gemiddeld 42 euro uit, tien procent meer dan in 2010. Dat blijkt uit de Haarlemse cultuurmonitor (…) Wie denkt dat de meeste cultuurminnaars naar de film gaan heeft het mis. Niet de filmzalen van Pathé zijn de grote publiekstrekker maar de bibliotheek Zuid-Kennemerland is de grootste culturele instelling van Haarlem. Ruim 773 duizend mensen bezochten de bibliotheek in 2014. Daarmee is deze instelling als het om bezoekersaantallen gaat groter dan Pathé dat 630.000 bezoekers trok en daarmee op de tweede plaats belandde. Over leden heeft de bibliotheek ook niet te klagen. Voor het vierde jaar op rij nam het aantal leden van de Haarlemse vestigingen toe met 700 tot 44.435 leden. Uit de Cultuurmonitor blijkt dat er vanaf 2011 een toename heeft plaatsgevonden van het ledental. Vier van de tien Haarlemmers van 18 jaar en ouder maakten het afgelopen jaar gebruik van een bibliotheek in hun eigen gemeente. De net aangetreden directeur van Zuid-Kennemerland, Roxane van Acker, is bij met deze cijfers. Volgens haar moet de bibliotheek wel aan de weg blijven timmeren. De bibliotheek wordt steeds vaker gebruikt door studenten die daar rustig willen studeren.’(Haarlems Dagblad, 20 maart 2015)
Heropening van een openbare bibliotheek in de Haagse Schilderswijk
Nadat in 2013 vanwege bezuinigingen het filiaal van de openbare bibliotheek in de Schilderswijk was gesloten is deze instelling na verbouwingen op 18 september 2015 heropend op de hoek van de Hoefkade en de Koningstraat. De nieuwe bibliotheek beschikt over een ruim educatie-aanbod, waaronder sollicitatietrainingen. De bibliotheek werkt samen met maatschappelijke organisaties, zoals Haagwonen, de politie en de Haagse wetswinkel. Verder heeft de bibliotheek werkervaringsplekken gecreëerd en kunnen jongeren terecht in een modern medialab.
Interieurfoto’s van nieuwe bibliotheek in Schilderswijk Den Haag
Ondanks sluiting van openbare bibliotheken als gevolg van bezuinigingen worden incidenteel toch nieuwe bibliotheekgebouwen in ons land geopend .Bibliotheek Vlieland zit sinds februari 2016 in het gloednieuwe gebouw De Jutter. Vlieland telt ruim duizend inwoners en is daarmee het kleinste bewoonde Waddeneiland. Toch telt Bibliotheek Vlieland bijna duizend leden. Eilanders, toeristen en mensen met een vakantiehuis op het eiland: ze weten de bibliotheek goed te vinden. Bijzonder aan de collecties op de eilanden is het extra aanbod over het eiland zelf, de Wadden, de zeevaart, flora en fauna. Daarnaast werken de bibliotheken in Noord-Fryslan met een reizende wisselcolllectie op het gebied van Engelstalige boeken, dvd’s en groot-letterboeken. Zo heeft elke vestiging regelmatig frisse voorraad.’ (Uit: KB/magazine van de Nationale Bibliotheek, april 2016)
Chocoladefabriek Gouda is verkozen tot Beste Bibliotheek van Nederland
Op 27 november 2015 is in de Rozetbibliotheek te Arnhem op het slotfeest van Nederland Leest, in samenwerking met Bibliotheekblad, bekendgemaakt welke openbare bibliotheek de beste is van Nederland. Met ruim 5.000 van de uitgebrachte 20.000 stemmen e de unanieme voorkeur van de vakjury, heeft de (vm) Chocoladefabriek Gouda de NBD Biblion Award gewonnen. Daarnaast werd Erik Boekesteijn van DOKLAB [= openbare bibliotheek] in Delft gekozen tot de beste bibliothecaris.
Gebouw ‘Chocoladefabriek Gouda’ met openbare bibliotheek, stadsarchief en drukkerswerkplaats
E-books in bibliotheek (Haarlems Dagblad, 16 maart 2016)
Standaardwerk over de vroegere Leesbibliotheek verschenen
Logo van Algemene Nederl. Bond van Leesbibliotheekhouders
Hillebrand Komrij stelde het uitvoerig boekwerk met talrijke illustraties samen onder de titel: ‘De ondergang van de particuliere leesbiblotheek’. Het bijna 500 pagina’s tellende boek bevat een overzicht van het wel en wee van de commerciële leesbibliotheekhouders en de problemen waarmee deze branche te maken kreeg. De draad wordt opgepakt rond het einde van de jaren twintig van de vorige eeuw tot aan het einde van deze branche eind jaren 60, begin jaren 70. De auteur heeft gebruik gemaakt van de collecties van collega-verzamelaars [o.a. van ‘iLibrariana], de Koninklijke Bibliotheek, het bondsblad ‘De Leesbibliotheekhouder’ en het ‘Nieuwsblad voor de Boekhandel’. ISBN/EAN: 978-90-822779-2-0. Nog voorzien door de samensteller is een afzonderlijke uitgave met namen en adressen van alle voormalige leesbibliotheekhouders in Nederland.
Warenhuismagzaijn de Bijenkorf beschikte over een leesbibliotheek i nAmsterdam, Rotterdam en Den Haag. Bovenstaande ansichtkaart toont het interieur in ‘s-Gravenhage. Veel commerciële leesbibliotheken waren verbonden met (kantoor-)boekhandels, drukkerijen en sigarenzaken.
Gestolen boeken vrouwenhistorie terug in Amsterdam
Negen door de nazi’s geroofde boeken zijn in december 2015 teruggekeerd in het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (AV) in Amsterdam. De verloren gewaande stukken komen uit de collectie die in 1940 door de bezetters werd gestolen en naar Duitsland vervoerd. Rosa Manus, een van de drie oprichters van het archief, werd opgepakt en kwam om in concentratiekamp Ravensbrück. Vrij snel na de bevrijding kwamen al vier kisten met 200 boeken terug uit Duitsland, in 2003 uit Moskou bovendien een ander deel. Helaas blijft het zo vurig gewenste manuscript van Hilda van Suylenburg, de emancipatieroman uit 1897, ontbreken.
Imaginaire bibliotheek ontworpen door Duitse kunstenaar Hammes Möller naar vergane kloosterbibliotheek in Eberbach
Gruuthuuse handschrift als wetenschappelijke kritische editie gepresenteerd
Het Gruuthuse-handschrift is een schatkamer van Nederlandstalige middeleeuwse poëzie en liedkunst tot stand gekomen in Brugge omstreeks 1400 en werd bewaard in de bibliotheek van Lodewijk van Gruuthuuse (circa 1422-1492), diplomaat en verzamelaar, wiens heraldisch wapen is geschilderd in de benedenmarge van de eerste beschreven pagina. Sinds 2007 wordt het bewaard in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het handschrift bevat 147 liederen, 16 verzen en 7 berijmde gebeden. Tot de liederen behoren het befaamde Egidiuslied [‘Egidius waer bestu bleve’] en het Kerelslied. Op 12 juni 2015 is een wetenschappelijke editie van het manuscript uitgebracht door het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (KNAW) en de K.B. in samenwerking met uitgeverij Verloren. De editie is ingeleid door Herman Brinkman, met een transcriptie van de melodieën door Ike de Loos.
Blad uit Gruuthuse handschrift: Egidiuslied
5 kilometer boeken bij het oud papier in Rotterdam
Bart Dirks publiceerde op 13 augustus in De Volkskrant de mening van universiteitsbibliothecaris Matthijs van Otegem van de Erasmus Universiteit, die meent dat universiteitsbibliotheken ‘radicaal moeten kiezen voor een totale transformatie’. Citaat: ‘Boeken gaan de deur uit, er komen werkplekken met stopcontacten en wifi. Vrijwel alles vind je ook op de computer. (…) Een zaal verderop, achter de klapdeuren, breken verhuizers een laatste rij manshoge, stalen boeken- en tijdschriftenrekken af. Komende maandag [17 augustus 2015] begint voor de universiteitsbibliotheek uit 1968 een tijdelijke verhuizing om een grondige renovatie mogelijk te maken. In 2017 zullen de lasten nog maar tot schouderhoogte reiken, zodat een open en transparanter ruimte ontstaat. De UB zal 900 individuele werkplekken tellen, met snelle wifi en veel stopcontacten. Boeken worden minder belangrijk: werden er in 1995 nog 200.000 papieren boeken en tijdschriften uitgeleend, vorig jaar waren dat er nog maar 36.000. Er zijn honderd keer meer downloads dan papieren uitleningen.’ Matthijs van Otegem: Úniversiteitsbibliotheken worden de content manager van de universiteit. We ondersteunen onderzoekers en studenten in het verkrijgen, verweven, beheren en publiceren van informatie. Overal in het land speelt deze discussie. De Universiteit Utrecht en TU Eindhoven hebben een nieuwe bibliotheek gebouwd die aan de eisen van deze tijd voldoet, in Leiden is de bestaande bibliotheek onlangs gerenoveerd en Groningen wordt sinds begin dot jaar verbouwd. Aan de Universiteit van Amsterdam wordt al jaren over vernieuwing en verhuizing gediscussieerd.’ Per saldo is in Rotterdam vijf kilometer aan boeken en tijdschriften verdwenen, grofweg 1.000 vierkante meter. Voor de boeken die weggingen bleek weinig animo. We hebben antiquariaten proberen te interesseren, maar die hadden ofwel geen interesse, of ze hadden er bijna niks voor over, Dat sorteren kostte ons meer geld dan het opleverde. We hebben alleen enkele kasten met Engelstalige managementboeken naar de Filippijnen verscheept en een kleine collectie middeleeuwse kerkgeschiedenis is naar het seminatie in Utrecht gegaan. De rest is in de oud papierbak verdwenen [waaruit nog een en ander door boekenliefhebbers is gered]. Tot voor kort had de UB Erasmus 1,1 miljoen boeken en periodieken, na de opruimactie nog 900.000. De aankondiging van de vernietiging leidde destijds tot commotie bij faculteiten en de universiteitsraad, maar Van Ottegem kon ze van de noodzaak overtuigen, waarbij is gekeken naar de gebuikswaarde. Exemplaren die in het bezit waren van Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen zijn bijvoorveeld bewaard gebleven.’ (Raymond Ruting/De Volkskrant)
De Randtriever van de bibliotheek der Erasmus Universiteit Rotterdam
Studiewerkplekken in de Erasmus Universteitsbibliotheek Rotterdam (foto Moqub’s bibliotheek der dingen)
Visualisatie van de te verbouwen bibliotheek, met nieuwe vide (foto ABT-jefvandenputte)
Faillissement van Swets & Zeitlinger betekent een miljoenstrop voor universiteiten en bibliotheken
In 2015 is berekend dat als gevolg van het uitgesproken faillissement van Swets & Zeitlinger universiteitsbiblioteken minimaal 17 miljoen euro hebben verloren. Swets was een belangrijke schakel tussen ruim 20.000 uitgevers en 9.00 grote afnemers van abonnementen, zoals bibliotheken, universiteiten en bedrijven. Vooruitbetaald is door de klanten een bedrag tussen de 26 en 27 miljoen euro voor abonnementen die pas het jaar daarop zouden worden afgenomen. Omdat dat geld niet apart is gezet kan volgens de curator van een integrale terugbetaling geen sprake zijn. De Bayerische Staatsbibliothek in München die twee miljoen euro vooruit heeft betaald voor 2015 heeft om die reden bij de Amsterdamse rechtbank een rechtszaak aangespannen tegen de Rabobank en de curator van Swets, Marcel Groenenwegen om het geld terug te krijgen.
DUITS-NEDERLANDS PROJECT: RESTURATIE VAN GEBEDENBOEK MARIA VAN GELRE
Miniatuur van Maria van Gelre in elegante kledij met een boek in de hand
In Bibliotheksmagazin: Mitteilungen aus den Staatsbibliotheken in Berlin und München, 1/2016, p. 52-56 is een artikel opgenomen van professor dr. Eef Overgauw, hoofd van de handschriftenafdeling in de Staatsbibliotheek Berlijn. In het bestand van de bibliotheek bevindt zich een handschrift dat tot de hoogtepunten van de Nederlandse miniatuurkunst wordt gerekend (Ms. germ.qu.42). Het betreft een manuscript uit 1415 van Helmich de Lewe, vervaardigd in het Augustijnerklooster Marienborn in Arnhem. Opdrachtgeefster was de Franse prinses Marie d’Harcourt s’Aumale, die in 1405 in het huwelijk trad met hertog Reinhald IV van Gelre. Het gebedenboek is vermoedelijk in de 17e eeuw in de Kurfürstliche Bibliothek terecht gekomen; een deel wordt in Wenen bewaard. Het boek bevat meer dan 100 miniaturen en talrijke initialen van hoge kwaliteit. Dr. Johan Oosterbaan, hoogleraar oude Nederlandse literatuur in Nijmegen, startte met succes een crowdfundingactie, die 32.600 euro opbracht. Thans wordt het manuscript in Berlijn gerestaureerd met medewerking van een restaurator uit Nijmegen. Na herstel in 2018/2019 zal het gebedenboek Maria van Gelre op een tentoonstelling in Nijmegen te zien zijn.
De voortgang van de restauratie van het gebedenboek Maria van Gelre kan via het internet worden gevolgd.
UTRECHTS PSALTER OP WERELDERFGOEDLIJST
Pagina uit Psalter Utrecht, psalm 44, in Universiteitsbibliotheek Utrecht
Het Utrechts Psalter wordt sinds 1716 in de Universiteitsbibliotheek van Utrecht bewaard. Het oudste psalmboek van Nederlands is vervaardigd tussen 820 en 830 na Christus, mogelijk in Reims voor de pasgeboren kleinzoon van Karel de Grote. Het handschrift bevat 150 psalmen en 16 Bijbelse liederen. De werelderfgoedlijst van UNESCO bevat enige honderden documenten uit ruim 80 landen, o.a. Das Kapital van Karl Marx en de VOC-archieven in het Nationaal Archief, Den Haag. Uit Nederland ook de Bibliotheek Ets Haim/Livraria Montezinos in Amsterdam met circa 30.000 drukken vanaf 1484 en 500 manuscripten vanaf 1282. Voorts het dagboek van Anne Frank, in het Anne Frank Huis in Amsterdam. Uit België: 1) het zakenarchief van de Officina Plantiniana, Antwerpen, 2) het archief van de insolvente boedelkamer in het Felix(stads)archief van Antwerpen. Uit Luxemburg de bibliotheek van de Cisterciënzerabdij in Clairvaux (1472). Bij De Slegte in Antwerpen kocht ik onlangs het boek: ‘Documenten die de wereld veranderden; het UNESCO erfgoed van boeken, handschriften, kaarten, partituren en beeldarchieven. Lannoo, 2010, waarin alle tot dat jaar op de werelderfgoedlijst opgenomen werken met illustraties zijn beschreven.
Stofomslag: Documenten die de wereld veranderden; het UNESCO erfgoed
In 2010 gaf Lannoo tevens een brochure uit van documenten/instellingen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO
Van de Staatsbibliotheek in Berlijn zijn eind 2015 drie documenten op de werelderfgoedlijst geplaatst: 1) het notenhandschrift van de h-Moll Mis door Johan Sebastiaan Bach, 2) de in 1517 gedrukte ’95 thesen’ van Maarten Luther, 3) de Hebreeuwse bijbel die Luther gebruikte voor zijn vertaling van het Oude Testament in de Duitse taal (zie foto).
In 2016 een STRIPMUSEUM in Rotterdam voorzien
De Stichting Strips bericht dat in september de opening is voorzien van een Museum voor het Beeldverhaal met een vloeroppevlak van ongeveer 2000 vierkante meter aan de Wijnhaven, Wijnbrugstraat 1, nabij station Blaak in Rotterdam. Een eerder plan om een dergelijk museum in Dordrecht op te richten mislukte om financiële redenen in 2015.Diverse stripgenres zullen in Rotterdam aan de orde komen, zoals science fiction, western strips, Amerikaanse Comics en Manga uit Japan. In samenwerking met de openbare bibliotheek zal bovendien een stripbibliotheek worden ingericht. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de site: Boekendingen (www.boekendingen.nl) en Website strips.
Stripmuseum Groningen – op bovenstaande afbeelding met striptekenaar Jan Kruis – dat niet naar Dordrecht maar naar Rotterdam zal verhuizen (foto Catrinus van der Veen, ANP). Vanaf april; 2016 viert stripfiguur Tom Poes zijn 75ste verjaardag met een feestelijke overzichtstentoonstelling in het Nederlands Stripmuseum te Groningen
Francine Houben zet helft prijzengeld van Prins Bernhard Cultuurfonds in voor innovatieve bibliotheekprojecten
Koningin Máxima. geassisteerd door Adriana Esmeijer, reikt symbolisch de Prins Bernhard Culuurfonds Prijs in Amsterdam uit aan Architecte Francine Houden
Op 30 november 2015 heeft koningin Máxima de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs uitgereikt aan architect Francine Houben, directeur van Mecanoo architects in Delft. Francine Houben, in 1955 te Sittard geboren, richtte in 1984 Mecanoo op. In 2015 is naar een ontwerp van haar bureau het station Delft opgeleverd. Zij heeft zich gespecialiseerd in de (ver)bouw van bibliotheken, zoals van de Technische Universiteit in Delft en in 2013 de openbare bibliotheek van Birmingham, met 32.000 vierkante meter, de grootste van Europa. Momenteel werkt zij aan de renovatie van de Martin Luther King jr. Memorial Library in Washington [in de jaren zestig ontworpen door Bauhaus-architect Mies von der Rohe] en aan de prestigieuze New York Public Library. Tony Marx, CEO van de NYPL selecteerde Houben [uit een aanvankelijke longlist van 64 bureaus] nadat verscheidene gerenommeerde Amerikaanse architecten, zoals Renzo Piano en het vergevorderd maar afgekeurd plan van Norman Foster [in rekening gebrachte kosten 9 miljoen dollar!], waren afgevallen, ‘omdat ze prachtige bibliotheken bouwt en denkt vanuit de gebruikers. Wij willen er zijn voor álle New Yorkers. Ik weet dat ze een mooie prestatie gaat leveren, op tijd èn binnen et budget.’ Het bouwwerk aan de Fifth Avenue is één van New Yorks beroemdste en meest gebruikte gebouwen. ‘Er is geen project dat op dit ogenblik belangrijker is voor de identiteit van New York’, schreef de redacteur architectuur van he New York Times al in 2008. De verbouwingskosten worden geraamd op 300 miljoen dollar, waarvan 100 miljoen is beschikbaar gesteld door Stephen A.Schwarzman, oprichter en CEO van de Blackstone Groupe, wiens persoonlijk vermogen door Quote wordt geschat op bijna 13 miljard dollar. De eerste bibliotheek onder bibliothecaris John Shaw Billings was gebaseerd op boeken. Francine Houben: ‘Ik maak een schema based on people. Dit zijn gebouwen uit een tijd dat men niet aan publiek dacht. Wij gaan de bibliotheek toegankelijker maken. A people’s palace, dat wordt het.’
Vooraanzicht van New York Public Library aan Fifth Avenue
Francine Houben voor één van de twee ‘stenen leeuwen’, symbool en schildhouders van de New York Public Library (foto Mecanoo Architects)
Francine Houben liet op 30 november weten dat zij de helft van het bedrag dat aan die prijs is verbonden, 75.000 van de 150.000 euro, wil steken in een fonds dat de innovatie van bibliotheken, Eye Opener Fonds, gaat stimuleren. In dagblad Trouw stelde ze bij wijze van toelichting nog: ‘De rol van de bibliotheken in een veranderende samenleving vraagt hierom. Bibliotheken zijn er niet voor boeken, mar voor mensen op zoek naar informatie, ontwikkeling en ontmoeting.’
In de rubriek Reizen van bijlage bij De Volkskrant van 18 juni is Frncine Houben gevraagd wat haar favoriete plekken zijn in New York. Zij noemt daarbij de New York Public Library met de volgende tekst:
(Francine Houben over de beste plekken in New York, De Volkskrant, 18 juni 2016)
Artikel over FRACINE HOUBEN ‘the library whisper” in: VRIJ weekendmagazine van Haarlems Dagblad/IJmuider Courant, zaterdag 28 december 2019)
Rotterdams bureau wint competitie voor nieuwe bibliotheek Varna, Bulgarije
Ontwerp Varna Regional Library (Architects for Urbanity)
“Varna needs a contemporary library.The Municipality of Varna and the Chamber of Architects in Bulharia – Varna invite Bulgarian and foreign architects in an open international architectural competition for a new building of Varna Regional Library. The competitie aims to collect under one roof the library’s collection, now spread in 6 different buildings, and at the same time to create a new ad active public space in the centre of the city. De competitie ging op 7 september 2015 van start. Drie maanden waren beschikbaar om ontwerpen in te sturen. Uit de bijna 400 ingezonden ontwerpen werd het Rotterdamse bureau ‘Architects for Urbanity’ als winnaar gekozen. Zij gaan het project uitvoeren, waarvoor 30 miljoen euro beschikbaar is en dat in 2020 gereed moet zijn.
Ontwerp Varna Library, Bulgaria, door ‘Architects for Urbanity’ uit Rotterdam
Eén van de pronkstukken van Mecanoo Architects in Delft is de Technische Universiteitsbibliotheek in Delft uit 1997, verbouwd tussen 2008-3010 met eem grasdak van 5.500 vierkante meter. Onderstaand 3 foto’s uit een in 2010 verschenen brochure
Mecanoo architectenbureau wint competitie voor bouw van nieuwe bibliotheek in Tainan, Taiwan
Ontwerp van Tainan Library en omgeving, Taiwan, door Mecanoo Architects
De nieuwe bibliotheek van Tainan met een totaal oppervlak van 35.000 vierkante meter [vergelijk OBA met 28.000 vierkante meter] gaat ruimte bieden aan een uitgebreid programma met leeszalen, bijzondere collecties, studieplekken, een kinderzone, een conferentiezaal, een auditorium en openbare patio’s.
Ontwerp exterieur Tainan Public Library (Mecanoo Architects, Delft)
Het plan omvat tevens een toekomstige uitbreiding met nog eens 13.000 vierkante meter. Mecanoo in Delft, dat bij het omvangrijke project samenwerkt met lokale partner MAYU architects kiest in de materialisatie voor natuurlijke materialen zoals natuursteen en hout. Het gebouw krijgt drie grote open verdiepingen, zodanig flexibel ingericht dat de bibliotheek in de toekomst kan worden aangepast aan veranderende behoeften. Het veertig miljoen euro kostende gebouw komt naar verwachting in 2018 gereed. Mecanoo uit Delft beschikt in Kaohsiung (Taiwan) over een bureau voor haar Aziatische projecten.
Design interieur Tainan Library (Mecanoo Architects)
===========================
Eén van de pronkstukken van Mecano0 Architects is de Technische Universiteitsbibliotheek Delft, gebouwd in 1997, verbouwd in 2008-2010. Gebouwd in de vorm van een landschap met o.a. een grasdak van 5.500 vierkante meter. Onderstaand drie foto’s uit een in 2010 verschenen brochure
buitenaanzicht TU Delft Library
TU Delft Library bij avond
Interieurfoto van TU Delft Library
========================================
‘Kosmisch’ gordijn als kunstproject door TextielLab in Tilburg ontworpen voor nieuwe Nationale Bibliotheek van Qatar
‘Cosmic Curtain’ in Qatar, Inside Outside, Tilburg, 2015
De prestigieuze Nationale bibliotheek van Qatar met een oppervlak van 42.000 vierkante meter is ontworpen door het Nederlandse architectenbureau OMA van Rem Koolhaas [die eerder o.a. de Public Library van Seattle ontwierp].
In het Textielmuseum van Tilburg is o.a. een werkplaats tot stand gekomen dat het kennis en expertisecentrum op het gebied van textiel in Europa wil zijn. Het eerste uitgevoerde project van het ‘Kosmische Gordijn’; is een kunstproject dat interieurontwerpbureau ‘Inside Outside’ onder leiding van Petra Blaisse samen met het TextielLab heeft ontwikkeld en geproduceerd. Het betreft een grootschalig gordijn voor de Qataer National Library (QNL).Het door OMA in Rotterdam ontworpen gebouw omvat een grote open ruimte met een brug er doorheen. Het deel dat vanuit deze brug naar beneden vouwt, vormt een auditorium met een tribune waar evenementen en presentaties worden gehouden.
De Nationale Bibliotheek van Qatar bij avond gefotografeerd
===================
Godfried Bomans’ werk blijft postuum in de belangstelling
-Nadat eerder vertalingen van ‘Erik of het klein insectenboek’ verschenen i o.a. het Engels, Frans, Duits, Noors, Esperanto en Zuid-Afrikaans is kortgeleden een vertaling uitgekomen in het Fries: ‘Erik of it lyts ynsekteboek’, uitgebracht bij Regaard, opmerkelijk genoeg in Groningen. De vertaling is van Geart Tigchelaar en de nieuwe illustraties zijn van Nina Peckelsen. ISBN: 978 90 821970 2 0. Deze uitgave is te bestellen op de site http://www.regaard.nl of in de boekhandel voor de prijs van 12.50 euro (+ porto).
Vooromslag van de Friestalige uitgave van Bomans’ Erik
-De Vlaamse auteur Gerd de Ley publiceerde als deel 25 in de Prominent-reeks: ‘Bomans in pyama; herinneringen aan Godfried Bomans (1913-1971). Eerder gaf De Ley ‘Korte Berichten ‘en ‘Aforismen’ uit in 1971, respectievelijk 1977, welke in de nieuwe uitgave worden voorafgegaan door zijn persoonlijke herinneringen aan Bomans uit 1968.
Vooromslag van ‘Bomans in Pyjama’, samengesteld door de Vlaming Gert de Ley
-Een gesigneerde ‘Wonderlijke nachten’ van Bomans bracht via internetveiling Catawiki op 21 juli 2015: 80 euro op en een uit 1943 gesigneerde 19e druk van Erik 50 euro. Zeer opmerkelijk is dat een ‘Tante Pollewop’ van Bomans uit 1948, met de handtekeningen van Bomans en 7 andere auteurs via Catawiki geveild op 16 maart van afgelopen jaar niet minder dan 2.100 euro opbracht.
De ‘Tante Pollewop’ van Godfried Bomans uit 1948 voor 2100 euro
De binnenkoepel van de Rotterdamse Markthal is geïllustreerd met een 11.000 vierkante meter groot kunstwerk van Arno Coenen, getiteld ‘Hoorn des overvloeds’, geïnspireerd op de boeken Álice in wonderland’ en ‘Erik of het klein insectenboek’.
-In het Pakhuis-museum te Ermelo komen in februari 2016 figuranten uit de kinderfilm Erik tot leven in een tentoonstelling over insecten. De samenstellers van de expositie hebben het boek Erik of het klein insectenboek, dat 75 jaar geleden door Godfried Bomans werd geschreven, in de expositie verwerkt, bovendien in een app met allerlei vragen.
-Moet de grote vakantie op de schop? Die vraag stelde zich Peter de Waard als kwestie in De Volkskrant van 18 augustus, te beginnen met de volgende anekdote van Godfried Bomans: ‘In de tijd dat hij nog bij deze krant werkte, schreef de humorist Godfried Bomans een verhaal over ene oom Jaap, die vlak voor hij op reis ging bij een winkeltje in Haarlem een stapel ansichtkaarten kocht van moeilijk bereikbare plekken in de wereld, zoals de top van de Vesuvius. Op de achterkant schreef hij steevast: ‘’t Was een hele klim. Maar ik heb dóórgezet. Wie niet waagt, die niet wint’. Hij liet ze daarna in partijtjes opsturen door vrienden van daar. Vervolgens bleef hij de hele vakantie thuis en ging in een buurtcafé in Helmond biljarten. ‘We reizen niet omdat we het leuk vinden maar om uit die vakantie aan ontwikkeling te halen wat erin zit en bij terugkeer veel te vertellen hebben’, constateerde Bomans, die wist dat vakantie ook al in 1965 een barre tijdsbesteding was. (…)’
–Godfried Bomans komt op het toneel tot leven in het gloednieuw toneelstuk met muziek ‘Tussen de meeuwen’ dat Ruud van Megen over Bomans heeft geschreven en dat de eerste maanden van 2016 in diverse theaters is te zien. Uitgangspunt is Bomans’ verblijf op Rottumerplaat. Een hoofdrol speelt Reinier Bulder, die al eerder in de huid van de schrijver-entertainer kroop in ‘Godfried Bomans, een opgewekt mens’ (2001) en naast hem spelen ook Hein van der Heijden en Annick Boer belangrijke rollen.
Flyer van ‘ Bomans alleen tussen de meeuwen’
-Luisteren naar verhalen vindt regelmatig plaats in de stadsherberg in het stadhuis van Enschede. Dinsdag 22 december 2015 was het de beurt aan burgemeester Onno van Veldhuizen, die voorlas uit werk van Godfried Bomans dat zeer in de smaak viel. Het was ook te zien op RTV Oost.
Het was een zeer te prijzen gebaar dat burgemeester Sander Schelberg, burgemeester van Hengelo samen met de Hengelose boekverkoper Cees Schafrat (van de boekhandel Broekhuis) maakten naar de bewoners van de Godfried Bomansstaat in die gemeente. Zij stelden de bewoners van deze straat gratis kaarten ter beschikking om op 11 maart de voorstelling ‘Bomans alleen tussen de meeuwen’ in het Rabotheater van Hengelo te bezoeken.
Op 15 november 2012 nam burgemeester Schelberg van Hengelo, bekendstaande als een groot liefhebber en verzamelaar van Godfried Bomans, het eerste exemplaar in ontvangst van ‘Feestelijkheden te Hengelo’, oorspronkelijk in 1968 geschreven door Bomans. De uitgave van het boek was de eerste activiteit van de in 2012 opgerichte stichting ‘Hengelo Leest’.
Illustratie portret Bomans door Eric Coolen, uit: De Kunstcanon van Haarlem
–Begin 2016 verscheen ‘de Kunstcanon van Haarlem’, door Kim Bergshoeff en met illustraties van Eric J.Coolen. Uiteraard is daarin ook een hoofdstuk gewijd aan Godfried Bomans onder de titel: ‘Haarlem wordt een sprookjesschrijver rijker’. Een aardig artikel, zoals trouwens voor de hele publicatie geldt. Alleen jammer, zoals Frank van der Voordt opmerkt dat een redacteur niet beter naar de teksten heeft gekeken. Zo is Teisterbant als Teisterband gespeld, hoort in de titel van Erik geen komma, is Erik niet 7 maar 9 x herdrukt in 1941, wordt Bomans in het boek op zijn sterfdag begraven, is vermeld dat Bomans enkele maanden rechten studeerde in Amsterdam [in werkelijkheid vijfeneenhalf jaar].
-Ofschoon al bijna oud nieuws vermeld ik alsnog dat neerlandicus en Bomansiaan Jac Aarts (1 juli 1950 te Breda geboren) de dag voor zijn 65ste verjaardag geheel onverwacht in zijn slaap in Arnhem overleed. Hij gaf in eigen beheer 5 delen uit met opstellen over het werk van Godfried Bomans: 1) Met andere maten (2008), 2) Drukke tijden (2009), 3) Drukke lezers (2009), 4) We worden diep (2012) en 5) De tweede verdieping (2013). Van 2001 tot 2006 stelde hij op het internet de Bomanskrant samen, gevolgd door het Bomansweekblad (2007-2011). Verder publiceerde hij veel artikelen in het tijdschrift ‘Godfried’ van het Godfried Bomans Genootschap.
Jac. Aarts vooraan links tijdens een bijeenkomst van het Godfried Bomans Genootschap in Haarlem. rechts de dichteres Ria Vos (in 2015 overleden). (foto Andries Munnichs [1944-2022])
Wat Bomans betreft wordt thans gewacht op de Nijmeegse dissertatie van Harry Broshuis en de biografie door Gé Vaartjes.
Boekhandels en antiquariaten
-Met het overlijden van Ab van der Steur en de pensionering van Theo Hopman is het antiquariaat A.G.van der Steur voortgezet door een zoon [de huidige minister] en effectief door een dochter Ariane van der Lely en personeel. In een recente ‘newsletter’ wordt bericht dat de boekhandel in de zomer van 2016 zal verhuizen naar het adres Balistraat 81B in Den Haag, waar de ruimte wordt gedeeld met ‘Wijn op Dronk’, niet ver van de Haagse Antiek- en Boekenmarkt aan het Lange Voorhout.
-Boekhistoricus dr.Piet J. Buijnsters vermeldt in zijn geschiedenis van het Nederlands Antiquariaat de winkel van Aaldrik Nap in de Oude Kijk in ’t Jatstraat te Groningen, waar de boeken en paperassen zo hoog opgestapeld liggen dat de bezoekers nauwelijks binnen kan komen. Vanwege gezondheidsredenen heeft Nap, die de winkel in 1973 had overgenomen, moeten sluiten. De winkel en het magazijn aan de Noorderhaven zijn intussen leeggehaald. Het antiquariaat was gespecialiseerd in regionale uitgaven over historie, cultuur en sport. Michel de Vries van boekhandel Berger en De Vries in de Pelsterstraat heeft de voorraad opgekocht. Alle 60.000 boeken zijn geïnventariseerd, ongeveer de helft is naar de Vries gegaan, o.a. alle Groningana, en de andere helft is naar een opkoper van oud papier gegaan.
Michel de Vries toont een van zijn aanwinsten, afkomstig uit het antiquariaat van Aaldrik Nap: een catalogus van munten en penningen uit 1630 (foto Jan Willem van Vliet)
-Na een kwart eeuw is het antiquariaat van Wever van Wijnen in Franeker gesloten. Eigenaar Jan Zweers heeft zijn hele collectie verkocht aan Theologisch Antiquariaat De Roo in Zwijndrecht. Wever van Wijnen, een verzendboekhandel, heeft alle nieuwe boeken overgedaan aan boekhandel Riemer in Groningen. Bart de Roo meldt in Boekblad: ‘Ons antiquariaat heeft na de overname van Wever van Wijnen in totaal ruim 30.000 verschillende titels, tweedehands en antiek, op het gebied van theologie en kerkgeschiedenis voorradig die tevens leverbaar zijn via website. De Roo wordt hiermee de grootste aanbieder in dit segment.’
In 1833 is boekhandel en antiquariaat Van Stockum in Den Haag gesticht, later uitgebreid met een boeken- en prentenveiling. De (aparte) boekhandel is eerder overgegaan naar boekhandel De Vries in Haarlem. Per januari 2016 heeft het Venduehuis der Notarissen in Den Haag (opgericht in 1811) de kleinere branchegenoot Van Stockum’s Veilingen overgenomen (Financieel Dagblad, 26 januari 2016).
-Zoals bekend is De Slegte door oud-eigenaar Jan Bernard de Slegte in België voortgezet, zelf bezoek ik min of meer regelmatig de zaak in Antwerpen. Intussen is De Slegte ook in ons land teruggekeerd, weliswaar met één winkel, in Leiden op dezelfde locatie waar het oude pand was gevestigd.
Voorgevel van boekhandel De Slegte, Breestraat 73 in Leiden
-In Weesp is antiquariaat ‘Lectori Salutem’ in de Slijkstraat op 2 oktober 2015 na precies 25 jaar gesloten. Met ingang van 1 juni 2015 is doekhandel De Kler in Leiden binnen de winkel gestart met een afdeling antiquariaat.
Vooromslag van boek door dr. Lisa Kuitert: Het boek en het badwater (2015), een pleidooi voor het papieren boek. ‘Al jaren rommelt het op de Nederlandse boekenmarkt. Uitgeverijen en boekhandelketens saneren en menig boekhandelaar gooit de handdoek in de ring. Niet alleen de financiële crisis is de oorzaak van de neergang in het boekbedrijf. We lezen minder en kopen minder boeken. En voor degenen die het wel doen, is het online bestellen of het illegaal downloaden van e-books natuutlijk veel gemakkelijker. Voor sommige bibliotheken reden genoeg om alvast met het vernietigen van hun collecties te beginnen. Maar laten we het papieren boek toch vooral NIET met het badwater weggooien. Wat inmiddels is er aardig wat onderzoek beschikbaar over de NADELEN van e-books en kunnen we het papieren boek de plaats geven die het toekomst. Dit boek geeft met veel voorbeelden en saillante details uit heden en verleden de verstokte boekenliefhebbers genoeg wapens in handen om de discussie over papier of digitaal aan te gaan.’
-‘Wie boeken in de papierbak gooit is lui’, aldus Wilma Schuhmacher van antiquariaat Schuhmacher in Amsterdam. Zij heeft in haar winkel en een pakhuis ongeveer 100.000 boeken. De boekenverkoop stagneert, haar klantenbestand is achterhaald en zij is te oud om op beurzen te staan. Recent heeft ze zo’n 10.000 boeken weggegeven van een oude voorraad Franse en Engelse literatuur en dubbele Nederlandse letterkunde. De overtollige boeken zijn cadeau gedaan een particuliere bibliotheek in China en aan universiteitsbibliotheken in Leuven, Brno en Wrocklaw waar Nederlandse taal- en letterkunde wordt gedoceerd. Voor vijftig kostbare deelcollecties zoekt Wilma Schuhmacher nog een passende bestemming voordat de executeur eraan te pas komt. (NRC, 4 december 2015).
Interieur Dominicanen Boekhandel Maastricht (foto VVV Maastricht)
-Door de Amerikaanse televisiezender CNN is 14-8-2015 een lijst opgesteld van 17 ‘World’s Coolest Bookshops”. Opgenomen zijn 5 boekhandels in de Verenigde Staten, 2 in China en Groot-Brittannië en verder 1 in acht andere landen. Daarbij ook Boekhandel Dominicanen, voorheen Polare, daarvoor Selexyz en tegenwoordig onderdeel van Libris in Maastricht. CNN meldt ook nog dat bij Dominicanen de beste koffie van de stad wordt geschonken. Zonder twijfel heeft de unieke locatie uit de 13de eeuw een rol gespeeld, naast de collectie en bedrijfsvoering. De boekwinkel is een ‘beleefwinkel’ geworden waar meer te vinden is dan boekenrekken en activiteiten plaatsvinden, op dat punt vergelijkbaar met de boekhandels De Vries in Haarlem en Blokker in Heemstede. Aan boekhandelaar Arno Koek, in 2008 verkozen tot (landelijk) boekhandelaar van het jaar, is onlangs de Minerva Cultuur Prijs uitgereikt door de Heemsteedse Kunstkring.
Anselm Kiefer (geb. 1945): sculptuur van ‘Die Buchstaben’, een eerbetoon aan Gutenberg als uitvinder van de boekdrukkunst (foto van expositie in Antwerpen)
Angelique Krol en Axel Mebis bij het kunstwerk van Anselm Kiefer in Antwerpen (2015)
Deel 2 (internationaal) volgt komende week.
Vooromslag van een nieuw standaardwerk over de particuliere/commerciële lees- en winkelbibliotheken in de twintigste eeuw door Hillebrand Komrij i.s.m. de Vereniging FuManchu. In 2016 is een tweede druk verschenen. DE verkoopprijs is 70 euro. ISBN 9789082277920.
18e eeuwse bibliotheek in Warschau, Polen
Op 6 maart 2016 overleed in Zweden Gilles Lundgren op 86-jarige leeftijd. Hij was sinds 1952 in dienst van de firma IKEA en ontwerp meer dan 200 meubels. Meest bekend werd zijn BILLY-boekenkast, in 1979 voor het eerst uitgetekend op een servertje in 1970. Bij het 30-jarig jubileum in 2009 waren er al meer dan 41 miljoen van verkocht, intussen op gelopen tot ongeveer 50 miljoen kasten.
Foto van de blinde Argentijnse schrijver Luis Borges achter zijn bureau als directeur van de Nationale Bibliotheek van Argentinië in Buenos Aires Ook zijn twee voorgangers José Marmol en Paul Groussac waren blind geweest. Ter ere van zijn benoeming schreef Borges een vers over ‘de schitterende ironie van God’ die hem zowel ‘boeken als de nacht’ had geschonken. (Alberto Mangel, De bibliotheek bij nacht, 1978, pagina 248.
Citaat van de Argentijnse schrijver Luis Borges op een boekenlegger
Schrijvershuizen als musea
=======
Librariana 