Tags
asbest, haven Heemstede, Havendreef, Heems, Huib Bakker Bouw, Kanaalweg Heemstede, Merens haarlem, Nefabas, nefalit, Roest, Teeuwen, Watertorenproject, zandbedrijf de Jong
Persbericht: subsidie voor het verwijderen van asbest dalen (januari 2016): ‘Vanaf 2024 zijn asbest daken verboden. Particulieren, bedrijven en andere organisaties kunnen voor het verwijderen van asbest dalen een subsidie aanvragen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Dan moet het asbest dak wel een oppervlakte hebben van minstens 35 vierkante meter. Particulieren met een asbest dak dat kleiner is dan 35 vierkante meter kunnen dat in strikt omschreven gevallen zelf verwijderen. Wie dat van plan is, moet dit melden bij de gemeente.’
ASBESTFABRIEK NEFABAS IN HEEMSTEDE EN OOSTERHOUT (1939-1983)
Op 7 januari 2015 stuurde de gebruiker van een bedrijf in de Havenstraat een brief aan het gemeentebestuur van Heemstede met o.a. het volgende bericht: ‘(…) Heeft de gemeenteraad/wethouder(s) kennis van het inventariserend bodemonderzoek welke wij op 12 april 2001 hebben laten uitvoeren? Ook is tot mijn grote spijt afgelopen week de hond van ondergetekende overleden aan asbestkanker, iets wat relatief weinig bij honden voorkomt. Mijn hond was elke dag op deze locatie aanwezig, wij verdenken de oude asbestfabriek. Dit soort vervuiling kan men nooit geheel elimineren.’ Mede omdat hierover nauwelijks is gepubliceerd reden om de historie van de voormalige asbestfabriek te reconstrueren (1) Na 1900 zijn in talrijke Europese landen en in de Verenigde Staten zelfstandige bedrijven opgericht met de merknaam Eternit en werkend volgens het patent van de Tsjechische uitvinder Ludwig Hatschek (1856-1914). In Nederland is in 1912 de ‘Eerste Nederlandsche Fabriek van Asbest-Cementplaten in Amsterdam opgericht met de merknaam ‘Martinit’. Tot bloei kwam de N.V.Noord-Hollandsche Asbestfabriek vh. J.de Boer & Co in Amsterdam. Directeur J.M.de Bruijn woonde destijds in de Johannes Vermeerstraat 12 te Heemstede. In Haarlem zijn vanaf 1879 tot 1971 in de fabriek van caoutchouc (rubber)artikelen van de Gebr.Merens aan het Zuider Buiten Spaarne 56 allerlei soorten technische caoutchouc-asbest en ebonietartikelen vervaardigd. (1) In Eindrapport 0648 Asbest Signaleringsonderzoek Noord-Holland 9-4-08 versie 1.2. (door ReGister/Sycera uitgevoerd) is in de tabel 1 Asbestverwerkende bedrijven Asbest in Kaart de locatie C0397000103 NEFABAS Heemstede (actief van 1940-1952) ten onrechte niet opgenomen, wèl achteraf als erratum.
Oprichting van asbestplatenfabriek in 1939 door C.C.Haalebos
Weinig bekend meer is het feit dat in 1939 in Heemstede een asbestfabriek is gesticht aan de Havenstraat te Heemstede, in 1952 verhuisd naar een bedrijventerrein in het Brabantse Oosterhout. Initiatiefnemer van de N.V.Nederlandse Fabriek van Asbestproducten ‘Asbestos’ [van het Griekse begrip dat ’onbrandbaar’ betekent], afgekort tot NEFABAS, was de heer C.C.Haalebos. Van hem is bekend dat hij in 1901 is geboren. Zijn ouders werkten in Ned.Oost-Indië waar de jonge Claes in 1922 zijn loopbaan begon bij een rubberonderneming.
In 1932 is hij gerepatrieerd naar Nederland en vestigde zich tijdelijk met een ander op het adres Rijnegomstraat 62 in Aerdenhout en een jaar later verhuisde hij naar de Crayenestersingel 11 in Heemstede om begin 1940 nogmaals te verhuizen, toen naar het adres Beethovenlaan 23. Geïnspireerd door een nieuwe asbestfabriek in het Overijsselse Goor reisde Claes Haalebos naar Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije (Vöklabruck) om een in patent vervaardigde machine van uitvinder en grondlegger van de Eternit-asbestfabrieken Ludwig Hatschek (1856-1914) aan te schaffen. Het Eternit-bedrijf door voornoemde Ludwig opgericht was intussen in handen van zoon Hans Hatschek. De gekochte machine was geschikt voor de vervaardiging van asbestisolatieplaten, met de intentie in een later stadium uit te breiden naar asbestpapier, -karton en-vilt. Gebruik werd gemaakt van het mineraal chrysotiel, ofwel witte asbest. Van alle asbest-typen komt chrysotiel – niet te verwarren met de edelsteen chrysoliet – verreweg het meest voor, geschat wordt 84% van de wereldproductie, tegenover 12% van het gevaarlijker crocidoliet ofwel blauwe asbest en nog minder amoniet = bruine asbest. Asbest is in ons land tot begin jaren 80 van de vorige eeuw veelvuldig gebruikt in huizen, gebouwen, boerderijschuren, fabrieksschoorstenen, schepen, liften, rioolbuizen, autos (remblokken), in de wegenbouw, als dak- en vloerbedekking etc. Het gold als een goedkoop, goed isolerend, slijtvast en brandwerend product. Er wordt tegenwoordig een onderscheid gemaakt tussen hechtgebonden asbest, waarbij de asbestvezels zijn gevoegd met een andere stof, veelal cement of lijm en losgebonden ofwel niet-hechtgebonden asbest, waarbij de vezels gemakkelijk vrij kunnen komen, omdat deze niet in een andere materiaal zijn vastgezet, o.a. toegepast in isolatieplaten. Als Nederlands fabricaat een primeur werden de asbestisolatieplaten vanuit Heemstede geleverd aan groothandelaren – zoals de Eerste Utrechtsche Asbestcementhandel Joh. Michon e.a. – voor elke isolatie van 0,5 tot 11mm dik en 1×1 en 2×1 meter oppervlak te gebruiken als basismateriaal voor pakkingen en brandwerende afdekkingen. Als grondstoffen zijn aangewend: asbestvezel/chrysotiel, kaolin of porseleinaarde als vulstof en aardappelmeel als bindmiddel. Gezamenlijk in een mengmolen tot een brij vermalen en vervolgens tot platen geperst, waarna afgesneden en opgehangen om te drogen, en al na één etmaal verhandelbaar. Gestart werd met 6 werknemers in de uit 1924 daterende timmerfabriek/houthandel van I.C.Collet.
In een op basis van de Heemsteedse architect J.B.Wesselingh aangepaste fabriekshal met droog- en opslagruimte werd gewerkt op het adres Havenstraat 65. Dat is achter het huizenblok 53-63 (gebouwd in 1927), ten noorden van de Zandvaart, en oostelijk gelegen was de destijds grote kolen- en oliehandel van Teeuwen (later kantorencomplex Touchdown Center, tgegenwoordig bouwplan Havendreef). In dit gebied zwaren enkele garagebedrijven gevestigd zoals Tommy’s Garage (85), autobedrijf Havenstraat (71) en Mazda Autobedrijf Schalken (81/83).
Een schok was het overlijden van de energieke oprichter en directeur Claes Cornelis Haalebos (39) die op 12 juli 1940 omkwam bij een noodlottig auto-ongeval. Met zijn chauffeur, J.Bethlehem (25) uit Heemstede, oorspronkelijk afkomstig uit Assen, had de verdrinkingsdood plaats in Oegstgeest. Claes Haalebos was gehuwd met E.W.Völlmar, overleed kinderloos, en is begraven op de Algemene Begraafplaats.
H.W. de Haan nieuwe directeur (1940), opgevolgd door J.P.Dekker (1945)
Als nieuwe directeur is toen H.W.de Haan uit de Lorentzlaan benoemd. Voor zover bekend vond in oktober 1941 voorlopig de laatste aandeelhoudersvergadering van Nefabas plaats. Vanwege de oorlogsomstandigheden, de problemen met het invoeren van grondstoffen uit het buitenland, zoals chrysotiel en kaolin, evenals vermindering van reguliere bouwactiviteiten, zal de productie tot de bevrijding van ons land beperkt zijn gebleven. Op 23 juni 1945 kwam bij een botsing met een vrachtwagen van een auto der Binnenlandse Strijdkrachten uit Heemstede 1e reserve luitenant H.W.de Haan op de weg tussen Ede en Arnhem om het leven.
Na een oproep in weekblad ‘de Heemsteder’ is mij door een kleindochter op 29 januari 2015 bericht dat haar grootvader G.Tillemans als bedrijfsleider werkzaam was bij Nefabas en in 1952 met het gezin naar Oosterhout meeverhuisde. Als mondelinge overlevering van G.Tillemans is vermeld dat die tijdens de oorlogsjaren bij een dreigende inval van de Duitsers belastende papieren van het bureau van directeur De Haan heeft gegrist en weggespoeld in het toilet. Verder is mij medegedeeld dat tijdens de bezettingstijd Duitsers hun paarden op het terrein van de fabriek hebben gestald tussen de haven en de Zandvaart (1). Als directeur is na het plotse overlijden van H.W. de Haan de energieke procuratiehouder Jan Piet Dekker aangesteld ( 30 april 1971 op 70-jarige leeftijd als medecommissaris van Nefabas overleden). In 1946 zijn bezinkingsreservoirs van een betonconstructie op het Heemsteedse fabrieksterrein aangebracht voor de opslag van asbestproducten (1).
In 1942 verscheen een proefschrift ‘Stof en stoflongen’ waarin in Nederland voor het eerst wordt gewezen op het kankerrisico van asbest. In de masterscriptie ‘Werkgeversaansprakelijkheid voor schade door asbest en ‘straling’’ van J.Jochems komen in het hoofdstuk over de asbestproductenindustrie 8 sectoren aan de orde, te beginnen met ‘Asbestpapier- en karton voor pakkingen.’ Daarover wordt gezegd: ‘Asbestpapier- en karton werd gebruikt voor het maken van allerlei vormen van isolatiemateriaal. Het was een basisproduct, dat door andere, secundaire industrieën vooral voor pakkingen in industriële installaties werd gebruikt. Asbestpapier- en karton had een asbestgehalte van tussen de 80 en bijna 100%. Becijferd is, dat in Nederland naar schatting 42.000 ton asbestvezels op deze wijze is verwerkt (16,5% van het totaal), wat heeft geresulteerd in bijna 47.000 asbesthoudend materiaal (4,8% van het totaal). Bij de productie van het asbestpapier- en karton werd alleen gebruik gemaakt van chrysotiel. Voor zover bekend was er in Nederland één bedrijf waar dergelijk asbestpapier- en karton werd gemaakt, namelijk NEFABAS, eerst gevestigd in Heemstede en later in Oosterhout (NB). Eind jaren 40 van de vorige eeuw is Nefabas overgenomen door de Belgische tak van het internationale asbestbedrijf Eternit, als gevolg waarvan nieuw kapitaal beschikbaar kwam. (1) Via mevrouw Els Heeremans-Coppens ontving ik de volgende kanttekeningen en aanvullingen van de heer Geert Tillemans, een zoon van de vroegere bedrijfsleider die zowel bij Nefabas in Heemstede als in Oosterhout werkzaam is geweest: ‘- Er is in een latere periode naast witte (of wellicht in plaats van) ook van blauwe asbest gebruik gemaakt; – Er werden ook wel platen van 12 mm geproduceerd; – Het bedrijf werkte al snel met meer medewerkers in ploegendiensten, waarschijnlijk van 6-22 uur. Dat sluit ook aan op de 20 werknemers die later – in 1952 – in Oosterhout aan de slag gingen; – De bezinkingsreservoirs werden gevuld met het ‘afvalwater’ van het productieproces. Daaruit bezonk dan de ‘asbest’ die opnieuw gebruikt kon worden, terwijl tegelijkertijd schoner water kon worden afgevoerd. De reservoirs waren dus geen ‘opslagplaats’ van asbestproducten; – Tijdens de bezetting gebruikten de werknemers de fabriek/het schaftlokaal ook als onderkomen, waarvan men dacht dat het meer kans gaf om aan ‘oppakken door de bezetter’ te ontkomen. Ze schenen echter weldra, al kaartend etc., zoveel lawaai te produceren, dat sommigen zich helemaal niet veiliger voelden en er al snel voor kozen om toch maar liever thuis te blijven.; – Uit België en Zwitserland zijn betrekkelijk kort geleden eigenaren van de firma Eternit tot lange gevangenisstraffen veroordeeld omdat ze jarenlang zijn doorgegaan met produceren, terwijl ze wisten dat zulks levensbedreigend was voor de werknemers.’ (2) Opmerkelijk is dat bij een controlebezoek door een regionaal inspecteur van de Volksgezondheid aan de Nefabas-fabriek in Oosterhout in 1972 bezinkingsafval verdween in een gegraven gat in de grond in plaats van in betonbakken, met als gevolg de mogelijkheid van ‘éen onaanvaardbare vorm van bodemverontreiniging’. In 1996 moest vanwege nieuwbouw ter plaatse de bovengrond besmet met asbest worden afgegraven en met nieuw zand worden opgevuld.
Nefabas in Oosterhout (1952-1983)
Omdat expansie op de terreinen nabij de haven in Heemstede – waar tijdelijk enkele garagebedrijven en Dorcas zijn gevestigd – vrijwel onmogelijk was is in 1952 verhuisd naar een geheel nieuwe fabriekshal met kantoorruimte aan de Vijf Eikenweg 22 in Oosterhout. Van 6 december 1951 dateert goedkeuring (hinderwetvergunning) aan Nefabas van de gemeente Oosterhout voor de bouw van een fabriekshal met kantoorruimte (1). In De Telegraaf van 24 november 1953 is deze fabriek omschreven als ‘sober, maar sierlijk, aangepast aan het landschap, door een keurig grasveld en een bloementuin afgescheiden van de weg.’ Daar is met één productielijn en met ongeveer 20 werknemers begonnen en hadden nadien uitbreidingen plaats, in 1959 met een omvang van bijna 3.000 vierkante meter vloeroppervlak, zodat Nebafas kon uitgroeien tot één van de grootste asbestverwerkende industrieën in ons land, naast Van Gelder-Wormer, Eternit in Goor en Asbestona te Harderwijk. ‘In het eerste jaar in Oosterhout werd tussen de 1.000 en 1,500 ton asbest verbruikt, wat bij een vezelgehalte van 90% een productie van tussen de 1.100 en 1.650 ton asbesthoudend product betekende. Het productieproces verliep anders dan in Heemstede. De langvezelige asbest werd eerst vermalen en vervolgens in een menger met lijm, serpentinezand en water op dikte gebracht. Het mengsel werd daarna door een pers geleid en vervolgens werden de platen gedroogd en op maat gesneden. Het bedrijf omschreef zichzelf als producent van asbestpakking en isolatieplaten. In handelsstatistieken werd het proces echter omschreven als asbestpapier en –karton.’
Noot
(1) Aanwezig in het Regionaal Archief Tilburg zijn door de gemeente Oosterhout aan Nefabas verstrekte hinderwetvergunningen aanwezig uit 1972: ‘ het oprichten van een inrichting tot het vervaardigen en opslag van houtwolcementplaten’; 1976 een lozingsverordening, evenals een nieuwe, de gehele inrichting omvattende vergunning tot het vervaardigen van asbestproducten; 1978: ‘uitbreiding en wijziging van een inrichting ter vervaardiging en opslag van houtwolcementplaten met een nieuwe hal in bestaande bedrijfsruimte’; 1981: ‘het uitbreiden van een inrichting ter vervaardiging en opslag van hitte-isolatiemateriaal’.
====
Gezondheidsproblemen als gevolg van asbest
Het grootste gevaar heeft in het verleden bestaan voor productiearbeiders in asbestfabrieken. Zolang de asbest onbeschadigd is en niet wordt bewerkt raken de vezels niet los. Is dat wel het geval, dan kunnen de loskomende asbestvezels in de longen terechtkomen en asbestlongkanker en/of buikkanker veroorzaken. Eenmaal blootgesteld aan asbest dan kan het nog vele jaren duren alvorens de eerste ziekteverschijnselen zoals benauwdheid voorkomen. In de jaren 70 werd steeds meer duidelijk dat minieme vezeltjes asbest de longen aantasten en werknemers aan o.a. asbestkanker, maligne mesothelioom (long- of buikvlieskanker) stierven dan wel ernstig ziek werden. Via de rechtbank zijn processen gevoerd tegen Nefabas/Eternit. De firma schikte met betalingen zonder schuld te erkennen. Begin oktober 1971 kwam bij Nefabas een Zwitserse ingenieur om het leven na in een nieuw geïnstalleerde mengmachine te zijn gevallen. Al in 1972 ontwikkelden Russische scheikundigen een synthetische asbest, dat betere eigenschappen bevat dan het in de natuur voorkomende chrysoliet-asbest en dat praktisch onaantastbaar bleek te zijn door zouten en zuren. Nefabas in Oosterhout bracht in 1978 een isolatie- en pakkingsplaat op de markt onder de naam Nefalit. Het materiaal was vervaardigd op basis van hoogwaardige calcium- en aluminiumsilicaten, evenwel zonder toevoeging van asbest. (1) In 1979 ontving de fabriek bovendien nog 175.000 gulden subsidie van de rijksoverheid om producten ter vervanging van asbest te ontwikkelen. Door het Asbestbesluit Warenwet, dat een verbod inhield op asbestproductie, zijn alle Nederlandse asbestfabrieken in 1982 of 1983 gesloten, maar pas in 1993 heeft de overheid het gebruik van alle asbestsoorten verboden. Omdat Nefabas haar activiteiten in Oosterhout had verbreed naar de fabricage van houtwolcementplaten is de productie daarvan na 1983 nog voortgezet onder de naam Litonit. Vandaag de dag floreren onderzoeksbureaus en asbestsaneringsbedrijven. Jaarlijks sterven mede vanwege de lange incubatietijd enkele honderden personen aan de gevolgen van asbestose, zogeheten mesothelioomslachtoffers. In 2012 zijn door rechter Guiseppe Casalbore van de rechtbank in Turijn de namen van 2.768 arbeiders van de Italiaanse vestigen van Eternit voorgelezen en intussen aan asbestkanker overleden. Ruim 1.500 mensen woonden het proces bij, niet echter de twee hoofdschuldigen van Eternit, de Zwitser Stephan Schmidheiny en Belg Louis de Cartier (verwant aan de schatrijke Emsens-familie) beiden als grootaandeelhouders miljardair geworden. Ze werden veroordeeld tot een gevangenisstraf van 16 jaar en 100 miljoen euro schadevergoeding omdat zij decennialang doorgingen met het produceren van asbest ondanks de wetenschap dat de werknemers een sterk verhoogde kans hadden om aan asbestkanker te overlijden. Zij ontliepen de hun opgelegde straf. De Belg overleed voortijdig en de Zwitser ging met succes in cassatie, want in 2014 heeft het Italiaanse Hof van Cassatie de eerdere uitspraak vanwege verjaring vernietigd. Naar schatting zijn in Nederland ongeveer 340.000 mensen op het werk met asbest in aanraking gekomen. Na het Comité Asbestslachtoffers, begonnen in 1995, is in 1999 in Nederland het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) in het leven geroepen om slachtoffers en nabestaanden financieel en in andere opzichten bij te staan.
Noot
(1) Lang is verondersteld dat in het materiaal onder de naam nefalit geen asbest was verwerkt. Ik wijs op artikelen in dagblad Trouw van 10 mei 1979 en in het Algemeen Dagblad van 30 september 1980. Mevrouw Kristin Linderud, development Manager ar Ringnes AS in Oslo uit Noorwegen wees mij er begin mei 2021 via LinkedIn op dat die veronderstelling achteraf terecht niet klopt. De firma Nefalit heeft bij processen voor de rechtbank aangevoerd dat men van 1964 tot 1979 nog in de veronderstelling verkeerde dat longkanker slechts als complicatie van asbestose (stoflongen) kon ontstaan en niet als rechtstreeks gevolg van asbestblootstelling. Het Hof heeft daar korte metten mee gemaakt door o.a. verwijzing naar het arrest Cijsouw (De Schelde (HR 25 juni 1993, NJ 1993/686). De vervaardigers hadden voorzorgsmaatregelen moeten treffen. Inaparil 2007 moest het bedrijf Nefalit op basis van een uitspraak van de rechtbank in Maastricht een voorschot 30.000 euro betalen, op een schadeclaim van 100.000 euro, aan de toen 59 jarige Ton Erfman [20 april 2008 overleden], die jarenlang bij het dochterbedrijf Nefalit van Eternit in Goor had gewerkt en medisch ongeneeslijk ziek was verklaard. Ook door Nefabas werd met nefalit gewerkt. Als bijlage citeer ik onderstaand uit het rapport Asbest in Kaart. Historisch onderzoek Asbestgebruik, methode Asbestkansenkaart (ReGister, Historisch onderzoeksbureau, 10 maart 2016)/ Hoofdstuk 6.2. Asbestpapier en -karton
Bijlage
———
Arrest Janssen-Nefabas
Bekend geworden in de jurisprudentie is het zogeheten ‘arrest Jansen-Nefabas’ (6 april 1990). Geëntameerd door werknemer Janssen die – met een korte onderbreking van 1948 tot 1958 – tot aan zijn gehele arbeidsongeschiktheid in 1972 in dienst is geweest van Nefabas, eerst in Heemstede, na 1952 in Oosterhout. Bij de werkzaamheden van dit bedrijf dat asbest produceerde en verwerkte is hij langdurig blootgesteld geweest aan asbest. In 1970 kreeg Jansen klachten en in 1972 bleek bij een medisch onderzoek dat hij asbestose had. Het causaal verband tussen de ziekte en blootstelling aan asbest bij Nefabas wordt niet betwist. Janssen startte in 1984 een civiele procedure en voerde aan dat Nefabas naliet veiligheidsmaatregelen te nemen, dat geen stofmaskers werden gebruikt en dat de stofafvoer in Heemstede nihil en in Oosterhout onvoldoende was. Aanvankelijk verklaarde de rechtbank dat de werknemer onvoldoende had aangegeven welke maatregelen Nefabas ten aanzien van veiligheid voor de gezondheid had moeten nemen met inachtneming van de stand van wetenschap en techniek. De Hoge Raad kwam daarop terug: het ging niet meer om kennis die een bedrijf zei te hebben, maar had behoren te hebben. Bij arrest van de Hoge Raad is dit oordeel genuanceerd met o.a. de volgende regels: ‘Als de werknemer zich beroept op de overtreding van wettelijke regels met betrekking tot de gevaren van de door de werkgever te produceren of te verwerken stoffen, zal de werkgever feiten en omstandigheden moeten vermelden die aannemelijk maken dat er op welke wijze hij aan zijn verplichtingen heeft voldaan; 2. Als zulke regels ontbreken of onvoldoende zijn uitgewerkt zal de werkgever in geval van aantasting van de gezondheid van één of meer van zijn werknemers door een dergelijke stof, onder meer hebben aan te geven in hoeverre hij zich tijdig omtrent het aan die stof verbonden gevaar en de met het oog daarop te treffen voorzieningen heeft laten voorlichten, bijvoorbeeld gevaar en de met het oog daarop te treffen voorzieningen heeft laten voorlichten, bijvoorbeeld door deskundigen, onderscheidenlijk waarom een dergelijk onderzoek of dergelijke voorzieningen redelijkerwijs van hem niet konden worden gevergd; 3. In beginsel ligt het op de weg van de werkgever om aan te geven wat naar zijn mening in soortgelijke bedrijven als het zijne als norm voor de veiligheid gebruikelijk was. Gebruikelijk wil overigens niet zeggen dat die norm als juist moet worden aanvaard.’ De Hoge Raad zegt in het arrest Janssen-Nefabas niets over de mogelijkheid voor de rechter om gebruik te maken van een vermoeden bij het bewijzen van een nalatigheid van de werkgever. Dit in tegenstelling tot het zgn. ‘asbetose-arrrest’ waarbij de rechter gebruik kan maken van een feitelijk vermoeden in het kader van het bewijzen van causaal verband.
Bodemonderzoeken Havendreef Heemstede
In maart-april 2013 is in opdracht van Huib Bakker Bouw in het kader van de herontwikkeling van ‘Havendreef’ de actualisatie van een verkennend bodemonderzoek 2011 Havenstraat 65 gedaan (1), met als voorlopige conclusie: ‘Aanleiding voor het onderzoek is de aanwezigheid van een asbestfabriek in het verleden. Er is asbest in de bovengrond aangetroffen waarvan het gehalte de interventiewaarde niet overschrijdt maar wel benadert. Op basis van de onderzoeksresultaten kan niet worden uitgesloten dat er sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging met asbest. Aanbevolen wordt om ter plaatse van inspectiegat AB17 een nader asbest-in-grondonderzoek uit te voeren. (…) Dat inspectiegat is gelegen in een groenstrook grenzend aan een asfaltverharding ter hoogte van de achterzijde van adres Heemsteedse Dreef 54. Eveneens is er een asbestverdachte locatie naast het pand Havenstraat 65 die als parkeerplaats wordt gebruikt.’ Onder paragraaf 4.4.4. wordt in het rapport van BK Bodem ‘Verkennend actualisatie bodemonderzoek / 130945 / 7 juni 2013 uitvoeriger ingegaan onder het kopje ‘Asbest-in-grondonderzoek’: ‘Er is een sterke verontreiniging met niet-hechtgebonden asbest (chrysotiel) aangetoond ter plaatse van Ruimtelijke Eenheid 1. Uit het historisch onderzoek blijkt dat de voormalige asbestfabriek ter plaatse van de RE gesitueerd is. De analyseresultaten bevestigen dat de aangetoonde verontreiniging met asbest te relateren is aan het soort asbest dat in de asbestfabriek werd gebruikt. Het betreft daarmee een historische verontreiniging. Aangezien er ter plaatse van 3 proefsleuven gestuit is op een betonvloer welke vermoedelijk een funderingsvloer betreft, is niet bekend of onder deze verharding eveneens asbest aanwezig is. Door de vloer en de aanwezigheid van bebouwing is de sterke asbest verontreiniging niet afgeperkt. Onder de asbesthoudende ‘kleilaag’ is er kwalitatief geen asbest aangetoond. Indien er een schatting gemaakt moet worden van het verontreinigend volume waarbij we ervanuit gaan dat de sterk verontreinigde laag met een laagdikte van 0,2 meter zich bevindt ter plaatse van het oppervlak van de voormalig fabriek (exclusief buitenterrein), dan komt dat globaal neer op circa 100 kubieke meter. Hierbij is geen rekening gehouden met de mogelijke aanwezigheid van asbestnesten (illegale dumps) welke zich op de locatie kunnen bevinden. Ter plaatse van RE2 (in voorafgaand onderzoek aangeduid als inspectiegat AB17) is wel asbest aangetoond, maar wordt de norm niet overschreden. Opgemerkt wordt dat het hier eveneens niet-hechtgebonden asbest betrof. Gezien de historie en de analyse resultaten van asbest dient men bij de ontwikkeling van de locatie bedacht te zijn op ‘spots’ welke niet in dit onderzoek naar voren zijn gekomen. Op basis van de resultaten is conform de NEN5707 is een nader asbest onderzoek noodzakelijk. Dit asbestonderzoek kan voorafgaand aan de ontwikkelingen, als de huidige panden en verhardingen zijn verwijderd, worden uitgevoerd om de omvang van verontreiniging in kaart te brengen.’ (1) Eerdere onderzoeken betreffen o.a. door BK Ingenieurs bv. In 1995 ‘Een inventariserend bodemonderzoek 65a Heemstede’; in 2004 door Oranjewoud: ‘Vooronderzoek nieuwe stijl locatie Havenstraat 85 te Heemstede’; in 2005 door Wareco: ‘Bemonstering grondwater op locatie Havenstraat 65a te Heemstede’; in maart 2019 door Terrescan: ‘Asbestinventarisatie / Historisch onderzoek Landsdekkend beeld; in 2010 door Grondslag bv: ‘Verkennend asbestonderzoek verdichte locaties regio IJmond Gemeente Heemstede. In 2001 heeft één van de gebruikers van een bedrijf aan de Havenstraat een bodemonderzoek laten verrichten, waaruit is gebleken dat de vervuiling op het voormalige industrieterrein aanzienlijk is.
In een in 1990 verschenen rapport over de Heemsteedse Haven is onder paragraaf 2.8.3. Bodemverontreinigingo.a. bericht: ‘Het terrein Sambeek (Havenstraat); dit is het terrein van een voormalig asbestfabriek, dat voorlopig is afgedekt nadat verontreiniging nadat verontreiniging werd aangetoond.’ Indien lezers van deze bijdrage over nadere gegevens beschikken dan wel herinneringen hebben aan asbestfabriek Nebafas is het verzoek mij hiervan in kennis te stellen via het e-mail adres: jlpmkrol@tiscali.nl
Aanvullende literatuur – Delpher; (kranten)site van de Koninklijke Bibliotheek – Mario Desiati. De bloemen van Mimi Orlando. [roman over Italiaanse gastarbeiders uit Puglia en omgeving die in de jaren zeventig van de 20e eeuw in de Zwitserse asbestfabriek Eternit gingen werken, onwetend van het dodelijk gevaar dat hen bedreigde]. Amsterdam, Cossee, 2014. – Sible Harmsma en Frans Mulder. Asbest in kaart: historisch onderzoek asbestgebruik, methode asbestkansenkaart. Groningen, 2006. – Romana Jasperse. Geen leven met asbest. Zoetermeer, 2013. [Over haar echtgenoot Klaas Jasperse, het eerste asbestslachtoffer dat de staat aansprak op nalatigheid. Hij werkte vanaf 1977 bij aluminiumfabriek Pechiney in Vlissingen, in 2003 overgenomen door Alcan, waar hij ruim 30 jaar veelvuldig en onbeschermd met asbest werkte.Iin 2009 is mesothelioom bij hem vastgesteld]. – Jordy Jochems. Werkgeversaansprakelijkheid voor schade door asbest en ‘straling’ . Een bestudering van het verleden van lessen voor de toekomst. (Masterscriptie Recht en Onderneming), 2008. – Rudie Kagie. Asbest(ose).Lelystad, IVIO, 1976. – Bob Ruers. Markt en tegenmacht in de Nederlandse asbestregulering. Proefschrift. Den Haag, 2005. [Advocaat Ruers heeft circa 1.000 slachtoffers van asbest gerelateerde ziekten bijgestaan in rechtszaken tegen vroegere werkgevers]. – Bob Ruers en Nico Schouten. Het asbestdrama. Eternit en de gevolgen van honderd jaar asbestcement. Rotterdam, Wetenschappelijk Bureau SP, 2005. – R.F.Ruers and N.Schouten. The tragedy of asbestos; Eternit and the consequences of a hundred years of asbestos cement. Socialistische Partij, 2e editie, 2006. – P.H.J.Swuste, A.Busdorf en J.A.M.Klaver. Asbest, het inzicht in de schadelijke gevolgen in de periode 1930-1969 in Nederland. Groningen, 2006. – Heemstede Haven Inventarisatierapport. Bureau voor Ruimtelijke Ordening en Architectuur F.W.van Droffelaar b.v., 1990. – Verkennend actualisatie bodemonderzoek Havendreef te Heemstede. Projectnummer 139045. IJmuiden, BK Bodem, 2013 [op internet te vinden].
De catalogus op de site www.bibliotheek.nl vermeldt 158 publicaties gewijd aan asbest; OCLC Worldcat meer dan 7.000.
ILLUSTRATIES: A. DE PERIODE VAN NEFABAS IN HEEMSTEDE (1939-1951) – B. NEFABAS-OOSTERHOUT (1952-1983) – C. ASBEST(FABRIEKEN) INCLUSIEF GEZONDHEIDS- EN MILIEUPROBLEMATIEK – D. HAVEN(STRAAT) EN KANAAL(WEG) – E.BEDRIJVIGHEID ROND DE HAVEN A. DE PERIODE VAN NEFABAS IN HEEMSTEDE (1939-1951)
B. NEFABAS IN OOSTERHOUT (1952-1983)
C. ASBEST(FABRIEKEN) INCLUSIEF GEZONDHEIDS- EN MILIEUPROBLEMATIEK
In 1928 propageerde fabrikant Eternit als ‘goedkoop en duurzaam en eeuwig’. Jarenlang werd asbest op grote schaal gebruikt in de bouw en verwerkt in tal van gebruiksvoorwerpen. Het ‘toverspul’ ontpopte zich tot ‘silent killer’. aldus beroepsziektenexpert Gert van der Laan. Toch stijgt het gebruik van het kankerverwekkende mineraal nog aantal in een aantal Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen en wacht een explosie van asbestziekten in derde wereld landen.
Op 8 september 2011 wijdde de pas benoemde bijzonder hoogleraar pulmonale oncologie professor dr.Paul Baas zijn oratie aan: ‘Asbest en roken: een maatschappelijk dilemma.’ ‘Op het eerste gezicht lijken roken en asbest twee verschillende onderwerpen, maar er zijn veel overeenkomsten die elk van groot maatschappelijk belang zijn. Zo vormen beide een ernstig gezondheidsrisico. Tabak en asbest worden door de mensen gewonnen of bereid en zijn bekende kankerverwekkende stoffen. Ze worden getolereerd door de overheden en er wordt goud geld mee verdiend. Er is een aanhoudende lobby gaande om negatieve publiciteit te pareren en rookgordijnen op te werpen om de ware aard van de producten te verdoezelen. En tot slot: de beste therapie voor de ziekten die tabak en asbest veroorzaken, is preventie. De nadruk van de oratie ligt op de behandelingsmogelijkheden en wat in Nederland aan onderzoek is verricht.’
In een reportage over asbest saneren in de provincie Zeeland schrijft verslaggever Jari van der Ploeg in De Volkskrant van 31 oktober 2015 dat op schuren en stallen in ons land nog 100 miljoen vierkante meter aan asbestdaken dient te worden vervangen. Om deze te vervangen is een bedrag noodzakelijk van circa miljard euro. Citaat: ‘Asbest is en blijft levensgevaarlijk. In november vindt in Rotterdam de Nationale Asbest Conferentie plaats over de gevaren en debatteert de Tweede Kamer over onderwerp. Dus help de dakeigenaren financieel, stelt het Deltaplan, en kap in het woud van regels. De 300 gecertificeerde asbestbeheerders die Nederland rijk is, werken nu al de klok rond. De deadline van 2024 is enkel te halen als zij sneller kunnen werken. En dat kan niet, zegt de toezichthouder van Van Damme Asbestsanering op het erf van Jan Vermuë [in Ellewoutsdijk]. Ik kan niet tien keer zo hard werken als ik ook met een centimeter moet afmeten of het plastic folie niet te ver van de boomrand afligt.’
Vooromslag folder asbest – asbestose
Adresgegevens: 
Illustratie door Han Hoogebrugge uit de Volkskrant van 6 augustus 2016 bij een artikel van René Didde onder de titel ‘Geen paniek, het is maar asbest’. In 2024 moet van de overheid 120 miljoen vierkante meter asbest zijn verwijderd omdat na minstens 30 jaar asbestplaten gaan verbrokkelen door blootstelling aan weersomstandigheden en fijne vezels kunnen vrijkomen in de lucht. Hert gaat om een geraamde kostenpost van circa 1,5 miljard euro wanneer dat gebeurt door de 340 gecertificeerde bedrijven, maar volgens de asbestverwijderingsbranche kan het goedkoper
D. HAVEN(STRAAT) EN KANAAL(WEG)
De première had plaats op 5 april 1941. Regisseur was G.Gerritsen en de cast besatond uit Louis van Dijk (kapitein Trappers), Frans Bekenkamp, Wim Faber, Kees de Vries, Jim Slot, Arnoud van Acqooy, Jan van Dartelen, Henk Aronds, G.L.Faber, E.Koster, Jan Hoekendijk, J.de Jong, Maja Hornecke. Tijdens de bezetting in 1941 op 16 mm gedraaide jeugdfilm met amateurs die nog in 1941 in de bioscopen (besloten kring) werd vertoond. Een deel van de acteurs – kinderen en leerkrachten – werd gerecruteerd uit het Kennemer Lyceum.
In september 2005 is gestart met een nieuwe entree voor Heemstede vanaf de hoek Cruquiusweg, Wipperplein en Heemsteedse Dreef Onderstaand een artikel van Hein Flach uit het Haarlems Dagblad van 14 september 2005.
De Havenstraat loopt van de Raadhuisstraat naar de Kanaalweg via de Heemsteedse Dreef en kreeg deze naam bij raadsbesluit van 9 februari 1917, tegelijk met de Kanaalweg, gesitueerd noordoostelijk langs het Heemsteeds Kanaal tot de Zandvaart. Begin vorige eeuw werd het steeds meer van belang geacht dat grote schepen meer in het midden van de gemeente konden worden, zeker na de bouw van een gemeentelijke gasfabriek. De bestaande Wippervaart was daarvoor te smal, lopende tot de Camplaan (achter de huidige Pinksterkerk), te bochtig en ondiep. Door die vaart te verbreden, de bochten af te snijden en op flinke diepte te brengen zou het verlangde goede vaarwater verkregen worden. Zo zijn in 1913 de eerste voorbereidingen getroffen voor het graven van een kanaal met haven van het Spaarne tot de toen sinds 1908-1909 aan de oostzijde aanwezige gasfabriek. Het kanaal en de haven waren bedoeld voor schepen met een laadvermogen van 200 tot 400 ton, zodat men direct voor de wal kon van de gasfabriek kon laden en lossen. Daarvoor werd de steenkool uit de Belgische mijnen op vletten (kleine vaartuigen) aangevoerd. Er zijn twee loskaden gemaakt, muren van beton met een bekleding van zuilenbasalt op paalfundering, één kade aan het zuidelijk einde van de weg langs het kanaal, met een lengte van 60 meter en één kade langs het terrein van de gasfabriek, tot een totale lengte van 76 meter; volgens een andere berekening respectievelijk 90 en 41 meter. Het Heemsteeds Kanaal van het Spaarne naar de gasfabriek [met kwakel] kwam in 1916 gereed. Hiervoor is over een lengte van ongeveer 500 meter gebruik gemaakt van de Wippervaart, die ter plaatse verbreed is. Het overige deel van het kanaal werd nieuw gegraven. De zwaaihaven waar schepen konden draaien is in 1921-1922 aangelegd. Voordien moesten de schepen achterwaarts het kanaal terugvaren. Ook bouwmaterialen zoals stenen, cement en grind werden in grote hoeveelheden per schip aangevoerd. Wegverkeer, de crisistijd en de jaren van de tweede wereldoorlog hadden de bedrijvigheid in de haven aanzienlijk doen verminderen. In het begin van 1953 kwam daar verandering in toen de eerste zandschepen de haven van Heemstede aandeden om duinzand uit de Waterleidingduinen bij Zandvoort te laden. Daarvoor geschiedde het overladen van het duinzand jarenlang vanaf de Leidsevaart bij het station. In december 1956 was de bedrijvigheid zodanig toegenomen dat er met vrachtauto’s wel zo’n tweeduizend kubieke meter zand per dag op zo’n drie à vier plaatsen in de haven werd aangevoerd. Tussen de dertien en vijftien vrachtauto’s zand was voor een schip van 100 ton laadvermogen voldoende. En met een vloot van dertig schepen, die van en naar de haven voeren gaf dat een hele drukte. Zelf weet ik dat aan de Zandvaart tot in de jaren zeventig via schepen zand is aangevoerd voor het bedrijf van De Jong aan de Kanaalweg/Zandvaart.
PLANNEN VOOR DEMPING HAVEN EN HOOGBOUW IN 1970
‘De fotomontage toont het toekomstige beeld van de Heemsteedse Haven. Zoals we vrijdag reeds meldden zal na de demping van het gedeelte van de haven aan de Heemsteedse Dreef een flat worden gebouwd van acht verdiepingen hoog, met daarin 48 2-kamer-woningen en 24 3-kamer-woningen. Onder het gebouw, , dat met het gezicht naar de Dreef toekomt, is ruimte gedacht voor 38 autoboxen en de bergingen van de bewoners. Het ontwerp van de flats, die gebouwd zullen worden door Smit’s Bouwbedrijf n.v. in Beverwijk, is van het Architectenbureau Vogel-Spaargaren-Valkenberg in Amsterdam. Verwacht wordt dat met de demping van het deel van de Haven nog dit voorjaar zal kunnen worden begonnen. Op de voorgrond is de Heemsteedse Dreef te zien, rechts op de foto de nog aan te leggen Van den Eijndekade als verbindingsweg tussen de Nijverheidsweg en de Heemsteedse Dreef. Bovenstaand plan kwam niet tot uitvoering.
NIEUWE PLANNEN VOOR HAVENGEBIED IN 1979
!['Zo stelt de werkgroep Haven zich de nieuwe jachthaven van Heemstede voor: twee steigers voor zo'n 26 plezierschepen, een verlaagde wandelpromenade langs de kant van de Havenstraat [op de tekening aan de overzijde van het water]. De ligplaats voor zandschepen valt aan de rechterkant net buiten de prent' (Haarlems Dagblad, 18 oktober 1970).](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2015/01/scan02613.jpg)
Asbestvervuiling op Rusthof, op de grens van Heemstede en Bennebroek
HEEMSTEDE HAVEN INVENTARISATIERAPPORT 1990
In november 1990 verscheen een nieuw rapport: ‘Heemstede Haven Inventarisatierapport (Bureau voor Ruimtelijke Ordening en Architectuur F.W.van Droffelaar b.v.). Nadien is o.a. het Mobil benzinestation aan de Heemsteedse Dreef afgebroken. Bij het afscheid van de heer Hermes als directeur gemeentewerken Heemstede is door hem op 30 maart 2000 het volgende gezegd: ‘Het gebied rond’ de Haven’ heeft in zijn huidige vorm en uitstraling geen Heemsteedse kwaliteit maar heeft wel degelijk voldoende potenties om daarvan op basis van een goede stedenbouwkundige visie iets moois van te maken. De haven zelf zou mijns inziens een prominente rol kunnnen vervullen in de stedenbouwkundige opzet van de omgeving voor de haven, door de woonfunctie direct aan de haven te koppelen. Nu de gemeenteraad om redenen van ‘exploitieve risico’s’ heeft besloten het plangebied niet tot ontwikkeling te brengen, kunnen die potenties voorlopig niet worden benut.’
PLANNEN VAN N.V. HAVENDREEF (HUIB BAKKER BOUW) SINDS 2010
![Impressie met zicht op de torenflat vanaf de Industrieweg [Havendreef, april 2015]. Globale planning is: behandeling in gemeenteraad: 23 april 2015, start verkoop: zomer 2015 en bij voldoende inschrijvingen start bouwwerkzaamheden in 2016.](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2015/01/scan0518.jpg)
WOONTOREN EN DIERENSPECIAALZAAK MIDDEN IN NIEUWE WOONWIJK TWEE PLANOLOGISCHE BLUNDERS
Volstrekt in tegenspraak met wat de ontwerpers van het bestemmingsplan voor Heemstede Cuypers en Stuyt destijds hebben beoogd is het aanzicht van de Heemsteedse Dreef sinds 1982 aangetast met een tussen de overige herenhuizen niet passend flatgebouw van 8 bouwlagen.
De door Huib Bakker Bouw (HBB) beoogde woontoren beneemt het zicht op de Heemsteedse zwaaihaven. Het jongste stedenbouwkundig plan van HBB en Hosper betekent weliswaar een verbetering ten opzichte van eerdere plannen uit 1970 en 2010 maar de woontoren doet afbreuk aan het residentiële karakter van Heemstede. Van wat thans voor een aanzienlijk deel een rommelig bedrijventerrein is, wordt beoogd het gebiedje van nog geen 1,5 hectare met de naam ‘Havendreef’ te transformeren in een vrijwel geheel versteende woonomgeving, welke nauwelijks ruimte overlaat voor groenvoorzieningen. Het blijft nochtans onbegrijpelijk dat midden tussen bestaande woningen en nieuwbouw een nieuwe dierenspeciaalzaak met voorterrein als wezensvreemd element is gepand, welk terrein beter ook voor woningbouw zou kunnen worden aangewend. Het van oorsprong Heemsteedse bedrijf De Jong heeft zich al grotendeels elders gevestigd en een garage als Schalken moet zelf uitzien naar nieuwe huisvesting. Zowel aan aan de nabijgelegen Cruquiusweg als Nijverheidsweg wachten verscheidene leegstaande panden op een nieuwe bestemming. Nog dichterbij, aan de overkant van het Heemsteeds Kanaal staat a meer dan 2 jaar aan Industrieweg 6 een voormalige garage leeg ter grootte van 1.220 vierkante meter. Met een weinig kostbare interne verbouwing kan daar een droomzaak van gemaakt worden. Inclusief een voortreffelijke zichtlocatie voor iedereen die bij de haven via de Van den Eijndekade komt aanrijden ook nog eens vanuit de Haaelemmermeer goed bereikbaat is via de Cruwuiusweg en Nijverheidsweg.In plaats van een torenflatgebouw kunnen op de plaats van het te slopen Touchdown center ook 8 levensloopgeschikte appartementen worden neergezet, die in combinatie met het oppervlak dat voor de uit Haarlem afkomstige dierenspeciaalzaak is gereserveerd 7 extra eengezinswoningen in het binnengebied te bouwen, waarmee het totale aantal van 76 wooneenheden conform de plannning van HB/Hosper gelijk blijft.
Zoals bekend gaan Ringoever, het grootste woningbouwproject in Hillegom, op de schop. Ik breng in herinnering dat begin oktober 2014 is besloten dat de met 7 verdiepingen geplande woontoren met appartementen aan de Ringvaart niet doorgaat, omdat daar volgens de Heemsteedse HBB Groep vrijwel geen belangstelling voor bestond. Heemstede, J.L.P.M.Krol
Via de site http://www.heemstede.nl/haven kunnen belangstellenden wensen en ideeën bij de gemeente Heemstede aanleveren over de toekomst van de haven.
D. (HISTORISCHE) BEDRIJVIGHEID ROND DE HAVEN
Naast de gasfabriek aan de andere zijde van de haven (Cloosterweg – na WOII ook een ontwikkeld industrieterrein aan de Cruquiusweg, Nijverheidsweg, Industrieweg en Van den Eijndekade (1)) heeft zich midden jaren twintig van de vorige eeuw een klein industriegebied ontwikkeld aan de Havenstraat en Kanaalweg met behalve Nefabas asbestfabriek verschillende bedrijven zoals o.a. Teeuwen’s Brandstoffenhandel, smederij Huis- en Machinefabriek firma De Groot en Coppens, Roest Pluim- en Veevoederbedrijf, Zwart interieurtextielrestanten, autodealers- en garages (Suzuki, Mazda), houthandels/timmerfabrieken Collet, Gebr. Van den Raad, Van Vlijmen, Rote Westzaan, en zand- en grinthandels van Gebroeders Janssen (maakte sinds 1955 gebruik van de haven), Van Son en De Jong. Te beginnen met een overzicht uit 1990 zullen enkele fabrieken en bedrijven afzonderlijk aan de orde komen.
(1) Aldaar waren in 1990 met uitzondering van de Cruquiusweg de volgende bedrijven gevestigd: – Tuin- en landschapsinrichting adviesbureau Van Empelen van Aalderen partners; – Handelmaatschappij Hobby Klok; – Groothandel in optiek en horlogerie Friederichs; – Fotolitho en speciaalfotografie Litho-foto Heemstede bv; – Autodealer van de Hoff bv; – Meet- en regeltechniek Oudetronic Computer Sistems; – Im- en exportbedrijf André de la Porte bv; – Grond-weg- en waterbouw gebr. Schelvis; – Bouwbedrijf Blom; – Grafische reproductie; – Atelier; Industrie- en handelsonderneming de Hartog; – Ingenieursbureau (fonteinen) Fehres bv; – Expeditiebedrijf Osirens-Grimas; – Contactlenzen Bausch & Lomb Healthcare and Opties Worldwide; – Harp Beheer bv / Huib Bakker bv Bouw / Van de Poll beheer bv; – Verhagen automatisering Factioned micro-automatisering; – Vendor bv industrie- en handelmaatschappij.
Situatie in 1990 1 = (Voorheen Teeuwen) Ziekenfonds Spaarneland, inclusief Zilveren Kruis Verzekeringen, Stichting recepten uitreken- en codeerbureau, Provinciale stichting samenwerkende ziekenfondsen Noord-Holland; 2 = Stoffengroothandel Pauljunior; 3 = Detailhandel software RUHEKO; 4 = Autoplaatwerkerij Kok & Zn.; 5 Dierenspeciaalzaak Heems; 6 = Zand- en grindhandel De Jong (tevens verwerking grof afval); 7 = Metaalconstructiebedrijf A.Blom; 8 = Autobedrijf Schalken; 9 = Leegstand; 10 = Autocentrale ABH; 11 = Motorservice Spaarnestad; 12 = Beddenspeciaalzaak Beterbed; 13 = Textieldruk JPS Trading Wizz print; 14 = Groothandel keukenventilatie SIMOVENT; [15 aan de Heemsteedse Dreef: Assurantiekantoor Polak en van der Linden]. TEEUWEN – SPAARNELAND ZIEKENFONDS – TOUCHDOWN CENTER op de hoek van de Havenstraat en Kanaalweg
Het gebouw met 4 verdiepingen heeft een vloeroppervlak van 4.400 vierkante meter. Het was eigendom van belegger-autohandelaar F. Kroymans uit Hilversum die 4,1 miljoen had betaald. Januari 2005 is het gebouw gekocht door IMCA Vastgoed van Eric de Vlieger met toenmalig directeur J.Heeremans, zelf woonachtig in Heemstede. Op de website werd slechts vermeld dat IMCA van plan is ‘het pand als uitgangspunt te gebruiken voor verdere binnenstedelijke herontwikkeling in de stad’ (sic!). ========================
![Met de brute moord door Duitse bezetters op directeur ir.Herman van Tongeren in 1944 kwam een eind aan de werkplaats. Wat enkel resteert is een beschadigd email reclamebord van Proefstand Aerodyne[ tegenwoordig in archiefcollectie van HVHB]](https://ilibrariana.files.wordpress.com/2015/01/2015-04-01-14-36-19.jpg)
——————————————————————————————
——————————————————————————————
———————————————————————————————-
In de Heemsteder van 5 augustus 2009 verscheen een artikel over garage Kunst: ‘Het zou rustig moeten zijn, maar Harry Kunst moet deze vrijdag zes wagens afleveren. Wel toevallig dat net de Heemsteder binnen komt lopen, maar de eigenaar van de Suzuki en Hyundai garage aan de Havenstraat maakt toch even tijd vrij voor een gesprekje. De eerste drie maanden van dit jaar waren spannend, maar het tij is gekeerd. Ze halen met het hele team de vijfentwintig jaar wel, want op 1 februari 2010 bestaat garage Kunst met de elf medewerkers die het bedrijf mee helpen groeien (…)’.
SMEDERIJ DE GROOT & COPPENS AAN DE KANAALWEG
De smederij De Groot & Coppens is in 1926/1927 opgericht door de heren P.J.de Groot en P.J.Coppens. P.J.de Groot woonde op het adres Kanaalweg 3 en P.J.Coppens op nummer 5. Het bedrijf veranderde geleidelijk van een smidse tot een machinewerkplaats. Het fraaie siersmeedwerk van Heemsteedse bruggen, zoals over de Zandvaart op de Heemsteedse Dreef, de Glipperbrug en de Bronsteebrug is afkomstig van deze firma.
Na het overlijden van compagnon De Groot in 1940 is Coppens nog een aantal jaren doorgegaan tot het bedrijf in andere handen overging. Met herinneringen van mevrouw G.M.M.Nieuwenhuizen-Coppens en de heer J.de Groot is een artikel over De Groot & Coppens gepubliceerd in HeerlijkHeden van februari 2004, nummer 119.
AUTOSCHADEBEDRIJF KOK IN DE HAVENSTRAAT EN KANAALWEG Het autoschadebedrijf Kok is op 30 januari 1950 opgericht door de toen 45 jaar oude Theodorus Adrianus Kok (overleden in 1973). Het bedrijf is in drie panden aan de Havenstraat en Kanaalweg gehuisvest geweest. Begonnen is op 30 januari 1950 in een pandje van de heer Van Lent aan de Havenstraat 1b in Heemstede. In 1956 kwam het aanbod van Teeuwen om de garage te verhuizen naar de Havenstraat 65B waar zich een oude opslagplaats voor kunstmestbalen bevond. Na een noodzakelijke verbouwing is hiernaar verhuisd. Nadat de machinefabriek van De Groot & Coppens aan de Kanaalweg was vrijgekomen zijn eerst de bovenetages gereed gemaakt voor bewoning. In 1975 zijn na een verbouwing de garage en spuiterij in gebruik genomen.
ROEST’s PLUIMVEE- EN VOEDERBEDRIJF AAN DE KANAALWEG 9 OPGERICHT IN 1937
Bewijs van aandeel Roest’s Pluimvee- en Veevoederfabriek Heemstede
HEEMS’ DIERENSPECIAALZAAK KANAALWEG 7-9 SINDS 1970
De firma Heems is in 1822 opgericht door Pieter Heems (Heijms) samen met zijn echtgenote Marijtje van Heems-Steenvoorden in de Anthoniestraat (vroeger Achterstraat geheten) te Haarlem. Was lange tijd gevestigd aan de Korte Herenvest 9-17. Op 7 februari 1970 verplaatst naar Kanaalweg 9, voorheen het pand van Roest’s pluimvee- en veevoederfabriek. De zaaknaam is gewijzigd in ‘Heems van 1822’. Met ingang van 1955 vond een uitbreiding plaats met de im- en export van tropische zoet- en zoutwatervissen. Tegenwoordig is de zesde generatie in het bedrijf werkzaam.
DE JONG ZAND- EN GRINTBEDRIJF, Kanaalweg 15 In 1928 is door aannemer W.Thunnissen een loods gebouwd op het adres Kanaalweg 15. In 1935 is hier het zandbedrijf J.L.de Jong gevestigd, daarvoor gevestigd aan de Meerweg 35. Voor uitvoeriger informatie over de voorouders van J.L.de Jong (Romke de Jong en Harke de Jong) zie: ‘Harke de Jong (1891-1974); een Friese vrijbuiter in Heemstede’.
VOOR NADERE INFORMATIE OVER INGENIEURSBUREAU VAN TONGEREN, ZIE:
PRESENTATIE IDEEEN EN START ‘HAVENLAB’ IN HEEMSTEDE
Augustus 2015. Om tot een inrichtingsplan voor de haven van Heemstede te komen, heeft de gemeente Heemstede een oproep gedaan om wensen en ideeën in te sturen. Hierop is massaal gereageerd. De ruim 700 reacties hebben een schat aan creatieve ideeën opgeleverd. Vanwege dit enthousisme onder de deelnemers – en hun wens om betrokken te blijven – gaat het roer om. Tijdens een bijeenkomst op 25 augustus in de voormalige garage aan de Industrieweg 6 kan iedereen die hart heeft voor de haven van Heemstede zich aanmelden voor het Havenlab; in een ontwerpteam zullen zij zelf het inrichtingsplan voor de haven gaan opstellen.
Juli 2016 sloopwerk in havengebied gestart
Sloopwerk in de Haven, uit de Heemsteder van 13 juli 2016
Voortgang afbraak Havendreefterrein door sloopbedrijf van Berkel. Artikel uit de Heemsteedse Courant van 27 juli 2016.
Op 21 november 2017 berichtte de Heemsteedse Courant: SLOOP HAVEBNDREEF GESTART ‘Heemstede De sloop van het Touchdown Center Heemstede – ook wel bekend als het voormalige Zilveren Kruisgebouw – is woensdag 15 november officieel gestart. Naast het gebouw is ook de sloop van de woningen aan het Kanaalweg in volle gang. Dit zijn de eerste voorbereidende werkzaamheden voor de tweede fase nieuwbouwwoningen in project Havendreef Heemstede. De ontwikkeling van het project Havendreef kent een lange voorgeschiedenis. HBB Groep heeft het gebouw in 2005 aangekocht. De gemeente Heemstede heeft dit pand gehuurd tijdens de zomer van 2006 tot voorjaar van 2008. Vervolgens werd het pand ingezet voor kleinschalige en creatieve ondernemingen, genaamd Touchdown Center Heemstede. De plek kent een lange periode van ontwikkelen en herontwikkelen vertelt Martijn van de Poll, directeur HBB Groep. “In eerste instantie was het plan om alleen het bestaande pand te herontwikkelen, maar kijkend naar de omgeving en intensief overleg met de buurt en de gemeente Heemstede zou dit een gemiste kans zijn en is uiteindelijk besloten om en aantrekkelijk woon- en verblijfsgebied te gaan ontwikkelen. We zijn ervan overtuigd dat dit een goede zet is geweest. Hier ontstaat met fase 1 een hoog kwalitatieve nieuwe leefomgeving, een nieuw stukje Heemstede. Samen met fase 2 wordt dit een bijzondere en nieuwe woonomgeving omsloten door water”. In nieuwbouwproject Havendreef is de nieuwe winkel voor dierenspeciaalzaak Heems gerealiseerd. Er worden eensgezinswoningen, appartementen en stallingsgarage en een horecavoorziening gebouwd. Het project is gelegen in het gebied tussen de Havenstraat, het Heemsteeds Kanaal en de Zandvaart. In fase 1 is HBB volop bezig met de afbouw van de eerste woningen’.
Op zondag 15 mei 2022 heeft een geslaagd en druk bezocht havenconcert plaatsgehad van o.a. het Symfonisch Blaasorkest Heemstede onder leiding van dirigent Leon Bosch
Librariana 
geweldig historisch verslag!
Asbest was een mooi product:maar helaas een grimmig keerzijde. Compliment voor dit verslag.
Heb zelf in de havenstraat gewoond van 1953 tot 1973.
Geweldig verslag en reuze verrast over de ontwikkelingen
Goedemorgen, mag ik afbeeldingen van deze pagina op onze IAS website gebruiken?
Dag Simone Aarendonk, dat is prima, eventueel met vermelding vaan bron. Met vriendelijke groet, Hans Krol
Pingback: Maritiem erfgoed in Heemstede – Wel heb je ooit!