Tags
Atelier De Vonk, atelier Haemstede, atelier Sabelis, Berend Hendriks, Frans Balendong, Gilles Botbijl, Han Bijvoet, Huib de Ru, Karel Trautwein, Nico Schrier, Pinksterkerk, W.Bogtman
Glas-in-loodramen van flora 1935 in Canada aangetroffen
In 1993 bracht de heer L.H.E. Paternostre uit Heemstede een bezoek aan zijn vroegere klasgenoot N. Schrier in Cheltenham, gelegen in de Canadese provincie Ontario. Hij vernam bij die gelegenheid dat zich aldaar de gebrandschilderde glas-in-loodramen bevinden, welke destijds door glazenier Nico Schrier (1900-1989) zijn vervaardigd voor het grote tentoonstellingsgebouw, de officiële ontvangzaal en het restaurant van de internationale bloemententoonstelling FLORA 1935. Deze zijn -in kratten verpakt- door de gelijknamige zoon meegenomen, toen deze naar Canada emigreerde. Nic. Schrier (sr.) nam mét Bogtman, Bijvoet, Trautwein en Pronk een vooraanstaande plaats heeft in in de glasschilderkunst, die gedurende de eerste helft van deze eeuw rondom Haarlem bloeide.
Nico Schrier Nicolaas Schrier is 27 juli 1900 in Den Haag geboren. Hij ontving zijn artistieke opleiding aan de Haarlemse Kunstnijverheidsschool en de Kunstwerbeschule te München. Schrier werkte eerst als commercieel grafisch ontwerper en vervolgens op de ateliers van Heuff, Bogtman en van der Weiden. Willem Bogtman was in 1912 aan de Schouwtjeslaan een atelier voor glas-in-lood en gebrandschilderd glas begonnen. In dienst van Bogtman maakte de jonge Schrier in 1921 een glas-in-loodraam voor het atelierhuis van de beeldhouwer Hendrik van den Eijnde aan de Willem van de Veldekade te Heemstede (1). Herman Heuff woonde lange tijd in de voormalige tapnering ‘De Dorstige Kuijl’ aan de Koediefslaan en de sierkunstenaar Mathé van der Weiden (1890-1963) was zijn hele leven in Haarlem gevestigd. In 1923 richtte Nico Schrier samen met Huib de Ru een eigen atelier op voor gebrandschilderd glas-inlood, wandschilder- kunst en mozaïeken, gevestigd op het adres Spaarnzichtlaan 13 te Heemstede. Enkele jaren later later is hij verhuisd naar de Rozenstraat in Haarlem waar onder de naam ‘De Vonk’ tot 1946 is samengewerkt. Behalve voor openbare en kerkelijke gebouwen zijn veel glas-in-loodramen ontworpen ten behoeve van villa’s en woonhuizen, zoals die vandaag de dag nog hier en daar in de forensenwijken worden aangetroffen. In en om Haarlem werd gewerkt voor onder meer het Heemsteedse bouwbureau J.E. Baalbergen & A. Volkers, in Haarlem ten behoeve van de (tegenwoordig Evangelische) kerk aan de Kloppersingel, het (vroegere) hoofdkantoor van Haarlems Dagblad en de toenmalige synagoge.
Verder in opdracht van het Provinciaal Waterleidingbedrijf van Noord-Holland te Bloemendaal (1928) en de Ned. Hervormde Kerk in Santpoort. Glasmozaïeken zijn door het gehele land te vinden en ook vanuit o.a. België, Curacao en Canada heeft men opdrachten ontvangen en uitgevoerd. Na de oorlog ging hij alleen verder als Atelier voor Sierkunst N. Schrier totdat de kunstnijveraar in 1962, door een beroerte getroffen, het werken noodgedwongen moest beperken. Hij voorzag zijn gebrandschilderde ramen in de geest van de tijd voornamelijk van figuratieve voorstellingen, afhankelijk van de opdrachtgever met een bijbelse, historische of symbolische inhoud. Na omstreeks 1935 nam het naturalisme van de afgebeelde figuren toe en is sprake van meer details, een toenemende plasticiteit en fijnere penseelvoering. Nico Schrier is jarenlang lid geweest van de Haarlemse kunstenaarsvereniging ‘Kunst Zij Ons Doel’. Hij overleed 2 augustus 1989 in Haarlem, vier dagen na zijn 89-ste verjaardag.
Flora-1935
===
Al in 1798 werd te Heemstede een bloemenmarkt georganiseerd onder de naam Flora. Daarvoor was de burger Jan Simons tot ‘directeur’ aangesteld en voor zijn bemoeiingen zou hij 5% van de opbrengst van de verkopingen ontvangen (2). In die tijd genoot de bloemisterij van de uit Duitsland afkomstige Johannes Rosenkrantz al grote faam, door de erfgenamen in 1853 overgegaan naar Jacob Preijde. Na eerder in de Hout georganiseerd (1910) vond in 1925 de eerste grote internationale Floratentoonstelling plaats op de terreinen van Groenendaal. Deze is bezocht door 393.000 personen en was met een batig saldo van 49 gulden een eclatant succes. Tien jaar later werd de organisatie nog grootser aangepakt en zijn ongeveer 610.000 bezoekers geregistreerd, waaronder ook van koninklijke bloede en talrijke buitenlanders. Het wandelbos Groenendaal werd tijdelijk gedomineerd door een reusachtige globe op een pilaar. Een herkenningspunt, bedoeld als symbool van de internationale contacten tijdens deze Flora. De architectuur waaraan meer dan twee jaar is gewerkt was in handen van de tuin-architect H.J.Voors en bouw-architect J.C. Brand. De gebouwen zijn neergezet door de aannemersfirma’s Gebrs. J.H. en P.J. van den Putten te Heemstede en J.B. Sluiter te Aerdenhout. Alle glas-inloodramen zijn ontworpen en op glas geschilderd door glazenier Nico Schrier en gebrand op het atelier ‘De Vonk’ van de firma Schrier & De Ru, Rozenstraat 3, Haarlem. Boven de beide hoofdingangen van het grote tentoonstellingsgebouw zijn voorstellingen aangebracht van onder andere mensen en bloemen en dieren en bloemen (lammeren en dotterbloemen, meeuwen met kastanjebloesem; reeën ;met egelantier; wilde zwanen met elzenkatjes) . De ramen zijn bewust niet in fonkelende kleuren gemaakt, teneinde de geëxposeerde bloemen beter tot hun recht te laten komen. Voor de ontvangzaal is een raam vervaardigd waar in een allegorische verbeelding de betekenis der bloemen voor het menselijk leven, van de wieg tot aan het graf, werd weergegeven. In het midden de godin Flora, als meisjesfiguur, de aarde zegenend en verrijkend met haar weelde van bloemen, die zij over de wereld uitstrooit te midden van een groep mensen. Reeds bij zijn eerste schreden in het leven ontdekt het kind spelenderwijs de wondere wereld der bloemen en als laatste groet bij het verscheiden van de mens uit het aardse leven worden bloemen meegegeven in het graf. In de zaal van het restaurant zijn diverse fases van bewerking in het bloembollenbedrijf voorgesteld: 1) het ziekzoeken in het veld, 2) het rooien van de bollen, 3) verscheping, 4) het planten van de bollen en 5) het plukken van de bollen. Na afloop van de expositie zijn de gebouwen afgebroken en de glas-inloodramen in bezit gekomen van ontwerper Nico Schrier en later door diens zoon naar Canada meegenomen. Deze zoekt thans naar een passende bestemming bij voorkeur in Zuid-Kennemerland.
Over atelier DE VONK van Nico Schrier en Huib de Ru, zie o.a.: ‘De glas-in-loodramen van Atelier De Vonk’; door Ellen Kerkvliet, in: HeerlijkHeden nummer170, zomer 2016, p.-16-23.
Glasschilderkunst in Heemstede en Bennebroek
Atelier ‘Haemstede’ van Gilles Botbijl
Gilles Botbijl, op 57-jarige leeftijd 31-10-1939 overleden in Hilversum
===========
Omdat hieraan tot op heden in de historische literatuur weinig aandacht is besteed volgt een beknopt overzicht van gebrandschilderd glas in relatie tot Heemstede en Bennebroek (3). De glasschilderkunst ontwikkelde zich uit het decoratieve glasmozaiek, dat al in de Klassieke Oudheid werd toegepast. De oudste vermelding is te vinden in een schrijven van pater Goszbert. abt van Tegernsee (982-1001): “Tijdens mijn leven was het dat de gouden zon voor het eerst door bont gekleurde glazen geschenen heeft”. Befaamd zijn de ramen in middeleeuwse kathedralen als van Parijs, Chartres, Antwerpen, York, Regensburg en elders. De stad Haarlem heeft een lange traditie voor wat betreft glas-inlood welke techniek via Vlaanderen in Noord-Nederland is gekomen. Evenals de kunstschilders en graveurs vormden de glazeniers een belangrijke groep ambachtslieden in Haarlem, die betaald door het stadsbestuur opdrachten uitvoerden in kerken. In 1428 wordt voor het eerst in Haarlem een glasschrijver Daniel genoemd en twee jaar later ontving een dorpskerk in Haarlem een glasraam ten geschenke (4). Eén van de voornaamste was de in 1597 overleden Willem Willemsz. Tybaut uit een geslacht van glasschilders. In 1634 telde het Sint Lucasgilde in Haarlem o.a. 58 schilders, 7 glasschilders, 6 beeldhouwers en 6 graveurs. Dankzij het tijdschrift ‘Oud- en Nieuw’, 1889, pagina 19, weten we dat heer Jan van Heemstede (overleden in 1522) op een glas stond afgebeeld in de St. Laurenskerk te Alkmaar, evenals zijn uit Alkmaar afkomstige echtgenote Maria Corf. Voor zover thans bekend hebben beide ramen, zoals zoveel middeleeuwse glas-in-loodramen, de tand des tijds niet doorstaan.
De Hervormde Kerken in Heemstede, Bennebroek en Bloemendaal In Heemstede is voor het eerst sprake van glas-in-loodramen omstreeks 1623 toen een aantal ramen is aangebracht in de op initiatief van Adriaan Pauw gestichte kerk. Door de bewoners van het dorp werd ‘een goed glas’ aangeboden (dat wil zeggen een| geschilderd en gebrand glas). Voorts zijn diverse ramen geschonken door vader Reinier en enkele zonen van Adriaan Pauw (5), alssmede de ambachtsheer zelve en zijn echtgenote Anna van Ruitenburgh. Verder door de prinsen Maurits en Frederik Hendrik, de vroedschappen van Vlaardingen, Beverwijk en ‘s-Gravenhage, de Ridderschap en edelen van Holland, en de Koning van Bohemen Frederik V. Ook de Provincie Holland stelde een kerkglas ter beschikking ter waarde van 120 gulden en als afbeelding de wapens van de steden van Holland (6). Ofschoon Haarlem met ƒ 1.000,- meebetaalde aan de stichting van de Kerk ontbreekt de vroedschap bij de schenkers van een kerkraam (7). Overigens is in de archieven wel sprake van een kerkglas met de wapens van de steden van de provincie Holland. De meeste glazen waren versierd met de heraldische wapens der schenkers. In de loop der tijd zijn die geleidelijk verdwenen, aangetast door weer en wind en wellicht nog meer tengevolge van vernielingen door straatjongens (8). In 1796 noteerde L. van Ollefen in zijn boek ‘De Nederlandsche stad- en dorpbeschrijver’: “In de vensters ziet men eenige fraai beschilderde glazen”. Burgemeester en kerkvoogd D.E.van Lennep noteerde in 1925: “De fragmenten, die aan die vernieling ontkomen waren, had men ten slótte, zonder eenigen samenhang in één venster bijeengebracht, totdat ook dit venster aan het einde der vorige eeuw vernieuwd moest worden. Kerkvoogden hebben toen overwogen of het niet mogelijk zou zijn, met behulp van de overgebleven fragmenten de oude glazen weer te doen herstellen. De kosten daarvan bleken echter te groot voor de beschikbare middelen; de fragmenten werden in een kistje opgeborgen, dat door den President-Kerkvoogd wordt bewaard. Zij wachten dus op betere tijden wellicht nog eenmaal, aangevuld met bijgemaakte glazen, het binnendringende daglicht door hun kleurenglans te verlevendigen” (9). Bij restauraties in deze eeuw zijn de ramen in de oude stijl met glas-in-lood hersteld. Dankzij dominee E. Sneller zijn deze door glazenier R.W. Bogtman jr. – kleinzoon van Willem Bogtman – bijeengebracht in een van handvormsteen gemetselde omlijsting in de beideramen naast de preekstoel en in het raam boven de graftome van Pauw (10). In de derde fase van de grote restauratie die in 1994 was begonnen zijn de glas-in-loodramen schoongemaakt en waar nodig vernieuwd.
Samengevoegde restanten van antiek glas in lood, aangeboden door dominee E.Sneller bij zijn afscheid als predikant op december 1985.
Over de kerkramen van de in 1680 gestichte Hervormde Kerk van Bennebroek is bekend dat deze zijn ontworpen door de bekende kunstenaar Romeyn de Hooghe en ingebrand door de kunst- en glasschilder Johan van Nickelen, lid van het Haarlemse Sint Lucasgilde. Laatstgenoemde was enige tijd eigenaar van een huis met herberg in de Hout ‘Het Menniste huisje’ (nabij Sparenhout in de banne van Heemstede) en behorend tot de gemeenschap der Mennonieten. Omstreeks 1894 zijn deze kerkramen vervangen door de glazeniers Van Diessen en Kerrebijn uit Haarlem. Zeer bijzonder en voor een aanzienlijk deel bewaard zijn de door de Haarlemse stads-glasschilder Pieter Holsteyn vervaardigde gebrandschilderde ramen van de uit 1636 daterende Hervormde Kerk te Bloemendaal (11). Aan de Voorweg woonde in de tweede helft van de 17e eeuw de glasschilder Barend van Duyst, die zich in ons dorp tevens als schepen en diaken/ouderling heeft gemanifesteerd (12). De gevels van vrijwel alle herbergen waren tijdens de 17e en 18e eeuw herkenbaar aan een uithangbord, veelal een geschilderd paneel, soms ook op glas boven de ingang geschilderd, zoals dankzij Hildebrand (Nicolaas Beets) bekend van uitspanning ‘De Oude Geleerde Man’ in Bennebroek (l 3). Aula van Begraafplaats
In 1926 is begonnen met de bouw van een aula bij de algemene begraafplaats aan de Herfstlaan. In het stijlvolle gebouwtje zijn onder architectuur van Jos Cuypers zes glas-in-loodramen aangebracht, waarvan twee grote boogvormige ramen boven de ingang en uitgang. In fraaie kleuren heeft de Heemsteedse glazenier Vink in Jugendstil boven de ingang de opgaande zon en boven de uitgang naar de begraafplaats de ondergaande zon voorgesteld, daarmee op treffende wijze ’s mensen lot symboliserend.
==================================================
Glas in Lood Ramen in Joodse Synagoge Heemstede
Aanwinst voor Haarlem’s Synagoge; artikel uit het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 1 april 1938:
‘Donderdag 24 maart vond in de vergaderzaal van de Nederl. Israël. Gemeente Haaelem een buitengewone bijeenkomst plaats van den Kerkeraad, waarin de heer B.J.Chapon de Gemeente een gebrandschilderd raam in de synagoge ten geschenke aanbood. Aanwezig waren de heer: Abr. de Lieme Bzn., I.van Voolen, S.L.Anholt, A.de Beer, H.Mainz, J.Rodrigues Pereira, A.Schijveschuurder, de heer B.J.Chapon met echtgenoote en naaste familieleden; verder de eerw. heeren Opperrabijn Ph.Frank, Rabbijn S.Ph.de Vries Mzn., M.I.Petzon, G.Jacobs, N.Schrier, ontwerper van het raam en H.de Ru, van het atelier De Vonk te Haarlem, dat de uitvoering verzorgde. Bericht van verhindering was o.a. ingekomen van de heer J.H.Davids en I.A.Lessing. Abr. de Lieme Bzn. opent de vergadering met een welkomstwoord. Hierna is het woord aan de heer B.J.Chapon. Deze zegt, hoe het overlijden van zijn moeder het plan bij hem rijpte,een geschenk aante bieden aan de Gemeente, in welks bestuur bij hem rijpte, een geschenk aan te bieden aan de Gemeente, in welks bestuur hij meer dan 25 jaar zitting heeft, een geschenk, in overeenstemming met de grondzuilen van het Jodendom. Wij zijn hier in een feestelijke bijeenkomst, zegt spreker. Wij voelen ons verbonden met de bakermat van de vrijheid, het vrije Nederland en toeven in onze gedachten bij hen, die verdreven zijn door ’t barbarisme. Reeds vijf jaar duurt de nood, die nog iedere dag toeneemt en groote offers vraagt. Moge ieder zijn plicht beseffen en daadwerkelijk steun verlenen. Het is noodzakelijk dat er geen verdeeldheid onder de Joden is. Binnen de muren van de Synagoge, waar wij komen om tot God te bidden, is deze echter nooit. Dit bedehuis te verfraaien, waardoor het decorum verhoogd wordt, is de leidende gedachte geweest. Zo is de idee ontstaan, een gebrandschilderd raam aan te bieden. Spreker wil er in het bijzonder op weijzen, dat er nog meer ramen zijn, die op deze wijze verfraaid kunnen worden. Het 100-jarig bestaan van de Synagoge ligt reeds in het verschiet. Om zijn erkentelijkheid te betuiogen jegens Rabbijn De Vries, van wien het motief van het raam is, en die de ontwerper van advies gediend heeft, biedt spreker deze een antiquarisch boek aan. Een hartelijk woord van dank voor hun toewijding richt de heer Chapon tot de heer De Ru en in het bijzonder tot de heer N. Schrier, wien hij enige boeken over Joodse kunst overhandigt. De eerw. heer M.I.Petzon dankt spreler voor het ontwerpen van de Hebreeuwse letters, die op het raam voorkomen, en de heer G.Jacobs, de secetaris, voor de organisatie. De wens uitsprekend, dat men de lichtstalen die door het nieuwe raam zullen schijnen, een tijd van voorspoed voor het Joodse volk over de gehele wereld moge komen, biedt spreker dit geschenk als aandenken aan zijn ouders de Gemeente aan (Applaus). De heer De Lieme wijst er in zijn antwoord op, dat hij reeds tal van jaren met de heer Chapon samenwerkt als collega en vriend. Hij noemt het een voorrecht, hem thans aan deze zijde van de bestuurstafel te kunnen toespreken. U wilde, aldus spreker, van uw belangstelling voor onze Gemeente blijk geven, voor zover dat dan nog nodig was. (…) Rabbijn De Vries vertelt, hoe hij tot het motief voor het raam gekomen is. Er moest een idee aan ten grondslag liggen en het moest iets zijn, dat spreekt en de Synagoge waaediger maakt. Het zou geplaatst worden aan de wand, waar het heiligste staat: dus moest het iets heiligs zijn. Zo heeft de spreker aan de openbaring, aan Jesaja (hoofdstuk 6) gedacht, waar het bekende vers: Kodousj voorkomt. Hier wordt God gehuldigd door wezens van de hoogste insrantie. Spreker wenst de he heer Chapon geluk met de totstandkoming van dit schone geschenk. Geruime tijd heeft spreker de indruk gehad, dat de Synagoge als het ware hinkte, doordat slechts aan één kant van het otoum hakoudesj een gebrandschilderd raam is geplaatst. Het doet spreker daarom genoegen te kunnen mededelen, dat binnen zeer afzienbare tijd, zeker voor Sjoowoengous, de andere kant gevuld zal zijn. Hoe het er komt, kan spreker niet zeggen. Hij verwacht, dat men er niet op zal aandringen, dit van hem te vernemen. Evenals deze wens van de heer Chapon reeds spoedig vervuld is, hoopt spreker, dat het met zijn andere wensen het geval moge zijn. De heer De Lieme dankt Rabbijn De Vries voor zijn verblijdende mededeling en zegt t.z.t. ook dat geschenk gaarne te zullen aanvaarden. (…) Rabbijn De Vries gaf hier nog een duidelijke uiteenzetting van de symboliek die er in het raam ligt.
Het glas-in-loodraam van glazenier N.Schrier, in 1938 onthuld.
Het gebrandschilderde glad in loodraam, dat in de synagoge is onthuld, geeft een uitbeelding van Jesaja 6;”In het jaar toen de koning Usia stierf, zag ik God, zittende op een hoge troon en zijne zoomen vervulde de Tempel. De Serafs stonden boven Hem, een ieder had zes vleugels, met twee bedekte ieder zijn aangezicht en met twee bedekte hij zijn vleugel-voeten en met twee vloog hij. En de een riep tot de andere en zeide: “Heilig, heilig, heilig is de God der Heerscharen, de ganse aarde is van zijn Heerlijkheid vol.” Deze voorstelling is in grijs genuanceerd en wit uitgebeeld, met in de top oranje, gele en rode tinten. Door het raam loop een band, waarop in Hebreeuwse letters de woorden “Heilig, Heilig” enz. geschilderd staan, stralende uit een lichtende kern, waarin de zetel Gods en de engelfiguren in abstracte vormen zijn weergegeven. Het gebrandschilderde raam is ontworpen en geschilderd door N.Schrier en uitgevoerd op het atelier ‘de Vonk’ van de firma Schrier en de Ru te Haarlem.’
———————————————————————————————–
Willem Bogtman
Een van de bekendste glasschilders uit de eerste helft van de 20ste eeuw is de Haarlemmer Willem Bogtman (1882-1955). Vanaf 1905 had hij enige tijd een huurpand op het adres Schouwtjeslaan 72, toen nog in Heemstede gelegen, waar Bogtman op 1 oktober 1912 op de benedenverdieping een atelier voor glas-inlood en gebrandschilderd glas begon (14). In opdracht van de gemeente Haarlem maakte hij na 1930 vijftien ramen voor de traphal van de nieuwe vleugel van het Provinciehuis, die recentelijk door een kleinzoon zijn gerestaureerd en thans wederom de luister en helderheid van destijds genieten. Na de oorlog heeft het Comité ‘Heemstede Vrij -5 mei 1945’ als blijvende herinnering aan de bevrijding een gebrandschilderd raam in drie panelen (zes stukken) aan de gemeente Heemstede aangeboden. Dat bevindt zich in het trappenhuis aan de achterzijde van het oude deel van het raadhuis en is vervaardigd door glazenier Willem Bogtman. Het linkerpaneel toont de sombere jaren van de bezetting – witte duiven worden in hun vrijheid belemmerd en bloedend verwond door puntige kettingen, omgeven door neerhangende bloemkelken in paarse kleuren ten teken van rouw. De ‘bevrijding’ is in het rechterstuk voorgesteld door vrijuit vliegende vogels tegen een zonnige hemel, terwijl bloemen in vrolijke kleuren dit vreugdevolle moment nog accentueren. Bekende emblemen als ‘zwaard en weegschaal’ en een boek met de Griekse letters Alpha en Omega zijn weergegeven. Op de drie onderramen vindt men afbeeldingen opgenomen van de Oude Kerk op het Wilhelminaplein, het Oude Slot alsmede van twaalf (ten dele) verdwenen buitenplaatsen, waaronder Bosbeek, Bosch en Hoven, Ipenrode, Oud-Berkenroede, Huis te Manpad en de Hartekamp. Op dit prachtige en stijlvolle raam ziet men ook de plattegrond van Heemstede met daaromheen de wapens van de omliggende gemeenten Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede, Haarlemmermeer en Bennebroek. Het gemeentewapen van Heemstede tenslotte bekroont de kaart der Heerlijkheid.
Atelier Bogtman gaf de volgende beschrijving van de voortstellingen op het gebrand glas: ‘Waar het comité ‘Heemstede Vrij’ er prijs op stelde, dat BEZETTING en BEVRIJDING in dit glas symbolisch werden voorgesteld en waar bovendien rekening moest worden gehouden met de eis om aan het trappenhuis zo min mogelijk licht te onttrekken, was het noodzakelijk de hoofdmomenten van de glasschildering af te beelden in de drie bovenlichten van het raamstel. Het linker bovenlicht toont dan ook de sombere jaren der bezetting, – witte duiven worden in hun vrijheid belemmerd en bloedend verwond door puntige kettingen, omgeven door neerhangende bloemkelken in paarse kleuren ten teken van rouw. De ‘bevrijding’ is in het rechter bovenlicht voorgesteld door vrijuit vliegende vogels tegen een zonnige hemel, terwijl bloemen in vrolijke kleuren dit vreugdevolle moment nog accentueren. Het midden-bovenlicht is bedoeld als symboliek voor de ‘gerechtigheid’, uitgebeeld door de bekende emblemen ‘zwaard en weggschaal’ en bovendien ‘de vrijheid van het eerlijke woord’ door een boek met het ALPHA en OMEGA. De achtergrond wordt gevormd door de nationale kleuren rood, wit en blauw. Het jaartal 1945 – mei geeft een blijvende herinnering aan de dag der bevrijding. Van de drie onderramen is alleen het middenpaneel gevuld met een grisaille-schildering, aangegeven de plattegrond van de gemeente Heemstede bezaaid met oude buitenverblijven waaraan, voor zover deze niet meer bestaan, verschillende straatnamen ons nog dagelijks herinneren. De kaart is omzoomd door de wapens der omliggende gemeenten, namelijk Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede, Haarlemmermeer en Bennebroek. Het wapen van Heemstede tenslotte bekroont de kaart van de Heerlijkheid.’ Belangrijke werken van Willem Bogtman in Haarlem en omgeving zijn o.a.: 1927 Vrijzinnig Religieus Centrum. Dr.D.Bakkerlaan 23, Bloemendaal 1930 Provinciale Griffie, Dreef, Haarlem [in 1997 gerestaureerd door een kleinzoon van Willem Bogtman] 1930 Hogeschool Haarlem HTS. Veldzichtlaan 1, Haarlem 1937 Oude Katholieke Kerk, Kindersingel, Haarlem 1937 Huize ‘Karoly’, Heemsteedse Dreef, Heemstede 1943 Religieuze Kring, O.Mendliklaan 7, Aerdenhout 1945 Gedenkraam Bevrijding Raadhuis Heemstede
1946 R.K.kerk, Deken Zondaglaan 65, Vogelenzang 1949 Raadhuis, Raadhuisplein 1, Haarlem.
In het boek: ‘Interieurportretten van stadshuizen en villa’s 1875-1945 (door Barbar laan, Esther de Haan en Alexander Westra) ZUID-KENNEMERLNAD, een uitgave van Stokerkade cultuurhistorische uitgeverij in Amsterdam, 2017, is een paragraaf gewijd aan ATLIER BOGTMAN (door Esther de Haan) p.35-36, citaat: ‘Willem Bogtman (1882-1950) werd in Bergen geboren en was in 1905 naar Haarlem gekomen vanwege zijn benoeming als leraar aan de Haarlemse Ambachtsschool, waar hij tekenen, goudsmeden, behangen en stofferen doceerde. In 1912 stopte hij echter als leraar en opende hij als autodidact een glasatelier voor glas in lood en gebrandschilderd glas. Naast vele decoratieve ramen voor woonhuizen en kantoorgebouwen maakte Bogtman ook lampen, papieren behangsels, ontwikkelde hij een patent op de ontwikkeling van het tinfiligrain. Bogtman werd een autoriteit op het gebied van glaskunst. Zijn naam werd gevestigd door de glas-in-loodramen die hij ontwierp in 1915 voor het Scheepvaarthuis aan de Prins Hendrikkade van architect Johan van der Meij. De daaruit voortvloeiende opdrachten waren zo talrijk dat Willem Bogtman de architect Guillaume de la Croix opdracht gaf een atelier op de Zuider Emmakade in Haarlem te bouwen. In de decennia daarna maakte Bogtman meer dan vierduizend ontwerpen voor glas-in-loodramen en voerde de ontwerpen van tientallen anderen uit. In Zuid-Kennemerland decoreerde Bogtman vele woonhuizen met glas-in-loodramen in zeer verschillende stijlen, variërend van abstracte voorstellingen in Amsterdamse School- en art deco-stijl tot gedetailleerde figuratieve afbeeldingen. Atelier Bogtman maakte in 1915 voor villa Sandenhoef in Overveen unieke glas-in-loodramen met speelse grafische voorstellingen van bloemen, kabouters, insecten, muziekinstrumenten en een wolkenlucht met sterren.
BETEGELING Naast het gebruik van glas in lood nam ook het toepassen van tegels in het interieur tussen circa 1870 en 190 een hoge vlucht. Door technologische vernieuwingen en het beschikbaar komen van industrieel vervaardigde, kwalitatief hoogwaardige tegels was het mogelijk geworden grote hoeveelheden wand- en vloertegels te produceren in alle mogelijke stijlen, kleuren en vormen. De hygiënische vochtbestendige eigenschappen van tegels en de waardering van hun decoratieve waarde leidden tot een veelvuldige toepassing van tegelvloeren en wanden in het tochtportaal, de hal, de keuken en uiteraard de natte ruimtes.’
Han Bijvoet en Frans Balendong
In het standaardwerk ‘Glas in lood in Nederland 1817-1968’ zijn met betrekking tot Heemstede vermeld: kleinseminarie Hageveld, de Pinksterkerk en de Hartekamp (aula; door Jaap Min). Met betrekking tot Bennebroek het St. Luciaklooster (1947) met glas-in-loodramen van de Haarlemmer L. Lourijsen. Han Bijvoet (1897-1975), die van 1939 tot zijn overlijden aan de Spaarnelaan in Tuinwijk-Zuid woonde, heeft voornamelijk voor rooms-katholieke kerken gebrandschilderde glas-in-loodvensters gemaakt. In 1923-1925 ten behoeve van het trappenhuis en de kapel van Hageveld. De twee voormalige kerken van Berkenrode, daterend uit respectievelijk 1694 en 1817 waren eenvoudig van opzet en bevatten geen gebrandschilderde ramen, in tegenstelling tot de in neogotische stijl gebouwde St. Bavokerk te Heemstede welke in 1879 tot stand kwam onder architectuur van E.J. Margry. Onder andere drie gebrandschilderde ramen werden destijds geschonken door de parochianen. Het tot ontploffing brengen van een Duits projectiel op 15 november 1944 in de tuin van het aan de overzijde van de kerk gelegen tuin van Jac. H. Kramer leidde tot een enorme ravage, waarbij ook bijna alle glas-inloodramen en vooral die aan de Zuidwest- en Oostzijde zijn vernietigd. In 1947 kreeg Han Bijvoet opdracht nieuwe gebrandschilderde ramen te ontwerpen. Het linker-raam achter het hoofdaltaar geeft de Kerstkring, het midden-raam de Paaskring en het rechter-raam de Pinksterkring weer. In 1949 kwamen deze gereed, waarna in 1950 en 1951 nog meer nieuwe ramen zijn aangebracht door beeldend kunstenaar Bijvoet, met voorstellingen van Sint Bavo en Sint Antonius, in de Maria-kapel de H. Joachim en Anna én in de Jozef-kapel Jozef van Egypte en van de H. Benedictüs Jozef Labre. In de zomer van 2005 zijn tien nieuwe glas-in-lood ramen herplaatst in de Heilige Bavokerk. Na 60 jaar was het de parochie gelukt deze ramen na een geldinzameling van ongeveer 40.000 euro onder de parochianen te plaatsen. Zoals bekend werden de oude ramen in 1944 vernield na een door de Duitse bezetters tot ontploffing gebracht V1. De redelijk moderne ramen zijn zoveel mogelijk aangepast aan de destijds verwoeste ramen in het koor. Ze zijn ontworpen, vervaardigd en geplaatst door de firma Schmid uit de Wolstraat in Haarlem.
In de uit omstreeks 1895 daterende Sint Jozefkerk te Bennebroek zijn tussen 1955 en 1957 voor een bedrag van ƒ 22.628,- nieuwe gebrandschilderde ramen ontworpen en aangebracht door de Haarlemse glazenier Frans Balendong (1911 geboren in Roermond) en stellen onder andere episodes uit het leven van de patroonheilige van het godshuis voor (15). Ze zijn ooit betiteld als “het mooiste kunstwerk van Bennebroek”. Voor de Onze Lieve Vrouw Hemelvaart kerk aan het Valkenburgerplein in Heemstede vervaardigde Frans Balendong de venstervulling van het kerkgebouw. Het gaat om een veelkleurige geometrische schikking van rechthoekige glasdelen. In de westgevel bevindt zich bovendie een venster met een voorstelling van Maria.
De glazenier Karel (Theodorus) Trautwein is in 1893 in Amsterdam geboren en op 15 pril 1959 overleden te Haarlem. In 1935 begon hij een eigen atelier in Haarlem waar o.a. Abram Stokhof de Jong en Henk Hilterman hebben gewerkt.
INBRAAK IN O.L.V.HEMELVAARTKERK, 10/11 juli 2020: glas-in-lood raam vernield, zie appendix 6
In de publicatie ‘Bouwburezu J.E.Baalebergen & C.A.Volkers’ door J.E.Baalbergen, 1993, is een tiental firma’s vermeld die glas-in-lood ramen hebben aangebracht in huizen van voornoemd bouwbureau, te weten Wildeboer (Bennebroek), Kerrebijn (Alkmaar), Kuypers (Haarlem), Sabeis & Co (Haarlem), De Vos & Bouvy (Amsteram), Schrier & du Ru (Heemstede), Wouters (Breda), Damsma en Bennik (Amsterdam, Kröder (Beverwijk) en Willemse (?).
Nota Bene: Roel Hildebrand als leerling van Nico Schrier en Frans Balendong De Alkmaarse glazenier Roel Hillebrand is in 1959 geboren te Heemstede. Op jonge leeftijd in het vak verzeild bij Kees Schmit en beschikt over een eigen glas-in-lood atelier. Ten dele autodidact leerde hij veel van Frans Balendong en Nico Schrier. Hij restaureert ook en ontwikkelde een eigen stijl.
De Pinksterkerk en Bovema-studio
foto van de Pinksterkerk, uit de Spiegel 1957
In 1957 is in de Camplaan de gereformeerde Pinksterkerk gebouwd door het architectenbureau Chr. Nielsen, J.H.C. Spruit, W. van de Kuilen. Opvallend zijn de glas-in-betonwanden van Barend Hendriks (16). “Door aan de buitenwand van zijn Pinksterkerk in Heemstede reliëf aan te brengen in het beton, verleende hij deze gevel een eigen uitdrukkingskracht geheel onafhankelijk van het interieur. De ramen van deze kerk bevatten bovendien geenafzonderlijke voorstellingen meer, maar één groot tafereel neemt de gehele wand (21x5m) in beslag met symbolische weergave van het Pinkstergebeuren. Zijn in het interieur toegepast reliëf bij een appliquéraam levert een verrassend spel van licht en kleur” (17).
In talrijke Heemsteedse herenhuizen is in de jaren dertig ook glas-in-lood aangewend. Gezegd wordt dat in het Heemsteedse huis waar de directeur van de NZH woonde, ir. W.J.Burgersdijk, zich nog een fraai glas-in-lood raam bevindt van de busmaatschappij.
In de voormalige Dreefschool bevinden zich nog vier originele ramen met kleine voorstellingen en het jaartal van de bouw ‘Ao 1930’ in glas gebrand in het trappenhuis naar de vroegere toneelzaal, thans in gebruik als multifunctionele ruimte van de plaatselijke openbare bibliotheek. Verder zijn symbolen in glas-inloodramen ten behoeve van de kapel van het zusterklooster Mariënheuvel (1949) vervaardigd door de Haarlemse beeldend kunstenaar Levinus Tollenaar. In geleurd glas is ook het raam in het trappenhuis van het voormalig politiebureau aan de Cruquiusweg te Heemstede in 1966 vervaardigd door Levinus Tollenaar.
De beeldend kunstenaar en glazenier Jules Chapon is in 1914 te Heemstede geboren. Anton Molkenboer (1872-1960) was hier na 1943 enige tijd woonachtig alvorens naar de Spaarnestad te verhuizen en heeft voornamelijk in de jaren twintig voor kerkelijke opdrachtgevers glas-in-loodramen met religieuze voorstellingen vervaardigd.
Het huis Insulinde
In 1891 is het Delftse glasatelier ‘Het Prinsenhof’ opgericht door Jan L. Schouten (1852-1937). Het bedrijf verkreeg internationale vermaardheid met kwalitatief hoogwaardig uitgevoerde monumentale ramen voor kantoren, bankinstellingen, stationsgebouwen, villa’s enz. Voorts vanwege de talrijke restauraties, o.a. van de beroemde 16e eeuwse glazen in de St. Janskerk van Gouda. In Heemstede heeft glazenier Jan Schouten omstreeks 1923 de lichtkoepel gemaakt in de serre van het huis ‘Insulinde’ op verzoek van de oud-Indiëganger en fruitteler A.P. Audretsch, het eerste huis in de Laan van Insulinde, later nummer 25. (18). Tevens bevindt zich een gebrandschilderd raam in het trappenhuis waarop lelies zijn afgebeeld. Tot besluit van deze beknopte inventarisatie kan worden bericht dat vernieuwingsdrift, vernielzucht en onverschilligheid de voornaamste oorzaken zijn dat betrekkelijk weinig gebrandschilderde ramen bewaard zijn gebleven, een kunstsoort die met name in Haarlem tot grote bloei kwam en in deze eeuw dankzij glazeniers als Bogtman enSchrier een heropleving heeft meegemaakt.
glas-in-loodraam in vm. wijnhandel ’t Raedhuys, Raadhuisstraat 46 Heemstede
idem Raadhuisstraat 46 vm. wijnhandel Kluën (nog wel bewaard).
Hageveld
Van de kunstzinnige inventaris in het voormalig kleinseminarie Hageveld resteert weinig: de plafondschildering in de koepel boven de mediatheek evenals de marmeren vloer-decoratie in de vroegere kapel naar een ontwerp van architect Jan Stuyt. Kees Veelenturf (19), kenner van het Hageveld-gebouw, publiceerde een artikel over de 15 bewaard gebleven glas-in-lood ramen in de vroegere sacristie en 1 in de voormalige zusterkapel. Gekozen is destijds voor symbolen uit de Litanie van de Heilige Maagd Maria (Lauretaanse Litanie ofwel de Litanie van Loreto – waaraan Leo Van Heemstede (ps. van Leo Tepe) een Duitstalige dichtbundel wijdde). Afgebeeld zijn symbolen als een kelk, lelie, toren van David etc., die vanuit de Bijbel worden verklaard. In de oude zusterkapel, tegenwoordig kantoorruimte, is mogeljk door Han Bijvoet een gebrandschilderd raam aangebracht, het zogenaamde Franciscusraam, waarin een visioen van Franciscus van Assisi is uitgebeeld.
In het huis waar ir. Burgersdijk, directeur van NZHTM woonde in de Schilderswijk zou nog een glas-in-loodraam van de tramwegmaatschappij aanwezig zijn. Het pand Breitnerweg 8, bouwjaar 1952, bevat authentieke gebrandschilderde glas-in-lood ramen met diverse taferelen uit de scheepvaart; in de villa Casper Fagellaan 1 zijn eenvoudige voorstellingen van o.a. heraldische wapens, een lier, boeken, een uil, bloemen, een haan e.d. te vinden; Oudemanslaan 1 bevat ramen met spiraal en slingermotieven bij de bordestrap; Van Merlenlaan 7 ‘Welgelegen’ een glas voor o.a. deurportaal geëtst met Jugendstil- en Lodewijk stijlmotieven; Herenweg 60 ‘Eikenhof’ met bloemmotieven en zo zijn nog talrijke andere huizen met gedecoreerde glas-in-loodramen in Heemstede aanwezig. Noten (1) Aldus beschreven in het gedenkboek van Kunst Zij Ons Doel (1996). In de monografie over H.A. van den Eijnde 1869-1939 (1994) schrijft nochtans de auteur Ype Koopmans: “Enige jaren na de voltooiing van het pand werd bij de entree een Van Konijnenburg-achtig glasin-lood-raam aangebracht van de destijds nog onbekende Huib de Ru (1902-1980)”. (2) G. van Duinen, Heemstede in de Franse Tijd, 1956, blz. 25. (3) M. Verkaik, Gebrandschilderd glas in kerkramen (over N.H. Kerk Bennebroek). In: Nieuwsbrief VOHB, nummer 65, augustus 1990, blz. 27-32. (4) C.J. Gonnet, Haarlemsche glasschrijvers. In.- Feestbundel dr.Abraham Bredius aangeboden. Amsterdam, 1915. (5) Zie o.a.: Dólleman, ‘Verhaal van al hetgeen is voorgevallen in en omtrent de Heerlijkheid Heemstede…’ Handschrift, pagina 91 (G.A. Heemstede, kopie in collectie-Heemstede, N.H.Archief). (6) Enkele schetsen hiervan bevinden zich in het Gemeentearchief van Heemstede (Inv. Van Doorninck, nrs. 390 en 407) en in het Algemeen Rijksarchief (collectie Pauw van Wieldrecht). (7) Tussen 1620 en 1680 zijn door het stadsbestuur van Haarlem geschonken voor de kerken van Zandvoort, Spaarndam, Heemskerk, Bloemendaal, Vlaardingen, Lisse, Beverwijk en verscheidene andere gereformeerde godshuizen in Holland. (8) Op 28 juni 1671 is een keur uitgevaardigd tegen het beschadigen van de glazen in de Kerk. (9) Aldus jhr. mr. D.E. van Lennep, in: Schets der geschiedenis van de kerk der Nederduitsche Hervormde Gemeente van Heemstede, 1925. (10) In één van de ramen lezen we: ‘Aangeboden door Ds. E. Sneller bij zijnafscheid op 1 dec.1985′. (11) Een viertal glazen is nog hedentendage te bewonderen in de Gravenzaal van het Stadhuis te Haarlem. Andere in 1867 voor vijf gulden per stuk verkochte ramen zijn in later tijd teruggekocht, o.a. van H.A. Crommelin, bewoner van Oud-Berkenroede, of door goed gelijkende replica’s vervangen. Hierover zie o.a.: C.G. van Valkenburg, De Bloemendaalsche kerkramen, in het bijzonder dat der stichters. In: Haerlem jaarboek 1942 (1943). Voorts Bert Sliggers, Bloemendaal 350 jaar kerk en dorp. 1986, blz. 25-29. | (12) Over Barend van Duyst zie o.a. van ondergetekende, Een huis aan de Voorweg als twistappel tussen de familie Van Duyst en kunstenaar Romeyn de Hooghe. In: Oud-Heemstede-Bennebroek, nummer 80, april 1994, blz. 44-54. Zie ook noot 3. (13) Zie: Hildebrand, Na vijftig jaar; noodige en overbodige opheldering van de Camera Obscura. Haarlem, 1888. 2e geheel herziene druk, bladzijde 154. (14) Drs.H.Spreen, Willem Bogtman; een artistieke duizendpoot (1882-1955), in: Historische mededelingen van de historische vereniging Steenwijk en omstreken, dertiende jaargang, no.4, 1996. | (15) Zie: C. Bregman, De Sint Joseph-Parochie van Bennebroek. 1965 (Hoofdstuk: De Kerkramen, p.86) alsmede het gedenkboek door J. de Groot: ‘ Katholiek rond de rand van Kennemerland; verhalen en foto’s ter gelegenheid van 100 jaar St. Jozefparochie Bennebroek’. 1997, blz. 63-64. (16) Een dergelijke techniek is toegepast door Levinus Tollenaar (1918-1970) in het voormalig politiebureau aan de Cruquiusweg. (17) Citaat uit: Glas in lood in Nederland 1817-1968, 1989. (18) Informatie van drs. J.W.L. Hilkhuijsen, conservator van de Gemeente musea in Delft, die een studie over het glasatelier van Jan Schouten publiceerde. ‘Jan Schouten (1852-1937) Oprichter van het atelier van gebrand glas ’t Prinsenhof (1891-1951)’ . Delft, 1989. (19) Kees Veelenturf. Metaforen in de kleedkamer: glas in lood in de sacristie van Hageveld. In: Jaarboek 2010 van de Stichting Reünisten Hageveld, 2012., p. 60-73. Hans Krol NOTA BENE: een uitvoerig hoofdstuk over de glas-in-loodramen van Schrier & Du Ru voor de FLORA 1935 is te vinden in de ‘Officieele catalogus Flora 1935’, blz. 150-157. P.S. Het laatste ambachtelijk glas-in-lood atelier te Haarlem staat in de Wolstraat en wordt beheerd door Michiel Schmit (37). Zijn grootvader Cornelis Schmit begon de zaak in 1935 aan de Gasthuisvest, waar ook zijn vader heeft gewerkt. De kleinzoon repareert soms werk in de Heemsteedse Componistenwijk dat nog door zijn grootvader is vervaardigd, aldus een artikel ‘Glas-in-lood heeft iets magisch’ in het Haarlems Dagblad van 23 november 2011.
Glas-in-loodramen in de (voormalige) Dreefschool, tegenwoordig Plein 1 met o.a. de bibliotheek, in 1930 vervaardigd door atelier de Vonk (Huib de Ru (1902-1980) en Nico Schrier (1900-1989))
====
In 1926 is ‘De Kleine Vermaning’ als kerkgebouw van de Nederlandse Protestanten Bond (NPD) gebouwd aan de Postlaan onder architectuur van Huib Tuninga B.N.A.. De gevels zijn opgetrokken uit geelrode baksteen met gesintelde exemplaren en worden onderbroken door verticale vensterreeksen met deels figuratief glas-in-lood, voorstellende Christus en de vier evangelisten. De glas-in-loodramen zijn ontworpen door Huib de Ru en uitgevoerd door atelier ‘de Vonk’. In 1996/1997 is de kerk van de NPB intern verbouwd en overgenomen door de Doopsgezinde gemeente.
In veel huizen in de wijk Bosch en Vaart (tot 1927 gemeente Heemstede, sindsdien Haarlem) zijn glas-in-lood ramen verwerkt (foto uit Bosch en Vaart 1901-2001 door Chris Hoefsmit)
![Gebrandschilderd glas-in-lood gedenkraam in 1965 vervaardigd bij gelegenheid van 40-jarig bestaan van de (voormalige) firma Van Egmind Mechansch Transport in Bennebroek. [Tegenwoordig in collectie van Historische Vereniging Heemstede Bennebroek]](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2012/01/vanegmond.png)
(Bouwkundearchief gemeente Heemstede, zie: Overboslaan 6, 1959)
P.S. Zie ook artikel in HeerlijkHeden, nummer 150, najaar 2011: ‘Details die het karakter bepalen; bijzondere elementen in Heemsteedse interieurs’, blz. 91-95 met glas-in-loodramen in onder meer de volgende panden: Breitnerweg 8, Van Slingelandtlaan 9, Van Merlenlaan 7 en 40, Raadhuisstraat 46.
Bennebroek
———————————————————————————————
glas-in-loodramen in Dreefschool/bibliotheek Heemstede
================
Glas-in-betonramen (zie verder: Pinksterkerk)
=
===
APPENDIX 1: GEBRANDSCHILDERD GLAS IN KERKRAMEN van KERK BENNEBROEK ; door Maarten Verkaik (Oud Heemstede-Bennebroek, nummer 65, augustus 1990)
APPENDIX 2: KERKRAMEN HERVORMDE KERK BENNEBROEK
=====================================================
Appendix 3: Marja Peeters Glas in lood Heemstede
Appendix 4: Bennebroek kapel in voormalig Sint Luciaklooster
Appendix 5: schenking glasinloodraam aan Heemkundekring Myerle in Mierlo
Schenking glas- in- loodraam van Hein van den Boomen aan oudheidkundige vereniging in Mierlo (N.Br.)
Appendix 6 JULI 2020 INBRAAK IN Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk In de nacht van donderdag op vrijdag 10 juli is ingebroken in het kerkgebouw en zijn enkele offerblokken leeggehaald. Om binnen te komen is één van de glas-in-lood ramen van Karel Trautwein vrijwel onherstelbaar beschadigd. In de karnt van 14 juli 2020 doet kunsthistoricus drs. Michel Bakker verslag van het trieste gebeuren
Atelier ‘Haemstede’ Raadhuisstraat 7 van Gilles Botbijl (vanaf 1934)
Librariana 
met lida ik ben in bezit van 5 kleine glas in lood jes van flora holland 1953.met de tulp viool narsis kunt u mij vertellen wie dat gemaakt kan hebben ik hoor het van u mvg
Leuk en onderhoudend verslag : 1 correctie de glas in lood koepel , welke door mij is ontworpen en vervaardigd , zie foto en tekst hierboven , bevindt
zich niet in Maison de Bonneterie te Den Haag maar in de winkel van kledingketen “the Sting” aan de Dagelijkse Groenmarkt …wel in Den Haag.
Roel Hildebrand
http://www.Alkmaarseglazenier.nl
Met verontschuldiging en in dank het onderschrift heden gecorrigeerd.
Kunt u me vertellen waar het gedenkraam van schipper Bierenbroodspot in Hoorn te bezichtingen is?
In antwoord: het gedenkraam is in 1967 aangeboden aan mr.J.C.Bierenbroodspot (geboren in 1897), die tot 1963 directeur was, vervolgens president-commissaris van de n.v. ‘Verenigde Sportfondsenbaden’. Ik neem aan dat het raam zich nog in familiebezit bevindt. Als zijn kinderen worden in de genealogie van Bierenbroodspot, gepubliceerd in ‘Gens Nostra’ van oktober/november 1967 genoemd: 1. Peter B.,geboren in 1928 (was woonachtig in Aerdenhout), Amieke, geboren in 1931 en Louis, geboren in 1940. Van de oudste zoon Pieter Bierenbroodspot, staan als diens kinderen vermeld: 1. Annelies, geboren in 1955, Gijsbert Jan, geboren in 1957 en Thomas Johan, geboren in 1959.
Geachte heer Krol
Ik weet niet of ik u hier een vraag zou mogen stellen over Nico Schrier. Ik heb namelijk een mooi glas in lood raampje dat uit zij inboedel afkomstig zou zijn. Ik ben wel benieuwd of dat werkelijk zo is en of hij het ook zelf gemaakt heeft. Alleen weet ik niet hoe ik erachter zou kunnen komen. Misschien heeft hij kinderen die dat zouden kunnen bevestigen? Misschien kunt mij verder helpen, het is tenslotte te proberen. Verder heb ik 2 pastels van Nico Schrier, waaronder de lezende vrouw die in dit artikel wordt afgebeeld.
Met een vriendelijke groet,
Ben Hofs
Goedendag, in antwoord laat ik weten dat over atelier de Vonk van glazenier Nico Schrier ook ik geschreven in het blad ‘HeerlijkHeden’ van de Historische Vereniging Heemstede Bennebroek, nummer 150, 2011,p. 91-93. Wellicht kunt een foto (als scan) sturen van het raam en de pastels? Mijn email adres is jlpmkrol@hotmail.com
Geachte heer Krol,
Allereerst dank voor het mooie overzicht dat u heeft gemaakt. Ik heb een vraag over het stuk glas-in-lood dat afkomstig is uit wijn-/drankenhandel ’t Raethuys. Mijn grootvader, F.H. Kluen was de eigenaar/oprichter van deze wijnhandel, welke na zijn dood in 1962 door zijn zoon, mijn oom Egbert Kluen, werd overgenomen. Weet u wie het stuk glas-in-lood in bezit heeft? Is de fotograaf (Jaap van der Molen) de eigenaar of heeft hij alleen het beeld gemaakt? Ik zou graag in contact komen met de huidige eigenaar. Bij voorbaat dank voor uw reactie.
Jan-Willem Kluen
Jan-Willem Kluen, in antwoord: Marloes van Buuren meent dat de ramen nog in bezit zijn van J.A.van der Molen. Diens adres is: Ir. Lelylaan 21, Heemstede. Met hartelijke groet, Hans Krol
Wij hebben een kleine glas-in-lood voorstelling door Gillis Botbijl waarop afgebeeld een zaaier bij zonsopgang. Als u belangstelling hebt, stuur ik u graag een foto.
Met vriendelijke groet,
Jan Horstman
Rotterdam
Mail: argonaut3c@gmail.com
Tel: 0681 711831